Willem Kloos

Willem Kloos
Kloos (Aug.1894, foto - Willem Witsen)
Gebore	Willem Johannes Theodorus Kloos 6 Mei 1859 Amsterdam, Nederland
Sterf	31 Maart 1938 (op 78) Den Haag, Nederland
Nasionaliteit	Nederlands
Beroep	Skrywer

Willem Johannes Theodorus Kloos (6 Mei 1859, Amsterdam – 31 Maart 1938, Den Haag) was 'n Nederlandse digter en belangrike Tagtiger.

Biografie

Jeug

Kloos is gebore as die seun van die kleremaker Johannes Kloos, wie se eerste vrou Anna Cornelia Amelse was. Sy moeder is in 1860 oorlede. Sy vader het in 1861 hertrou. Kloos het vanaf 1879 klassieke letterkunde aan die Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam gestudeer en 'n kandidaatstitel in 1884 behaal. Hy het tydens sy studentejare vir Jacques Perk leer ken; laasgenoemde se poësie het hy na sy dood aangepas en uitgegee. Die inleiding wat Kloos vir die 1882-uitgawe van Perk se werke geskryf het word beskou as die manifes van die Beweging van Tachtig. In 1880 het hy in die tydskrif Nederland gedebuteer met die gedig Rhodopis. Kloos se gedigte uit die tagtigerjare van die 19e eeu is beïnvloed deur die Engelse romantiese digter Shelley.

De Nieuwe Gids

Kloos in 1892 (foto deur Willem Witsen)

In 1885 het Kloos saam met Frederik van Eeden, Albert Verwey, Frank van der Goes en Willem Paap die letterkundige tydskrif De Nieuwe Gids op die been gebring. In die tydskrif het Kloos 'n reeks letterkundige kronieke gepubliseer wat, indien dit saamgelees word, 'n geheelbeeld gee van sy poëtika. Daarin lê hy klem op die persoonlike voorstelling van emosies deur die digter. 'n Dikwels aangehaalde uitspraak van Kloos is dat kuns de aller-individueelste expressie van de aller-individueelste emotie moet wees. Vorm en inhoud is onlosmaaklik aan mekaar verbind; dit gaan oor l'art pour l'art (kuns om kunsonthalwe). Die digter kan op twee maniere beskryf wat in sy siel aangaan: klankuitdrukking en beeldspraak. Kloos was van mening dat elke unieke gevoel sy eie beeldspraak behels. Met die oogpunt het Kloos egter in opstand gekom teen die generasie van pastoor-digters soos Jan Jakob Lodewijk ten Kate, Nicolaas Beets en Bernard ter Haar, wat in sy oë hoofsaaklik huishoudelike poësie vol clichés met 'n nougesette morele basis geskryf het.

Kloos het ook baie van sy sonnette in De Nieuwe Gids gepubliseer. Hierdie sonnette word oor die algemeen as Kloos se beste letterkundige werk, en as kenmerkend van die standpunte van die Tachtigers, beskou. Die gedigte beskryf die gevoelens van die digter en die veranderinge in sy stemming. Die mees aangehaalde digreël uit Kloos se digkuns is waarskynlik "Ik ben een God in 't diepst van mijn gedachten".

Kloos het teen die einde van 1885 die versiklus Julia. Een verhaal van Sicilië saam met sy goeie vriend Albert Verwey geskryf. Die werk is geskryf in die outydse en romantiese trant (deur hul verguis en verfoei) van Beets en Fiore della Neve en gepubliseer onder die skuilnaam "Guido". Die boek was bedoel as 'n grap en is gebruik om die literêre beoordelaars van daardie tyd te mislei. Die aksie het geslaag, hoewel die tydskrif De Gids (welke tydskrif se mening vir hul belangrik was) nie gereageer het nie. Kloos en Verwey het in hul brosjure "De onbevoegdheid der Hollandsche literaire kritiek" hul grap onthul.

Kloos het ook in 1885 onder die skuilnaam Sebastiaan Slaap 'n inleiding vir die bundel Grassprietjes of Liederen op het gebied van Deugd, Godsvrucht en Vaderland deur "Cornelis Paradijs" - waaragter 'n groepie Tachtigers (waaronder Frederik van Eeden) geskuil het, geskryf. Hierdie bundel was 'n pastiche van die "pastoor- of domineepoësie" in die bundel.

