Uniondale

Uniondale
Die ou NG kerkgebou vanaf die fort gesien
Uniondale  Uniondale se ligging in Wes-Kaap
Koördinate: 33°39′33″S 23°7′26″O
Land	Suid-Afrika
Provinsie	Wes-Kaap
Distrik	Tuinroete
Munisipaliteit	George
Oppervlak
• Totaal	18,90 km2 (7,30 vk. myl)
Bevolking  (2011)
• Totaal	4 525
• Digtheid	239/km2 (620/vk. myl)
Rasverdeling (2011)
• Wit mense	8.9%
• Indiërs/Asiërs	0.2%
• Bruin mense	80.9%
• Swart mense	8.5%
• Ander	1.5%
Taal (2011)
• Afrikaans	95.1%
• Engels	1.9%
• Xhosa	1.1%
• Ander	1.1%
Skakelkode	044

Uniondale is 'n dorp in die Klein-Karoo, Wes-Kaap met sowat 4 500 inwoners en is veral bekend vir die spookvrou wat glo op die pad tussen hier en die aansluiting van die pad na die Langkloof duimgooi en dan skielik verdwyn. Die N9 nasionale pad gaan langs die dorp verby.

Geskiedenis

Uniondale se munisipale kantoor huisves nou die plaaslike tak van die George-munisipaliteit. Die stadsaal en biblioteek is in dieselfde gebou.

Die Anglikaanse kerk All Saints in Uniondale. Die argitek was Sophia Gray, vrou van die eerste Anglikaanse biskop aan die Kaap, Robert Gray.

Uniondale se NG kerkgebou is ontwerp deur die argitek Carl Otto Hager, 'n Duitse boorling maar Suid-Afrika se vernaamste ontwerper van neogotiese kerkgeboue.

Uniondale se ou dorpswapen pryk nog bo die ingang na stadsaal en munisipaliteit.

Die dorp het in 1856 ontstaan toe die eienaars van elk van die twee dele van die plaas Rietvallei, menere James Stewart en ene Du Preez, elkeen 'n dorpie aangelê het, naamlik Hopedale en Lyon. Die dorpies het aan mekaar gegrens maar daar was onenigheid tussen die twee eienaars tot hulle op 24 September 1865 'n brief aan die Nederduitse Gereformeerde Kerk se Ring van George geskryf het waarin hulle te kenne gegee het dat hulle graag die dorpies wou verenig as Uniondale. Daarom vra hulle die ring om 'n gemeente alhier van die NG gemeente George af te stig.

Die ring voldoen op 19 Oktober 1865 aan die versoek en op 20 Januarie 1866 word die NG gemeente Uniondale amptelik gestig met ds. A.G.M. Kuys van George as konsulent. Hy het die gemeente vier jaar lank bedien in die eerste NG kerkgebou (tussen die twee dorpies gebou), wat later aan die Christelike Jongliedevereniging (C.J.V.) en daarna aan die Voortrekker-beweging behoort het.

In Januarie 1870 is prop. P.D. Rossouw as eerste leraar van die gemeente bevestig en word in 1878 opgevolg deur ds. W.A. Joubert wat 15 jaar lank hier arbei en die laaste 20 jaar van sy bediening leraar van die NG gemeente Noorder-Paarl, die sogenaamde Toringkerk, was. Tydens sy dienstyd is 'n nuwe kerkgebou opgerig. Weens 'n gevaarlike bars in die eerste kerktoring is dit in 1908, in die tyd van ds. W.F. Louw, afgebreek en herbou, net drie jaar nadat die moedergemeente se kerk op George se toring in 1905 ineengestort het.

In die beginjare was Uniondale 'n stil en afgesonderde plekkie waarvan die ontwikkeling deur 'n gebrek aan toegangsroetes gestriem is. Die dorp verkry munisipale status op 12 Februarie 1884. Die oplewing in die volstruisbedryf het die dorp laat floreer, want vere het goeie pryse gehaal en kon maklik deur die Swartberg na die indertydse naaste stasie, Prins Albertweg in die Groot Karoo, vervoer word.

