1

Linux / Unix
‫» محبوب شاه « مجیدی‬

Wednesday, March 13, 2024 Mahboub Shah Majidi

 ‫موضوعات مورد بحث امروز‬
‫‪2‬‬

‫‪ ‬لینکس (‪ )Linux‬چیست؟‬
‫‪ ‬تاریخچه‬
‫‪ ‬آیا ‪ Linux‬و ‪ Unix‬با هم فرق دارند؟‬
‫‪ ‬تفاوت های اصلی ‪ Linux‬و ‪Windows‬‬
‫‪ ‬کاربرد لینکس‬
 ‫لینکس (‪ )Linux‬چیست؟‬
‫‪3‬‬ ‫لینکس به خودی خود‪ ،‬یک هسته (‪ )Kernel‬است‪ .‬هسته‪ ،‬بخش اصلی سیستم‌عامل‬
‫را تشکیل می‌دهد که کار آن کنترول داده‌ها‪ ،‬مدیریت حافظه‪ ،‬سخت‌افزار‪ ،‬ورود و‬
‫خروج داده‌ ها و تمامی موارد اصلی سیستم‌عامل می‌باشد‪.‬‬
‫لینکس به خودی خود سیستم‌عامل به شمار نمی‌رود‪ ،‬بلکه با استفاده از ابزارهایی‬
‫که (‪ )Open Source‬و (‪ )GNU‬برای آن تولید کرده است‪ ،‬تبدیل به یک سیستم‌عامل‬
‫کامل می‌شود (به همین دلیل است که لینکس را معموال ‪ GNU/Linux‬می‌نامند) و با‬
‫اضافه کردن سایر نرم‌افزارهای ‪ Open Source‬به آن‪ ،‬می‌توان از آن در موارد‬
‫متعددی مانند سرویس‌دهنده‌ها‪ ،‬ایستگاه‌های کاری‪ ،‬کامپیوترهای ‪ ،Desktop‬سوپر‬
‫کمپیوتر ها‪ ،‬ابزارهای صنعتی و داکتری که دارای سیستم‌های‬
‫داخلی (‪ )Embedded‬می‌باشند و‪ ...‬استفاده کرد‪.‬‬
 ‫تاریخچه‬
‫‪4‬‬ ‫در سال ‪ 1991‬میالدی یکی از دانشجویان دانشگاه هلسینکی به نام ‪Linus‬‬
‫‪ Torvalds‬که از سیستم عامل موجود ناراضی بود‪ ،‬به فکر افتاد که از سیستم عامل‬
‫برای کارهای خود استفاده کند ‪. Unix‬یک سیستم عامل قدرتمند محسوب می شد‪،‬‬
‫ولی قیمت آن گران بود‪ .‬بنابر این ‪ Torvalds‬به فکر نوشتن نسخه ای از ‪ Unix‬برای‬
‫خود افتاد‪ .‬این کار ساده بود‪ .‬وی پس از تنظیم قسمت های اصلی برنامه‪ ،‬از طریق‬
‫اینترنت مجموعه ای از برنامه نویسان با استعداد تشکیل داد و افراد این مجموعه به‬
‫کمک هم سیستم عامل یا هسته ای به وجود آوردند که امروزه به ‪ Linux‬موسوم‬
‫است‪.‬‬
‫لینکس یک سیستم عامل آزاد و ‪ open source‬است که تحت مجوز ‪GNU/GPL‬منتشر‬
‫شده است‪.‬‬
‫یکی از مهمترین تصمیماتی که ‪ Torvalds‬در شروع کار گرفت‪ ،‬توزیع و اشتراک گذاری‬
‫رایگان کد هسته لینکس برای افرادی بود که مایل بودند در توسعه این سیستم عامل‬
‫سهیم باشند‪ .‬امروزه نیز لینکس به صورت رایگان و عمدتا از طریق اینترنت توزیع می‬
‫شود‪.‬‬
‫در اوایل بهار ‪ ، 1994‬اولین نسخه واقعی لینکس (نسخه ‪ )1.0‬برای استفاده عموم‬
‫عرضه گردید‪ .‬حتی در آ ن زمان‪ ،‬این سیستم عامل‪ ،‬یک سیستم عامل خوب محسوب‬
‫می شد و از ویژگی های رایگانی که در سیستم عامل های دیگر به قیمت صدها دالر به‬
‫فروش می رسید برخوردار بود‪.‬‬
‫‪5‬‬

