Eil Brezel-bed
An Eil Brezel-Bed a voe ur brezel a badas etre miz Gwengolo 1939 ha miz Gwengolo 1945 er bed a-bezh.
Kerzh an Eil Brezel-bed en Europa |
Degaset eo bet gant an emglevioù kamm sinet da-heul ar Brezel-bed kentañ ha gant ar c'hoant ledanaat ha bezañ mistri war o dachennoù-levezon a oa gant broadoù pennañ an Ahel (Alamagn an Nazied, Italia ar Faskourien hag Impalaerezh Japan). Kroget eo d'an 3 a viz Gwengolo 1939 diwar brezelioù lec'hel kent : brezel Spagn adalek an 18 a viz Gouere 1936, ar brezel etre Japan ha Sina d'ar 7 a viz Gouere 1937 hag aloubadeg Polonia gant Alamagn hag URSS (adalek ar 1añ a viz Gwengolo 1939). En un doare ofisiel e krog gant ar brezel ar Frañs hag ar Rouantelezh-Unanet d'an 3 a viz Gwengolo 1939, an URSS e miz Even 1941, abalamour d'an dagadenn alaman, hag ar Stadoù-Unanet d'ar 7 a viz Kerzu 1941, da-heul Pearl Harbor. Lodenn vrasañ broioù ar Bed a zo bet tapet doare pe zoare er brezel-se hag emgannoù a zo bet war bep kevandir.
Diwar neuze e stourmas mui pe vui daou du an eil a-enep d'egile : ar gevredidi hag an Ahel. Lakaet e voe un termen d'ar brezel en Europa d'an 8 a viz Mae 1945 goude kodianadur hep diviz an IIIde Reich, hag er bed a-bezh gant kodianadur hep diviz Impalaeriezh Bro-Japan, bro ziwezhañ an Ahel o vrezeliñ, d'an 2 a viz Gwengolo 1945.
Brezel brasañ Mad-den eo bet. Tro 100 million a soudarded eus 61 vro o deus stourmet war un 22 vilion kilometrad karrez bennak. 62 villion a dud a zo bet lazhet, siviled al lodenn vrasañ anezho. Estreget ur brezel etre broioù e voe un emgann etre ideologiezhioù ivez, ha setu perak e kenlabouras tud zo gant an enebourien er broioù aloubet pe, er c'hontrol, e voe strolladoù o vont a-enep pennoù-meur o bro e-giz en Alamagn, da skouer.
Ur Brezel hollek e voe : kemer a reas perzh ennañ ar soudarded koulz hag ar siviled ha lakaat a reas ar broioù a bep tu da implijout ar muiañ ma c'helljont o nerzhioù armerzhel, politikel, speredel hag o danvez madoù.
Biskoazh n'eo bet jedet en un doare resis ar sammad distrujoù bet degaset gant an Eil Brezel-Bed met a-dra-sur ez a en tu all da zistrujoù an holl vrezelioù renet gant Mad-den abaoe ma'z eus anezhañ. Efedoù spontus en deus degaset e speredoù ar poblañsoù ken feuls e voe ar mare-se.
Torfedoù-brezel a voe a bep tu, hag int liammet ouzh ur feulster a-berzh an armeoù hag ar polisoù ha ne oa ket bet gwelet biskoazh betek-henn. Diwar youl an Nazied e Alamagn hag hini Impalaeriezh Japan dreist-holl e voe ivez graet torfedoù euzhus a-vil-vern a-enep pobloù a-bezh, ha muntret un niver brasoc'h a dud eget e-pad lazhadegoù kent. Da-geñver an torfedoù-se e oa bet deportet tud e kampoù-bac'h da skouer, kampoù labour ha kampoù ar marv, enno kambreier gaz savet gant an Nazied a-benn lazhañ poblañsoù a-bezh (Yuzevien, Slaved, Tziganed) pe c'hoazh rummadoù tud resis (heñvelrevidi, Testoù Jehovah, tud nammet, ha kement zo).
En Azia ivez, ar renad japanat Shōwa a lakaas 10 million a Sinaiz da labourat evit ar c'hKōa-in er Manchoukouo, 200 000 plac'h eus Korea hag ar Reter-pellañ a voe kaset da « frealziñ » ar soudarded ha muntroù siviled a-vil-vern a c'hoarvezas e meur a lec'h, evel e Sina e-pad lazhadeg Nankin da skouer.
Gant an Nazied e voe ivez muntret ingal an holl re a yae a-enep d'o folitikerezh e mod pe vod hag respontet e voe d'an tagadennoù a-enep an arme alaman oc'h heskinañ ar siviled. An unanenn japanat 731 ha medisined nazi evel an SS Josef Mengele a arnodas ivez gant Mad-den en un doare euzhus. Bombezadegoù bras a-enep d'ar poblañsoù a c'hoarvezas, gant an Ahel da gentañ (Coventry e Bro-Saoz, Rotterdam en Izelvroioù ; Shanghai, Guangzhou ha Chongqing en Azia) ha gant ar Gevredidi war-lerc'h (Dresden hag Hamburg en Alamagn, Tokyo gant napalm).
