לדלג לתוכן

שפאניש

פֿון װיקיפּעדיע
לענדער וואו מען רעדט שפאניש

שפאַניש (español, עספּאַניאָל), אויך גערופן קאַסטיליש (castellano, קאַסטעיאַנאָ), איז א ראמאנישע שפראך וואס איז די הויפט שפראך פון שפאניע און רוב לענדער פון דרום אמעריקע. די שפראך איז אין אמת'ן קאסטיליש, ד.ה. די שפראך וואס האט אנטוויקלט פון לאטיין אין קאסטיל (צפון שפאניע).

שפאניש איז די מערסט פארשפרייטע שפראך אין דער מערב האלבקויל, מיט גרויסע באפעלקערונגען פון מוטערשפראך שפאניש רעדערס פון פאטאגאניע צו קאנאדע. אין דעם 21סטן יארהונדערט, ווערט שפאניש מער געלערנט און גענוצט פון פראנצויזיש ווי די צווייטע שפראך פאר אינטערנאציאנעלער קאמוניקאציע, נאך ענגליש.

אומגעפער 75% פון שפאניש שטאמט פון לאטייניש.

מער ווי 360 מיליאן מענטשן אין דער וועלט רעדן שפאניש ווי זייער ערשטע שפראך.

שפאניש איז איינע פון די זעקס אפיציעלע שפראכן פון די פאראייניגטע פעלקער. אויך איז זי אן אפיציעלע שפראך פונעם אייראפעאישן פארבאנד, פון דער ארגאניזאציע פון אמעריקאנישע שטאטן, פונעם פאריין פון דרום-אמעריקאנישע לענדער און נאך א סך אינטערנאציאנאלע ארגאניזאציע.[1] זי איז די צווייטע שפראך אין דער וועלט[2][3][4][5] לויט דער צאל פון מענטשן וואס רעדן זי ווי מוטערשפראך, נאך מאנדארין כינעזיש, מיט 437 מיליאן מאמע־לשון רעדער.

The Visigothic Cartularies of Valpuesta were declared in 2010 by the Spanish Royal Academy as the record of the earliest words written in Castilian, predating those of the Glosas Emilianenses.[6]
The Visigothic Cartularies of Valpuesta were declared in 2010 by the Spanish Royal Academy as the record of the earliest words written in Castilian, predating those of the Glosas Emilianenses.[6]
א בלאט פון Cantar de Mio Cid, די עלטסטע פרעזעווירטער שפאנישער עפאס, אויף מיטל־עלטערישער שפאניש.

די שפאנישע שפראך האט זיך אנטוויקלט פון וואולגאר-לאטייניש, וואס די רוימער האבן געברענגט צום איבערישן האלבאינזל בשעת דער צווייטער פונישער מלחמה וואס האט אנגעהויבן אין יאר 210 פאר דער ציווילער רעכענונג. פאר דעם האט מען גערעדט אנדערע שפראכן וואס האבן נישט געהאט קיין שייכות מיט לאטיין—טייל אפילו אן קיין שייכות מיט אינדא-אייראפעאיש—אינעם איבערישן האלבאינזל. די שפראכן שליסן איין באסקיש (וואס מ׳רעדט ביזן היינטיקן טאג), איבעריש, קעלטיבעריש און קעלטיש.

די ערשטע דאקומענטן וואס ווייזן עפעס א שייכות מיט דער היינטיקער שפראך זענען פונעם 9טן יארהונדערט. דורכאויס דער מיטל אלטער און ביז צו דער מאדערנער תקופה, זענען די חשוב׳סטע השפעות אויף שפאניש געקומען פון די שכנותדיקע ראמאנישע שפראכןנאווארא-אראגאנעזיש, לעאנעזיש, קאטאלאניש, פארטוגעזיש, גאליסיש, אקיטאן, און שפעטער, פראנצויזיש און איטאליעניש. שפאניש האט אויך געבארגט א היבשע צאל ווערטער פון אראביש.

די שפראך לאדינא וואס ספרדישע יידן רעדן וואס שטאמען פון שפאניע איז טאקע קאסטיליש מיט אריינגעמישט לשון־קודש, און ווערט געשריבן אויף לשון-קודש אותיות, אזוי ווי יידיש.

