Silniki elektryczne

Plan prezentacji:
• Wstęp
• Podział silników
• Opis silników
• Przykłady zastosowań
Wstęp
Silnik elektryczny – jest to maszyna elektryczna przetwarzająca energię elektryczną na energię mechaniczną,
zwykle w postaci energii ruchu obrotowego. Moment obrotowy powstaje w silniku elektrycznym w wyniku
oddziaływania pola magnetycznego i prądu elektrycznego.
Każdy silnik elektryczny powinien mieć tabliczkę znamionową, zawierającą ogólne dane:
• nazwę lub znak producenta,
• Typ silnika,
• Numer fabryczny,
• Numer normy według której został wykonany,
• Dopuszczalną temperaturę otoczenia,
• Rok wykonania.
Ponadto powinny znajdować się na niej podstawowe dane znamionowe, czyli parametry, ustalone dla
danego silnika i podane przez producenta, charakteryzujące pracę, do jakiej w określonych warunkach silnik
jest przeznaczony. Podstawowymi parametrami silników są: moc (na wale), napięcie, prąd i prędkość obrotowa,
a dla silników prądu przemiennego dodatkowo: częstotliwość i liczba faz napięcia zasilającego. Moment
znamionowy i sprawność wynikają z danych umieszczonych na tabliczce znamionowej.
Silniki elektryczne są elementami wykonawczymi układów automatyki. Pełnia rolę «mięśni» zarządzanych
przez sterownik, «mózg».
Podział silników elektrycznych
• Silniki elektryczne prądu stałego (DC)
• Bezszczotkowe
• Szczotkowe
• szeregowe
• bocznikowe
• szeregowo-bocznikowe
• obcowzbudne
• Silniki elektryczne prądu zmiennego (AC)
• Synchroniczne
• Asynchroniczne
• jednofazowe
• trójfazowe
• Silniki krokowe
• Bipolarne
• Unipolarne
Silnik DC bezszczotkowy
Silnik bezszczotkowy – rodzaj silnika
elektrycznego, w którym zamiast
mechanicznego komutatora ze szczotkami zastosow
ano elektrycznie sterowany komutator, cewki są
nieruchome, a magnesy znajdują się na wirniku.
Elektroniczny komutator zasilany jest prądem
stałym. Układ komutator kolejnoo włącza i wyłącza
zasilanie cewek, których pole magnetyczne
powoduje obrót wirnika.
Główną zaletą silników bezszczotkowych jest dużo wyższa trwałość i niezawodność wynikająca z
wyeliminowania z konstrukcji szczotek, będących najczęstszą przyczyną awarii oraz najszybciej zużywającym się
elementem mechanicznym silnika. Dzięki temu jedynym zużywającym się elementem silnika są jego łożyska.
Eliminacja szczotek zapewnia cichszą pracę silnika oraz wyższą sprawność energetyczną. Dodatkowo konstrukcja
silników bezszczotkowe umożliwia zastosowanie szczelniejszych obudów, gdyż ciepło z cewek może być
odprowadzane bezpośrednio poprzez obudowę, co eliminuje konieczność zapewnienia cyrkulacji powietrza.
Kolejną zaletą silników bezszczotkowych jest możliwość kontroli prędkości obrotowej prawie niezależnie
od momentu silnika. Główną wadą silników bezszczotkowych jest wyższy koszt produkcji. Wynika on z
konieczności zastosowania specjalnych sterowników elektronicznych.
Silnik DC bezszczotkowy
Ruch wirnika możliwy jest dzięki wirującemu polu
magnetycznemu stojana. Obroty wirnika są ściśle
zależne od częstotliwości zmian pola stojana. W
praktyce do sterowania wykorzystuje się układ
elektronicznego komutatora a obrót wirnika
podzielony jest na sześć faz, w których zasilanie
kolejnych uzwojeń przełączane jest w taki sposób aby
pole w obwodzie magnetycznym stojana zmieniało
swoje położenie o pewien stały kąt wynikający z ilości
biegunów.

