Сэм’юэл Бэкет

Сэм’юэл Бэкет
анг. Samuel Beckett
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні	Сэм’юэл Бэрклі Бэкет (Samuel Barclay Beckett)
Псэўданімы	Andrew Belis
Нарадзіўся	13 красавіка 1906(1906-04-13)[…] Дублін, Ірляндыя
Памёр	22 сьнежня 1989(1989-12-22) (83 гады) Парыж, Францыя
Пахаваны	Манпарнаскія могілкі[d]
Сужэнец	Сюзана Дэшаво-Дзюмэсьніль[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	навэліст, драматург, паэт, эсэіст
Гады творчасьці	1929 — 1988
Кірунак	мадэрнізм
Жанр	драма, мастацкая проза, паэзія, сцэнарый, экспэрымэнтальная літаратура, літаратура абсурду, філязофскі раман
Мова	француская мова і ангельская мова
Значныя творы	У чаканьні Гадо Канец гульні
Прэміі	Нобэлеўская прэмія па літаратуры (1969)
Узнагароды	Нобэлеўская прэмія ў галіне літаратуры (1969) прэмія „Фармэнтар“[d] (1961) сябра Амэрыканскай акадэміі мастацтваў і навук[d] (1968) Saoi[d] (1985) ганаровы доктар коледжу Тройцы ў Дубліне[d] (1959) Scholar of Trinity College, Dublin[d] (1926) Обі[d] (1958, 1960, 1962, 1964) star on Playwrights' Sidewalk[d]
Подпіс
Сэм’юэл Бэкет у Вікісховішчы

Сэ́м’юэл Бэ́рклі Бэ́кет (па-ангельску: Samuel Barclay Beckett; 13 красавіка 1906 — 22 сьнежня 1989) — ірляндзкі драматург, празаік і паэт, прадстаўнік тэатру абсурду.

Жыцьцяпіс

Дзяцінства і адукацыя

Бэкетава сям’я (раней Becquet) быццам бы выводзілася з роду Гугенотаў і перабралася ў Ірляндыю з Францыі пасьля адхіленьня Нантскага Эдыкту ў 1685 годзе, хаця гэтая тэорыя здаецца непраўдападобнай. Бэкеты былі вернікамі Ірляндзкага Касьцёла. Сямейны дом, Кулдрынэг у Дубліне ў раёне Фоксрок, быў вялікай сядзібай з садам і цяністым кортам, пабудаванай у 1903 годзе Бэкетавым бацькам Ўільямам. Сядзіба і сад, разам з навакольнымі краявідамі, дзе Сэм’юэл Бэкет часта шпацыраваў са сваім бацькам, недалёкі Леапардстаўн Рэйскоўрс, чыгуначны вакзал у Фоксрок і вуліца Харкоўрт, апошняя станцыя гарадзкой лініі, — усе гэтыя месцы выступаюць у яго раньняй прозе і дзеятворах.

Пяцігадовым хлопчыкам, Бэкет хадзіў у мясцовую музычную школку, дзе ўпершыню пачаў вывучаць музыку, а пасьля перайшоў у Эрльсфард Хаўс Скул, якая месьцілася ў цэнтры гораду, непадалёк ад вуліцы Харткоўрт. У 1919 годзе Бэкет пайшоў у Партора Роял Скул у Эніскілэне, Каўнты Фэрмэнэг — школа, у якой вучыўся таксама Оскар Ўайлд. Будучы прыроджаным атлетам, Бэкет выдатна гуляў у крыкет у ролі леваручнага бітнага і леваручнага сярэднехуткага кідалы. Пазьней ён гуляў за Дублінскі ўнівэрсытэт і згуляў дзьве першалігавыя гульні супраць Нортхэмптоншайр. У выніку Бэкет стаўся адзіным ляўрэатам Нобэлеўскай прэміі, якому быў прысьвечаны артыкул у Ўіздэн Крыкетэрс Альманак — бібліі крыкету.

Творчасьць

Пачатак творчасьці

З 1923 да 1927 году Бэкет вывучаў францускую, італьянскую і ангельскую мовы ў Трыніці каледжы ў Дубліне. Адным зь ягоных настаўнікаў у Трыніты коледж быў вядомы Бэркелаўскі навуковец, доктар А. А. Люс. Бэкет атрымаў тытул Бакаляўра мастацтва, і пасьля кароткай настаўніцкай практыкі ў Кэмпбэл коледж у Бэлфасьце заняў пасаду lecteur d'anglais у Ecole Normale Supérieure ў Парыжы. Працуючы там, Бэкет пазнаёміўся са славутым ірляндзкім пісьменьнікам Джэймзам Джойсам, а таксама з паэтам Томасам Макгрыві, які таксама працаваў у Парыжы і які стаўся блізкім сябрам Бэкета. Гэтае знаёмства ў хуткім часе значна паўплывала на маладога чалавека і Бэкет пачаў розным чынам дапамагаць Джойсу, асабліва ў дасьледаваньнях, якія пазьней выліліся ў кніжку Фыныганс Ўэйк.

