Синан
| Мима́р Синан | |
| Mimar Sinan | |
 | |
| Тыуған көнө | |
|---|---|
| Тыуған урыны |
Төркиә, Кайсери ҡалаһы |
| Вафат булған көнө | |
| Вафат булған урыны | |
| Тормош иптәше | |
| Автограф |
|
 Синан Викимилектә | |
Сина́н (15 апрель 1489, Кайсери (әрм. Мажак) — 7 февраль 1588, Истанбул) — Ғосман осорондағы иң билдәле төрөк архитекторы һәм инженеры. Тулы исеме Абдулмәннән уғлы Синанедди́н Йософ (төр. Abdülmennan oğlu Sinaneddin Yusuf), Хужа Мимар Синан Аға (рус. Ходжа́ Мима́р Сина́н Ага́, төр. Hoca Mimar Sinan Ağa исеме менән билдәле — уҡытыусы архитектор Синан әфәнде) һәм шулай уҡ Мима́р Сина́н (төр. Mimar Sinan — архитектор Синан). 1538 йылдан солтан Сөләймән I төҙөткән мәсет, шулай уҡ нығытмалар, күперҙәр һалыу һәм башҡа төҙөлөш эштәре менән етәкселек итә.
Уның уҡыусыһы cүриә архитекторы Устада Иса Хан, Таж Мәхәл мавзолей-мәсет проекты авторы.
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Әрмән христиандары ғаиләһендә тыуа.[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11]
(икенсе фараз буйынса, грек ғаиләһендә[12][13]) 1489 йылдың 15 апрелдә Кайсери янындағы ауылда (хәҙерге Төркиәнең Анатолия провинцияһы) тыуа. XX быуат урталарына тиклем әрмән ғаиләһендә тыуған тигән фараз хупланманы.[6]
1512 йылда уны ата-әсәһенән рекрутҡа (Ғосман империяһында мосолман булмаған халыҡҡа һалым) алалар, бынан һуң ул Истанбулға китә һәм ислам ҡабул итә. Ул ваҡытта уға 23 йәш була һәм йәше быйынса Эндерун юғары мәктәбенә үтмәй, шуға күрә Империя колледженың ярҙамсы мәктәбенә ебәрелә. Өс йыл үткәс мәктәпте тамамлап квалификациялы инженер һәм архитектор була, уҡырға инеп 6 йылдан үткәндән һуң, солтандың үлеме менән тамамланған, Родос утрауындағы Силема Беренсе хәрби компанияһында ҡатнаша.
Бөйөк Сөләймән солтан корпусы менән атлы ғәскәр составында Австрия походында ҡатнаша, был ваҡиғанан һуң капитан дәрәжәһенә тиклем күтәрелә һәм кадет пехота полкы менән командалыҡ итә, һуңынан Австрияла урынлашҡан 62-се уҡсылар полкы командиры итеп тәғәйенләнә.[14] Хәрби хеҙмәт ваҡытында Синан нығытма һәм бинадарға туп ата һәм, архитектор булараҡ, йомшаҡ урындарын өйрәнә.
1535 йылда король һаҡсылары командиры дәрәжәһендә Багдад компанияһында ҡатнаша һәм Ван күлендә һыу нығытмалары төҙөүҙә етәкселек итә.
1537 йылда солтан хәрби корпусы составында Молдавияға походта ҡатнаша, шул ваҡытта Прут йылғаһы аша бер нисә көндә күпер төҙөп солтандың иғтибарын йәлеп итә.[15]
Барлыҡ компаниялар барышында Синан үҙен булдыҡлы инженер һәм яҡшы архитектор итеп күрһәтә. 1538 йылда Ҡаһирә алына, солтан уны солтан һарайындағы баш архитектор итеп тәғәйенләй һәм уға ҡаланың төп планында булмаған теләһә ниндәй бинаны емереү хоҡуғын бирә.
1539 йылда Челеби Луфти Паша баш вәзир булғас, архитектор элек уның ғәскәрендә хеҙмет иткән, Синан Истанбул солтан һарайының баш архитекторы итеп тәғәйенләнә. Бөтә Осман империяһындағы төҙөлөштө контрольдә тотоу, бөтә төҙөлөш менән идара итеү (юлдар, күперҙәр, һыу үткәргестәр) уның бурысы була. Вазифала булған 50 йыл эсендә Синан үҙен контрольдә тоҡан минстрҙанда мөмкинлектәре киңерәк булған ҡеүәтле ойошма төҙөй. Ул буласаҡ архитекторҙар уҡый торған архитекторҙар үҙәге аса.
Үҙ ғүмерендә Синан 300-гә яҡын бина төҙөй — мәсеттәр, мәктәптәр, хәйриә ашханалары, дауаханалар, һыу үткәргестәр, күперҙәр, ҡауанһарайҙар, һарайҙар, мунсалар, кәшәнәләр, фонтандар төҙөй, күбеһе Истанбулда төҙөлә. Уның иң билдәле төҙөлөштәре — Шехзада мәсете, Сөләймән мәсете, Эдирндә Сәлимиә мәсете.