Układ sterowania realizowany jest zazwyczaj w postaci końcówki mocy opartej na tranzystorach
przełączających, których ilość jest uzależniona od liczby uzwojeń stojana. Realizuje on podstawowe funkcje
takie jak zmiana prędkości obrotowej, regulacja przyspieszenia, oraz analizowanie informacji o położeniu
wirnika pochodzące ze sprzężenia zwrotnego. Wyznaczenie położenia także może się odbywać na podstawie
sygnałów pochodzących z czujników magnetycznych tzw. Hallotronów (H1, H2, H3), które znajdują się w
szczelinach, rozmieszczone względem siebie o 120 stopni. 
Silnik DC szczotkowy
Silnik ten składa się z dwóch podstawowych części:
nieruchomego stojana i wirującego wirnika. Uzwojenie
wirnika jest umieszczone w żłobkach i przyłączone do
wycinków komutatora. Zewnętrzny pierścień stojana, zwany
jarzmem, wraz z przymocowanymi do niego rdzeniami
elektromagnesów głównych i pomocniczych jest elementem
obwodu magnetycznego silnika. Na rdzeniach biegunów
głównych osadzone jest uzwojenie wzbudzenia
(magnesujące), które przy przepływie prądu wytwarza
główny strumień magnetyczny. Na rdzeniach biegunów
pomocniczych są umieszczone uzwojenia komutacyjne,
których zadaniem jest poprawienie warunków komutacji.

W silniku elektrycznym dokonuje się zamiana energii elektrycznej w mechaniczną. Jeżeli uzwojenie wirnika,
przez które płynie prąd stały znajdzie się w polu magnetycznym biegunów głównych, to będzie działać na nie
siła, powodująca ruch obrotowy zgodnie z regułą lewej dłoni. Aby mógł nastąpić ciągły ruch obrotowy, muszą
być ciągle zasilane kolejne cewki uzwojenia wirnika i musi być w nich zmieniany kierunek przepływu prądu.
Zjawiska związane ze zmianą kierunku przepływu prądu w zezwojach wirnika w czasie, kiedy jest on zwarty
przez szczotkę, stojącą na sąsiadujących wycinkach komutatora, nazywamy komutacją prądu.
Silnik DC szczotkowy: rodzaje
Bocznikowy – jego
uzwojenia są połączone w
sposób równoległy.
Charakteryzuje się małą
podatnością na zmianę
prędkości obrotowej na skutek
zmiany obciążenia. Stosowany
jest głównie w napędach
obrabiarek, pomp, dmuchaw,
kompresorów.
Szeregowy: nazwa pochodzi od sposobu połączenia uzwojeń wirnika i stojana. Silnik ten
charakteryzuje się bardzo dużą prędkością obrotową w zależności od obciążenia, dlatego też silnik
ten NIE MOŻE PRACOWAC BEZ OBCIĄŻENIA!!! Ponieważ jeżeli podłączymy taki silnik
bez obciążenia, to cały czas jego prędkość obrotowa będzie rosła, aż do nieskończoności. Skutkiem
tego będzie trwałe uszkodzenie silnika! Mimo to znalazł zastosowanie głównie w trakcji
elektrycznej (napędy lokomotyw, tramwajów, trolejbusów) oraz w pojazdach mechanicznych
(wózki akumulatorowe, rozruszniki samochodów), w napędach dźwigów, wentylatorów itp.
Silnik DC szczotkowy: rodzaje
Szeregowo-bocznikowy posiada uzwojenie wzbudzenia w stojanie połączonym z
uzwojeniem twornika w sposób mieszany (część szeregowo, a część równolegle).
Charakteryzuje się brakiem głównej wady silnika szeregowego – możliwości jego rozbiegania
przy braku obciążenia, a także ma jego zalety – duży moment obrotowy w szerokim zakresie
obrotów i zależność prędkości obrotowej od obciążenia. Stosowany jest zazwyczaj jako silniki
dużych mocy, tam gdzie występuje ciężki rozruch: do napędu walcarek, pras, dźwigów oraz w
napędach okrętowych mechanizmów pokładowych.
Silniki obcowzbudne stosuje się przeważnie jako silniki prądu stałego o dużym
zakresie zmian prędkości obrotowej. W obu przypadkach strumień magnetyczny
jest stały, a do zmiany prędkości obrotowej wykorzystuje się napięcie twornika
(wirnika). Przy stałym napięciu twornika moment obrotowy zmniejsza się w
miarę wzrostu prędkości obrotowej. Prąd twornika jest proporcjonalny do
momentu napędowego.
