Azərbaycan rublu

Azərbaycan rublu
Azərbaycan rublu
	azərb. آذربايجان ربلی, Азәрбајҹан рублу‎
	10 000 rubl, 1921-ci il
Dövriyyə ərazisi
Emitent ölkə	Bakı Kommunası; AXC; Azərbaycan SSR
Əvəzedici və paralel vahidlər
Kiçik	qəpik
Dövriyyədə olan sikkə və əsginaslar
Sikkələr	buraxılmayıb
Əsginas	5, 100, 1000, 5000, 10 000, 25 000, 50 000, 100 000, 250 000, 1 000 000, 5 000 000 rubl
Tarixi
Dövriyyəyə buraxılma	1918
Əvvəlki valyuta	Zaqafqaziya rublu
Xronika	10.01.1923—10.04.1924
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Azərbaycan rublu (azərb. آذربايجان ربلی; Азәрбајҹан рублу‎) — 1918–1923-cü illərdə Azərbaycan ərazisində pul vahidi.

Tarixi

19 yanvar 1918-ci ildə Bakı hökuməti "Bakı pulları" buraxmağa başladı. Bu, Zaqafqaziyada inqilabdan sonra buraxılan ilk kağız pul idi. Həmin ilin fevral ayında 1918-ci ilin sentyabrından əvvəl buraxılmış və Gürcüstan, Ermənistan və Azərbaycan arasında müqavilə əsasında bölüşdürülmüş Zaqafqaziya Komissarlığının (ilk Zaqafqaziya rublu, zakbon) qanun layihəsi işə salınıb. Bakı pulunun buraxılması 1918-ci ilin iyuluna qədər davam etdi. İyul ayında, onların əvəzinə, Bakı Soveti ilə birlikdə Şəhər Təsərrüfat Şurasına həmin ilin 14 sentyabrına qədər davam edən pul buraxmağa başladı.

1918-ci ilin oktyabrında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökuməti Zaqafqaziyanın payından asılı olmayan pul buraxmağa başladı. 1919-cu ilin sentyabrında yaradılan Azərbaycan Dövlət Bankı 1920-ci ilin aprel ayından əvvəl buraxılmış Azərbaycan Respublikasının banknotlarının buraxılmasına başlamışdır.

1920-ci ilin aprelində Azərbaycan Sosialist Sovet Respublikasının 1923-cü il yanvar ayına qədər buraxılmış kağız pulları buraxılmağa başlayır. Bütün əvvəlki pullar ləğv edilir.

10 yanvar 1923-cü ildə Zaqafqaziyanın pul dövriyyəsini birləşdirən bir pul islahatı başlandı. Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan emissiyaları dayandı, Zaqafqaziya Sosialist Sovet Respublikasının valyuta nişanları (ikinci Zaqafqaziya rublu, zakdenznak) buraxıldı. Mübadilə bu nisbətdə aparılmışdır: 100 Azərbaycan rublu = 1 rubl zakdeznak. Mübadilə müddəti əvvəlcə 10 yanvar 1923-cü il tarixinə təyin edilmiş, lakin sonradan 10 aprel 1924-cü ilədək uzadıdılmışdır^[1]^[2].

Banknotlar

Kağız pul nişanları buraxılmışdır:

Bakı şəhər idarəsi: 5, 15 və 50 qəpik, 1, 3, 5, 10 və 25 rubl;
Şəhər təsərrüfat şurası: 10, 25 və 50 rubl^[3];
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti: 25, 50, 100, 250 və 500 rubl^[4];
Azərbaycan SSR: 5, 100, 1000, 5000, 10 000, 25 000, 50 000, 100 000, 250 000, 1 000 000 və 5 000 000 rubl^[5].

Bakı şəhər idarəsinin banknotları

Banknotlar 19 yanvar 1918-ci il tarixdən 14 sentyabr 1918-ci il tarixinə qədər buraxılmışdır. Cəmi 172 211 911 rubl 50 qəpik məbləğində banknotlar buraxılmışdır.


