Перайсці да зместу

Жыткавічы: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўка
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
 
(Не паказана 20 прамежкавых версій 14 удзельнікаў)
Радок 2: Радок 2:
|статус = Горад
|статус = Горад
|беларуская назва = Жыткавічы
|беларуская назва = Жыткавічы
|арыгінальная назва = Жыткавічы
|краіна = Беларусь
|падначаленне =
|герб = Coat of Arms of Žytkavičy, Belarus.svg
|сцяг = Сцяг Жыткавічаў.png
|шырыня герба =
|шырыня сцяга =
|выява = Жыткавічы. Помнік.jpg
|подпіс =
|lat_dir = N|lat_deg = 52.21700|lat_min = |lat_sec =
|lon_dir = E|lon_deg = 27.85473|lon_min = |lon_sec =
|CoordAddon =
|CoordScale =
|памер карты краіны =
|памер карты вобласці =
|памер карты раёна =
|вобласць = Гомельская
|вобласць = Гомельская
|раён = Жыткавіцкі
|раён = Жыткавіцкі
|сельсавет =
|пасялковы савет =
|карта краіны =
|карта вобласці =
|карта раёна =
|унутранае дзяленне =
|від главы =
|глава =
|дата заснавання =
|першае згадванне = 1500
|першае згадванне = 1500
|ранейшыя назвы =
|ранейшыя назвы =
|статус з = 1971
|статус з = 1971
|плошча =
|від вышыні =
|вышыня цэнтра НП =
|афіцыйная мова =
|афіцыйная мова-ref =
|двароў =
|насельніцтва = 16019
|крыніца насельніцтва = <ref name="2017-Estimate"/>
|год перапісу = 2017
|шчыльнасць =
|нацыянальны склад =
|канфесійны склад =
|часавы пояс = +2
|DST =
|тэлефонны код = +375 2353
|паштовы індэкс = 247960, 247951-247953
|паштовыя індэксы =
|аўтамабільны код = 3
|від ідэнтыфікатара =
|лічбавы ідэнтыфікатар =
|катэгорыя ў Commons = Žytkavičy
|сайт =
|мова сайта = ru
|мова сайта 2 = de
|мова сайта 3 = zh
|мова сайта 4 = ml
|мова сайта 5 = zw
|add1n =
|add1 =
|add2n =
|add2 =
|add3n =
|add3 =
|OpenStreetMap = 242978941
}}
}}
'''Жы́ткавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Žytkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Жыткавіцкі раён|Жыткавіцкага раёна]]. За 238 км на захад ад [[Гомель|Гомеля]]; чыгуначная станцыя на лініі Гомель—[[Лунінец]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць Жыткавічы з [[Брэст]]ам і [[Калінкавічы|Калінкавічамі]]. Насельніцтва 16&nbsp;019 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>.
'''Жы́ткавічы'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Žytkavičy}}) — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Жыткавіцкі раён|Жыткавіцкага раёна]]. За 238 км на захад ад [[Гомель|Гомеля]]; чыгуначная станцыя на лініі Гомель — [[Лунінец]]. Аўтамабільныя дарогі злучаюць Жыткавічы з [[Брэст]]ам і [[Калінкавічы|Калінкавічамі]]. Насельніцтва {{num|16019|чал.}} (2017)<ref name="2017-Estimate"/>.


== Назва ==
{{змест злева}}
Назва Жыткавічаў упершыню засведчаная ў форме «Жыдкавічы» (''Жидковичи'') пад 1500 годам. Назва звязана з адпачатнай назвай возера [[Чырвонае (возера)|Чырвонае]] — Жыд-возера. Назва паселішча пайшла ад назвы ракі Жыдкаўка, што з Жыд-возера цекла ў [[Прыпяць]].

Назва «Жыд-возера» балцкага паходжання і не звязаная з састарэлым беларускім ''жыд'' «яўрэй».

