Skolastiek

Met skolastiek word in die algemeen die middeleeuse filosofie bedoel (wat 'n sterk metafisiese karakter het) en spesifiek die onderrigmetode wat in die 11de eeu ontwikkel word in die stedelike kerkskole en verder uitgebou word in die 12de en 13de eeu aan die universiteite. Die basis daarvan bestaan uit 'n logiese uiteensetting van denke gefokus op teenstellings, dus 'n vorm van dialektiek. Die belangrikste denkers van die skolastiek was Petrus Abaelardus, Albertus Magnus, Johannes Duns Scotus, Willem van Ockham, Bonaventura en Thomas van Aquino. Die werk Summa Theologiae van Aquino word meestal gesien as die grootste werk van die skolastiek.

Oorsprong en indeling

Die oorsprong van die skolastiek kan gevind word in die Karolingiese Renaissance. Aan die hofskool van Karel die Grote begin die studie van die kultuur en die filosofie weer op te bloei in die 9de eeu onder leiding van Alcuinus. Die filosofie word gesien as 'n ancilla theologiae, ‘' diensmaagd van die teologie. Geleidelik ontwikkel dit in die kloosters, kerkskole en aan die howe waar wetenskap ook weer bestudeer word. Die ontwikkeling van skolastiek kan in drie fases ingedeel word:

1. Die vroeë skolastiek in die 11de en die 12de eeu. Twee belangrike verteenwoordigers is: Anselmus van Kantelberg, en Petrus Abaelardus.
2. Die hoog skolastiek in die 13de en 14de eeu. Twee belangrike verteenwoordigers is: Albertus Magnus en Thomas van Aquino.
3. Die laat skolastiek in die 14de en 15de eeu. Twee belangrike verteenwoordigers is: Johannes Duns Scotus en Willem van Ockham.

Doelstelling

As metodiek van onderrig aan die middeleeuse kloosterskole poog die skolastiek om God te vind deur middel van die wetenskap. Die skolastieke teologie word mettertyd 'n selfstandige wetenskap wat steeds meer betekenis toeken aan die 'rasionele' prosesse van die denke. Die kloosterkultuur daarenteen bly by 'n meer mistiek georiënteerde metode.

Thomistisese filosofie

Die skolastiek vind sy belangrikste basis in die summas van die 13de-eeuse Dominikaanse filosoof en teoloog Thomas van Aquino. Die thomistiese filosofie word eers gekritiseerd, maar in 1323 word die grondlegger heilig verklaar en later selfs tot kerkleraar benoem (1568). Die tyd was ryp vir 'n rasionele inpak op denke. In 1879 verklaar pous Leo XIII die thomisme as die offisieële filosofie van die Kerk.

Skolastiese sisteem

Die sewe vrye kunste met in die middel die filosofie deur Herrad von Landsberg omstreeks 1180

Die skolastiese sisteem word in die middeleeue gebruik vir die studie van die sewe vrye kunste of artes liberales en die orige wetenskappe. Die Artes Liberales bestaan uit:

Die Trivium

1. Grammatica: taalkunde
2. Retorica: kuns van die welsprekendheid
3. Dialectica: logika

Die Quadrivium

1. Aritmetica: rekenkunde
2. Astronomia: kosmologie
3. Musica: harmonieleer
4. Geometria: meetkunde

In die middeleeue bestaan teologie veral uit die verklaar van tekste, eerstens uit die Bybel, maar ook aanhalings uit die kommentare en ander werke van gesaghebbende Kerkvaders. Die sewe vakke wat bestudeer word ten behoewe van die teologie, fokus veral op tekste van Plato en later ook van Aristoteles. Soos die kontak tussen die kerkskole gegroei het as gevolg van toenemende politieke stabiliteit, wou enkele denkers teologie en wysbegeerte in één stelsel verenig. Voorts is gepoog om op beide terreine dieselfde metodes toe te pas wat die skolastiek gekenmerk het. Daar word gepoog om aan te toon dat die logiese denke van die oudheid nie in stryd was met die Bybelse boodskap nie.

Later word die sleutelwetenskap binne die teologie, die dialektiek, die kuns van redeneering. Die basis van die teologie bly egter nog altyd die lectio divina, die lees van heilige tekste, veral eers uit die Bybel. Later word eie kommentare ingesluit en word wetenskap beoefen aan die universiteit, teen betaling van 'n salaris.

In sy Summa Theologiae probeer Thomas van Aquino alle verworwe kennis van die skolastiek in die diens te stel van die teologie. Danksy hom word die skolastiek die basis vir die empiriese denke en die kritiese wetenskapsbeoefening gedurende die latere eeue.

Die skolastiek was 'n groot stap voorwaarts in die ontwikkeling van die logika en 'n poging tot die oplos van die tweespalt tussen geloof en rede. Maar uiteindelik word die teks self meer vereer as die inhoud van die teks, die boeke in plaas van die wêreld: verba, non res (Die woorde, nie die saak nie).

Die skolastiese metode

Die skolastiese metode steun sterk op gesaghebbende tekste. Die skolastiek word ook inhoudelik gekenmerk deur 'n vaste werkwyse om probleme en tekste te bestudeer. Eers formuleer 'n mens 'n quaestio, 'n vraagstelling waaroor twyfel heers. Dit word onderverdeel in verskillende articula (artikels) met stellings. Vervolgens kom die teensprake aan die orde, ingelei met byvoorbeeld sed contra (maar darenteen). Hierop volg 'n responsio (antwoord), waarna per articulum van die quaestio die argumente kortliks bespreek word. Ook 'n variant hierop waarvolgens mens op willekeurige vrae (nie op 'n vooraf bekend tema nie) moes antwoord, die sogenaamde quodlibet (enige), het dieselfde opbou. Die opleiding aan die middeleeuse universiteite het hierdie metode gevolg. Die eindproduk van die skolastiek was die groot summae (hoogste).

Verwysings

• Hierdie artikel is vertaal van die Nederlandse Wikipedia

Eksterne skakels

• Summa Theologica - vertaling in Engels
• History of Medieval Philosophy - Maurice De Wulf se standaardwerk