‫لینوس توروالدز‬
‫نویسنده اصلی هسته لینکس‬
‫‪6‬‬

‫ریچارد استالمن‬
‫بنیانگذار پروژه ‪GNU‬‬
‫در سال ‪ 1984‬میالدی ریچارد استالمن که رئیس بنیاد‬
‫نرم‌افزارهای آزاد بود پروژه گنو (‪ )GNU‬را آغاز کرد‪.‬‬
‫در این پروژه که یک جنبش نرم‌افزاری محسوب می‌شد‬
‫برنامه‌نویسان با یکدیگر همکاری می‌کردند که این‬
‫همکاری تا به حال نیز ادامه دارد‪.‬‬
 ‫آیا ‪ Linux‬و ‪ Unix‬باهم فرق دارند؟‬
‫‪7‬‬
‫از نظر فنی ‪:‬‬
‫لینکس را می‌توان نمونه ‪ Open Source‬سیستم‌ عامل یونیکس نامید‪ .‬زیرا بر‬
‫اساس استاندارد ‪ POSIX‬پیاده سازی شده و کامال با آن سازگار است‪ .‬بنابر این‬
‫لینکس را می‌توان نواسه سیستم‌عامل پرسابقه و مستحکم یونیکس دانست که البته‬
‫خواص خوب آنرا نیز به ارث برده است‪.‬‬
‫در حقیقت لینکس انکشاف یافته همان یونیکس بوده که به تعدادی زیادی از افراد‬
‫باالی آن کار نمودند و چنین سیتم عامل را بوجود آوردند‪.‬‬
‫‪Linux‬‬
‫‪p‬‬‫‪ed‬‬
‫‪l‬‬ ‫‪o‬‬
‫‪e‬‬
‫‪ev‬‬
‫‪D‬‬

‫‪Unix‬‬
 ‫ت های اصلی لینکس و ویندوز‬
‫تفاو ‌‬
‫‪8‬‬ ‫لینکس ‪ :‬سیستم‌عامل آزاد‬
‫کد منبع آن در اختیار همگان قرار دارد و همه می‌توانند در کدهای آن تغییر ایجاد کرده و‬
‫بنا به نیازشان استفاده کنند‪.‬‬
‫آزاد و در دسترس بودن کدهای منبع سبب می‌شود تا بتوانید از طرز کارکرد دقیق‬
‫سیستم‌عامل مطلع شوید‪ .‬شما لینکس را می‌توانید به هر تعداد کپی کرده و بین‬
‫دوستانتان پخش کنید‪ .‬در سمت مقابل‪ ،‬ویندوز یک سیستم‌عامل اختصاصی است که کد‬
‫منبع آن سری نگهداشته شده است و برای همگان در دسترس نیست‪ .‬شما نمی‌توانید‬
‫بفهمید که واقعا در زیر سیستم‌عامل ویندوزتان چه می‌گذرد؟ آیا یک برنامه جاسوسی‬
‫در آن پنهان نشده است؟ بعید نیست‪ .‬سیستم عامل ویندوز رایگان نبوده و تحت حمایت‬
‫قانون کپی‌رایت قرار دارد‪ .‬شما نمی‌توانید آنرا کپی کرده و پخش کنید‪.‬‬

