Rhodos
Rhodos (Grieks: Ρόδος, Ródos, uitspraak: ˈroðos) is 'n Griekse eiland ongeveer 18 km suidwes van Turkye in die oostelike Egeïese See. Dit is die grootste van die Dodekanese eilande in terme van oppervlakte en bevolking. Van die 117 007 inwoners[1] is 53 709 woonagtig in die gelyknamige hoofstad van die eiland.
| Rhodos Inheemse naam: Ρόδος | |
|---|---|
 Ligging van Rhodos | |
| Geografie
| |
| Ligging | Griekeland, Egeïese See |
| Koördinate | 36°11′N 27°58′O / 36.183°N 27.967°O
|
| Oppervlakte | 1 407,94 vk km
|
| Administrasie | |
 Griekeland
| |
| Streek | Suid-Egeïes
|
| Hoofstad | Rhodos |
| Grootste stad | Rhodos (53 709)
|
| Demografie | |
| Bevolking | 115 334
|
Histories was Rhodos wêreldbekend om die Kolos van Rhodos, een van die Sewe wonders van die wêreld. Die middeleeuse Oustad van Rhodosstad is verklaar tot 'n Wêrelderfenisgebied. Die hoofbedryf van die eiland is toerisme.
Geografie
wysig
Die eiland Rhodos is byna soos 'n spiespunt gevorm, 79.7 km lank en 38 km breed, met 'n totale oppervlakte van ongeveer 1 400 km2 en 'n kuslyn van ongeveer 220 km. Rhodosstad is geleë aan die noordpunt van die eiland, en is ook die ligging van die antieke en huidige handelshawens. Die belangrikste lughawe is Diagoras Internasionale Lughawe (IATA-kode: RHO), geleë 14 km na die suidweste van die stad Paradisi. Die padnetwerk verlaat die stad radiaal na die oos- en weskuste.
Wat flora en fauna betref, toon Rhodos 'n groter ooreenkoms met Klein-Asië as met die res van Griekeland. Die eilandmidde is bergagtig, ylbewoon en bedek met dennewoude (Pinus brutia) en sipresse (Cupressus sempervirens). Die Rhodossiese damherte is geneties onderskeibaar van damherte elders, en is van hoë bewaringsbelang.[2] In Petaludesvallei (Grieks vir "Vallei van die Skoenlappers"), versamel groot getalle tiermotte in die somermaande. Die bergtop van Attavyrosberg, met 'n hoogte van 1 216 m, is die hoogste punt van die eiland. Die strande is klipperig. Binnelands word lappies bewerkbare grond aangetref waar sitrusvrugte, wyndruiwe, aartappels, olywe en ander gesaaides verbou word.
Buite Rhodosstad, is die eiland oortrek met klein dorpies en vakansieoorde, waaronder Faliraki, Lindos, Kremasti, Haraki, Pefkos, Archangelos, Afantou, Koskinou, Embona (Attavyros), Paradisi en Trianta (Ialysos). Toerisme is die eiland se hoofbron van inkomste.
Aardbewings
wysigBekende aardbewings sluit in die 226 v.C. aardbewing wat die Kolos van Rhodos vernietig het; een op 3 Mei 1481 wat heelwat van Rhodosstad vernietig het;[3] en een op 26 Junie 1926.[4]
Op 15 Julie 2008 is Rhodos deur 'n aardskudding van 6.3 op die Richterskaal getref, wat beperkte skade aan enkele geboue aangerig het. Een vrou het gesterf toe sy teen trappe afgeval het terwyl sy uit haar huis probeer vlug het.[5]
Geskiedenis
wysigAntieke tye
wysig
Die eiland was bewoon tydens die Laatsteentydse periode, alhoewel min tekens van hierdie kultuur oorbly. In die 16de eeu v.C. het die Minoïers na Rhodos gekom. Latere Griekse mitologie roep 'n Rhodossiese ras in herinnering, genaamd die Telchines, en het die eiland Rhodos in verband gebring met Danaus; dit was soms onder die bynaam Telchinis bekend. In die 15de eeu v.C., het Mykeners Rhodos binnegeval. Ná die Bronstydse val was die eerste hernude kontak met die buitewêreld 'n skakel met Siprus.[6] In die 8ste eeu v.C. het die eiland se nedersettings vorm aangeneem, met die koms van die Doriërs, wat die drie belangrike stede Lindos, Ialyssos en Kameiros opgerig het, wat tesame met Kos, Knidos en Halikarnassos (op die vasteland) die sogenaamde Doriese heksapolis (Grieks vir ses stede) uitgemaak het.
