Ríu Nalón

Ríu Nalón
Situación
País	España
Autonomía	Principáu d'Asturies
Tipu	ríu
Coordenaes	43°33′53″N 6°04′36″W / 43.564608°N 6.076716°O
	Ríu Nalón Ríu Nalón (Asturies)
Datos
Altitú media	1440 m
Conca hidrográfica	cuenca hidrográfica del Nalón (es)
Superficie de la conca	4907 km²
Llonxitú	153 km
Caudal	55,18 m³/s
Nacimientu	puertu de Tarna
Desembocadura	Ria de San Esteban de Pravia (es)
Afluentes	ver Ríu Caliao, Ríu Trubia, Ríu Candín, Ríu Nora, Ríu Caudal, Ríu Narcea, Ríu Cubia, Ríu Sama y Ríu Orllé;

El Ríu Nalón (yá conocíu na Antigüedá col nome de Naelo o Naelus) ye, con 145 kilómetros de llonxitú, el más llargu de los ríos que nacen y muerren n'Asturies. Naz na Fonte la Nalona, que brota cerca'l cumal d'El Puertu en Tarna, a 1.440 m. d'altitú, tien un caudal mediu de 56,40 m³/s y desemboca ente San Esteban (Muros) y L'Arena (Sotu'l Barcu).

Dende la so nacencia al mar, atraviesa los conceyos de: Casu, Sobrescobiu, Llaviana, Samartín del Rei Aurelio, Llangréu, La Ribera, Uviéu, Grau, Les Regueres, Candamu, Pravia, Sotu'l barcu y Muros.

La so conca dispón d'una gran reserva de carbón, que les sos principales esplotaciones atópense nel conceyu de Llangréu. Traviesa llocalidades dedicaes a l'agricultura y ganadería: Tarna, Pendones, La Foz, Bezanes, Sotu, Veneros, Casu, &c. Dende Sotrondio hasta'l mar, yera habitual que les sos agües s'escureciesen pola mor del usu del so caudal pa los llavaderos de les cuenques mineres de Llangréu y Mieres. Por esti usu, les truches tornaben hacia les fontes del ríu, au la pesca yera más abondosa.

El Nalón siempres foi un atractor de población y fonte de riqueza. Na Edá Media había cuatro territorios diferenciaos alredor de la so conca: el valle de Casu, au conflúi col Ríu Orllé, el territoriu uvieín, la comarca de Candamu, y finalmente'l territoriu Sauto, dende'l Candamu hasta la mar, na estaya ente Muros y la sierra Gamonéu, qu'a entamos del sieglu XII empecipia a alternar col nome de Pravia. Mentanto'l sieglu XVIII proyeutóse facelu navegable pa favorecer el treslláu del carbón dende la incipiente conca minera hasta Xixón, pero Xovellanos, que tenía contempláu esi proyeutu, considerólu inviable.

Etimoloxía

El so nome camudó a lo llargo los tiempos. Estrabón ye'l que fai la primer mención d'esti ríu que consigna como Melsos; pero ye enforma probable, según opinión de José Manuel González, que'l tal Melsos nun seya más qu'una helenización de Naelus o Nailos que ye como apaez en Ptoloméu nun intentu de trescribir el nome del ríu que cuerre per tierres ástures, acasu *Náelo o *Nelo.

Nos documentos del reinu asturianu apaez como Nilo,-onis (constatación ensin dubia d'influxu bíblicu), con variantes del tipu Nalo, -onis que s'avera a l'actual espresión Nalón. Nesta probablemente s'entrecrucen delles influencies fonétiques ente les qu'hai de solliñar la exercía pol verbu asturianu nalar ‘nadar’, esnalar ‘mover les ales’.

El mesmu González, sospecha qu'atopámosnos énte una base indoeuropea *NER, *NAR, con posibles variantes *NEL, *NAL, y significáu de ‘agua’, que desplicaríen el nome de dalgunos ríos asturianos.

Cursu

Cursu altu

Tres el so nacimientu, y depués de percorrer dellos kilómetros, a l'altura Campu Casu, forma, pol relieve kársticu del terrén, la Cueva Deboyu, pa volver a la superficie más p'abaxu de l'aldea de Les Yanes, nel mesmu conceyu de Casu. A l'altura de Coballes, nun llugar agora somorguiáu na cola'l pantanu de Tañes, recibe pela izquierda les agües del ríu Caliao. Tres travesar el conceyu de Sobrescobiu y dexar atrás los pantanos de Tañes y Rusecu empobínase pal conceyu de Llaviana, onde pasa al llau d'El Condao y podemos ver el famosu Torruxón, una obra medieval del sieglu XIV, de planta rectangular con paredes a base de mampostería y sillares, con ventana y escudu. Y unos kilómetros más abaxo, El Puente d'Arcu, que ye un puente romanu de datación incierta.

Depués traviesa Samartín del Rei Aurelio, nel que recibe pela izquierda, ente más otros, les agües del ríu de Santa Bárbola. Tres travesar el conceyu de Llangréu, nel que s'amiesta coles agües que-y apurre'l ríu Candín pela so oriella derecha, entra nel d'Uviéu per Veguín.

