Petrol

Petrolpompe

'n Petrolkan.

Petrol is 'n vloeibare brandstof wat van ruolie, aardgas of steenkool gemaak word. Dit word veral as brandstof in binnebrandenjins gebruik. Dit bestaan hoofsaaklik uit koolwaterstowwe, het 'n lae viskositeit (dus hoë vloeibaarheid) en 'n redelike lae kookpunt.

Petrol en diesel is die algemeenste brandstowwe wat vir motorvervoer gebruik word, en speel dus 'n belangrike rol in die ekonomie.

Verskillende benamings

"Gasoline" is 'n Engelse woord wat brandstof vir motorvoertuie aandui. Die Oxford English Dictionary meld dat hierdie term reeds in 1863 gebruik is, toe dit as gasolene gespel is. Die woord is 'n sameflansing van "gas" en die chemiese agtervoegsels "-ol" en "-ine" of "-ene".

In die meeste lande in die Britse gemenebes word die produk "petrol", eerder as "gasoline", genoem. Die benaming "petrol" is die eerste keer in omstreeks 1870 gebruik.

Die gebruik van die woord gasoline in plaas van "petrol" vind nie byval buite Noord-Amerika nie, gegewe die afkorting van "gasoline" na "gas", omrede verskeie vorme van gasagtige produkte ook oorsee (veral in Europa) as motorbrandstof gebruik word, soos saamgepersde natuurlike gas (CNG), vloeibare natuurlike gas (LNG) en vloeibare petroleum gas (LPG).

Verder word dit algemeen "bezin" genoem (afgelei van benseen) in Duitsland en Skandinawië.

Chemiese eienskappe

Petrol word tradisioneel in olieraffinaderye vervaardig. Die stof wat bloot uit ruolie gedistilleer word, voldoen nie meer aan die vereistes van moderne enjins nie, maar word wel gebruik in die vervaardigingsproses.

SASOL gebruik die Fischer-Tropsch-proses vir die vervaardiging van petrol (en ander brandstowwe) uit steenkool.

Meeste petrol bestaan uit koolwaterstowwe met tussen vyf en twaalf koolstofatome per molekule – hoofsaaklik paraffiene, naftene, aromate en oliefiene. Die spesifieke verhoudings sal afhang van die raffinadery, die spesifieke ruolie wat gebruik is, en die kwaliteit petrol – veral die oktaan.

Petrol kan ook ander organiese elemente bevat, byvoorbeeld eters wat bygevoeg word, asook onsuiwerhede, veral swaelverbindings. Sekere onsuiwerhede moet verwyder word omdat hulle andersins korrosie in die enjin sou veroorsaak.

Oktaangetal

Die belangrikste eienskap van petrol is die oktaangradering. Bymiddels word by petrol gevoeg om te voorkom dat die enjin "klop" – die verskynsel waar van die brandstof te vroeg ontbrand en 'n klopgeluid (vibrasie) in die enjin veroorsaak. Soos wat die druk in enjins se silinders verhoog, vergroot die probleem met enjinklop. Die oktaangetal van 'n brandstof dui aan hoe klopbestand dit is. Dit word gemeet relatief tot 'n mengsel van 2,2,4-trimetielpentaan ('n isomeer van oktaan) en n-heptaan. 'n 87-oktaan-petrol het dus dieselfde klopbestandheid as 'n mengsel met 87% iso-oktaan en 13% n-heptaan. Die oktaangraderingstelsel is ontwikkel deur die chemikus Russel Marker.

Die oktaangradering van petrol is dus nie 'n aanduiding van die hoeveelheid oktaan wat in die petrol teenwoordig is nie.

Algemeen beskikbare petrol het oktaangraderings in die omgewing van 87 tot 95. Dit is egter moontlik vir 'n brandstof om 'n oktaan van meer as 100 te hê, aangesien iso-oktaan nie die mees klopbestande stof is nie. Brandstowwe vir renmotors (sg. racing fuel), etanol, vliegtuigbrandstof, en gas (LPG) het oktaangraderings van 110 en hoër. Petrol se oktaan kan verhoog word deur bystowwe, soos tetraetiellood (in loodbevattende petrol).

In Suid-Afrika verskil die oktaangradering van petrol by die kus en hoërliggende dele. Petrol by die kus en laerliggende gebiede het 'n effens hoër oktaan om vir die hoër lugdruk geskik te wees.

Loodvrye petrol

Petrol is sedert die 1920's aangevul met 'n verbinding van lood om dit meer klopbestand te maak. Dit het egter aan die lig gekom dat hierdie praktyk baie skadelik is vir die omgewing en dat loodvlakke in mense se bloed hierdeur beïnvloed is. Sedert die 1970's het die VSA begin om die gebruik van lood uit te faseer. In die 1990's staak die VSA en meeste lande in Europa loodtoevoegings geheel en al en word slegs loodvrye petrol verkoop. In Suid-Afrika staak die algemene gebruik van loodbevattende petrol aan die einde van 2005, alhoewel loodvrye petrol reeds vroeër beskikbaar was.

Omdat lood enjins effens teen erosie beskerm, kan sekere ouer motors nie loodvrye petrol gebruik nie. Sulke motors moet aangepas word. Motors met katalitiese omsetters kan slegs van loodvrye petrol gebruik maak aangesien lood hierdie omsetters beskadig.

Loodvrye petrol word as baie veiliger vir die omgewing en vir mense beskou as gewone petrol.

Kommers is aanvanklik geopper oor skadelike newe-produkte of besoedeling in loodvrye brandstof, maar die vlakke van stowwe soos benseen, tert-butielmetieleter en diïsopropyleter, is elk minder as 1%.

Bronne

• Reaching new frontiers in liquid fuels technology Geargiveer 27 Desember 2005 op Wayback Machine, Sasol
• Unleaded petrol, BP