Gaan na inhoud

Elizabeth I van Engeland

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
(Aangestuur vanaf Elizabeth I)
Elizabeth I
Koningin van Engeland en van Ierland
Elizabeth I , Darnley-portret, c. 1575
Elizabeth I , Darnley-portret, c. 1575
Huis Tudor
Regeer 17 November 1558 – 24 Maart 1603
Voorganger Maria I
Opvolger Jakobus I
Gebore 7 September 1533; Greenwich
Oorlede 24 Maart 1603; Richmond
Vader Hendrik VIII
Moeder Anna Boleyn

Elizabeth I (7 September 1533 – 24 Maart 1603) was van 17 November 1558 tot met haar dood koningin van Engeland, van Frankryk (slegs in naam) en van Ierland. Sy is soms "Die Maagdkoningin" genoem omdat sy nooit getrou het nie. Elizabeth was die sesde en laaste monarg van die Tudor-dinastie. Die ander was haar oupa Hendrik VII, haar pa, Hendrik VIII, haar halfbroer, Eduard VI, haar niggie Jane en haar halfsuster Maria I. Sy het 44 jaar lank regeer, ’n tydperk waarin die Engelse gegroei het in mag en invloed oor die wêreld heen en waarin daar ook godsdienstige onrus in Engeland geheers het.

Vroeë lewe

[wysig | wysig bron]

Elizabeth is op 7 September 1533 in Greenwich-paleis gebore[1] as die dogter van Hendrik VIII en sy tweede vrou, Anna Boleyn.

Elizabeth se ouers, Hendrik VIII en Anna Boleyn.

Met haar geboorte was Elizabeth die vermoedelike troonopvolger van Engeland. Haar ouer halfsuster, Maria, het haar posisie as troonopvolger verloor toe Hendrik sy huwelik met haar ma, Catharina van Aragon, nietig laat verklaar het om met Anna te trou.[2][3]

Hendrik was desperaat om ’n seun te hê om hom op te volg. Anna het egter nie ’n seun gekry nie en op 2 Mei 1536 is sy gearresteer. Sy is vinnig skuldig bevind op aanklagte van verraad, owerspel en bloedskande en op 19 Mei onthoof.[4][5] Elizabeth, wat toe drie jaar oud was, is as buite-egtelike kind verklaar.

Elf dae ná Anna se dood is Hendrik met Jane Seymour getroud,[6] wat twaalf dae ná die geboorte van hul seun, prins Eduard, oorlede is.

Hendrik VIII is in 1547 dood toe Elizabeth 13 jaar oud was en is deur sy seun opgevolg as Eduard VI. Eduard is op 6 Julie 1553 op 15-jarige ouderdom oorlede, waarskynlik weens tuberkulose.[7] In sy testament het hy Elizabeth en haar halfsuster, Maria, van die troonopvolging uitgesluit en lady Jane Grey, kleindogter van Hendrik VIII se suster, Maria Tudor, die Hertogin van Suffolk, as sy erfgenaam aangewys.[8] Die Geheime Raad het lady Jane se troonbestyging bekragtig, maar haar steun het vinnig afgeneem en sy is van die troon afgesit ná ’n bewind van net nege dae.[9]

Maria se bewind

[wysig | wysig bron]

Elizabeth se Katolieke halfsuster het op 19 Julie 1553 koningin Maria I geword. Maria het Londen triomfantelik binnegery met Elizabeth aan haar sy. Dié goeie verhouding tussen die susters het egter nie lank geduur nie. In Januarie en Februarie 1554 het die Wyatt-rebellie onder leiding van Thomas Wyatt in verskeie dele van Engeland en Wallis uitgebreek.[10] Ná die opstand is Elizabeth ondervra omdat sy verdink is dat sy die Protestantse rebelle gesteun het. Op 18 Maart is sy in die Londense Tower opgesluit waar lady Jane Grey op 12 Februarie tereggestel is.[11] Die verskrikte Elizabeth het daarmee volstaan dat sy onskuldig is.[12] Sy was egter amper ’n jaar lank in huisarres geplaas.

Toe Maria op 17 November 1558 in Sint James-paleis sterf, het Elizabeth haar opgevolg. Sy was 25 jaar oud.

Elizabeth se Bewind

[wysig | wysig bron]

Elizabeth het swaar gesteun op getroue raadgewers onder leiding van William Cecil, baron Burghley. Een van haar eerste aksies as koningin was om die stigting van ’n Engelse Protestantse kerk te steun. Dié kerk het later die Kerk van Engeland geword. Daar is van haar verwag om te trou, maar ondanks verskeie petisies deur die parlement het sy dit nooit gedoen nie. Namate sy ouer geword het, het sy bekend geraak vir haar maagdelikheid en ’n kultus het rondom haar ontstaan wat uitgebeeld is in die kuns en letterkunde van dié tyd.