Voor argeologiese kennis opgedoen is, het mite ingestaan vir leemtes in die historiese rekord. Volgens Pindar se ode, is die eiland gebore uit die verbintenis van die songod Helios met die nimf Rhode, en is die stede dan na hul drie seuns vernoem. Die rhoda is ook 'n rosige hibiskussoort, wat inheems aan die eiland is. Diodorus Siculus het bygevoeg dat Actis, een van die seuns van Helios en Rhode, na Egipte gereis het. Hy sou dan die stad Heliopolis gebou het en die Egiptenare onderrig het in die wetenskap van astrologie.[7]
In die tweede helfte van die 18de eeu v.C. het die heiligdom van Athena geweide offerhandes ontvang wat getuig van kulturele skakels: klein ivoorstukke van die Nabye Ooste en bronsobjekte van Sirië. By Kameiros aan die noordweskus, 'n voormalige Bronstydse lokus, waar die tempel in die 8ste eeu v.C. opgerig is, is daar 'n ander opsienbare eietydse opvolging van ivoorgekerfde beeldjies. Fenisiese teenwoordigheid op die eiland te Ialysos is oorgelewer in tradisies wat heelwat later deur Rhodossiese geskiedkundiges opgeteken is.
Die Perse het die eiland binnegeval en verower, maar is op hul beurt deur magte van Athene verslaan in 478 v.C.. Die stede het aangesluit by die Deliese bond. Toe die Peloponnesiese oorlog uitbreek in 431 v.C., het Rhodos oorwegend neutraal gebly, alhoewel lidmaatskap van die bond behou is. Die oorlog het voortgeduur tot 404 v.C., maar teen dié tyd het Rhodos hom volkome van die oorlog onttrek, en besluit om sy eie gang te gaan.
In 408 v.C. het die stede verenig om een streek te vorm. Hulle het Rhodosstad gebou, 'n nuwe hoofstad aan die noordpunt van die eiland. Dit is volgens 'n reëlmatige bouplan uitgelê onder toesig van die Atheense argitek Hippodamus. Die Peloponnesiese oorlog het die hele Griekse kultuur sodanig verswak dat dit blootgestel was aan invalle. In 357 v.C. is die eiland verower deur koning Mausolus van Karië, voor dit deur die Perse onderwerp is in 340 v.C.. Die Persiese bewind was ook van korte duur. Tot groot verligting van die inwoners, is Rhodos opgeneem in die gedyende ryk van Alexander die Grote in 332 v.C., nadat hy die Perse verslaan het.
Met die dood van Alexander het sy generaals meegeding om beheer van die koninkryk. Drie van hulle, naamlik Ptolemeus, Seleukus en Antigonos het daarin geslaag om die koninkryk onder hulself te verdeel. Rhodos het sterk handels- en kulturele belange met die Ptolemeërs in Alexandrië gevorm, om die grondslag te lê vir die Rhodo-Egiptiese alliansie, wat handel regdeur die Egeë beheer het in die 3de eeu v.C.. Rhodosstad het ontwikkel tot 'n maritieme, handels- en kulturele sentrum; die munte daarvan was byna regoor die Mediterreense streek in omloop. Beroemde skole vir filosofie, wetenskap, literatuur en redenaarskuns is hier gevestig, en leermeesters is met Alexandrië uitgeruil. Geleerdes het ingesluit die Atheense retorikus Aeschines, wat 'n skool in Rhodos gestig het, Apollonius van Rhodos, sterrekundiges Hipparchos en Geminos wat hul waarnemings en werke hier gelewer het, en die retorikus Dionysios Trax. Die beeldhouskool het 'n ryk, dramatiese styl nagestreef wat beskryf kan word as die "Helleense barok".