Назва «Жыд» паходзіць ад балцкага кораня *''žeid''- / *''žid''- «гарэць; свяціць, ззяць», ад якога літоўскае ''žydėti'' «свяціць; цвісці», ''žaida'' «агмень (месца для адкрытага агня)». Далей да карацейшага балцкага *''žei''- / *''ži''- (з тым жа значэннем), ад якога таксама латышскае ''zīt'' «світаць, віднець», ''zaigs'' «зіхоткі» (*''žei''-, ''-g-''), літоўскае ''žibus'' «зіхоткі» (*''ži''-, ''-b-'')<ref>''S. Karaliūnas.'' Iš baltų kalbų puodininkystės terminijos istorijos // Lietuvių kalbotyros klausimai. XVI. 1975. С. 137—141.</ref>.

Літоўскія гідранімічныя аналагі — назвы тыпу ''Žiba, Žiegas, Žied-upė, Žyd-a-upis''<ref>''A. Vanagas.'' Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 400, 401.</ref>. «Зіхоткія» водныя назвы ў балцкай гідраніміі на ўсходзе — [[Лучоса]] (на старой балцкай тэрыторыі тройчы), [[Свіцязь (возера, Навагрудскі раён)|Свіцязь]] (двойчы).

Ад таго ж балцкага *''žei''- / *''ži''-, што і назва Жыд-возера, яцвяжскія назвы *''Zeitō'' (адна ў форме «[[Дзятлаўка (рака)|Зъято]]» з Іпацьеўскага летапісу, другая як ''Zyatha'' у крыніцы сярэдзіны XVI ст.). Абедзве гэтыя азёрныя назвы значаць «Блішчастае (возера)» і матываваныя «блішчастасцю» воднай паверхні.

Балцкія гідронімы ў басейне [[Прыпяць|Прыпяці]] не рэдкасць. З аднаго боку ад Жыд-возера — рака [[Арэса]], з другога — у Прыпяць уцякаюць [[Цна (прыток Прыпяці)|Цна]], [[Лань (рака)|Лунія]] (Лань).


== Герб ==
== Герб ==
У чырвоным полі срэбны хвалісты пас, над пасам герб «Сястрынец» срэбнага колеру. Хвалісты срэбны пас сімвалізуе [[рака Гніліца|р. Гніліцу]]. Герб Сястрынец — памяць аб Кучуках-Сестрынцэвічах, першых вядомых уладальніках паселішча.
У чырвоным полі срэбны хвалісты пас, над пасам герб «Сястрынец» срэбнага колеру. Хвалісты срэбны пас сімвалізуе раку [[Гніліца (рака)|Гніліцу]]. Герб «Сястрэнец» — памяць пра род Кучукаў-Сестранцэвічаў, якіх называюць першымі вядомымі уладальнікамі паселішча. Аднак, на праўдзе першымі ўладальнікамі былі [[Кучукі (род)|Кучукі]] герба «Сякера», якіх з Кучакамі-Сестранцэвічамі сталі блытаць пазней.


== Гісторыя ==
== Гісторыя ==


=== Вялікае Княства Літоўскае ===
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Упершыню згадваецца ў [[Метрыка Вялікага княства Літоўскага|Метрыцы]] пад [[1500]] як маёнтак '''Жыдкавічы''' ў [[ВКЛ]], вёска [[Слуцкае княства|Слуцкага княства]], першыя вядомыя ўладальнікі Кучукі-Сестрынцэвічы гербу «Сястрынец» ({{lang-pl|Siestrzeniec}}).
Упершыню згадваецца ў [[Метрыка Вялікага Княства Літоўскага|Метрыцы]] пад 1500 годам як маёнтак '''Жыдкавічы''' ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]], вёска [[Слуцкае княства|Слуцкага княства]], першы вядомы ўладальнік — [[Кучукі (род)|Конрад Кучук]] герба «Сякера».