Wat haar bewind betref, was Elizabeth meer gematig as haar familie.[13] Een van haar motto's was "video et taceo" ("Ek sien en sê niks").[14] Hierdie strategie, wat haar raadgewers se geduld beproef het, het haar dikwels beskerm teen ongelukkige politieke en huweliksverbintenisse. Hoewel sy versigtig was in haar buitelandse betrekkinge en ’n paar ondoeltreffende veldtogte in Nederland, Frankryk en Ierland net halfhartig gesteun het, het die oorwinning oor die Spaanse Armada in 1588 haar naam vir altyd verbind met seker een van die grootste oorwinnings in die geskiedenis van Engeland.

Skotland

[wysig | wysig bron]
Maria, koningin van die Skotte. Skool van François Clouet.

Elizabeth wou die Franse steun in Skotland in die wiele ry.[15] Sy was bang die Franse wou Engeland binneval en haar vervang met Maria I van Skotland (Engels: Mary, Queen of Scots), wat deur baie beskou is as die regmatige erfgenaam van die Engelse troon. Maria was die agterkleindogter van Hendrik VII van Engeland deur sy dogter Margaret Tudor.[16] In die Verdrag van Edinburg in Julie 1560 het Engeland en Frankryk ooreengekom om albei hul troepe aan Skotland te onttrek.[17]

Maria was ongewild en dit is vererger ná die moord op 10 Februarie 1567 van haar tweede man, Hendrik Stuart, lord Darnley. Maria het op 15 Mei van dieselfde jaar getrou met James Hepburn, 4de Graaf van Bothwell, wat daarvan verdink is dat hy Hendrik vermoor het. In Junie 1567 het Protestantse rebelle Maria gearresteer. Sy is op 24 Julie gedwing om te abdikeer ten gunste van haar seun, Jakobus.

Haar buite-egtelike halfboer, Jakobus Stewart, Graaf van Moray, is as regent aangestel.[18] Haar seun is op 29 Julie op die ouderdom van dertien maande as koning Jakobus VI van Skotland gekroon. Hy is grootgemaak as lid van die Protestantse Skotse kerk.

In 1568 het Maria uit die tronk ontsnap en dit het gelei tot ’n kort tydperk van geweld. Die Graaf van Moray het Maria se troepe in die Slag van Langside verslaan. Sy het noodgedwonge na Engeland gevlug waar sy deur Elizabeth in hegtenis geneem en in 1587 tereggestel is.

Dood en nalatenskap

[wysig | wysig bron]

Elizabeth het in 1602 in ’n depressie verval ná die dood van verskeie vriende. In Maart het sy siek geword en op 24 Maart 1603 is sy in Richmond-paleis oorlede. ’n Paar uur later is Maria, koningin van die Skotte, se seun, Jakobus VI van Skotland, aangewys as koning van Engeland.[19]

Elizabeth is binne 20 jaar ná haar dood beskou as die heerser van ’n goue era. Haar bewind staan bekend as die Elizabethaanse Tydperk, wat veral bekend was vir die florering van die Engelse drama onder dramaturge soos William Shakespeare en Christopher Marlowe en vir die dapperheid van seevaarders soos Francis Drake.

Historici is meer gematig in hul oordeel. Hulle beeld Elizabeth dikwels uit as ’n humeurige,[20] ietwat besluitelose[21] heerser wat in talle opsigte bloot gelukkig was. Teen die einde van haar bewind het ’n reeks ekonomiese en politieke probleme haar gewildheid laat afneem, in so ’n mate dat baie van haar onderdane verlig was toe sy sterf. Elizabeth word beskou as ’n vegter wat oorleef het in ’n tyd toe die troon van buurlande se monarge bedreig is deur binnelandse probleme, soos wat met Maria, koningin van die Skotte, gebeur het.

