Pistacia terebinthus

Pistacia terebinthus; carnapiu blanqueru
Clasificación científica
Reinu:	Plantae
Subreinu:	Tracheobionta
División:	Magnoliophyta
Clas:	Magnoliopsida
Subclas:	Rosidae
Orde:	Sapindales
Familia:	Anacardiaceae
Xéneru:	Pistacia
Especie:	Pistacia terebinthus; L.
Distribución
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew	Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online	World Flora online
	[editar datos en Wikidata]

El carnapiu blanqueru^[1] (Pistacia terebinthus) ye un árbol pequeñu d'hasta 6 m d'altu o arbustu, de la familia de les anacardiacees, del xéneru pistacia, nativu del Mediterraneu occidental y que s'estiende dende les Islles Canaries, Marruecos y la Península Ibérica hasta Grecia y l'oeste de Turquía.

Hábitat

Prefier zones relativamente húmedes, hasta 600 m d'altor. Soporta la seca braniza mediterránea y xelaes más intenses que'l llentiscu. Ye una planta frecuente nes garrigas y el maquis. Apaez en montes caducifolios y tamién encinares. Tien el tueru gris y bien arumosu, puede presentar dellos tueros o tarmos cuando crez en forma d'arbustu. Algama xeneralmente 5 m d'altor, anque n'ocasiones escepcionales puede llegar hasta los 10. Ye una de les 6 especies de anacardiacees presentes n'Europa, pos ye una familia d'unes 600 especies tropicales. Puede atopase nos pisos meso y termomediterráneo, hasta los 1.500 metros d'altitú; ye más esixente que'l llentiscu tocantes a mugor y aguanta meyor el fríu. Rique esposición soleyera y suelos de tipu mediu, tolerando los caliares y daqué salinos, crez con frecuencia xunto al mar, no fondero de los ribayos y nes proximidaes de llagunes y regueros salinos.

Descripción

Ye una especie de fanerógama perteneciente a la familia Anacardiaceae. Ye un árbol dioico, esto ye, esisten exemplares machos y femes. Por que una población sía vidable tien de cuntar con exemplares de dambos xéneros. Fueyes alternes, compuestes, imparipinnaes, con 3 o 9 foliolos de color verde intensu; d'unos 10 cm o más de llargor y testura semicoriácea. Xeneralmente, son más grandes y arrondaes que les del llentiscu, recordando a les fueyes del algarrobo. Les flores van del púrpura al verde, el so frutu ye del tamañu d'un arbeyu y vira del colloráu vivu al marrón, dependiendo del grau de maduración. Tola planta emite un fuerte golor amargoso, resinosu o medicamentoso. Nel periodu vexetativu desenvuélvense "agalles" en forma de cuernu de cabra que se producen nes fueyes y foliolos tres la picadura d'inseutos. Multiplicar por granes y por fraes. A pesar d'esllucir pola presencia de les agalles, ye un árbol bien brengosu y resistente que perdura en zones degradaes onde otres especies fueron esaniciaes. Pistacia terebinthus ye una planta rellacionada con Pistacia lentiscus, cola cual hibrídase con frecuencia nes zones de contautu. La cornicabra ye más abondosa nos montes y nel interior y el llentiscu suel topase con más frecuencia en zones onde la influencia mediterránea del mar torga o modera les xelaes. El llentiscu nun algamar el porte arbóreo de la cornicabra. Estos híbridos son bien difíciles d'estremar. Los llentiscos presenten los tarmos de los foliolos alaos, esto ye, son esplanaos y con unes aletes llaterales. Na cornicabra estos tarmos son simples. Na mariña oriental del Mediterraneu, Siria, El Líbanu ya Israel, una especie similar, Pistacia palaestina, enllena'l mesmu nichu ecolóxicu d'esta especie y tamién se conoz como terebinto. Na mariña occidental del Mediterraneu, Canaries y Oriente Próximu, puede confundise con Pistacia atlantica.

Historia

John Chadwick cree que la cornicabra ye la planta llamada ki-ta-non qu'apaez en delles tablillas de la escritura Llinial B, un antiguu dialeutu micénicu del griegu. Cita la obra del eruditu español, J. L. Melena, qu'atopó "un antiguu léxicu qu'amosaba que'l kritanos yera otru nome pal árbol turpentino (terebinto) y que la pronunciacíón micénica podía representar otra variante de la pallabra. El nome común n'español de cornicabra deber a que la planta presenta con frecuencia unes agalles de forma allargada, que se paecen al cuernu de les cabres. Estes agalles son provocaes por un pulgón, específicu de la cornicabra, que se cría dientro de les agalles. Especúlase que la presencia del inseutu aguiya les defenses de la planta faciéndola pocu apetecedor pa los herbívoros y favoreciendo asina que sían más comunes los exemplares parasitaos nes zones onde'l llendo ye más frecuente.