וויפיל רעדער אין יעדן לאנד

[רעדאַקטירן | רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]

פאלגענד איז א רשימה פון די נומערן בערך פון רעדערס פון שפאניש אין פארשידענע לענדער פון דער וועלט וווּ שפאניש איז די אפיציעלע שפראך פון לאנד:

לאנד מוטער־שפראך רעדער[7]
1 מעקסיקא 109,711,000
2 שפּאַניע 45,054,000
3 ארגענטינע 40,301,000
4 קאלאמביע 34,000,000
5 װענעזועלע 26,480,000
6 פערו 20,000,000
7 טשילע 13,800,000
8 קובא 10,000,000
9 עקוואדאר 9,500,000
10 דאמיניקאנישע רעפובליק 6,886,000
11 גוואטעמאלע 4,673,000
12 האָנדוראַס 5,600,000
13 באליוויע 3,483,700
14 על סאַלוואַדאָר 5,900,000
15 ניקאראגוא 4,347,000
16 פאראגוויי 186,880
17 קאסטא ריקא 3,300,000
18 פארטאָ ריקאָ 3,437,120 (1996)
19 אורוגוויי 3,000,000
20 פאנאמא 2,100,000
אין די פאראייניגטע שטאטן פון אמעריקע און בעליז איז ענגליש די ערשטע שפראך און שפאניש די צווייטע שפראך. אין בראזיל איז פארטוגעזיש די ערשטע שפראך אבער א סך בראזיליאנער לערנען שפאניש אלס צווייטע שפראך. אויך איז שפאניש אן אפיציעלע שפראך אין עקוואטארישער גינע, וואס איז אמאל געווען א שפאנישע קאלאניע (מיטן נאמען שפאנישע גינע).

ווערב-סיסטעם אויף שפאניש

[רעדאַקטירן | רעדאַקטירן קוואַלטעקסט]

אויף שפאניש בייגן ווערבן לויט 3 גרונטיקע קאניוגאציעס: ווערבן וואס אין דער אינפֿיניטיוו פֿארעם ענדיגן מיט ar (למשל: jugar - שפילן), ב-er (למשל: comer - עסן) וב-ir (למשל: ir - גיין).

Amar - ליב האבן, רעגולערער ווערב ar
פערזאן איצטיקייט פארגאנגענהייט צוקונפט קאניונקטיוו
אומפערפֿעקטיוו פערפֿעקטיוו
ערשטער פערזאן איינצאל (Yo) amo amaba amé amaré amaría
צווייטער פערזאן איינצאל (Tú) amas amabas amaste amarás amarías
דריטער פערזאן איינצאל (El/Ella) ama amaba amó amará amaría
ערשטער פערזאן מערצאל (Nosotros) amamos amábamos amamos amaremos amaríamos
צווייטער פערזאן מערצאל (Vosotros) amáis amabais amasteis amaréis amaríais
דריטער פערזאן מערצאל (Ellos/Ellas) aman amaban amaron amarán amarían
Comer - עסן, רעגולערער ווערב er
ערשטער פערזאן איינצאל (Yo) como comía comí comeré comería
צווייטער פערזאן איינצאל (Tú) comes comías comiste comerás comerías
דריטער פערזאן איינצאל (El/Ella) come comía com comerá comería
ערשטער פערזאן מערצאל (Nosotros) comemos comíamos comimos comeremos comeríamos
צווייטער פערזאן מערצאל (Vosotros) coméis comíais comisteis comeréis comeríais
דריטער פערזאן מערצאל (Ellos/Ellas) comen comían comieron comerán comerían
Vivir - לעבן, רעגולערער ווערב ir
ערשטער פערזאן איינצאל (Yo) vivo vivía viví viviré viviría
צווייטער פערזאן איינצאל (Tú) vives vivías viviste vivirás vivirías
דריטער פערזאן איינצאל (El/Ella) vive vivía viv vivirá viviría
ערשטער פערזאן מערצאל (Nosotros) vivimos vivíamos vivimos viviremos viviríamos
צווייטער פערזאן מערצאל (Vosotros) vivís vivíais vivisteis viviréis viviríais
דריטער פערזאן מערצאל (Ellos/Ellas) viven vivían vivieron vivirán vivirían


Wikipedia
Wikipedia
וויקיפּעדיע אויף שפאניש
אפיציעלע שפראכן פונעם אייראפעישן פארבאנד
 
אונגעריש · איטאליעניש · איריש · בולגאריש · גריכיש · דייטש · דעניש · האלענדיש · טשעכיש · ליטוויש · לעטיש · מאלטעזיש · סלאוואקיש · סלאוועניש · ענגליש · עסטיש ·
פארטוגעזיש · פויליש · פיניש · פראנצויזיש · קראָאַטיש · רומעניש · שפאניש · שוועדיש