Einde van 'Tachtig'

Willem Kloos (regs) saam met sy vriend Hein Boeken (Maart 1892)

In die negentigerjare van die 19de eeu het verskillende digters hul begin verset teen Kloos se beginsel van "kuns om kunsonthalwe", en 'n meer maatskaplik-georiënteerde, sosiaal-gerigte poësiekuns voorgestaan. Daar was ook konflik binne die oorspronklike beweging van Tachtig. Van Eeden en Van der Goes was van mening dat sosialisme verbetering kon bring, terwyl Kloos en Van Deyssel van mening was dat sosialisme tot die negering van kuns sou lei. Kloos het aan sy oorspronklike ideale vasgeklou en hom teruggetrek om sy digkuns te beoefen. Sy persoonlike lewe het toenemend begin versleg; hy het begin drink en aan psigose gely. In die tyd het daar ook antisemitiese passasies in sy digkuns voorgekom. Hy is 'n geruime tyd sterk beïnvloed deur die veel jonger, maar ook senuagtige digter, Pieter Tideman. In 1894 het De Nieuwe Gids tydelik ophou bestaan maar later weer voortgegaan.

In 1896 is Veertien jaar literatuurgeschiedenis, 'n bundel bestaande uit Kloos se letterkundige kritiek, gepubliseer. In 1900 het hy met Jeanne Reyneke van Stuwe, 'n produktiewe skryfster van romans, getrou. Kloos se invloed was teen die tyd al minder merkbaar, maar hy het voortgegaan om gedigte in De Nieuwe Gids te publiseer, en sou tot sy afsterwe lid van die redaksie bly.

Latere jare

Op 14 Junie 1919, enkele weke na sy sestigste verjaardag, is Kloos by die paleis Huis ten Bosch deur Koningin Wilhelmina te woord gestaan. Op 3 Maart 1935 het Kloos saam met Lodewijk van Deyssel 'n eredoktoraat van die Universiteit van Amsterdam ontvang.

Kloof was tussen 1914 en 1928 vyf keer op die benoemingslys van die Nobelprys vir letterkunde.

Sonnet V

Die sonnet is by die eerste publikasie daarvan in 1894 deur sommige kommentators as godslasterlik bevind, al het Kloos 'n ander bedoeling daarmee gehad. Met "Ik ben een God..." wou hy alleen maar sê dat die digter die onafhanklike skepper van sy gedigte is, en "almagtig" daaruitsien wat sy eie digkuns betref.

:Ik ben een God in 't diepst van mijn gedachten, En zit in 't binnenst van mijn ziel ten troon Over mij zelf en 't al, naar rijksgeboôn Van eigen strijd en zege, uit eigen krachten. En als een heir van donkerwilde machten Joelt aan mij op en valt terug, gevloôn Voor 't heffen van mijn hand en heldere kroon: Ik ben een God in 't diepst van mijn gedachten. –En tóch, zo eindloos smacht ik soms om rond Úw overdierb're leên den arm te slaan, En, luid uitsnikkende, met al mijn gloed En trots en kalme glorie te vergaan Op úwe lippen in een wilden vloed Van kussen, waar 'k niet langer woorden vond.

(Uit: Verzen, 1894)

Pryse

• 1896 - D.A. Thieme-prys vir Verzen
• 1918 - Tollens-prys vir sy gehele oeuvre

Belangrike werke

• Het boek van kind en God (1888)
• Julia. Een verhaal van Sicilië (1885)
• De onbevoegdheid der Hollandsche literaire kritiek (1886)
• Verzen (1894)
• Nieuwe verzen (1895)
• Veertien jaar literatuur-geschiedenis, 1880-1893 (1896)
• Verzen II (1902)

Eksterne skakels

• Kloos bij het Project Laurens Jz Coster
• Kloos in de Kleine Nederlandse Literatuurgeschiedenis door Kees van Kempen
• De avond audiobook librivox

Bronne

• Ton Anbeek, Geschiedenis van de literatuur in Nederland, 1885-1985
• G.J. van Bork en P.J. Verkruijsse, De Nederlandse en Vlaamse auteurs (1985) [1] Geargiveer 11 September 2007 op Wayback Machine
• Dick van Halsema, '15 mei 1880: Kloos ontmoet Perk in de Kalverstraat — De betekenis van Kloos' 'Inleiding' bij Perks gedichten. In: Nederlandse Literatuur, een geschiedenis
• G.P.M. Knuvelder, 'Willem Kloos (1859-1938)'. In: Handboek tot de geschiedenis der Nederlandse letterkunde, deel 4 (1953) [2]
• Harry G.M. Prick, 'Willem Kloos 1859-1938'. In: 't Is vol van schatten hier... (1986) [3]
• Radio Weblog: "Met het oog op morgen" van 6 september 2009 Geargiveer 5 Maart 2016 op Wayback Machine
• Corrado Hoorweg, Van Mathilde tot Mei. De dichters van 1880 en de vriendschapssonnetten van Jacques Perk en Willem Kloos Baarn, 2014 PROMINENT ISBN 978-90-79272-38-9

Verwysings

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.