‫نوت ‪ :‬لینکس را به هواپیمایی تشبیه کرده‌اند که هر قسمت از انرا در جایی‬

‫ساخته‌اند‪ .‬لینکس واقعا محصول کشور خاصی نیست‪ .‬تعداد زیادی از مردم در سرتاسر‬
‫جهان در حال کار بر روی آن و توسعه آن هستند‪ .‬تعداد برنامه نویسانی که روی‬
‫بخش‌های مختلف سیستم‌عامل لینکس کار می‌کنند‪ ،‬به حدود ‪ ۴۰۰‬هزار نفر می‌رسد‪ ،‬در‬
‫حالی که تعداد کل برنامه‌نویسان مایکروسافت کمتر از ‪ ۱۰۰۰۰‬نفر است‪ .‬همین‪ ،‬تفاوت‬
‫کیفیت کار را مشخص می‌کند‪.‬‬
 ‫ادامه ‪. . .‬‬
‫‪9‬‬ ‫لینکس ‪ :‬سرعت‪ ،‬قدرت‪ ،‬پایداری‬
‫خواص اصلی سیستم‌عامل‌های خانواده یونیکس‪ ،‬پایداری و استقامت بسیار باالی‬
‫آنهاست‪ .‬این سیستم‌عامل‌ها به این راحتی‌ها خراب نشده و به ندرت نیاز به بوت‬
‫مجدد پیدا می‌کنند‪ .‬لینکس‌هایی وجود دارند که شما می‌توانید سالها بدون نیاز به‬
‫بوت‪ ،‬از آنها استفاده نمایید‪ .‬در سمت مقابل‪ ،‬حتی جدیدترین و پایدارترین‬
‫سیستم‌های ویندوز به اندازه یک موی لینکس پایدار نیستند‪ .‬برای بکارگیری‬
‫سیستم‌های ویندوز به عنوان سرویس دهنده به حافظه و پردازنده‌های قویتری نیاز‬
‫دارید و مطمئن باشید اگر هر هفته آنرا بوت نکنید‪ ،‬از کار خواهد افتاد!‬
‫حتی برخی از انواع لینکس به نصب «یکبار برای تمامی عمر» مشهور هستند‪ .‬این‬
‫گونه سیستم‌ها را می‌توانید حین کار و حتی بدون بوت‪ ،‬به نسخه‌های جدیدتر ارتقا‬
‫دهید‪.‬‬

‫نوت ‪ :‬شما نخواهید توانست برنامه‌هایی که در ویندوز دارید‪ ،‬روی لینکس اجرا نمایید (البته‬
‫راه‌هایی وجود دارد – شبیه سازها ‪ -‬ولی در حالت عادی خیر)‪.‬‬
 ‫ادامه ‪. . .‬‬
‫‪10‬‬ ‫لینکس ‪ :‬امنیت‪ ،‬امنیت‪ ،‬امنیت‬
‫لینکس حرف‌های زیادی برای گفتن در سمت امنیت دارد‪ .‬بسیاری از قابلیت‌های امنیتی که در‬
‫ویندوز وجود ندارند و یا فقط با اضافه کردن نرم‌افزارهای اضافی قابل دسترسی می‌باشند‪،‬‬
‫بطور درونی و پیش‌گزیده در لینکس پیاده سازی شده‌اند‪ .‬لینکس از ابتدا برای محیط‌های‬
‫شبکه‌ای و چند کاربره طراحی شده است و همین باعث رعایت مسائل امنیتی از ابتدا در ان‬
‫شده است‪ ،‬درحالی که ویندوز اینگونه نبوده و درحال حاضر نیز از نظر امنیتی دارای نقاط‬
‫ضعف فراوانی است‪.‬مثال یک برنامه مخرب با استفاده از همین ضعف‌های امنیتی می‌تواند کل‬
‫سیستم‌عامل را نابود کند‪ ،‬ولی در صورتی که مورد مشابهی در لینکس وجود داشته باشد‪،‬‬
‫حداکثر به دایرکتوری خانگی کاربر اجرا کننده آسیب خواهد رسید‪ ،‬نه کل سیستم‌عامل‪.‬‬
‫می‌توان ادعا کرد که تقریبا هیچ ویروسی برای لینکس وجود ندارد و این درحالی است که‬
‫سالیانه بیش از ‪ ۱۰۰۰‬ویروس و کرم مختلف برای سیستم‌عامل ویندوز ایجاد می‌شود‪ .‬این‬
‫بخاطر عدم گسترده بودن لینکس نیست (حدود ‪ ۷۰‬درصد از سایت‌های وب در جهان بر روی‬
‫سیستم‌عامل لینکس و سرویس‌دهنده وب آپاچی درحال اجرا هستند)‬