=== У складзе Расійскай імперыі ===
=== У складзе Расійскай імперыі ===
З [[1793]] г. у складзе Расійскай імперыі (звалася таксама '''Убярэжжэ'''), цэнтр воласці Мазырскага павета Мінскай губерніі. Насельніцтва ў асноўным займалася сельскай гаспадаркай і бортніцтвам. З пракладкай [[Палескія чыгункі|Палескіх чыгунак]] і адкрыццём у [[1886]] г. чыгуначнай станцыі на месцы вёсак Зарэчча і Бярэжжа пачаў фармавацца рабочы пасёлак Жыткавічы. Пачала развівацца прамысловасць, прадстаўленая ў асноўным прадпрыемствамі па перапрацоўцы драўніны і прадукцыі сельскай гаспадаркі.
З 1793 года ў складзе Расійскай імперыі (звалася таксама '''Убярэжжэ'''), цэнтр воласці Мазырскага павета Мінскай губерні. Насельніцтва ў асноўным займалася сельскай гаспадаркай і бортніцтвам. З пракладкай [[Палескія чыгункі|Палескіх чыгунак]] і адкрыццём у 1886 годзе чыгуначнай станцыі на месцы вёсак Зарэчча і Бярэжжа пачаў фармавацца рабочы пасёлак Жыткавічы. Пачала развівацца прамысловасць, прадстаўленая ў асноўным прадпрыемствамі па перапрацоўцы драўніны і прадукцыі сельскай гаспадаркі.


=== Найноўшы час ===
=== Найноўшы час ===
У [[Першая сусветная вайна|Першую сусветную вайну]] ў лютым — снежні 1918 года была пад акупацыяй войскаў кайзераўскай Германіі.
У [[Першая сусветная вайна|Першую сусветную вайну]] ў лютым — снежні 1918 года Жыткавічы былі пад акупацыяй войск кайзераўскай Германіі.


25 сакавіка 1918 года згодна з [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] вёска абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. З 1 студзеня 1919 года адпаведнасці з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі вёска ўвайшла ў склад [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР.]]
25 сакавіка 1918 года згодна з [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Жыткавічы абвешчаны часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. З 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі Жыткавічы ўвайшлі ў склад [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]].


Падчас польскай акупацыі 1919—1920 гг. часовы адміністрацыйны цэнтр [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскага павета]] ў складзе [[Грамадзянскае ўпраўленне Усходніх земляў|Грамадзянскага ўпраўлення Усходніх земляў]]<ref>Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 26, poz. 275 {{ref-pl}}</ref>.
Падчас польскай акупацыі 1919—1920 гг. часовы адміністрацыйны цэнтр [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскага павета]] ў складзе [[Грамадзянскае ўпраўленне Усходніх земляў|Грамадзянскага ўпраўлення Усходніх зямель]]<ref>Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 26, poz. 275 {{ref-pl}}</ref>.


У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] акупавана нацысцкай Германіяй.
У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] акупаваны нацысцкай Германіяй.


З [[1924]] цэнтр раёна, з [[27 верасня]] [[1938]] г. гарадскі пасёлак. З [[1954]] г. у складзе Гомельскай вобл. З 19 лістапада [[1971]] г. — [[горад]]<ref>Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР ад 19 лістапада 1971 г. Аб пераўтварэнні гарадскіх пасёлкаў Жыткавічы Жыткавіцкага раёна і Васілевічы Рэчыцкага раёна Гомельскай вобласці ў гарады раённага падпарадкавання // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1971, № 33 (1335).</ref>.
З 1924 г. цэнтр раёна, з 27 верасня 1938 г. гарадскі пасёлак. З 1954 г. у складзе Гомельскай вобласці. З 19 лістапада 1971 г. — [[горад]]<ref>Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР ад 19 лістапада 1971 г. Аб пераўтварэнні гарадскіх пасёлкаў Жыткавічы Жыткавіцкага раёна і Васілевічы Рэчыцкага раёна Гомельскай вобласці ў гарады раённага падпарадкавання // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1971, № 33 (1335).</ref>.