Silnik DC szczotkowy: regulacja prędkości
kątowej
Właściwości ruchowe silników prądu stałego określa
się na podstawie zależności:
ωm = (Ut + It × Rt ) / (c × φ) M = c × φ × It
w których:
• ωm – prędkość kątowa,
• Ut – napięcie zasilające twornik,
• It - prąd twornika,
• Rt – rezystancja twornika,
Prędkość obrotową silnika prądu stałego reguluje
• c – stała zależna od cech konstrukcyjnych silnika, się przez: zmianę napięcia zasilającego silnik
• φ - strumień uzwojenia wzbudzającego, (najczęściej stosowana), zmianę rezystancji obwodu
twornika (włączenie rezystora dodatkowego) oraz
• M – moment obciążenia. zmianę strumienia głównego.
Silnik DC szczotkowy: rozruch
Rozruchem nazywamy
przejście silnika od stanu
spoczynku (ωm = 0) do
osiągnięcia znamionowej
prędkości kątowej ωmN.
Rozruch silników prądu
stałego jest możliwy przez:
zmianę napięcia twornika od
0 do UN lub włączenie
rezystora (rozrusznika) w
szereg z uzwojeniem
twornika.
Silnik AC synchroniczny
Silnik synchroniczny to
silnik, w którym prędkość
wirowania wirnika jest
synchroniczna z prędkością
wirowania pola
magnetycznego.
Silnik AC synchroniczny: budowa
Podobnie jak w silniku asynchronicznym, silnik
ten zwykle posiada trójfazowe uzwojenie stojana,
wytwarzające kołowe pole wirujące. Różnice
występują w wirnikach tych silników. Starsze
rozwiązania budowy silników synchronicznych
zakładają, że wirnik wykonany jest w postaci
uzwojenia nawiniętego na rdzeniu i zasilanego, za
pośrednictwem pierścieni ślizgowych i szczotek, z
źródła prądu stałego lub przemiennego. Wirniki
te wykonuje się w dwojaki sposób, jako: wirniki
cylindryczne (z utajonymi biegunami) lub wirniki z
biegunami jawnymi.
W wirniku czterobiegunowym z magnesami trwałymi
Ostatnio jednak coraz częściej stosuje się magnesy wykonane są z odpowiednich stopów metali i
maszyny z wzbudzeniem magnetoelektrycznym w zamontowane na powierzchni wirnika. Dzięki takiej
których wirnik zamiast uzwojenia ma konstrukcji uzyskuje się relatywnie dużą wartość momentu
zamontowane magnesy trwałe. obrotowego przy stosunkowo małym momencie
bezwładności wirnika.
Silnik AC synchroniczny: budowa
W wirniku W wirnikach
czterobiegunowym dwubiegowych
jawnym każdy biegun cylindrycznych (o biegunach
posiada własne utajonych) uzwojenie
uzwojenie nawinięte wzbudzenia umieszcza się w
na rdzeniu bieguna. wyfrezowanych w stalowym
Poprzez nadawanie korpusie żłobkach i
odpowiedniego zabezpiecza się przed
kształtu nabiegunnik wypadnięciem ze żłobków
om uzyskuje się za pomocą klinów.
odpowiedni Uzwojenie to zajmuje tylko
rozkład indukcji na część obwodu wirnika
obwodzie wirnika. (około 2/3 obwodu).

Wirniki z biegunami jawnymi stosuje się zwykle w Wirniki takie są droższe od jawnobiegunowych, ale ze
maszynach dużych mocy i ze względu na konstrukcję względu na dużą wytrzymałość mechaniczną są
(znacznie ograniczona wytrzymałość mechaniczna na stosowane w maszynach osiągających większe prędkości
siły odśrodkowe) w maszynach osiągających niezbyt obrotowe. Konstrukcja ta znajduje zastosowanie np. w
duże prędkości obrotowe. Najczęstsze zastosowania szybkoobrotowych prądnicach (turbogeneratorach)
tej konstrukcji to silniki i wolnoobrotowe prądnice osiągających z reguły prędkość 3000 obr/min
napędzane turbinami wodnymi (hydrogeneratory). napędzanych turbinami parowymi lub wodnymi.