‫نوت ‪ :‬بدلیل وجود حفره‌های امنیتی متعدد ویندوز و سیاست انحصار گرایی مایکروسافت است‪ .‬یعنی‬
‫چه؟ مایکروسافت طوری رفتار و سیاست گذاری کرده است که مشتریان خود را تنها به محصوالت‬
‫خودش عادت دهد‪.‬‬
 ‫ادامه ‪. . .‬‬
‫‪11‬‬ ‫لینکس ‪ :‬گسترده‌ترین تنوع در کاربرد‬
‫لینکس را می‌توانید برای انجام وظایف بسیار متعددی بکار بگیرید‪ .‬از دستگاه چک‬
‫کردن اتصاالت شبکه‪ ،‬فایروال‪ ،‬مسیریاب (‪ )Router‬شبکه‪ ،‬سرویس‌دهنده‌های‬
‫مختلف مانند وب‪ ،‬دیتابیس‪ ،‬فایل‪ ،‬چاپ‪ Desktop ، Workstations ،‬و‪...‬‬
‫سیستم‌عامل لینکس حتی این امکان را دارد که از آن بتوان به صورت یک سیستم‬
‫زنده و ‪ Portable‬استفاده کرد‪ .‬به این معنی که کل سیستم‌عامل از روی یک‬
‫دیسک ‪ CD‬اجرا شود و شما آنرا با خودتان جابجا کنید و‪ Desktop‬و تنظیمات تان را‬
‫همراه خودتان منتقل کنید‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬این قابلیت برای رفع اشکال و نمایش آن‬
‫نیز بسیار مفید است‪.‬‬
 ‫ادامه ‪. . .‬‬
‫‪12‬‬ ‫لینکس ‪ :‬تنوع در انتخاب‬
‫بدلیل آزاد بودن سیستم‌عامل لینکس‪ ،‬هر گروه یا موسسه تجاری‪ ،‬یک نسخه خاص از‬
‫آن که به توزیع یا پخش (‪ )Distribution‬معروف هستند‪ ،‬منتشر ساخته است‪ .‬این‬
‫توزیع‌های مختلف همگی لینکس هستند‪ ،‬ولی هریک معموال برای یک یا چند امر خاص‬
‫مانند سرویس‌دهنده‪ ،‬دیوار آتش‪ ،‬میزکار و‪ ...‬طراحی شده‌اند و هریک قابلیت‌ سازی‌‬
‫های خاص خودشان را به کاربران ارائه می‌کنند‪ .‬کاربران در این میان آزادی انتخاب‬
‫زیادی داشته و می‌توانند چیزی که کامال نیازشان را برطرف می‌کند‪ ،‬انتخاب‬
‫کنند‪ .‬چیزی که در ویندوز نمی‌توان مفهومی برای آن پیدا کرد‪.‬‬
 ‫ادامه ‪. . .‬‬
‫‪13‬‬ ‫لینکس ‪ :‬سیستم‌ عامل حرفه‌ای‬
‫لینکس یک سیستم‌عامل حرفه‌ای است‪ .‬یعنی ممکن است یک کاربر کامال غیر فنی‬
‫برای مدیریت آن و انجام برخی از تنظیمات سخت‌افزاری دچار مشکل شود و نتواند‬
‫به راحتی این کار را انجام دهد‪ .‬البته برخی از توزیع‌های لینکس این امور را بسیار‬
‫راحت (و حتی راحت‌تر از ویندوز)کرده‌اند‪ ،‬ولی با این حال به طور کلی‪ ،‬لینکس یک‬
‫سیستم‌عامل حرفه‌ای است که در عین سادگی‪ ،‬از پیچیدگی‌های فنی زیادی‬
‫برخوردار است‪ .‬البته تمام کاربران الزم نیست این امور را بدانند‪ .‬مثال یک کارمند‬
‫دفتری که اموری مانند تایپ و حسابداری را با کامپیوترش انجام می‌دهد‪ ،‬ممکن‬
‫است از نظر فنی تفاوتی را احساس نکند‬
‫برخالف ویندوز‪ ،‬در لینکس راحت‌تر هستید تا بسیاری از کارهای پیکربندی و‬
‫سیستمی را از خط فرمان بسیار قدرتمند و عالی آن انجام دهید‪ .‬با اینکه برای‬
‫بسیاری از امور مانند ویندوز ابزارهای گرافیکی طراحی شده است‪ ،‬یک کاربر‬
‫حرفه‌ای واقعا از خط فرمان لینکس لذت خواهد برد‪ .‬خط فرمان ویندوز را اصال‬
‫می‌توان خط فرمان نامید؟‬
 ‫ادامه ‪. . .‬‬
‫‪14‬‬ ‫لینکس ‪ :‬بهشت برنامه نویسان!‬