У 1990 годзе ў склад Жыткавіч уключаны пасёлак [[Сасновы (Жыткавіцкі раён)|Сасновы]]<ref>Рашэнні выканкома Гомельскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 26 кастрычніка 1989 г., 23 студзеня, 20 лютага, 19 красавіка і 28 чэрвеня 1990 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1990, № 23 (2009).</ref>, у 2014 годзе — вёскі [[Подаўж]], [[Заброддзе (Жыткавіцкі раён)|Заброддзе]], [[Кажановічы]] і пасёлак [[Западны]]<ref>[http://www.pravo.by/main.aspx?guid=12551&p0=D914g0064525&p1=1 Решение Гомельского областного совета депутатов от 14 мая 2014 г. № 13 О некоторых вопросах административно-территориального устройства Житковичского района Гомельской области]</ref>.
⚫
== Насельніцтва ==
⚫
<div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=128|height=128|type=rect|x=2006,2010,2016,2017|y=16600,15900,15933,16019}}</div>


⚫
== Насельніцтва ==
⚫
* '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2006]] — 16,6 тыс. чал.; [[2010]] — 15,9 тыс. чал.; [[2016]] — 15&nbsp;933 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 16&nbsp;019 чал.<ref name="2017-Estimate"/>
⚫
<div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=300|height=128|type=rect|x=1897,1938,1959,1970,1995,2006,2010,2016,2017|y=1200,4300,5400,7900,17600,16600,15900,15933,16019}}</div>
* '''XIX стагоддзе''': 1897 год — 1200 чал.{{sfn|Беларусь|1995}}
* '''XX стагоддзе''': 1938 год — 4300 чал.{{sfn|Беларусь|1995}}; 1959 год — 5400 чал.{{sfn|Беларусь|1995}}; 1970 год — 7900 чал.{{sfn|Беларусь|1995}}; 1995 год — 17,6 тыс. чал.{{sfn|Беларусь|1995}}
⚫
* '''XXI стагоддзе''': 2006 год — 16,6 тыс. чал.; 2010 год — 15,9 тыс. чал.; 2016 год — 15&nbsp;933 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; 2017 год — 16&nbsp;019 чал.<ref name="2017-Estimate"/>


== Эканоміка ==
== Эканоміка ==
Радок 115: Радок 70:


=== Страчаная спадчына ===
=== Страчаная спадчына ===
[[Файл:Žytkavičy, Trajeckaja. Жыткавічы, Траецкая (1941-44).jpg|міні|[[Царква ў імя святой мучаніцы Параскевы Пятніцы (Жыткавічы)|Свята-Троіцкая царква]]]]
* [[Свята-Троіцкая царква, Жыткавічы |Свята-Троіцкая царква]], згарэла ў [[1972]] годзе — помнік драўлянага дойлідства
* [[Царква ў імя святой мучаніцы Параскевы Пятніцы (Жыткавічы)|Свята-Троіцкая царква]], згарэла ў [[1972]] годзе — помнік драўлянага дойлідства


== Вядомыя асобы ==
== Вядомыя асобы ==
* [[Віктар Францавіч Багдановіч]]
* [[Віктар Францавіч Багдановіч]]
* [[Уладзімір Буднік]]
* [[Уладзімір Буднік]]
* [[Леанід Юр’евіч Марголін]] (нар. 1957) — расійскі музыкант-мультыінструменталіст, кампазітар, аранжыроўшчык.
⚫
* [[Міхаіл Сяргеевіч Мірановіч]] — дэпутат ПП НС РБ 2-га склікання
* [[Ісаак Якаўлевіч Маўшовіч]] (нар. 1933) — украінскі вучоны ў галіне машынабудавання. Доктар тэхнічных навук, прафесар. Заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі Украіны<ref>https://esu.com.ua/article-68206</ref>.
⚫
* [[Міхаіл Сяргеевіч Мірановіч]] — дэпутат ПП НС РБ 2-га склікання.
⚫
* [[Алесь Таболіч]] (нар. 1979) — музыкант, лідар гурта [[Znich]], дызайнер, мастак.
* [[Рыгор Барысавіч Фрайман]] (нар. 1935)<ref>https://slanlib.ru/kraevedenie/galereya-zemlyakov/pochetnyij-grazhdanin/frajman-grigorij-brisovich/</ref>
* [[Наталля Арсенцьеўна Чорнагалова]] — сучасны беларускі мастак-неаэкспрэсіяніст.
* [[Наталля Арсенцьеўна Чорнагалова]] — сучасны беларускі мастак-неаэкспрэсіяніст.
⚫
* [[Алесь Таболіч]] (нар. [[1979]]) — музыкант, лідар гурта [[Znich]], дызайнер, мастак.