Ná die kort regeringstydperke van haar broer en suster het haar 44 jaar op die troon waardevolle stabiliteit gebring vir die koninkryk en dit het ’n gevoel van nasionale identiteit tot gevolg gehad.[13]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Marie Louise Bruce, Anne Boleyn, 234.
  2. ↑ Loades, 3–5
  3. ↑ Somerset, 4–5.
  4. ↑ Loades, 6–7.
  5. ↑ Haigh, 1–3.
  6. ↑ Haigh, 1.
  7. ↑ "Edward VI". Die Britse Monargie – amptelike webtuiste. Besoek op 23 April 2009.
  8. ↑ Loades, 24–25.
  9. ↑ "Lady Jane Grey". Die Britse Monargie – amptelike webtuiste. Besoek op 23 April 2009.
  10. ↑ Neale, 45.
  11. ↑ Somerset, 49.
  12. ↑ Loades, 28.
  13. ↑ 13,0 13,1 Starkey, 5.
  14. ↑ Neale, 386.
  15. ↑ Haigh, 131.
  16. ↑ Guy, 115.
  17. ↑ Haigh, 132.
  18. ↑ Guy, pp 364–5.
  19. ↑ Black, 410–411.
  20. ↑ Somerset, 731–32.
  21. ↑ Somerset, 729.

Bronne en verdere leesstof

[wysig | wysig bron]
  • Black, J. B. The Reign of Elizabeth: 1558–1603. Oxford: Clarendon, (1936) 1945. OCLC 5077207
  • Brimacombe, Peter. All the Queen's Men: The World of Elizabeth I. New York: St Martin's Press, 2000. ISBN 0-312-23251-9.
  • Clapham, John. Elizabeth of England. E. P. Read and Conyers Read (red.). Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1951. OCLC 1350639.
  • Dobson, Michael; and Nicola Watson. "Elizabeth's Legacy". Elizabeth: The Exhibition at the National Maritime Museum. Susan Doran (red.). Londen: Chatto and Windus, 2003. ISBN 0-7011-7476-5.
  • Doran, Susan: Monarchy and Matrimony: The Courtships of Elizabeth I Routledge 1996
  • Elizabeth I: The Collected Works Leah S. Marcus, Mary Beth Rose & Janel Mueller (red.). Chicago: Chicago University Press, 2002. ISBN 0-226-50465-4.
  • Elton, G.R. England under the Tudors. Londen: Routledge, 1991. ISBN 0-415-06533-X.
  • Graves, Michael A. R. Elizabethan Parliaments: 1559–1601. Londen en New York: Longman, 1987. ISBN 0-582-35516-8.
  • Guy, John. My Heart is My Own: The Life of Mary Queen of Scots. Londen en New York: Fourth Estate, 2004. ISBN 1-84115-752-X.
  • Haigh, Christopher. Elizabeth I. Harlow (UK): Longman Pearson, (1988) 1998-uitg. ISBN 0-582-43754-7.
  • Lacey, Robert: Robert Earl of Essex: An Elizabethan Icarus Weidenfeld & Nicolson 1971
  • Loades, David. Elizabeth I: The Golden Reign of Gloriana. Londen: Die Nasionale Argief, 2003. ISBN 1-903365-43-0.
  • Lockyer, Roger. Tudor and Stuart Britain 1471–1714. 3de uitg., 2004. Londen: Pearson.
  • McGrath, Patrick: Papists and Puritans under Elizabeth I Blandford Press, 1967.
  • Neale, J.E. Queen Elizabeth I: A Biography. Londen: Jonathan Cape, (1934) 1954-herdruk. OCLC 220518.
  • Ridley, Jasper. Elizabeth I: The Shrewdness of Virtue. New York : Fromm International, 1989. ISBN 0-88064-110-X.
  • Rowse, A.L. The England of Elizabeth. Londen: Macmillan, 1950. OCLC 181656553.
  • Somerset, Anne. Elizabeth I. Londen: Phoenix, (1991) 1997-uitg. ISBN 0-385-72157-9.
  • Starkey, David. "Elizabeth: Woman, Monarch, Mission." Elizabeth: The Exhibition at the National Maritime Museum. Susan Doran (red.). Londen: Chatto and Windus, 2003. ISBN 0-7011-7476-5.
  • Strong, Roy. Gloriana: The Portraits of Queen Elizabeth I. Londen: Pimlico, (1987) 2003. ISBN 0-7126-0944-X.
  • Waller, Maureen: Sovereign Ladies: Sex, Sacrifice, and Power. The Six Reigning Queens of England. St. Martin's Press, New York, 2006. ISBN 0-312-33801-5
  • Weir, Alison. Elizabeth the Queen. Londen: Pimlico, (1998) 1999-uitg. ISBN 0-7126-7312-1.
  • Williams, Neville. The Life and Times of Elizabeth I. Londen: Weidenfeld & Nicolson, 1972. ISBN 0-297-83168-2.
  • Wright, Thomas: Queen Elizabeth and her Times Henry Colburn 1838

Skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Elizabeth_I_van_Engeland&oldid=2123046"