‫لینکس را بهشت برنامه نویسان نامیده‌اند‪ .‬برخالف ویندوز که اکثر ابزارهای برنامه‬
‫نویسی روی آنرا باید جداگانه نصب و حتی خریداری نمایید‪ ،‬لینکس به همراه تمامی‬
‫ابزارهای برنامه نویسی مورد نيازتان و با هر زبانی که فکر کنید ارائه‬
‫می‌شود‪ .‬کافی است آنرا نصب کنید و کار برنامه نویسی‌تان را با ابزارهای دلخواه‬
‫تان شروع کنید‪.‬‬
 ‫ادامه ‪. . .‬‬
‫‪15‬‬ ‫لینکس ‪ :‬یک جعبه ابزار کامل‬

‫لینکس برای کاربران حرفه‌ای‪ ،‬یک جعبه ابزار کامل به شما می‌رود که در آن تمامی‬
‫ابزارهای مورد نیاز مانند برنامه‌های اینترنتی‪ ،‬ابزارهای امنیتی مانند ابزارهای‬
‫آزمایش شبکه‪ ،‬ابزارهای برنامه نویسی‪ ،‬هزاران صفحه کتاب و راهنما در آن پیدا‬
‫خواهید کرد‪ .‬ابزارهایی که در اختیارتان قرار دارد چنان متنوع هستند که‬
‫می‌توانید ‪ ۹۰‬درصد اطمینان داشته باشید که پس از نصب آن به چیز دیگری نیاز‬
‫نخواهید داشت‪.‬‬
 ‫ادامه ‪. . .‬‬
‫‪16‬‬ ‫لینکس ‪ :‬یکی از زیباترین دستاوردهای بشری‬

‫لینکس در سایه همکاری و تبادالت علمی هزاران نفر در سرتاسر جهان ایجاد شده و‬
‫توسعه یافته است‪ .‬این همکاری چنان گسترده و زیبا بوده و هست‪ ،‬که به‬
‫سیستم‌عامل لینکس لقب«زیباترین دستاورد همکاری جمعی بشر» داده شده‬
‫است‪ .‬فرهنگ حاکم در جامعه لینکس و بازمتن‪ ،‬فرهنگ کمک‪ ،‬اشتراک اطالعات و‬
‫تالش برای بهبود هرچه بیشتر محصوالت و «انجام هرکاری که از دستت‬
‫برمی‌آید» است‪ .‬هرکس که می‌خواهد با این سیستم‌عامل کار کند‪ ،‬باید تمامی‬
‫دیدگاه‌ها و عقاید قبلی خود را درباره نرم‌افزارها و سیستم‌عامل کنار گذاشته و با‬
‫یک دیدگاه جدید و طرز فکر متحول شده وارد دنیای لینکس شود‪ ،‬زیرا با فرهنگ‬
‫حاکم متفاوتی روبرو خواهد بود‪ .‬لینکس نوید دهنده آزادی است‪...‬‬
 ‫کاربرد لینکس چیست؟‬
‫‪17‬‬ ‫‪ ‬تمام سوپر کامپیوتر های دنیا فقط از سیستم عامل لینکس استفاده می کنند‪.‬‬
‫‪ ‬اگر شما دارای سیستمی باشید که این سیستم دارای سی پی یو باالتر از ‪ 8‬باشد‬
‫ویندوز به راحتی نمی تواند با سیستم عامل کند و توانایی کار کردن با سیستم‬
‫های خیلی قوی را ندارد و فقط لینکس است که با این دستگا ها می تواند کار‬
‫کند و این قدرت لینکس را می رساند‪.‬‬
‫‪ ‬حاال لینکس در اکثر سرور ها یعنی دستگا هایی که در مراکز بزرگ وجو دارد‬
‫مشغول به کار می باشد و قدرت نمایی می کند و اکثر افراد فقط برای مصارف‬
‫خانگی از ویندوز استفاده می کنند ‪ .‬هر چند این افراد به این نتیجه رسیده اند‪ ،‬که‬
‫لینکس بهتر است‪.‬‬
 ‫معرفی مفاهیم‬
‫‪18‬‬
‫مفهوم مجوز ‪GPL‬‬