Wapen

Uniondale se munisipale raad het in 1960 'n wapen by die Kaapse Provinsiale Administrasie geregistreer : In blou, 'n swart regsterskuinsbalk silwer gefimbrieer en belaai met 'n silwer swaard geves en geknop van goud, vergesel in die linkerskildhoof van 'n silwer ruit; 'n goue skildhoof belaai met twee aanstotende inmekaargevlegte rooi ringe. Die helmteken was 'n goue leeu uitkomend uit 'n rooi muurkroon, en die wapenspreuk was "Sterker deur eenheid". Die wapen is blykbaar deur Ivan Mitford-Barberton ontwerp.

Omgewing

Die Victoriaanse gebou wat die landdroskantoor sowel as die polisiekantoor huisves.

Hoewel die omgewing net sowat 250 mm reën per jaar kry en dit dor voorkom, voorsien 'n stroom die dorp van die nodige water. Daar is 'n watermeul met 'n groot wiel in dié stroom, wat in 1852 deur James Stewart gebou is en 'n eeu in bedryf was. Dit is in 1977 herstel en het later 'n nasionale gedenkwaardigheid geword. Nog 'n nasionale gedenkwaardigheid is 'n klein Britse fort wat van die Anglo-Boereoorlog dagteken.

Elke September vind die Karoo-tot-Kus Bergfiets wedren plaas vanaf Uniondale, oor die Outeniekwaberge via die Ou Wapad, deur Avontuur en De Vlugt tot in Knysna.

Spook van Uniondale

'n Verloofde paartjie het op die Paassondag van 1968 sowat 20 km buite die dorp op die N9-snelweg verongeluk. Die man het in die koue stormweer beheer oor sy motor verloor. Sy verloofde (Marie Charlotte Roux), 'n jong vrou met lang, donker hare en 'n donker bloes, het tydens die ongeluk agter gelê en slaap. Volgens oorlewering is sy uit die motor geslinger. Ambulanspersoneel wat op die toneel aangekom het, het net die bewustelose man agter die stuurwiel aangetref.

Klaarblyklik het die man die volgende oggend in die hospitaal wakker geword en na sy verloofde gevra. Die mense was verbaas en het haar op die toneel gaan soek. Haar liggaam is later in 'n sloot langs die pad gevind, waar sy teen die koue geskuil en later verkluim het.

Tydens die Paasnaweek van 1976 is die eerste voorval van 'n spook (wat die vrou se beskrywing pas) aangeteken. Sy is na bewering die volgende twee dekades gereeld deur rylopers en motoriste gesien. Hulle het 'n vroulike ryloper gewaar en haar opgelaai. Hulle kon duidelik deure hoor oop- en toeklap. Na 'n paar kilometer het sy skril gelag en dan skielik uit die motor verdwyn.

Bekende boorling

• Dr. P.C. Schoonees, leksikograaf
• Annelie Botes, skryfster

Sien ook

• Die spook van Uniondale, rolprent oor die legende van die Uniondale-spook
• Spookplekke in Suid-Afrika
• Lys van dorpe in Suid-Afrika

Bronne

• Bulpin, T.V., 2001. Discovering Southern Africa. Cape Town: Discovering Southern Africa Publications cc.
• Olivier, ds. P.L. (samesteller), 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.

Galery

• 
  Die NG kerkgebou van die straat se kant gesien.
• 
  Die Swanze Gat Gastehuis in Uniondale se hoofstraat.
• 
  Die Toerismeburo is in die hoofstraat gehuisves.
• 
  Die Standard Bank-gebou op Uniondale.
• 
  'n Victoriaanse woonhuis in die hoofstraat.
• 
  Die gebou met Pep Stores, was vroeër jare 'n algemene handelaar.
• 
  Die Patmos-gemeente van die Pinkster Protestante Kerk.
• 
  Die NG kerkgebou op die dorp omstreeks 1952.
• 
  Zeru House in die hoofstraat.
• 
  'n Ry huise op Uniondale.