In 305 v.C. het Antigonus sy seun Demetrios aangesê om beleg te lê op Rhodos in 'n poging om die alliansie met Egipte te verbreek. Demetrios het reuse belegmasjiene opgerig, insluitend 'n 50m-lange stormram en 'n beleëringstoring genaamd Helepolis wat sowat 163 000 kg geweeg het. Ten spyte van hierdie aanslag, het hy in 304 v.C. na slegs een jaar, daarvan afgesien en 'n vredesverdrag geteken. Sodoende is 'n groot voorraad militêre toerusting agtergelaat. Die Rhodossiërs het die toerusting verkoop en die opbrengs aangewend om 'n standbeeld vir hul songod, Helios, op te rig, wat sedertdien as die Kolossos van Rhodos bekend is.
In 164 v.C. het Rhodos 'n verdrag geteken met Rome. Dit het 'n sentrum vir geleerdheid geword vir vername Romeinse adelfamilies, en is veral hoog aangeslaan vir die redenaarsdosente, byvoorbeeld Hermagoras en die onbekende outeur van Rhetorica ad Herennium. Aanvanklik was die staat 'n belangrike vennoot van Rome wat verskillende voordele geniet het, maar dié is later verloor in die omwentelinge van die Romeinse politiek. Cassius het die eiland uiteindelik ingeval en die stad geplunder.
In die eerste eeu n.C. het Keiser Tiberius 'n kort wyle as banneling op Rhodos deurgebring. Paulus het die Christengeloof na die bevolking van die eiland gebring.[8] Rhodos het 'n hoogtepunt bereik in die 3de eeu n.C.. In 395, het die lang Bisantynse-periode aangebreek vir Rhodos, waarna die oostelike helfde van die Romeinse ryk geleidelik meer Grieks geword het.
Rhodos is beset deur die Moslemmagte van Muawijah I in 672. Om en by 1090 is dit weer beset deur Moslemmagte van die Seljoekturke, kort na die Slag van Manzikert.[9] Rhodos is verower deur die Bisantynse Keiser Alexios I Komnenos tydens die eerste kruistog.
Middeleeue
wysigSien ook: Beleg van Rhodos (1480), Beleg van Rhodos (1522) In 1309 het die Bisantynse era tot 'n einde gekom toe die eiland beset is deur magte van die Orde van Malta. Onder die heerskappy van die "Ridders van Rhodos" (hul nuwe naam), is die stad herbou volgens die ideale middeleeus-Europese skema. Vele van die stad se beroemde monumente, waaronder die Grootmeesterpaleis, is in hierdie tydperk opgerig.
Die sterk skansmure wat deur die Orde van Malta opgerig is, het die aanslae van die Sultan van Egipte in 1444 weerstaan, asook dié van Mehmet II in 1480. Uiteindelik egter, het Rhodos geswik voor die groot weermag van Süleyman I in Desember 1522, lank na die res van die Bisantynse Ryk reeds verlore was. Die enkele oorlewende Ridders is toegelaat om hul te hervestig in Koninkryk Sisilië. Die Ridders sou later hul basis verskuif na Malta. Rhodoseiland was hierna 'n besitting van die Ottomaanse Ryk vir bykans vier eeue.
Moderne geskiedenis
wysigDie eiland se bevolking word uitgemaak deur die etniese groepe van die omliggende lande, insluitend Jode. Onder die bewind van die Ottomaanse Ryk, was die Jode meestal welaf, alhoewel in enkele gevalle onderhewig aan diskriminasie en dweepsugtigheid. In Februarie 1840, is die Jode van Rhodos vals beskuldig van rituele moord op 'n Christenseun, die sogenaamde Rhodossiese moordritelegende.