== Гл. таксама ==
== Гл. таксама ==
* Беларускі футбольны клуб [[ФК ЮАС Жыткавічы|ФК ЮАС]]
* Футбольны клуб [[ФК ЮАС Жыткавічы|ЮАС]]
* [[Гарады Гомельскай вобласці]]
* [[Гарады Беларусі]]
* [[Новае Палессе (1931)|Новае Палессе]]
* [[Новае Палессе (1931)|Новае Палессе]]


== Літаратура ==
== Заўвагі ==
⚫
* {{Крыніцы/БелЭн|6}}

== Зноскі ==
{{Reflist|refs=
{{Reflist|refs=
<ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref>
<ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref>
Радок 140: Радок 94:
<ref name="Dučyc">[[Людміла Дучыц|Дучыц Людміла]]. [http://pawet.net/library/history/bel_history/dk/09/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%BA%D1%80%D1%8B%D0%B6%D1%8B.html Каменныя крыжы // З глыбі вякоў. Наш край 2. Мн., 1997. C. 31-46. ]</ref>
<ref name="Dučyc">[[Людміла Дучыц|Дучыц Людміла]]. [http://pawet.net/library/history/bel_history/dk/09/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%BA%D1%80%D1%8B%D0%B6%D1%8B.html Каменныя крыжы // З глыбі вякоў. Наш край 2. Мн., 1997. C. 31-46. ]</ref>
}}
}}

== Літаратура ==
⚫
* {{Крыніцы/БелЭн|6}}
* {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|Жыткавічы|315}}


== Спасылкі ==
== Спасылкі ==
{{Commonscat-inline|Žytkavičy|Жыткавічы}}
{{Commonscat-inline|Žytkavičy|Жыткавічы}}
{{OSM relation|5598580|Жыткавічы}}
{{OSM relation|5598580|Жыткавічы}}
* [http://zhyta.org/ «Жыткавічы: жыта»] — сайт горада Жыткавічы
* [http://zhyta.org/ «Жыткавічы: жыта»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071019044826/http://zhyta.org/ |date=19 кастрычніка 2007 }} — сайт горада Жыткавічы


{{Жыткавіцкі раён}}
{{Жыткавіцкі раён}}

Актуальная версія на 19:40, 26 верасня 2024

Горад
Жыткавічы
Герб Сцяг
Герб Сцяг
Краіна
Вобласць
Раён
Каардынаты
Першая згадка
Горад з
Плошча
  • 14,686551 км²[1]
Вышыня цэнтра
137 м[2]
Насельніцтва
  • ▼15 950 чал. (1 студзеня 2024)[3]
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 2353
Паштовыя індэксы
247951–247953 і 247960
Аўтамабільны код
3
СААТА
3216501000
Жыткавічы на карце Беларусі ±
Жыткавічы (Беларусь)
Жыткавічы
Жыткавічы (Гомельская вобласць)
Жыткавічы

Жы́ткавічы[4] (трансліт.: Žytkavičy) — горад раённага падпарадкавання ў Гомельскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Жыткавіцкага раёна. За 238 км на захад ад Гомеля; чыгуначная станцыя на лініі Гомель — Лунінец. Аўтамабільныя дарогі злучаюць Жыткавічы з Брэстам і Калінкавічамі. Насельніцтва 16 019 чал. (2017)[5].

