Шэры журавель

Шэры журавель
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Жывёлы Падцарства:  Эўметазоі Без рангу:  Двухбакова-сіметрычныя Без рангу:  Другаснаротыя Тып:  Хордавыя Падтып:  Пазваночныя Інфратып:  Сківічнаротыя Надклас:  Чацвераногія Клас:  Птушкі Падклас:  Нованёбныя Атрад:  Жураўлепадобныя Сямейства:  Жураўліныя (Gruidae Vigors, 1825) Род:  Жураўлі (Grus Brisson, 1760) Від:  Шэры журавель
Міжнародная навуковая назва
Grus grus (Linnaeus, 1758)
Арэал
Гнездавы арэал   Міграцыі
Ахоўны статус
Выклікаюць найменшыя асцярогі IUCN 3.1 Least Concern : / 22692146
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   176183 NCBI   40816 EOL   1049273 FW   105610

Шэры журавель, Жораў (Grus grus) — буйныя птушкі, якія жывуць у Еўропе і Азіі; адзін з двух відаў сямейства жураўліных, якія гняздяцца ў Еўропе, таксама адзін з чатырох відаў у свеце, якім, як лічыцца, не пагражае знікненне на ўзроўні віда. Папуляцыі ў асобных краінах занесены ў Чырвоную кнігу.

Апісанне

Шэры журавель у палёце

Буйная птушка, вышыня каля 115 см, размах крылаў 180—245 см; вага самца 5.1-6 кг, самкі 4.5-5.9 кг. Апярэнне большай часткі цела сінявата-шэрае, што дазваляе птушцы хавацца ад ворагаў сярод лясістай мясцовасці. Спіна і гузка крыху цямнейшыя, а крылы і чэрава больш светлыя. Заканчэння крылаў чорныя. Пярэдняя частка галавы, падбародак, верхняя частка шыі і уздзечка чорныя альбо цёмна-шэрыя. Патыліца сінявата-шэрая. Па баках галавы маецца белая шырокая паласа, якая пачынаюцца пад вачыма і далей адыходзячым ўніз уздоўж шыі. На макаўцы пёры амаль адсутнічаюць, а ўчастак голай скуры выглядае чырвонай шапачкай. Дзюба светлая. Ногі чорныя. У маладых жураўлёў пёры на галаве і шыі шэрыя з рудымі канчаткамі.

Распаўсюджанне

Шэры журавель на памятнай манеце НБРБ

Гняздуецца шэры журавель у паўночнай і заходняй Еўропе; на большай частцы тэрыторыі Расіі аж да басейна ракі Калымы і Забайкалля, Паўночнай Манголіі і Кітаі. Акрамя таго, невялікія ўчасткі гнездзішчаў заўважаныя ў Турцыі, на Алтаі і Тыбеце. Адсутнічае шэры журавель у раёнах тундры на поўначы і паўпустынь на поўдні. Узімку мігруе на поўдзень — у Іспанію, Францыю, Паўночную і Усходнюю Афрыку, Блізкі Усход, Індыю, а таксама паўднёвыя і ўсходнія раёны Кітая.

Гнездавы арэал займае большую частку лесатундравай, лясной і лесастэпавай зон Еўразіі і далёка выходзіць у стэпы і паўпустыні на сваёй паўднёвай мяжы ў Казахстане.

Гняздуецца галоўным чынам у балоцістай мясцовасці: вярховыя і нізінныя балоты, акружаных лесам, у зарослых асакой або чаротам лугах, у забалочаных поймах рэк. Аддаюць перавагу вялікім ізаляваным забалочаным тэрыторыям, але ў выпадку недахопу такіх месцаў могуць уладкавацца на невялікіх участках паблізу ад сельскагаспадарчых угоддзяў. Для зімоўкі выбіраюць узвышша, густа пакрытае травяністай расліннасцю; часта селяцца паблізу ад сельскагаспадарчых угоддзяў і пашы.

Біялагічныя асаблівасці

Крык шэрага жураўля ў палёце, «пераклічка» чарады.[3]

---

Праблемы з праслухоўваннем? Дапамога.

Спосаб жыцця

Шэры журавель

Пералётныя птушкі. У Беларусь прылятаюць часцей за ўсё ў сярэдзіне красавіка. У гэты перыяд адбываюцца шлюбныя гульні (жураўліныя танцы) і птушкі займаюць гнездавыя ўчасткі. Аб наяўнасці птушак у пэўнай мясцовасці можна меркаваць па далёка чутных трубных крыках жураўлёў.

Як і іншыя віды жураўлёў, шэры журавель пачынае свой палёт з разбегу, як правіла, па ветры, хутка паскараючыся і раскрываючы крылы перад узлётам. Ляціць плаўна, робячы рухі крыламі ў пэўным рытме, нетаропка апускаючы іх уніз і рэзка падымаючы ўверх. Падобна буслам і гусакам, але ў адрозненне ад чапель, у палёце трымае галаву выцягнутай. Ногі выцягнутыя назад, аднак у халоднае надвор’е могуць быць падціснуты.

У другой палове жніўня жураўлі мясцовай папуляцыі збіраюцца ў чароды ў пастаянных месцах адпачынку і кармлення.