Cursu mediu

El cursu mediu empecipia nel conceyu d'Uviéu, conceyu pel qu'atraviesa llocalidaes con Udrión, Lluniego, o Pintoria. Abandona'l conceyu uvieín pa pasar pal de La Ribera, nel que s'alcuentra la presa que-y apurre agua a la central térmica de Soto Ribera y nel que recibe, pela izquierda, les agües que'l ríu Caudal trae dende los conceyos de Morcín y Riosa, Mieres, Ayer y Ḷḷena. De vuelta n'Uviéu, y tres pasar per tierres de les parroquies de Puerto y Caces llega a Trubia, ú recibe pela izquierda les agües del ríu homónimu. Dende ellí hasta la xuntura col ríu Nora, a l'altura del pueblu moscón de Tahoces, el Nalón, embalsáu por dos vegaes nes preses del Furacón y de Priañes, fai de frontera ente los conceyos d'Uviéu y Grau. Tres amestase coles agües del yá citáu Nora, que lu aborda pela derecha, sigue, camín del mar, per tierres del conceyu de Grau.

Cursu baxu

El Nalón sigui'l so cursu pelos conceyos de Candamu y Pravia. Nesti últimu, cerca'l pueblu de Forcinas, recibe pela izquierda'l ríu Narcea, que trai l'agua de los conceyos de Cangas del Narcea, Allande, Tinéu, Miranda y Somiedo ente más otros. Col caudal mui aumentáu pol importante aporte del Narcea, pasa a la vera la villa de Pravia, que queda a la so derecha, y empobina hacia'l mar. Envuelve l'isllote d'Arcubín, cubiertu anguaño de plantes de quivi, y tres pasar perbaxu de la vieya ponte de la N-632, forma la ría de San Esteban. Depués de dexar la villa y puertu de San Esteban a la manzorga y la villa de L'Arena a la mandrecha muerre mansulino nel mar Cantábricu, tres percorrer, como yá se dixera, 145 kilómetros y tener recoyío les agües de los 4.839 km² que formen la conca hidrográfica del Nalón-Narcea.

Llocalidaes que traviesa

Cursu baxu: San Esteban (Muros), L'Arena (Sotu'l Barcu), Sotu (Sotu'l Barcu), Riberas (Sotu'l Barcu), Peñaullán (Pravia), Santianes (Pravia), Pravia (parroquia) (Pravia), Forcinas (Pravia), Pronga (Pravia), San Tisu (Candamu), Aces (Candamu), Fenoyeda (Candamu), San Román (Candamu), Grullos (Candamu), Murias (Candamu), Cueiru (Candamu)

Cursu mediu: Castañéu (Grau), Peñaflor (Grau), Santa María Grau (Grau), Valdunu (Les Regueres), Pintoria (Uviéu), Caces (Uviéu), Puerto (Uviéu), Udrión (Uviéu), Godos (Uviéu), Olloniegu (Uviéu)

Cursu altu: Veguín (Uviéu), Palombar (La Ribera), Soto Ribera (La Ribera), Ferreros (La Ribera), Frieres (Llangréu), Barros (Llangréu), La Felguera (Llangréu), Sama (Llangréu), Ciañu (Llangréu), Llinares (Samartín del Rei Aurelio), L'Entregu (Samartín del Rei Aurelio), Sotrondio (Samartín del Rei Aurelio), Blimea (Samartín del Rei Aurelio), Carrio (Llaviana), La Pola Llaviana (Llaviana), Llorío (Llaviana), El Condao (Llaviana), Rusecu (Sobrescobiu), Tañes (Casu), Coballes (Casu), El Campu (Casu), Sotu (Casu), Bezanes (Casu), La Foz (Casu), Tarna (Casu).

Afluentes

La complexa rede d'afluentes del Nalón desendólcase fundamentalmente pela esquierda, que ye per onde recibe los ríes que drenen les cordoleres allugaes ente'l puertu Tarna al este y el de Ḷḷeitariegos| al oeste. Los afluentes que recibe pela drecha son curtios y caudalosos pola cercanía de les sierres de Pandemules y Xiblatiella y del Cordal de Ponga, siendo'l más importante'l ríu Nora con 98 km de recorríu.

Pela drecha

Ríu Orllé: de 11 km, conflúi col Nalón cerca d'Abantru, nel conceyu de Casu.
Ríu Candín
Ríu Nora: de 67 km, que naz en Valvidares.
Ríu Andayón: de 0,7 km y naz cerca de Santa Cruz (Llanera)

Pela esquierda

El ríu Narcea na so xunión col ríu Nalón.

Ríu Monesteriu
Ríu Caliao: de 9 km de llonxitú, que trescurre pel Parque Natural de Redes
Ríu Caudal: Fórmase cerca de la llocalida d'Uxo, (Mieres) pola confluencia de los ríos Ayer y Ḷḷena y xúnese al Nalón cerca de la llocalidá de Soto Ribera, tres recorrer 61 km.
Ríu Trubia: de 41 km y que pasa pelos conceyos d'Uviéu, Proaza, Quirós, Santu Adrianu y Teberga.
Ríu Narcea: ye'l principal afluente con 97 km de llonxitú

Referencies

Enllaces esternos

Ríu Nalón n'OpenStreetMap.