Delles especies del xéneru pistacia, como la qu'ocupa esti artículu, P. palaestina, P. atlantica y otres qu'enllenen un nichu ecolóxicu similar, son usaes pa curtido polos sos taníns y conócense tamién como terebinto na zona del Mediterraneu y Oriente Próximu. El terebinto ye mentáu na Biblia nel Antiguu Testamentu, por casu, en Isaías 1,29 onde la pallabra hebrea "el" o "elim" de cutiu puede traducise por texu, una especie de conífera, o terebinto. Tamién se noma en tres capítulos socesivos del Xénesis (12:6, 13:18 y 14:13) refiriéndose a los llugares nos qu'acampaba'l patriarca Abraham y nel Llibru de los Xueces. Virxiliu fala del terebinto de Órico nel Llibru X, versu 136 de la Eneida.

Utilidá

Tien un gran valor ecolóxicu al ser una especie pionero y resistente qu'afita y arriquez los suelos facilitando la so colonización por otres. Ye de gran valor pa los páxaros y otra fauna de pequeños mamíferos que s'alimenten de los sos frutos y esvalixen les sos granes. Ye un indicador ecolóxicu de zones bien calteníes, pocu degradaes o en recuperación. Onde espolleta una población de cornicabras ye indicativu d'una zona con poques intrusiones humanes. Les sos comunidaes suelen atopase en zones aisllaes y remotes. El sobrepastoreo causa la so desapaición.

L'usu más antiguu y conocíu del terebinto ye como fonte de la trementina, un aceite vexetal utilizáu como disolvente y como componente químicu. Anguaño, la trementina del terebinto ye conocida como trementina chipriota.

La cornicabra nun ye consumida con gustu pol ganáu, que suel respetala si atopa otru alimentu.

En Xipre los frutos del llentiscu son utilizaos pa la ellaboración d'un pan especial. En Creta, onde recibe'l nome de tsikoudia, ye utilizáu na ellaboración d'un llicor del mesmu nome. El arbustu ye ricu en sustancies resinoses, bien utilizaes poles sos propiedaes melecinales y arumoses na Grecia clásica. La corteza puede utilizase pa ellaborar una pasta de golor duce, y les fueyes utilizar na ellaboración de cueru y apocayá, en antiinflamatorios. Les sos fueyes, corteza y agalles tienen propiedaes astrinxentes. Nes fueyes y la corteza atopamos concentraciones importantes de materies tánicas y les agalles son tamién riques en taninos, resines, esencia y ácidu gálico. La madera ye bien apreciada en marquetería. El cueru tradicional de Marruecos se curte con esta planta a la que debe'l so golor y el so color.

Taxonomía

Pistacia terebinthus describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1025. 1753.^[2]

Etimoloxía

Pistacia: nome xenéricu que según Umberto Quattrocchi diz que remanez del nome llatín pistacia pa un árbol de pistachu y del griegu pistake pa la núcula del pistachu. Dambes pallabres aparentemente deriven de la mesma d'un nome persa o árabe antiguu.^[3]

terebinthus: epítetu

Sinonimia

Lentiscus vulgaris Garsault
Pistacia terebinthina St.-Lag.
Terebinthus vulgaris Dum.Cours.^[4]

Nome común

Esta especie ye conocida nel dominiu llingüísticu asturlleonés col nome común carnapiu blanqueru^[1].

Ver tamién

Referencies

↑ ^1,0 ^1,1 URL de la referencia: http://www.sabencia.net/nomenclator.php.
↑ «Pistacia terebinthus». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 15 de xunetu de 2013.
↑ En Nomes Botánicos
↑ Pistacia terebinthus en PlantList

Enllaces esternos

[25371c05886d508f0bd3b89319c1e188ec3c8883-1] 1,0 ^1,1 URL de la referencia: http://www.sabencia.net/nomenclator.php.

[Trop-2] «Pistacia terebinthus». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 15 de xunetu de 2013.

[3] En Nomes Botánicos

[4] Pistacia terebinthus en PlantList

[1]

[2]

[3]

[4]