Niersteen

Hierdie artikel handel oor steentjies wat in die niere voorkom. Sien Jade vir die artikel oor die edelgesteente.

Nierstene is vastestofneerslae van opgeloste minerale in urine wat in die nier of ureter gevind word. Hulle wissel in groottes van so klein as 'n korreltjie sand tot so groot as 'n grondboontjie. Nierstene verlaat tipies die liggaam saam met die urienstroom; as hulle groot word voor uitskeiding (in millimeter ordegroottes), kan die verstopping van 'n ureter voorkom en kan die ophoop van urine baie pyn veroorsaak wat oor die algemeen in die sy, laer buik en lies gevoel kan word. Daar bestaan geen verband tussen nierstene en galstene nie.

Oorsake

Stervormige steen uit die blaas

Konvensionele wysheid het tot dusver aangedui dat die inname van te veel kalsium die ontwikkeling van nierstene kan vererger, aangesien die meeste nierstene bestaan uit kalsiumoksalaat, gewoonlik in die monohidraatvorm (Whewelliet). Daar bestaan egter sterk bewyse wat aandui dat lae-kalsiumdiëte verbind kan word met 'n hoër risiko wat ironies genoeg 'n laer risiko kan meebring. Die redes hiervoor lê waarskynlik by die suurgehalte van die urine.

Ander soorte nierstene sluit in struwiet (magnesium-, ammonium- en fosfaatbevattende stene), uriensuur, kalsiumfosfaat of sistien (slegs aangetref by mense wat ly aan sistinurië). Die vorming van struwietstene word verbind met die teenwoordigheid van bakterieë wat ureum afbreek, gewoonlik Proteus mirabilis (ook Klebsiella, Serratia, Providencia spesies) wat ureum kan afbreek na ammoniak, wat 'n gunstige omgewing skep vir die vorming van struwiet. 'n Gebrek aan die proteïen kalgranulien word dikwels blameer vir die vorming van kalsiumoksalaatstene.

Simptome

Nierstene is gewoonlik asimptomaties totdat hulle die vloei van urine belemmer. Simptome kan akute pyn in die sy, naarheid en braking, rusteloosheid, dowwe pyn, hematurie en moontlik ook koors as infeksie voorgekom het. Die pyn word dikwels beskryf as van die ergste wat 'n pasiënt kan ervaar. Die pyn kan gewoonlik toegeskryf word aan die teenwoordigheid van die steen in die urienleier en nie soos algemeen geglo word in die urienbuis en laer geslagsdele nie.

Sommige pasiënte toon geen simptome totdat hulle urine bloederig vertoon nie—wat die eerste tekens van 'n niersteen kan wees. Die hoeveelheid bloed mag dalk nie voldoende wees om te kan sien nie en daarom kan die eerste aanduidings 'n mikroskopiese ontleding van die bloed wees om die teenwoordigheid van rooibloedselle in die urine vas te stel.

Ondersoek en diagnose

Staghorn calculus

Diagnose word gewoonlik uitgevoer op die basis van die ligging en graad van die pyn. Radiologiese skandering word gebruik om die diagnose te bevestig en 'n aantal ander toetse kan gedoen word om te help met die vasstelling van die moontlike oorsaak en die gevolge van die steen. Ultraklankskandering is ook nuttig aangesien dit kan help om die teenwoordigheid van hidronefrose (swelling van die nier wat daarop dui dat die steen die vloei van urine belemmer). Dit sal ook die ongeveer 10% stene aandui wat nie voldoende kalsium bevat om op X-strale raakgesien te word nie.

Die relatiewe digte kalsium maak die nierstene minder deurlaatbaar vir X-strale en kan daarom op die manier opgespoor word. Dit kan opgevolg word deur 'n binne-aarse urogram wat ongeveer 50 ml van 'n spesiale kleurstof behels wat in die bloedstroom ingespuit word en wat deur die niere uitgeskei word. Die digtheid van die stof help om die stene uit te lig op 'n herhaalde X-straalskandering. Die stene kan ook opgespoor word deur 'n retrograde urogram waar 'n soortgelyke kleurstof direk in die urienleieropening in die blaas ingespuit word deur 'n snykundige. Berekende tomogrofie, 'n gespesialiseerde X-straaltegniek, kan by sekere mense (met allergie of nierskade) 'n meer gewenste ondersoektegniek wees. Die meeste soorte nierstene is opspoorbaar met laasgenoemde tegniek.

Ondersoeke wat tipies uitgevoer word sluit in:

• 'n Mikroskopiese studie van die urine, wat die teenwoordigheid van enige proteïene, rooibloedselle en ander soorte selle en kristalle, kan aandui.
• Kweektoetse van 'n urienmonster om urieninfeksie uit te sluit (hetsy as 'n differensiële oorsaak van 'n pasiënt se pyn of as sekondêr tot die teenwoordigheid van die steen)
• Bloedtoetse: Volledige bloedtelling vir die teenwoordigheid van 'n verhoogde witbloedselle (nutrofiele) wat op infeksie dui, die nagaan van die urienfunksie en of verhoogde kalsiumvlakke in die bloed bestaan (hiperkalsemie).
• 24 uur urienmonster om die totale daaglikse urienkalsium, oksalaat en fosfaat te meet.

Behandeling

Stene kleiner as 5 mm sal gewoonlik spontaan uitgeskei word, die oorgrootte meerderheid stene van groter as 6 mm sal egter 'n vorm van ingryping vereis, veral as die steen vassteek en aanhoudende blokkasie en/of infeksie van die urienbuis meebring.

Die behandeling van die pyn wat deur nierstene veroorsaak word wissel van land tot land en selfs van geneesheer tot geneesheer, maar kan dikwels binne-aarse medikasie verg (bv. narkotiese- of nie-steroïede anti-inflammatoriese middels) in akute gevalle of in geval van minder ernstige pyn kan soortgelyke medikasie mondelings toegedien word vir buitepasiënte.

In baie gevalle kan nie-indringende uitwendige skokgolflitotripsie gebruik word. Andersins word die een of ander vorm van indringende prosedure vereis; benaderings sluit in ureteroskopiese fragmentasie (of eenvoudige onttrekking in 'n mandjie indien moontlik) deur gebruik te maak van laser, ultraklank of meganiese (pneumaties, skokgolf) vorme van energie om die stene op te breek.