Уның ижадына Изге София Соборы архитекторы ҙур йоғонто яһай, һәм Синан хыялын тормошҡа ашыра — көмбәҙе Изге Софиянын бейегерәк булған мәсет төҙөй.
1588 йылдың 7 февралендә вафат була, Сөләймән мәсете янында үҙе эшләгән төрбәлә ерләнә.
Меркурийҙа Синан исеме менән кратерҙы атағандар..
Галерея
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]-
Сөләймән мәсете, һулда алғы планда Рөстәм Паша мәсете. -
Сөләймән мәсете, эске күренеше -
Синан төрбәһе -
Синан 1575 йылда төҙөгән Сәлимиә мәсете (Әдирнә), Төркиә -
Сәлимиә мәсете көмбәҙе -
-
Рөстәм Паша мәсетенең беренсе стенаһындағы галерея -
Хаммам Хасеки-Хуррем -
Шехзаде мәсете -
-
-
Вишеград күпере
.jpg)
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Alexander Speltz, David O’Conor «Styles of ornament: exhibited in designs and arranged in historical order with descriptive text.» стр 647 Издатель Regan Publications, 1928 Стр. 215
- ↑ Orhan Pamuk, Maureen Freely «The black book» стр 466 ИздательVintage International/Vintage Books, 2006 г. ISBN 1400078652, ISBN 9781400078653 p351 Sinan, Turkey’s greatest-ever architect,' was really an Armenian from Kay- seri
- ↑ Frederick Albert Richardson «The International quarterly»(том 5) Издатель Fox, Duffield & Company, 1902 г. p160 The marvelous mosque of Suleiman, the Ottoman Santa Sophia, is the work of the architect Sinan, of Armenian origin
- ↑ Ҡалып:Книга:Richard G. Hovannisian:The Armenian People from Ancient to Modern Times (1997, Vol. 2)
- ↑ Clark University (Worcester, Mass.)"The Journal of international relations" том 7 Издатель Clark University, 1917 г. p458 Armenian architect, Sinan, who designed and built the famous Mosque of Adrianople, and the Mosque of Suley- man in Constantinople.
- ↑ 6,0 6,1 Herbert Joseph Muller: «The loom of history» стр 495 Издатель New American Library, 1961 г. p439 Sinan, the greatest of Ottoman architects, seems to have been an Armenian —though it is almost a criminal offense in Turkey today to mention this probability
- ↑ John Gloag «Enjoying architecture» стр96 Издатель Oriel Press, 1965 г. p32 the Magnificent, designed by Sinan, an Armenian architect, and built in five years'
- ↑ John Gloag «Architecture» стр197 Издатель Cassell, 1963 p85 the great mosque of suleyman the Magnificent was designed by Sinan, an Armenian architect, and built from 1550 to 1555, with a central dome 86 feet in diameter and 156 feet high'
- ↑ Cecil Stewar «Serbian legacy» стр135 Издатель G. Allen and Unwin, 1959 г. p98 But only one architect is remembered — Mirmar Sinan, the Armenian, who was a contemporary of Michelangelo and whose greatest work was the Suleiman Mosque at Constantinople. He was also the architect of the Begova Mosque at Sarajevo
- ↑ Kouymjian, Dickran. Armenia from the Fall of the Cilician Kingdom (1375) to the Forced Emigration under Shah Abbas (1604) // Ҡалып:Книга:Richard G. Hovannisian:The Armenian People from Ancient to Modern Times (1997, Vol. 2)
- ↑ «Although Sinan is usually identified by authors as „an Ottoman architect“ or as „a Christian forced by the Ottomans to serve in the Janissary corps“, or sometimes as a Greek or probably a Greek, he can be identified as an Armenian through a document in the imperial archives and other evidence.» — Armenian Constantinople; Architects, Craftsmen, Weavers: Armenians and Ottoman Art. UCLA — (University of California, Los Angeles). — «Несмотря на то, что обычно Синана идентифицируют как „османского архитектора“ или как „христианина, вынужденного османами служить в янычарских подразделениях“, иногда греком или „возможно, грека“, он в документе имперского архива, как и в других свидетельствах, определяется армянином.» — Армянский Константинополь; Aрхитекторы, ремесленники, ткачи: армяне и османское искусство. УКЛА — Калифорнийский университет в Лос-Анджелесе.
- ↑ Byzantium and the Magyars, Gyula Moravcsik, Samuel R. Rosenbaum p. 28
- ↑ Talbot Hamlin, Architecture Through the Ages, University of Michigan, p 208
- ↑ Goodwin Godfrey, «A History of Ottoman Architecture»; Thames & Hudson Ltd., London, reprinted 2003; ISBN 0-500-27429-0
- ↑ Sinan (in Dictionary of Islamic Architecture) 2011 йыл 4 июнь архивланған.