‫این مجوز شامل تمامی موارد نرم افزارهای ‪ Open Source‬میباشد به عالوه مورد‬
‫زیر که میگوید‪:‬‬
‫‪ ‬کاربر مجاز نیست کد منبع نرم افزار را در اختیار داشته باشد یا آن را تغییر دهد‬
‫یا مجددا توزیع کند و یا نسخه برداری نماید‪ ،‬مگر اینکه این مجوز را به نفر بعدی‬
‫نیز منتقل نماید‪.‬‬
‫‪ ‬این به آن معنی است که نرم افزاری که تحت مجوز‪ GPL‬توزیع میشود هیچگاه در‬
‫انحصار قرار نمیگیرد‪.‬‬
 ‫معرفی مفاهیم‬
‫‪19‬‬
‫تعریف ‪GNU‬‬

‫‪( GNU‬با تلفظ ‪ ) guh-noo‬پروژه ای است که توسط آقای ریچارد استالمن در سال‬
‫‪ 1984‬در دانشگاه ‪ MIT‬به منظور پیاده سازی یک سامانه کامل مثل ‪ Unix‬شروع‬
‫شد‪ .‬با این تفاوت که ‪ Unix‬نبود (‪. ) GNU’s Not Unix‬‬
‫سازمانی که از مجوزهای آزاد و نرم افزار هی تحت آنها در سطح بین المللی‬
‫حمایت میکند‪ ،‬سازمان ‪ FSF‬یا ‪ Free Software Foundaation‬است‪ .‬این سازمان‬
‫توسط ریچارد استالمن تاسیس شده که اکثر نرم افزار های ‪ Open Source‬را مورد‬
‫حمایت قرار میدهد‪.‬‬
 ‫معرفی مفاهیم‬
‫‪20‬‬
‫‪ Kernel‬چیست ؟‬

‫هسته مرکزی سامانه عامل‪( kernel‬هسته) نام دارد‪ .‬کرنل همیشه بوسیله برنامه‬
‫هایکاربردی موجود در سامانه که به عنوان کارگزار به آن معرفی میشوند‪ ،‬با کاربر‬
‫ارتباط برقرار میکند‪.‬‬
 ‫معرفی مفاهیم‬
‫‪21‬‬
‫‪Free Open Source Software‬‬

‫برنامه هایی هستند که مجوزهای آنها به کاربران امکانات ذیل را در خصوص برنامه‬
‫میدهد ‪:‬‬
‫‪ ‬کاربر آزاد است کد منبع نرم افزار – برنامه های کمپیوتری عامل ها اصالتًا توسط‬
‫انسانها بوسیله یک زبان برنامه نویسی نوشته میشوند‪ ،‬که به این برنامه ها ‪Source‬‬
‫‪ Code‬میگویند‪ - .‬را در اختیار داشته و از آن کپی تهیه نماید‪ .‬همچنین میتواند‬
‫‪ Source Code‬را بنابر نیاز خود تغییر دهد‪ .‬کد تغییر یافته قابل انتقال به دیگران‬
‫است‪ .‬شخص میتواند آن را به صورت رایگان یا در ازای دریافت وجه در اختیار دیگران‬
‫بگذارد‪ .‬کاربر میتواند به هر تعداد که میخواهد از روی نرم افزار کپی برداری نماید‪.‬‬
‫‪ ‬در یک بیان ساده‪ ،‬نرم افزار آزاد‪ :‬نرم افزاری است که امکان استفاده از نرم افزار‪،‬‬
‫دسترسی به ‪ Source Code‬آن و قابلیت تکثیر مجاز و قانونی بدون پرداخت هزینه و‬
‫ایجاد تغییرات در نرم افزار و انتشار مجدد آن را فراهم میکند‪ .‬این نرم افزارها با‬
‫ارائه ‪ Source Code‬به صورت باز و در اختیار عموم‪ ،‬نرم افزارهای امن‪ ،‬قابل‬
‫اطمینان و با ثبات هستند که توسط کاربران قابل کنترل و توسعه میباشند‪ .‬تولید این‬
‫نرم افزارها به یک شرکت خاص محدود نشده و کاربران به هنگام استفاده از‬
‫محصوالت آن مجبور به پرداخت هزینه مجوز استفاده از نرم افزار نمیباشند‪.‬‬
 : ‫منابع و مأخذ‬
22
 http://www.top500.org
 http://www.google.com/
‫‪23‬‬

‫؟‬