Los Hinojosos
 Los Hinojosos | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Castiella-La Mancha | ||||
| Provincia |  provincia de Cuenca | ||||
| Partíu xudicial | Tarancón | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcaldesa de Los Hinojosos (es)  | María Gloria Bobillo Ortega | ||||
| Nome oficial | Hinojosos, Los (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
16417 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 39°36′15″N 2°49′33″W / 39.604166666667°N 2.8258333333333°O | ||||
  Los Hinojosos Los Hinojosos (España) | |||||
| Superficie | 114 km² | ||||
| Altitú | 768 m | ||||
| Llenda con | |||||
| Demografía | |||||
| Población |
731 hab. (2023) - 380 homes (2019) - 391 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 0% de provincia de Cuenca | ||||
| Densidá | 6,41 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria |
Hora central europea UTC+01:00 | ||||
 | |||||
Los Hinojosos ye un conceyu español de la provincia de Cuenca, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha. Tien una superficie de 113,95 km² con una población de 884 habitantes (INE 2015) y una densidá de 7,92 hab/km².
Xeografía
[editar | editar la fonte]Allugamientu
[editar | editar la fonte]Asitiáu en plena Mancha Alta, no qu'antes yera del Prioratu de Uclés, que s'estendía hasta'l Guadiana, cerca del antiguu camín d'Andalucía a Cataluña que la so ruta más próxima va dende Campo de Criptana, El Toboso, Mota del Cuervo, Los Hinojosos, Hontanaya, etc., polo que nun se refuga sía: "El llugar de La Mancha...... ", del que Cervantes nun quixo alcordase. Lo que naide va poner en dulda ye que s'atopa en plena ruta del Quixote, y que tolos hinojoseños sentímonos arguyos y amigos de los nuesos ancestros.
Conceyu:
De nueva edificación, construyíu sobre lo que yera una antigua ermita.
Demografía
[editar | editar la fonte]| 1826 | 1991 | 1996 | 2001 | 2013 | 2015 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 3105 | 1207 | 1129 | 1060 | 940 | 884 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Historia
[editar | editar la fonte]L'orixe de Los Hinojosos empecipiar colos íberos y celtíberos, yá que se toparon muertes de los sos instrumentos y construcciones, exemplu d'estes ye'l Templu Fálicu de piedra calteníu nunes condiciones óptimas no que güei llamamos el Santu de la Hontanilla, anque la so fundación documentada, empecipiar cola tribu de los Olcades, cerbunos guerreros, que contribuyeron a la derrota de Viriato (180 e. C. a 139 e. C.), anque la información d'estos primeros pueblos ye escasa, casi se llinda a la referencia de l'amistá col famosu xeneral cartaxinés Aníbal y a la derrota del lusitanu Viriato.
Grupu más numberosu y qu'habitó les nueses tierres fueron los carpetanos qu'ocuparon les tierres entendíes ente la cuenca del Tajo y les cuenques de los ríos Cigüela y Záncara.
La zona foi conquistada darréu polos romanos, de quien s'atoparon numberosos restos de mosaicos y ánfores en "La Covatilla".
Cola invasión árabe, tresfórmase al empar n'asentamientos árabes y en tierres de camín d'alternatives conquistes ente musulmanes y cristianos.
Na historia del pueblu tienen vital importancia dos fechos principales: per un llau la Creación de les órdenes militares y per otru l'apaición del señoríu de Villena. La Orde de Santiago foi una orde relixosa y militar creada nel sieglu XII nel Reinu de Llión.
Ente 1157 y 1230, la dinastía real estremar en dos rames opuestes, polo que la rivalidá tiende a escurecer los entamos de la Orde. Dos ciudaes llucharon por llograr l'honor de ser la sede de la Orde, Llión, nel reinu d'esi nome, y Uclés nel antiguu reinu de Castiella, siendo esta última ciudá la qu'ostentó la sede principal de la Orde de Santiago, por donación d'Alfonsu VIII.
El Rei, descontentu de l'actuación de los caballeros de San Juan, qu'alministraben dende 1163 el castiellu d'Uclés, apurrió dichu castiellu a los de Santiago, por que defendieren la contorna de los ataques musulmanes. L'actu tuvo llugar, con toa solemnidá, n'Arévalo, el 9 de xineru de 1174. En presencia de los magnates del reinu, prelaos y nobles, Alfonsu VIII, n'unión cola so esposa Leonor d'Inglaterra, apurría'l castiellu y la villa d'Uclés, con toles sos tierres, viñes, praos, pacionales, regueros, molinos, pesquerías, portalgos, entraes y salíes, a don Pedro Fernández, maestre de Santiago.