Evit ar wezh kentañ e voe implijet ar vombezenn atomek a-enep d'ur vro : div vombezenn A kaset gant ar Stadoù-Unanet war siviled o deus tarzhet, an hini gentañ tri devezh war-lerc'h eben, e Hiroshima hag e Nagasaki (Japan).
An Eil Brezel-Bed a reas eus ar Stadoù-Unanet hag eus URSS, ar broioù brasañ a oa bet trec'h en emgann-se, riezoù dreist o galloudoù ha lakaet da vistri war ar bed e-pad ar 40 vloaz war-lerc'h. Gwanaet e voe ivez impalaerezhioù Europa ha kregiñ a reas ar prantad didrevadenniñ en Azia, en Afrika hag er broioù arab betek ar bloavezhioù 60.
Ar brezel bras diwezhañ-se, pa echuas, a lakaas da ziwan ur mare adsavadur ha berzh ekonomikel ha tamm-ha-tamm ur raktres unaniezh politikel peoc'hel.
Tud pennañ
- Alamagn
- Adolf Hitler
- Joachim von Ribbentrop
- Joseph Goebbels
- Hermann Göring
- Heinrich Himmler
- Erwin Rommel
- Wilhelm Keitel
- Hasso Von Manteuffel
- Erich Von Manstein
- Otto Skorzeny
- Karl Doenitz
- Heinz Guderien
- Alfred Jodl
- Paul Ewald Von Kleist
- Albert Kesselring
- Walter Von Brauchitz
- Franz Halder
- Paul Hausser
- Hermann Hoth
- Hans Günther Von Kluge
- Walter Model
- Franz Von Papen
- Friedrich Paulus
- Gert Von Rundstedt
- Japan
- Renya Mutaguchi
- Shoji Nishimura
- Jisaburo Ozawa
- Sakurai
- Saburo Sakai
- Taikaishi Sakai
- Keiji Shibasaki
- Kenji Doihara
- Hirohito
- Heitaro Kimura
- Iwane Matsui
- Akira Muto
- Kenryo Sato
- Yoshijiro Umezu
- Takasumi Oka
- Kingoro Hashimoto
- Yasuhito Chichibu
- Nobuhito Takamatsu
- Tsuneyoshi Takeda
- Shiro Ishii
- Koki Hirota
- Hideki Tojo
- Kuniaki Koiso
- Yoshijiro Umezu
- Toshio Shiratori
- Shigenori Togo
- Kanji Ishiwara
- Mitsumasa Yonai
- Isoroku Yamamoto
Tudennoù all
Politikourien pe vrezelourien
Skrivagnerien
Lec'hioù
Emgannoù pennañ
- Koulzad brezel Polonia (1939)
- Emgann Norvegia
- Emgann Frañs
- Emgann Abbeville
- Emgann Bro-Saoz
- Emgann Kreta
- Taol Barbarossa
- Emgann Bir Hakeim
- Dilestradeg Dieppe
- Emgann Guadalcanal
- Dilestradeg Norzh Afrika
- Putsch an 8 a viz Du 1942
- Taol Torch
- Emgann El Alamein
- Dilestradeg Sikilia. 1943-1945
- Taol Shingle
- Dilestradeg Normandi
- Taol Market Garden
- Dilestradeg Provañs (Taol Anvil Dragoon)
- Emgann Authion
- Emgann Monte Cassino
- Dieubidigezh Belgia hag an Izelvroioù. 1944-1945
- Emgann an Ardenned (pe Battle of the Bulge)
- Emgann Hurtgen Forest
- Emgann Berlin
- Emgann Leyte
- Emgann Peleliu
- Emgann Iwo Jima
- Emgann Okinawa
- Emgann Taierzhuang
- Emgann Wuhan
- Emgann Changsha
Emgannoù war vor
- Emgann Mers el Kebir
- Emgann Rio de la Plata
- Emgann kentañ Narvik
- Eil emgann Narvik
- Emgann an Atlantik (1940)
- Emgann Mor Koural
- Emgann Midway
- Emgann Guadalcanal
- Emgann plegmor Leyte
Bombezadegoù pennañ
- Hamburg ha Taol Gomorrah en o zouez
- Berlin
- Dresden
- Ruhrgebiet
- Köln
- Baedeker
- Londrez (Blitz ha bombezadegoù V1 ha V2)
- Chongqing
- Shangai
- Bombezadeg Hiroshima
- Bombezadeg Nagasaki
- Tōkyō
- Varsovia
- Rotterdam
- Coventry
- Kêrioù Breizh : Brest, an Oriant, Naoned, Roazhon, Sant-Maloù, Sant-Nazer.
Dielloù
- L'Ouest en mémoire (Ina) - Un diell graet e pad ar gouarnamant vichy war sikour an alamaned evit sav en dro Frañs
- L'Ouest en mémoire(Ina) - Frañch-Lois Le Berre a kont penaos e oa er c'hampoù
Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB