Alexander Grothendieck
Alexander Grothendieck (28 de marzu de 1928, Berlín – 13 de payares de 2014, Saint-Girons)[9] foi un matemáticu apátrida,[10] nacionalizáu francés nos años 1980. Mientres la segunda metá del sieglu XX llevó a cabu un estraordinariu procesu d'unificación de l'aritmética, la xeometría alxebraica y la topoloxía, dando gran impulsu al desarrollu d'estos trés cañes fundamentales de la matemática.[11][12] En dalgún momentu formó parte del grupu de matemáticos aconceyaos sol nome Nicolas Bourbaki.
Antecedentes familiares
[editar | editar la fonte]El so padre, Aleksandr Petróvich Shapiro o Sasha Shapiro (Novozýbkov, 6 d'agostu de 1890 - Auschwitz, ¿1942?), foi un xudíu anarquista rusu. Foi condergáu a muerte pol réxime zarista en 1907, pero se-y conmutó la pena pola de cadena perpetua por causa de la so mocedá. Lliberáu pola revolución de 1917, foi condergáu a muerte pol réxime comunista; emigró clandestinamente a Berlín, onde conoció en medios anarquistes a la periodista ocasional Hanka Grothendieck (Hamburgu, 21 d'agostu de 1900 - Montpellier, 16 d'avientu de 1957). Estos fechos narrar na so novela autobiográfica inédita Eine Frau hasta la concepción del únicu fíu que tuvo con Shapiro: Alexandre Grothendieck.
Ente los años 1934 y 1939, Grothendieck vivió en Hamburgu con una familia adoptiva, mientres los sos padres taben en Francia y participaron na Guerra Civil Española[13] xunto a los anarquistes. En 1939 axuntar cola so madre Hanka en Francia. En 1940, al ser alemán, internar nel campu de Rieucros xunto cola so madre, y estudió nel cercanu Institutu de Mende. Mientres, el so padre foi internáu nel campu de -y Vernet y deportáu polos nazis en 1942 a Auschwitz —figura col nome de Alexandre Tanaroff na llista de víctimes del Holocaustu—.
En 1942 Grothendieck foi acoyíu en La Guespy, llar infantil del Socorru Suizu pa refuxaos en Le Chambon-sur-Lignon, y terminó'l Bachilleratu nel Collège Cévénol.
Primeros trabayos
[editar | editar la fonte]Ente 1945 y 1948, Alexandre Grothendieck estudió matemátiques na Universidá de Montpellier y dellí coló a París, onde asistió al seminariu de Henri Cartan. Laurent Schwartz dirixó la so tesis doctoral sobre analís funcional en Nancy. Darréu Grothendieck entró a formar parte del grupu Bourbaki. Nesi grupu interesar por saber cuálos han de ser los conceutos naturales que sirvan de base a la xeometría. Ente 1957 y 1962 espunxo nel Seminariu Bourbaki una renovación total de los fundamentos de la xeometría alxebraica, y en 1958 introdució la K-teoría. Dientro d'esi trabayu enunció y demostró el teorema de Riemann-Roch-Grothendieck, resultancia que-y daría fama mundial como matemáticu.[11][14]
Trabayos de maduror
[editar | editar la fonte]En 1959 crear en Bures-sur-Yvette, cerca de París, l'IHES y ufiertóse-y la plaza de matemátiques. Ellí desenvolvió un trabayu intensu hasta 1970 anovando la xeometría alxebraica de cabu a rabu. Los sos Elementos de Xeometría Alxebraica, de los que llegó a escribir 4 volúmenes de los 12 previstos, y la serie de siete Seminarios de Xeometría Alxebraica realicen una síntesis cola aritmética y la topoloxía alredor de los dos conceutos cruciales de «esquema» y «topos» (una de les más vastos llabores de fundamentos enxamás realizada en matemátiques). Inspiración central d'esta etapa fueron les conxetures de Weil, qu'en gran parte demuestra, terminando'l llabor el so alumnu más brillosu Pierre Deligne. En 1966, nel Congresu Internacional de Matemátiques de Moscú, al que nun allegó en refugu de la Xunión Soviética, recibió la Medaya Fields. Nestos años tamién desurdió (anque nun publicar) la teoría de motivos, fantástica visión d'una unión más íntima de l'aritmética y la xeometría qu'entá permanez ensin demostrar en gran parte, y espunxo nes llamaes «conxetures estándar» los principios que dexaríen desenvolver la teoría de motivos.
Posiciones polítiques y últimos años
[editar | editar la fonte]En 1970 abondonó el IHES, porque esta institución aceptaba fondos d'instituciones militares, y muévese n'ambientes pacifistes y ecoloxistes. Ante l'estancamientu espiritual que-y supón el so absorbente dedicación a les matemátiques, abandonó tamién toles actividaes matemátiques tradicionales.
En 1972 pasó a ser profesor na Universidá de Montpellier, dando clases na so Facultá de Ciencies y siguiendo les sos investigaciones matemátiques fuera de los circuitos oficiales». En 1984 solicitó una plaza nel CNRS, pa lo qu'escribió la memoria Esquisse d'un Programme,[15] esbozu de les temes matemátiques qu'estudió nos últimos años y de un programa pa siguilos nel futuru. Nesta dómina escribió miles de páxines con meditaciones matemátiques y non-matemátiques, destacando ente estes postreres Eloge (¿perdíu?), Récoltes et Semailles,[16] onde repasa la so trayeutoria vital nel mundu matemáticu, y La Clef des Songes,[16] onde esplica'l so descubrimientu de Dios (dambes obres inda inédites).
En 1988 xubilóse y, xunto col so alumnu Pierre Deligne, recibió'l Premiu Crafoord de la Real Academia Sueca de les Ciencies. A pesar del so cuantiosa dotación económica, refugar porque «dáu'l cayente na ética científica, participar nel xuegu de los premios significa aprobar un espíritu que me paez insanu» y porque «la mio pensión ye más que suficiente p'atender les mios necesidaes materiales y les de los que de mi dependen».[17]
En 1990 treslladó la so residencia a la villa de Lasserre, (Ariège), xunto a los Pirineos franceses, aceptando namái'l contautu humanu direutu colos sos más allegaos, convecinos y visitantes esporádicos, mientres prosigue les sos reflexones.
En xineru de 2010 unvió una carta na qu'espresa claramente la so voluntá de que nun se publicar nin s'espublicen los sos escritos.[18]
Finó'l 13 de payares de 2014 nel hospital Ariège Couserans de Saint-Girons.[9]
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Fichier des personnes décédées mirror. Fichier des personnes décédées ID (matchID): DFXZoFLUbiq-. Data de consulta: 6 xineru 2022.
- ↑ 2,0 2,1 Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Identificador GND: 118952773. Data de consulta: 13 agostu 2015. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Andrew Bell. «Encyclopædia Britannica» (inglés británicu). Encyclopædia Britannica.
- ↑ URL de la referencia: https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2014/11/14/le-mathematicien-alexandre-grothendieck-est-mort_4523482_3382.html.
- ↑ Afirmao en: Find a Grave. Data de consulta: 19 agostu 2024. Llingua de la obra o nome: inglés.
- ↑ Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
- ↑ Afirmao en: catálogu de la Biblioteca Nacional Checa. Identificador NKCR AUT: xx0044949. Data de consulta: 1r marzu 2022.
- ↑ Afirmao en: MacTutor History of Mathematics archive.
- ↑ 9,0 9,1 Morrió en Francia'l gran matemáticu Alexandre Grothendieck. Noticia al Día. 14 de payares de 2014. http://noticiaaldia.com/2014/11/murio-en-francia-el-gran-matematico-alexandre-grothendieck/. Consultáu'l 14 de payares de 2014.
- ↑ Cartier, Pierre (2004). «"Un pays dont on ne connaîtrait que le nom (Grothendieck et les " motifs ")"[Ver nota al pie 12(versión n'inglés)]» (en francés). Réel en mathématiques-psychanalyse et mathématiques. http://xahlee.info/math/i/Alexander_Grothendieck_cartier.pdf. Consultáu'l 14 de xineru de 2015.
- ↑ 11,0 11,1 Jackson, Allyn, «Comme Appelé du Néant — As If Summoned from the Void: The Life of Alexandre Grothendieck II» (PDF), Notices of the American Mathematical Society 51 (10), http://www.ams.org/notices/200410/fea-grothendieck-part2.pdf
- ↑ Alexander Grothendieck, Math Enigma, Dies at 86. The New York Times. 14 de nov 2014. http://www.nytimes.com/2014/11/16/world/europe/alexander-grothendieck-math-enigma-dies-at-86.html.
- ↑ Ruelle, David (2007) The Mathematician's Brain. Princeton University Press, páx. 35. ISBN 0691129827, 9780691129822. Consultáu'l 14 de xineru de 2015.
- ↑ «Alexander Grothendieck (1928–2014) Mathematician who rebuilt algebraic geometry». Nature 517 (7534): páxs. 272–272. 2015. doi: . ISSN 0028-0836.
- ↑ Esquisse d'un programme
- ↑ 16,0 16,1 Récoltes et Semailles
- ↑ Grothendieck on Prizes
- ↑ «Carta de Grothendieck» (inglés). Consultáu'l 1 de xineru de 2014.
- Cartier, Pierre, «La folle journée, de Grothendieck à Connes et Kontsevich — Évolution des notions d'espace et de symétrie», les relations ente les mathématiques et la physique théorique — Festschrift for the 40th anniversary of the IHÉS, Institut des Hautes Études Scientifiques, pp. 11–19, http://www.numdam.org/item?id=PMIHES_1998__S88__23_0
- Cartier, Pierre (2004), «Un pays dont on ne connaîtrait que le nom (Grothendieck et les " motifs ")», en Cartier, Pierre; Charraud, Nathalie (en French), Réel en mathématiques-psychanalyse et mathématiques, Editions Agalma, traducción: A country of which nothing is known but the name: Grothendieck and "motives" .
- Deligne, Pierre, «Quelques idées maîtresses de l'œuvre d'A. Grothendieck», Matériaux pour l'histoire des mathématiques au XXe siècle – Actes du colloque à la mémoire de Jean Dieudonné (Nice 1996), Société Mathématique de France, pp. 11–19
- Dieudonné, Jean Alexandre, «De L'analyse fonctionelle aux fondements de la géométrie algébrique», en Cartier, Pierre et al., The Grothendieck Festschrift, Volume 1, Birkhäuser, pp. 1–14, ISBN 978-0-8176-4566-3
- Douroux, Philippe (8 de feb 2012). «Alexandre Grothendieck» (francés). Archiváu dende l'orixinal, el 2015-05-01. Consultáu'l 2 de feb 2014.
- Jackson, Allyn, «Comme Appelé du Néant — As If Summoned from the Void: The Life of Alexandre Grothendieck I» (PDF), Notices of the American Mathematical Society 51 (4): 1038–1056, http://www.ams.org/notices/200409/fea-grothendieck-part1.pdf
- Jackson, Allyn, «Comme Appelé du Néant — As If Summoned from the Void: The Life of Alexandre Grothendieck II» (PDF), Notices of the American Mathematical Society 51 (10): 1196–1212, http://www.ams.org/notices/200410/fea-grothendieck-part2.pdf
- Pragacz, Piotr, «Notes on the life and work of Alexander Grothendieck», en Pragracz, Piotr, Topics in Cohomological Studies of Algebraic Varieties: Impanga Lecture Notes, Birkhäuser
- Rehmeyer, Julie (9 de mayu 2008), «Sensitivity to the Harmony of Things», Science News, http://www.sciencenews.org/view/generic/id/31898/title/Sensitivity_to_the_harmony_of_things Archiváu 2012-02-16 en Wayback Machine
- Ruelle, David, The Mathematician's Brain, Princeton University Press
- Scharlau, Winfried, Wer ist Alexander Grothendieck?: Anarchie,Mathematik, Spiritualität, http://www.scharlau-online.de/ag_1.html Three-volume biography, first volume available in English, ISBN 3842340923.
- «[Who is Alexander Grothendieck? Anarchy, mathematics, spirituality. A biography. Part 1: Anarchy.]» (en German) Wer ist Alexander Grothendieck? Anarchie, Mathematik, Spiritualität. Eine Biographie. Teil 1: Anarchie.. 2007.
- Scharlau, Winfried (September 2008), escritu n'Oberwolfach, Germany, «Who is Alexander Grothendieck ?» (PDF), Notices of the American Mathematical Society (Providence, RI: American Mathematical Society) 55 (8): 930–941, ISSN 1088-9477, OCLC 34550461, http://www.ams.org/notices/200808/tx080800930p.pdf, consultáu'l 1 de setiembre 2011
- Schneps, Leila, ed. (2014), Alexandre Grothendieck: A Mathematical Portrait, Somerville Massachusetts: International Press of Boston, Inc., ISBN 978-1-57146-282-4
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]- O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., «Alexander Grothendieck» (n'inglés), MacTutor History of Mathematics archive, Universidá de Saint Andrews, http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Grothendieck.html.
- Traducción al español (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). de "Colleches y Plantaderes" y "La Llave de los Suaños"
- La posteridá matemática de Alexandre Grothendieck
- La ética de la investigación científica en Alexandre Grothendieck