Şəkil		Nominal	Ölçüləri (mm)	Əsas rəngi	Qeydlər		Tiraj
Ön tərəf	Arxa tərəf	Nominal	Ölçüləri (mm)	Əsas rəngi	Ön tərəf	Arxa tərəf	Tiraj
		5 qəpik	30×40	sarı-qırmızı	nominal, Bakı quberniyasının gerbi	eminentin adı, izahlı yazı	4 060 590
		15 qəpik	34×44	qəhvəyi	nominal, Bakı quberniyasının gerbi	nominal, eminentin adı, izahlı yazı	2 482 920
		50 qəpik	49×35	açıq-qəhvəyi	номинал^[6], Bakı quberniyasının gerbi, eminentin adı, imzalar	nominal, izahlı yazı, saxta olma haqqında xəbərdarlıq	6 703 600
		1 rubl	96×57	qəhvəyi	nominal, eminentin adı, saxta olma haqqında xəbərdarlıq	Bakı quberniyasının gerbi, eminentin adı, imzalar, nominal, izahlı yazılar, buraxılma ili	2 030 400
		3 rubl	96×57	yaşıl	Bakı quberniyasının gerbi, eminentin adı, imzalar, nominal, izahlı yazılar	nominal, izahlı yazı, saxta olma haqqında xəbərdarlıq, buraxılma ili	2 727 868
		5 рублей	96×57	göy	nominal^[7], eminentin adı, izahlı yazı, imzalar, buraxılma ili	nominal, saxta olma haqqında xəbərdarlıq, Bakı quberniyasının gerbi	2 282 100
		10 rubl	96×57	qırmızı	Bakı quberniyasının gerbi, eminentin adı, nominal, izahlı yazı, imzalar	nominal, saxta olma haqqında xəbərdarlıq, buraxılma ili	4 644 234
		25 rubl	109×69	qəhvəyi boz	Bakı quberniyasının gerbi, eminentin adı, nominal, izahlı yazı, imzalar, buraxılma ili	nominal, saxta olma haqqında xəbərdarlıq	4 008 712
Təsvirin miqyası — hər millimetrə 1,0 piksel.

Bakı Şəhər Təssərüfatı Şurasının banknotları

Banknotlar 1918-ci ilin iyul-sentyabr aylarında buraxılmışdır. Cəmi 117 459 000 rubl məbləğində banknotlar buraxılmışdır^[8].


Şəkil		Nominal	Ölçüləri (mm)	Əsas rəngi	Qeydlər		Tiraj
Ön tərəf	Arxa tərəf	Nominal	Ölçüləri (mm)	Əsas rəngi	Ön tərəf	Arxa tərəf	Tiraj
		10	99×70	qırmızı	Merkuri kadusey və kitabla əyləmiş halda, Bakı gerbi qalxanla, dəfnə budaqları и lövbər, nominal, imzalar, izahlı yazı	eminentin adı, nominal və buraxılma ili, saxta olma haqqında xəbərdarlıq, Bakı gerbi	1 146 500
		25	99×66	yasəmən rəngli	Merkuri və altı işçi, Bakı gerbi, nominal, imzalar, izahlı yazı, buraxılma ili	eminentin adı, nominal, saxta olma haqqında xəbərdarlıq	994 640
		50	108×67	mavi-yaşıl	neft buruqları və gəmi təsviri, Bakı gerbi, "bolluq buynuzu", dişli çarx, yeşiklər və lövbər, nominal və imzalar, izahlı yazı, buraxılma ili	eminentin adı, nominal, saxta olma haqqında xəbərdarlıq	1 622 560
Təsvirin miqyası — hər millimetrə 1,0 piksel.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin banknotları

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin mövcud olduğu 23 ay ərazində 28 may 1918–28 aprel 1920-ci illərdə buraxılmışdır.


Şəkil		Nominal	Ölçüləri (mm)	Əsas rəngi	Qeydlər		Tiraj
Ön tərəf	Arxa tərəf	Nominal	Ölçüləri (mm)	Əsas rəngi	Ön tərəf	Arxa tərəf	Tiraj
		25	107×65	yasəmən rəngli	dövlətin adı, nominal, izahlı yazı	dövlətin adı, nominal, saxta olma haqqında xəbərdarlıq, imzalar və buraxılma ili	1919
		50	107×65	yaşıl	dövlətin adı, nominal, saxta olma haqqında xəbərdarlıq	dövlətin adı, nominal, izahlı yazı, imzalar və buraxılma ili	1919
		100	138×90	qəhvəyi	название государства, номинал, пояснительная надпись и год выпуска	название государства, номинал, предупреждение о подделке и подписи	1919
		250	151×96	sarı çəhrayı	dövlətin adı, nominal, izahlı yazı	dövlətin adı, nominal, saxta olma haqqında xəbərdarlıq, imzalar və buraxılma ili	1919
		500	151×96	yasəmən rəngli, çəhrayı	dövlətin adı, nominal, izahlı yazı	dövlətin adı, nominal, saxta olma haqqında xəbərdarlıq, imzalar və buraxılma ili	1920
Təsvirin miqyası — hər millimetrə 1,0 piksel.

Azərbaycan SSR banknotları

1920-ci ilin aprelindən 1923-cü ilədək buraxılmışdır.


Şəkil		Nominal	Ölçüləri (mm)	Əsas rəngi	Qeydlər		Tiraj
Ön tərəf	Arxa tərəf	Nominal	Ölçüləri (mm)	Əsas rəngi	Ön tərəf	Arxa tərəf	Tiraj
		5	49×64	sarı, yasəmən rəngli			1920
		100	167×107	sarı-yaşıl			1920
		1000	107×66	yaşıl			1920
		1000	118×67	yaşıl			1920
		5000	146×94	sarı, mavi, qəhvəyi			1920
		10 000	149×93	çəhrayı, yaşıl			1921
		25 000	145×93	boz, qəhvəyi			1921
		50 000	145×93	boz, yaşıl			1921
		100 000	138×90	mavi			1922
		250 000	145×93	qəhvəyi, mavi			1922
		1 000 000	145×93	qırmızı			1922
		5 000 000	156×96	yaşıl, qırmızı			1923
Təsvirin miqyası — hər millimetrə 1,0 piksel.

Ədəbiyyat

Васюков А.И., Горшков В.В., Колесников В.И. Бумажные денежные знаки России и СССР. — М: Политехника, 1993. — 215 с. — ISBN 5-7325-0325-0.
Cuhaj G. S. Standard Catalog of World Paper Money. General Issues 1368–1960. — 12-е изд. — Iola: Krause Publications, 2008. — 1223 с. — ISBN 978-0-89689-730-4.

Həmçinin bax

İstinadlar

↑ "И. Колташев "Рассказывают бумажные деньги"". сайт bonistikaweb.ru. 2012-10-02 tarixində arxivləşdirilib. (rus.)
↑ "History of the national currency" (az.). сайт cbar.az. 2012-10-02 tarixində arxivləşdirilib.
↑ Васюков А.И., Горшков В.В., Колесников В.И. Бумажные денежные знаки России и СССР. — М: Политехника, 1993. с. 96–97.
↑ Васюков А.И., Горшков В.В., Колесников В.И. Бумажные денежные знаки России и СССР. — М: Политехника, 1993. с. 58.
↑ Васюков А.И., Горшков В.В., Колесников В.И. Бумажные денежные знаки России и СССР. — М: Политехника, 1993. с. 58–59.
↑ rubl al hizbe (ərəb. ربع الحزب‎)
↑ həmçinin erməni yazısı — Ե
↑ Л. Иольсон — Правительственные эмиссии Закавказья / Советский коллекционер, 1925, № 4, с.7–9 Arxivləşdirilib 2018-03-21 at the Wayback Machine (rus.)

[Колташев-1] "И. Колташев "Рассказывают бумажные деньги"". сайт bonistikaweb.ru. 2012-10-02 tarixində arxivləşdirilib. (rus.)

[History-2] "History of the national currency" (az.). сайт cbar.az. 2012-10-02 tarixində arxivləşdirilib.

[3] Васюков А.И., Горшков В.В., Колесников В.И. Бумажные денежные знаки России и СССР. — М: Политехника, 1993. с. 96–97.

[4] Васюков А.И., Горшков В.В., Колесников В.И. Бумажные денежные знаки России и СССР. — М: Политехника, 1993. с. 58.

[5] Васюков А.И., Горшков В.В., Колесников В.И. Бумажные денежные знаки России и СССР. — М: Политехника, 1993. с. 58–59.

[6] rubl al hizbe (ərəb. ربع الحزب‎)

[7] əmçinin erməni yazısı — Ե

[8] Л. Иольсон — Правительственные эмиссии Закавказья / Советский коллекционер, 1925, № 4, с.7–9 Arxivləşdirilib 2018-03-21 at the Wayback Machine (rus.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]