In 1912, het Italië die eiland by die Turke afgeneem. Die eiland se bevolking het daardeur vele van die gebeure van die "uitruiling van minderhede" tussen Griekeland en Turkye vrygespring. Weens die Verdrag van Lausanne, is die eiland, met inbegrip van die Dodekanese, amptelik aan Italië toegeken. Rhodos het dan die kern van die Italiaanse streeksbesitting geword, by name die Isole Italiane dell'Egeo.
Na afloop van die Italiaanse wapenstilstand van 8 September 1943, het die Britte gepoog om die Italiaanse garnisoen te Rhodos te oorreed om na die Geallieerdes oor te loop. Hierdie moontlikheid is deur die Duitse weermag voorsien, wat dan die eiland suksesvol beset het. Die Duitse besetting was merendeels verantwoordelik vir die mislukking van die Britte se daaropvolgende Dodekanese Kampanje.
Op 19 Julie 1944 het die Gestapo 'n klopjag uitgevoer op die eiland se bykans 2,000 Joodse inwoners, om hulle na uitwissingskampe te stuur. Omtrent 160 van die eiland se meer as 600 Griekse Jode het oorleef. Die Turkse konsul Selahattin Ülkümen het geslaag, ten spyte van aansienlike risiko vir sy familie, om 42 Joodse families te red, omtrent 200 persone in geheel, wat oor Turkse burgerskap, of familiebande met Turkse Jode beskik het.
In 1948, is Rhodos saam met ander Dodekanese-eilande, met Griekeland verenig.
In 1949 was Rhodos die gasheer vir onderhandelings tussen Israel en Egipte, Jordanië, Libanon en Sirië, wat die 1949 Wapenstilstandsverdrae voltrek het.
Sien ook
wysigVerwysings
wysig- ↑ Soos in 2001
- ↑ Marco, M; Cavallaro, A; Pecchioli, E & Vernesi, C (11-11-2006), "Artifisiële Voorkoms van die Damhert, Dama dama dama (L., 1758), op Rhodoseiland (Griekeland): Insig danksy mtDNA Ontleding", Human Evolution 21, No. 2: 167-175, doi:10.1007/s11598-006-9014-9, http://www.springerlink.com/content/u406m764gm435u82/[dooie skakel]
- ↑ "Rhodos, Griekeland, 1481" Jan Kozak Collection: KZ13, The Earthquake Engineering Online Archive
- ↑ Ambraseys, N. N. en Adams, R. D. (1998) "Die Rhodos-aardskudding van 26 Junie 1926" Journal of Seismology 2(3): pp. 267–292.
- ↑ "Nadraai van Aardskudding" Geargiveer 21 November 2008 op Wayback Machine, Discover Rhodes. Besoek op 16 Julie 2008.
- ↑ B. d'Agostino, "Begrafnisgebruike en samelewing van Rhodos in die Geometriese Periode: enkele waarnemings", in E. Herring en I. Lemos, red. Oor Grense Heen: Etruskers, Grieke, Phoenisiërs en Sipriote. Studies ter Ere van D. Ridgway en F.R. Serra Ridgway 2006:57-69.
- ↑ ''Die Geskiedenisbiblioteek van Diodorus Siculus'', Boek V, hfst. III. Books.google.com. Besoek op 24 Januarie 2010.
- ↑ Sien Handelinge 21.
- ↑ Brownworth, Lars (2009) Lost to the West: The Forgotten Byzantine Empire That Rescued Western Civilization, Crown Publishers, ISBN 978-0-307-40795-5: ". . . die Moslems het Efese in 1090 verower en hul vandaar gewend na die Griekse eilande. Chios, Rhodos en Lesbos het in kort opeenvolging geval." p. 233.