Gottlieb Viehe

Viehe se graf op Okahandja, waar hy oorlede is.

Friedrich Wilhelm Gottlieb Viehe (Mennighüffen, nou deel van die stad Löhne, Ravensberg, Duitsland, 27 Maart 1839 – Okahandja, Suidwes-Afrika, 15 Januarie 1901) was ’n Rynse sendeling en kenner van die Hererotaal. Hy het gearbei op Otjimbingwe (1867–'70), Omaruru (1870–'87), weer op Otjimbingwe (1889–'90) en van tie tot sy dood op Okahandja.

Herkoms en opleiding

Viehe het sy jeugjare van 1844 tot 1861 deurgebring in die Amerikaanse deelstaat Indiana, waarheen sy ouers geëmigreer het. Hy keer na Duitsland terug en word in Barmen as sendeling opgelei aan die Rynse Sendinginstituut. Op 16 Augustus 1866 lê hy sy eksamen af, word op 17 Oktober tot sendeling georden en in Desember deur die Rynse Sendinggenootskap na Suidwes-Afrika gestuur.

In Suidwes-Afrika

Die Rynse sendingstasie op Omaruru, 1873, drie jaar nadat Viehe dit gestig het.

Die Rynse sendingkerk op Okahandja is in 1870 opgerig.

Die Rynse Sendingkerk op Otjimbingwe is in 1867 opgerig, die jaar waarin Viehe hom hier kom vestig het. Dis die oudste bestaande kerk in Namibië en in 1974 tot 'n nasionale gedenkwaardigheid verklaar.

In Mei 1867 begin Viehe sy loopbaan op Otjimbingwe, waar hy C.H. Hahn aan die opleidingskool die Augustineum bystaan en Herero aanleer. Op 17 Junie 1869 trou hy op Otjimbingwe met Minette Vogt van Gütersloh. Uit dié huwelik is drie kinders gebore: Heinrich (7 Mei 1872), Gottlieb (25 Desember 1874) en Dorothee (13 Junie 1876).

In 1870 stig Viehe Okozondje (Omaruru) waar Herero van Otjimbingwe en ander van Otjikango (Gross Barmen) hul in 1868 gevestig het, terwyl die Bergdamara wat eers daar was, na Okombahe moes padgee. Omaruru het 'n sentrum vir baie Europese handelaars en jagters geword, soos A.W. Eriksson. Viehe het hier ook 'n skool vir die Herero gestig, maar die een wat hy vir wit en bruin kinders gestig het, sluit ná ses maande. Nadat Manasse Tjasseseta hom in die Hereroskool kom bystaan het, open Viehe in 1871 'n skooltjie vir agt Sweedse kinders en gee ook lesse in Engels. Sy aandklasse vir seuns en jong mans duur nie lank nie.

Hy preek vir die heidene en elke Sondag is daar 'n diens vir die Herero en een vir die wit bewoners. Die aande wy hy aan studie. Op Omaruru bou Viehe 'n huis en 'n kerk wat in 1874 ingewy word.

Hy gaan in 1887 met verlof na Duitsland en toe hy in 1889 terugkeer, neem hy die Augustineum oor en verskuif dit na Okahandja, waar hy op 14 April 1890 met 12 leerlinge aankom. Hy bou ook 'n huis vir die Augustineum, wat op 14 November 1890 ingewy is. Tot sy dood was hy die praeses van die Rynse Sending onder die Herero.

Breër belangstellings

Viehe het op drie nedersettings gestig deur die Rynse Sendinggenootskap in sentraal Suidwes-Afrika gewoon en werk: Otjimbingwe, Omaruru (wat hy gestig het) en Okahandja.

Viehe het hom nie net aan die sending gewy nie, maar stel ook belang in reservaat- en landsprobleme en onderhandel met die Duitse owerheid daaroor. Oor die toekoms van die reservate het Viehe opvattings gehad wat nie met dié van die owerheid gestrook het nie. Hy het byvoorbeeld gemeen dat die sentraal liggende sendingstasies soos Okahandja die sentra van die inboorlinge moet word, terwyl die beleid van die Duitse regering daarop gerig was om die inheemse bevolking na die periferie uit te stoot. Kmdt. Theodor Leutwein, bevelvoerder van die Schutztruppe vanaf 1894, het Viehe per geleentheid daarvan beskuldig dat hy die inboorlinge te toegeeflik behandel.

Viehe was 'n ywerige student en 'n kenner van Herero. Van hom verskyn Some customs ot the Ovaherero met 'n voorwoord van W.C. Palgrave in die eerste uitgawe van die Folk-Lore Journal (Januarie 1879). Onder sy publikasies tel onder meer die tweede druk van P.H. Brincker se gesangboek Omaimburiro oozombongo zovaherero puna Okatechismium katiti (Bielefeld, 1895); Grammatik des Otjiherero nebst Wörterbuch (Lehrbücher des Seminars für orientalischen Sprachen zu Berlin), deel 16 (Stuttgart, 1897); Omambo Uomahihamisiro nongokero ja Muhona Jesus Christus (oor die lydensgeskiedenis) (Kaapstad, s.j.); en Omaitonge uokutjanga nonkulesa otjiherero la ('n spelboekie) (Gütersloh, s.j.).

Viehe het ook P.H. Brincker en C.G. Büttner met die vertaling van die Nuwe Testament in Herero. Volgens McKiernan en H. Schinz, was Viehe 'n besonder aansienlike en opgewekte mens. 'n Portret van hom, saam met sy eerste kwekelinge, verskyn in J. Baumann se werk Van sending tot kerk (125 jaar Rynse sendingwerk in Suidwes-Afrika, 1842–1967) (Karibib, 1967). Daar is ook portrette van hom in A. Schreiber se Fünf Monate in Süd-Afrika (Barmen, 1894) en T. Spiecker se Er führt mich auf rechter Strasse (Gütersloh, 1903).

Aldus die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek het Minette Viehe ná haar man se dood in 1901 met sy sendingwerk voortgegaan en so die eerste "sendingsuster" in Suidwes-Afrika geword, maar volgens die inskripsie op haar grafsteen in Okahandja se Rynse sendingbegraafplaas, is sy op 13 Desember 1894 oorlede, sewe jaar voor haar man.

Bronne

• (af) De Kock, W.J. 1968. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel I. Pretoria: Nasionale Raad vir Sosiale Navorsing, Departement van Hoër Onderwys.
• (en) Potgieter, D.J. 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel VI. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery Ltd.

Eksterne skakels

• (en) Foto's van Viehe. URL besoek op 17 April 2016.