Назва

[правіць | правіць зыходнік]

Назва Жыткавічаў упершыню засведчаная ў форме «Жыдкавічы» (Жидковичи) пад 1500 годам. Назва звязана з адпачатнай назвай возера Чырвонае — Жыд-возера. Назва паселішча пайшла ад назвы ракі Жыдкаўка, што з Жыд-возера цекла ў Прыпяць.

Назва «Жыд-возера» балцкага паходжання і не звязаная з састарэлым беларускім жыд «яўрэй».

Назва «Жыд» паходзіць ад балцкага кораня *žeid- / *žid- «гарэць; свяціць, ззяць», ад якога літоўскае žydėti «свяціць; цвісці», žaida «агмень (месца для адкрытага агня)». Далей да карацейшага балцкага *žei- / *ži- (з тым жа значэннем), ад якога таксама латышскае zīt «світаць, віднець», zaigs «зіхоткі» (*žei-, -g-), літоўскае žibus «зіхоткі» (*ži-, -b-)[6].

Літоўскія гідранімічныя аналагі — назвы тыпу Žiba, Žiegas, Žied-upė, Žyd-a-upis[7]. «Зіхоткія» водныя назвы ў балцкай гідраніміі на ўсходзе — Лучоса (на старой балцкай тэрыторыі тройчы), Свіцязь (двойчы).

Ад таго ж балцкага *žei- / *ži-, што і назва Жыд-возера, яцвяжскія назвы *Zeitō (адна ў форме «Зъято» з Іпацьеўскага летапісу, другая як Zyatha у крыніцы сярэдзіны XVI ст.). Абедзве гэтыя азёрныя назвы значаць «Блішчастае (возера)» і матываваныя «блішчастасцю» воднай паверхні.

Балцкія гідронімы ў басейне Прыпяці не рэдкасць. З аднаго боку ад Жыд-возера — рака Арэса, з другога — у Прыпяць уцякаюць Цна, Лунія (Лань).

Герб

[правіць | правіць зыходнік]

У чырвоным полі срэбны хвалісты пас, над пасам герб «Сястрынец» срэбнага колеру. Хвалісты срэбны пас сімвалізуе раку Гніліцу. Герб «Сястрэнец» — памяць пра род Кучукаў-Сестранцэвічаў, якіх называюць першымі вядомымі уладальнікамі паселішча. Аднак, на праўдзе першымі ўладальнікамі былі Кучукі герба «Сякера», якіх з Кучакамі-Сестранцэвічамі сталі блытаць пазней.

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Вялікае Княства Літоўскае

[правіць | правіць зыходнік]

Упершыню згадваецца ў Метрыцы пад 1500 годам як маёнтак Жыдкавічы ў Вялікім Княстве Літоўскім, вёска Слуцкага княства, першы вядомы ўладальнік — Конрад Кучук герба «Сякера».

У складзе Расійскай імперыі

[правіць | правіць зыходнік]

З 1793 года ў складзе Расійскай імперыі (звалася таксама Убярэжжэ), цэнтр воласці Мазырскага павета Мінскай губерні. Насельніцтва ў асноўным займалася сельскай гаспадаркай і бортніцтвам. З пракладкай Палескіх чыгунак і адкрыццём у 1886 годзе чыгуначнай станцыі на месцы вёсак Зарэчча і Бярэжжа пачаў фармавацца рабочы пасёлак Жыткавічы. Пачала развівацца прамысловасць, прадстаўленая ў асноўным прадпрыемствамі па перапрацоўцы драўніны і прадукцыі сельскай гаспадаркі.

Найноўшы час

[правіць | правіць зыходнік]

У Першую сусветную вайну ў лютым — снежні 1918 года Жыткавічы былі пад акупацыяй войск кайзераўскай Германіі.