У 1929 годзе Бэкет апублікаваў сваю першую працу, крытычнае эсэ пад назвай Дантэ...Бруна. Віка..Джойс. Эсэ бараніла працы і мэтады Джойса, пераважна перад закідамі аб беспадстаўнай незразумеласьці і цьмянасьці. Блізкае сяброўства з Джойсам і ягонай сям’ёй, аднак, ахаладзілася пасьля таго, як Бэкет адкінуў залёты джойсавай дачкі Люцыі. Якраз у гэты час у Джолас Пэрыёдыкал Транзышн было апублікаванае ягонае першае апавяданьне «Дапушчэньне». Праз год Бэкет атрымаў невялічкую літаратурную ўзнагароду за верш «Курваскоп», пасьпешліва напісаны пад уплывам жыцьцяпісу Рэнэ Дэкарта.

У 1930 годзе Бэкет вярнуўся ў Трыніты коледж у якасьці настаўніка, аднак неўзабаве гэтая праца яго вельмі расчаравала.

Бэкетавы п’есы голыя, вельмі мінімалістычныя, і глыбока пэсымістычныя ў сваім стаўленьні да людзкай натуры і чалавечай формы, хоць пэсымізм злагоджаны ў Бэкета чорным гумарам. Ягоныя позьнія творы паглыбляюць тыя тэмы ў яшчэ больш прыхаваным і лёгкім стылі. У 1969 Бэкет стаўся ляўрэатам Нобэлеўскай прэміі ў галіне літаратуры.

II Сусьветная вайна

Бэкет далучыўся да Францускага Апору пасьля нямецкай акупацыі ў 1940 годзе, працуючы дастаўцам, і некалькі разоў, на працягу двух гадоў, быў ледзь ня схоплены Гэстапам.

У жніўні 1942, ягоная частка здрадзіла і ён пешкі ўцякаў на поўдзень, каб схавацца ў малой вёсцы Русіён, у Ваклюз, мясцовасьць у францускіх Альпах, што пасьля знайшло свой адбітак у дзеятворы «Ў чаканьні Гадо». Тут ён працягваў садзейнічаць супраціву, перахоўваючы зброю ў агародзе за домам. Бегам двух гадоў Бэкет заставаўся ў Русіён, ён дапамагаў у Маквіскім сабатажы нямецкага войска ў Ваклюскіх гарах. Бэкет аднак рэдка ўзгадваў пра свой удзел у гэтай вайне.

За ягоныя заслугі ў змаганьні зь нямецкай акупацыяй, францускі ўрад, прызнаў Бэкету Croix de guerre і Médaille de la Résistance. Але да самай сьмерці, Бэкет будзе сьціпла называць свой удзел у францускім апоры «хлапечым скаўтствам».

Спадчына

Сярод ангельскамоўных мадэрністаў, творы Бэкета становяць няспынную атаку на традыцыю рэалізму. Ён, як ніхто іншы, адчыніў новыя магчымасьці драматургіі і фікцыі, якія былі пазбаўленыя канвэнцыйнага сюжэту, еднасьці месца і часу, каб засяродзіцца на вагомых элемэнтах чалавечага стану.

Творы

Бэкетава пісьменьніцкая кар’ера можа быць умоўна падзеленая на тры адрэзкі: раньняя творчасьць — аж да заканчэньня II Сусьветнай вайны ў 1945; прамежная творчасьць — ад 1945 да пачатку 1960-х, падчас якога ён напісаў свае самыя вядомыя творы; позьняя творчасьць, ад пачатку 1960-х да сьмерці ў 1989, пэрыяд у якім ягоныя працы станавіліся ўсё карацейшымі, а ягоны стыль усё больш мінімалістычным.

• Курваскоп (1930)
• Проўст (1931)
• Мэрфі (1938)
• Ват (1953)
• Малёй (1951)
• Малёй памірае (1951)
• Бязымённыя (1953)
• У чаканьні Гадо (1954)
• Канчатак (1957)
• Апошняя стужка (1959)
• Шчасьлівыя дні (1961)
• Камэдыя (1964)
• Удыханьне і выдыханьне (1970)
• Не я (1973)
• Крокі (1976)

Беларускія пераклады

• Ня-я / Пераклад Л. Баршчэўскага // Пры зачыненых дзьвярах: Драматычныя творы. Менск, 1995.
• У чаканьні Гадо / Пераклад В. Воранава. Менск, 2005.
• Канец гульні / Пераклад Зьм. Коласа // Сартр Ж.-П. Мухі; Камю А. Праведнікі; Бэкет С. Канец гульні. Менск, 2005 ("Бібліятэка францускай драматургіі", т.2).

Вонкавыя спасылкі

• «У чаканьні Гадо»(недаступная спасылка)
• «Дзея бяз словаў», «Дзея бяз словаў II», «Удыханьне і выдыханьне»(недаступная спасылка)