La fortaleza d'Uclés, taba sol poder cristiano, mientres la de Alarcón, atopar so poder musulmán, lo que nos conduz a pensar ensin medrana a equivocar, que les pequeñes aldegues y llugares asitiaos ente estos puntos fuertes queden a mercé de los caprichos de la guerra, pasando d'unes manes a otres, hasta que les tropes de los reinos cristianos peninsulares ganen a los musulmanes na batalla de Las Navas de Tolosa (Xaén) l'añu 1212, quedando por demás debilitáu'l poderíu musulmán nun ampliu territoriu.
Una vegada conquistada a los musulmanes toa la zona manchega, empecípiase la repoblación d'aquellos llugares que quedaron práuticamente despoblaos. Na repoblación de la Mancha tien gran influyencia l'Infante Don Juan Manuel, nacíu l'añu 1282, fíu del Infante Don Manuel hermano del rei Alfonsu X El Sabiu. Recibe Don Juan, por heriedu del so padre, el Señoríu de Villena y con él la xera de la so repoblación.
La influencia de les Órdenes Militares nel sieglu XII y socesivos, lleven a la estraña, paradóxica ya interesada partición del pueblu de Los Hinojosos en dos.
La división del Hinojoso, asocedió nel añu 1.232, cuando l'obispu de Cuenca, don Gonzalo, por mandatu del rei de Castiella, Fernandu III, dio en cerrar la frontera ente los conceyos d'Uclés y Alarcón, dende la Sierra de Almenara hasta les Meses Rubies. Don Gonzalo tomó como llinia divisoria dende la Sierra de Almenara el camín que xunía les poblaciones de Hontanaya hasta Las Mesas Rubies. Como esti camín travesaba'l Hinojoso, esta población quedó estremada en dos. A lo llargo de la llinia fronteriza, punxo cuatro mojón principales, asitiaos: el 1º na peña del final de la sierra de Almenara o Jabalmeña, el 2º asitiar na confluencia del camín de Guzquez col camín fronterizu, el 3º nel pozu esistente nel centru del pueblu de Hinojoso y el 4º nel pozu de Poblar del Barcal. El Señor Obispu dispunxo que al percorrer la llinia divisoria de norte a Sur el territoriu que quedara a la derecha, pertenecería al Prioratu d'Uclés y el de la izquierda al Conceyu de Alarcón. La llinia fronteriza coincidía esautamente pel centru del pozu señalizándose con una piedra allargada, direición norte sur, qu'estremaba la boca del pozu en dos, pal so usu pel llau derechu polos habitantes de Hinojoso de la Orden y pela parte izquierda polos habitantes del Hinojoso del Marquesado, d'igual manera que quedó estremáu El Hinojoso en dos poblaciones. Tou lo que queda a la izquierda de la divisoria caminando escontra'l sur, pertenecería al Conceyu de Alarcón d'ende'l nome de Hinojoso del Marquesado (Señoríu de Villena) y tou lo de la derecha al Prioratu d'Uclés perteneciente a la Orde de Santiago, llamándose Hinojoso de la Orden.
Sancho IV, sobrín de Don Manuel amplía'l territoriu, pero ye col so fíu Don Juan Manuel con quien dende 1298 el señoríu de Villena adquier gran poder gracies al so sofitu al rei. Nestos momentos el marquesáu tien cuatro nucleos importantes: Alarcón, Chinchilla, Villena y Garcimuñoz, dende los cualos va llanzar ofensives a la corona. Alfonsu XI consigue romper les aliances con Aragón y ataca el señoríu dende Cuenca y Murcia. Don Juan Manuel (reconciliar col rei pero pocu dempués vuelve apautar con Aragón, onde finalmente tien que exiliase tres una nueva derrota del rei.
En 1348 muerre Don Juan Manuel y asocéde-y el so fíu Don Fernando que tamién fina a los pocos años y lo mesmo va asoceder cola so fía Doña Blanca, qu'herieda'l señoríu siendo una neña so tutelar del caballeru Don Iñigo López de Orozco. Doña Blanca, que yera la esposa d'Enrique de Trastámara, nun llega a gobernar direutamente y amás muerre bien llueu, en 1360, sumiendo con ella los herederos del señoríu y ésti pasa a ser nuevamente propiedá de la Corona.