Харчаванне

Шэрыя жураўлі ўсяедныя: сілкуюцца рознымі часткамі раслін (клубнямі, сцебламі, лісцем, ягадамі, жалудамі), бесхрыбтовымі жывёламі (насякомымі і чарвякамі), а таксама невялікімі пазваночнымі, такімі як змеямі, рыбай і грызунамі. Харчаванне шмат у чым залежыць ад наяўнасці таго ці іншага прадукту на пэўнай мясцовасці. Калі паблізу маюцца засеяныя збожжам поля, то журавель будзе спрабаваць пракарміцца зернем, пры гэтым часам ствараючы пагрозу ўраджаю.

Шлюбныя паводзіны

Яйка Grus grus

У пачатку шлюбнага сезону шэрыя жураўлі пакрываюць свае пёры глеем і брудам, што робіць іх значна менш прыкметнымі падчас наседжвання і вывядзення птушанят — такія паводзіны дапамагае ім хавацца ад драпежнікаў.

Гнёзды будуе на мохавых купінах, на ўзвышэннях сярод трысняговых зараснікаў, на багнах, часам паблізу ад гнёздаў іншых буйных птушак, напрыклад змеяеда і выкарыстоўвае па некалькі гадоў запар. Гнёзды — пляцоўкі дыяметрам 70-100 см, складзеныя з сухіх галінак сасны, бярозы, вольхі, вярбы, багуну, асакі, трыснягу, падвею. Вышыня гнязда 9-50 см, дыяметр латака каля 70 см. У кладцы 2-3 яйкі. У канцы ліпеня маладыя жураўлі ўжо лётаюць.

Пагрозы і ахова

Шэры журавель на паштовай марцы Украіны

Папуляцыя ў Еўропе ацэньваецца ў 74—110 тыс. пар, у Беларусі — ў 800—1500 пар і каля 1000 адзінокіх асобін. Колькасць шэрага жураўля павольна скарачаецца. Асноўнай прычынай змяншэння колькасці шэрага жураўля лічыцца памяншэнне плошчы тэрыторый, прыдатных для гнездзішчаў. Асабліва востра гэтая праблема стаіць у Еўропе, еўрапейскай часткі Расіі і Сярэдняй Азіі, дзе асушваць і высыхаюць балоты. Не спрыяе птушцы і пашыранае выкарыстанне пестыцыдаў. З 1990 гг. адбываецца, магчыма, некаторы рост колькасці папуляцыі ў Беларусі.

Хоць шэры журавель у цяперашні час не знаходзіцца пад пагрозай знікнення, у многіх краінах ўнутранае заканадаўства забараніла паляванне на гэтых птушак. У Германіі, Ізраілі і Эфіопіі распаўсюджваннем жураўлёў незадаволеныя фермеры, чые пасевы знішчаюцца гэтымі птушкамі; Міжнародны фонд аховы жураўлёў спрабуе вырашыць гэтае пытанне. Шэры журавель уключаны ў спіс CITES Міжнароднага саюза аховы прыроды як від, продаж або транспарціроўка якога праз межы дзяржаў забароненая без спецыяльнага дазволу.

Шэры журавель уключаны ў Чырвоныя кнігі Беларусі, Украіны, Польшчы, Літвы, Латвіі.

У культуры

У беларускай літаратуры і народнай творчасці часта выкарыстоўваецца вобраз жураўля. Беларуская паэтэса Цётка (Алаіза Пашкевіч) уключыла ў сваю хрэстаматыю «Першае чытанне для дзетак беларусаў» (1906) народную казку «Журавель і чапля». Па матывах гэтай казкі аднаіменны лірічны верш стварыў Народны паэт Беларусі Максім Танк. У першым зборніку вершаў Якуба Коласа «Песні жальбы» выйшаў верш «Адлёт жураўлёў». Аднаіменны верш мае Мікола Аўрамчык. Паэтэса Яўгенія Янішчыц напісла верш «Жораў і сініца».

У гонар гэтага віду птушак названы астэроід 8761 Крэйн.

Літаратура

• Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь: Рэдкія і тыя, што знаходзяцца пад пагрозай знікнення віды жывёл і раслін. Мн.: БелЭн, 1993. ISBN 5-85700-095-5
• Фесенко Г.В. Журавель сірий // Червона книга України. Тваринний світ / За ред. І. А. Акімова. — К.: Глобалконсалтинг. — С. 442. — ISBN 978-966-7059-0-7.
• Фауна Украины. Т. 4. Птахи. Загальна характеристика птахів. Курині. Голуби. Рябки. Пастушки. Журавлі. Дрофи. Кулики. Мартини / О. Б. Кістяківський. — К: Вид-во АН УРСР, 1957. — 432 с.
• Johnsgard PA. 1983. Cranes of the world. Bloomington: Indiana University Press.

Спасылкі

Гэты від занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі і ахоўваецца законам. III катэгорыя (VU)

• Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь Архівавана 4 сакавіка 2016.
• Сайт ГА «Ахова птушак Бацькаўшчыны» Архівавана 21 чэрвеня 2018.
• Позвоночные животные России: Серый журавль Архівавана 25 лютага 2021. (руск.)
• Сайт Международного фонда охраны журавлей
• IUCN/SSC: Обзор состояния и план по охране журавлей
• Журавль серый на сайте www.answers.com(недаступная спасылка)
• Журавль серый на сайте www.ecosystema.ru
• Журавль серый на сайте «Птицы Алтая»
• Журавель сірий в Червоній книзі України