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай Жыткавічы абвешчаны часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. З 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі Жыткавічы ўвайшлі ў склад БССР.

Падчас польскай акупацыі 1919—1920 гг. часовы адміністрацыйны цэнтр Мазырскага павета ў складзе Грамадзянскага ўпраўлення Усходніх зямель[8].

У Другую сусветную вайну акупаваны нацысцкай Германіяй.

З 1924 г. цэнтр раёна, з 27 верасня 1938 г. гарадскі пасёлак. З 1954 г. у складзе Гомельскай вобласці. З 19 лістапада 1971 г. — горад[9].

У 1990 годзе ў склад Жыткавіч уключаны пасёлак Сасновы[10], у 2014 годзе — вёскі Подаўж, Заброддзе, Кажановічы і пасёлак Западны[11].

Насельніцтва

[правіць | правіць зыходнік]
  • XIX стагоддзе: 1897 год — 1200 чал.[12]
  • XX стагоддзе: 1938 год — 4300 чал.[12]; 1959 год — 5400 чал.[12]; 1970 год — 7900 чал.[12]; 1995 год — 17,6 тыс. чал.[12]
  • XXI стагоддзе: 2006 год — 16,6 тыс. чал.; 2010 год — 15,9 тыс. чал.; 2016 год — 15 933 чал.[13]; 2017 год — 16 019 чал.[5]

Эканоміка

[правіць | правіць зыходнік]

Прадпрыемствы лясной і дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Метэастанцыя. Гасцініца «Палессе».

Мікрараёны

[правіць | правіць зыходнік]

Жыткавічы падзяляюцца на 5 мікрараёнаў:

  • Азёрны — паўднёвая частка горада, самы новы мікрараён
  • БМУ — заходняя частка горада
  • Зубраня — цэнтральная частка горада
  • Сельгастэхніка — паўднёва-заходняя частка горада
  • Усходні — паўночная частка горада

Славутасці

[правіць | правіць зыходнік]

Страчаная спадчына

[правіць | правіць зыходнік]
Свята-Троіцкая царква

Вядомыя асобы

[правіць | правіць зыходнік]

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Заўвагі

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ а б http://gp.by/upload/iblock/bac/bace6302a74f5bc2aac8d806b18fc108.pdf
  2. ↑ GeoNames — 2005. Праверана 9 ліпеня 2017.
  3. ↑ Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2024.
  4. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4 (DJVU).
  5. ↑ а б Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
  6. ↑ S. Karaliūnas. Iš baltų kalbų puodininkystės terminijos istorijos // Lietuvių kalbotyros klausimai. XVI. 1975. С. 137—141.
  7. ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 400, 401.
  8. ↑ Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 26, poz. 275 (польск.)
  9. ↑ Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР ад 19 лістапада 1971 г. Аб пераўтварэнні гарадскіх пасёлкаў Жыткавічы Жыткавіцкага раёна і Васілевічы Рэчыцкага раёна Гомельскай вобласці ў гарады раённага падпарадкавання // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1971, № 33 (1335).
  10. ↑ Рашэнні выканкома Гомельскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 26 кастрычніка 1989 г., 23 студзеня, 20 лютага, 19 красавіка і 28 чэрвеня 1990 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1990, № 23 (2009).
  11. ↑ Решение Гомельского областного совета депутатов от 14 мая 2014 г. № 13 О некоторых вопросах административно-территориального устройства Житковичского района Гомельской области
  12. ↑ а б в г д Беларусь 1995.
  13. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
  14. ↑ Дучыц Людміла. Каменныя крыжы // З глыбі вякоў. Наш край 2. Мн., 1997. C. 31-46.
  15. ↑ https://esu.com.ua/article-68206
  16. ↑ https://slanlib.ru/kraevedenie/galereya-zemlyakov/pochetnyij-grazhdanin/frajman-grigorij-brisovich/

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Жыткавічы&oldid=4846251"