En 1386 tuvo llugar la constitución de la Hermandá del marquesáu de Villena. Alfonso d'Aragón sería'l primer Marqués de Villena, una vegada designáu esi rangu de señoríu. El Marquesáu de Villena, llegó a pertenecer al Rei Xuan I de Navarra, quien comprometió en matrimoniu a la so fía Blanca con Enrique IV de Castiella, incluyendo na dote matrimonial el Marquesáu de Villena. La parte santiaguista o Hinojosos de la Orden, dende'l 4 de marzu de 1353 formó parte del Común de la Mancha xunto con Villamayor, Puebla de Don Fadrique, Quintanar, Villanueva de Alcardete, Miguel Esteban, Campo de Criptana, Pedro Muñoz, Mota del Cuervo, Santa María de los Llanos, Socuéllamos y Tomelloso, y les tierres hasta Guadiana, gracies al infante D. Fadrique que como Maestre de La Orde de Santiago, otorga'l Privilexu del Común de la Mancha, garantizando en dichu documentu a una serie de prebendas y exenciones a toles poblaciones enriba mentaes, toes elles asitiaes ente los ríos Cigüela y Guadiana.
Dende'l sieglu XIV el Hinojoso de la Orden perteneció a la provincia llamada de la Mancha y non a la de Cuenca.
Nun ye hasta les reformes lliberales de 1833, reinando de Sabela II esta tenía 3 años d'edá, polo qu'ostentaba la Rexencia María Cristina, la so madre, cuando pasa a formar parte de la provincia conquense.
De siguío s'amuesen lliteralmente referencies al pueblo o pueblos según él:
"Diccionariu Xeográficu-Estadísticu d'España y Portugal, nel so tomu IV, editáu nel añu 1.826 y escritu pol Doctor Don Sebastián de Miñano, individuu de la Real Academia de la Historia, y de la Sociedá de Xeografía de París editáu nel añu 1.826 col real permisu en Madrid: Imprenta de Pieperat-Peralta, plazuela del gordón n, 1.", ( trescripción de la so portada).
HINOJOSO DEL ORDE, V. Ord. d'España, provincia de la Mancha, partíu de Villanueva de los Infantes, prioratu d'Uclés, A. O., 400 vecinos, 1.758 habitantes, 1 parroquia, 1 pósito. Sit. nuna llanura y una sola cai dixebrar del pueblu de Hinojosos del Marquesáu, siendo un pozu divisoriu. Produz granos, aceite, vinu, azafrán y anís. Dist. 18 llegües de la capital, 17 de la cabeza de part., 20 de Madrid, 5 de Alcazar de San Juan, 52 de Granada. Contr. 9003 rs. 4 mrs.
HINOJOSOS DEL MARQUESÁU, L. S. d'España, provincia y obispáu de Cuenca, partíu de San Clemente. A. P. 272 vecinos, 1.347 habitantes, 1 parroquia, 1 pósito. Esta población ta dixebrada de Hinojosos de la Orden por una sola cai y un pozu qu'hai ente los dos: dambes en terrén llanu que produz granos, vinu y aceite. Dist. 6 llegües de la cabeza de part., en que'l so entemediu tópense Monreal y Belmonte. Contribúi 6,321 reales 11 maravedis. Derechos enagenados (sic) 1.792 rs. 17 mrs.
Na actualidá ye un solu pueblu, con un solu conceyu, resultáu de la unión de los dos pueblos separaos na dómina feudal.
Economía
[editar | editar la fonte]Básicamente sector primariu, ente los productos atopamos:Garbanzos, Ayos, Llenteyes, Quesos, Vinos, Aceite, Ceberes, Caza Menor (Perdiz Colorada, Coneyu, Llebre), etc.
Monumentos
[editar | editar la fonte]- Ilesia de San Bernabé del s. XVI-XVII, ye d'estilu renacencia-barrocu. Tien una torre plateresca y un retablu barrocu nel altar.
- La ilesia de S. Bartolomé, d'orixe románicu con agregos góticos, barrocos y platerescos.
- La Torrecilla (fortificación del Marqués de Villena).
- Casa del Flaire (Fray Francisco De Jesús).
- Falos de piedra allugaos nel Santu de la Hontanilla.
- Hontanilla.
- Molinos de Vientu.
- Covatilla.
- Ermita de S. Isidro.
Fiestes
[editar | editar la fonte]- Día 15 d'agostu, Virxe de la Morenina, patrona de Hinojoso del Marquesado.
- Día 16 de xunetu, Virxe del Carmen, patrona de Hinojoso del Orde.
En dambes esisten corríes de toros y actividaes festives varies.
Gastronomía
[editar | editar la fonte]Son conocíes na cocina del conceyu les farrapes manchegues, el pistu, el cocíu manchegu, les migues, el corderu al caricote, caldereta de carne, les farrapes duces, les rosquíes, peluses, etc.
Personaxes pernomaos
[editar | editar la fonte]- José Chacón (1910-1988) poeta.
- Carlos Chacón (1945-1985) ceramista y pintor.
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Los Hinojosos.
Datos: Q1768772- Multimedia: Los Hinojosos