Silnik AC synchroniczny: rozruch
Najlepszym rozwiązaniem służącym do uruchamiania silników synchronicznych wydaje się zastosowanie
specjalnych elektronicznych przemienników częstotliwości (falowników) które pozwalają na systematyczne
zwiększanie częstotliwości napięcia zasilania uzwojeń stojana co pozwala na stopniowe rozpędzenie wirnika. W
przypadku silników z magnesami trwałymi jest to w zasadzie jedyne rozwiązanie.
Silnik AC asynchroniczny
Silnik elektryczny asynchroniczny
(indukcyjny) – jest maszyną elektryczną
zmieniającą energię elektryczną w energię
mechaniczną, w której wirnik obraca się
z poślizgiem w stosunku do wirującego pola
magnetycznego wytworzonego przez
uzwojenie stojana.
Silnik ten jest najbardziej popularnym
silnikiem, o najszerszych zastosowaniach ze
wszystkich rodzaji silników elektrycznych,
wykorzystywany szczególnie w przemyśle, ale
również i w sprzęcie domowym. Charakteryzuje
się bardzo prostą, i łatwą w utrzymaniu
konstrukcją. Moce budowanych obecnie
silników asynchronicznych obejmują zakres od
ułamków kilowatów do kilku megawatów.
Silnik AC asynchroniczny: budowa
Silnik asynchroniczny składa się z Na wewnętrznej stronie rdzenia
dwóch zasadniczych części: stojana i zewnętrznej stronie rdzenia
nieruchomego stojana i ruchomego wirnika wykonuje się specjalne rowki,
(wirującego) wirnika. zwane żłobkami, w których umieszczane
są uzwojenia. Część rdzenia pomiędzy
sąsiednimi rowkami, nazywana jest
zębem. Żłobki i zęby mogą posiadać
różne kształty, zwykle ich liczba w
stojanie i wirniku jest różna. Pomiędzy
stojanem a wirnikiem znajduje się
możliwie mała szczelina powietrzna.
Uzwojenie stojana wykonane jest z
izolowanego drutu, zaimpregnowane i
mocno usztywnione, tak, aby zmniejszyć
prawdopodobieństwo uszkodzenia na
skutek drgań mechanicznych
Silnik AC asynchroniczny: budowa
Ze względu na sposób wykonania wirnika rozróżnia się dwa rodzaje silników indukcyjnych:
klatkowe i pierścieniowe.
W silniku pierścieniowym uzwojenie wirnika W silniku klatkowym obwód elektryczny wirnika
wykonane jest podobnie do uzwojenia stojana. Jest jest wykonany z nieizolowanych prętów, połączonych
ono na stałe połączone z pierścieniami ślizgowymi po obu stronach wirnika pierścieniami zwierającymi.
(stąd nazwa “silnik pierścieniowy”), zwykle trzema, Konstrukcja ta wyglądem przypomina klatkę o
gdyż uzwojenie wirnika najczęściej jest 3-fazowe. Za kształcie walca (stąd wzięła się nazwa tego silnika).
pośrednictwem przylegających do pierścieni szczotek, Silnik klatkowy ma bardzo prostą, tanią, i łatwa w
uzwojenia wirnika połączone są z dodatkowymi utrzymaniu konstrukcję.
elementami, zwiększającymi rezystancje każdej fazy.
Obecnie ze względu na zbyt skomplikowana budowę
konstrukcja ta jest raczej rzadko stosowana.
Silnik AC asynchroniczny: zasada
działania
Wytworzone przez uzwojenia stojana wirujące pole magnetyczne obraca się wokół nieruchomego wirnika. W
wyniku przecinania przez to pole prętów klatki wirnika, indukuje się w nich napięcie (stąd nazwa ”silnik
indukcyjny”) i zaczyna płynąć w nich prąd. Przepływ prądu w polu magnetycznym powoduje powstanie siły
elektrodynamicznej działającej stycznie do obwodu wirnika, a zatem powstaje także moment
elektromagnetyczny. Jeżeli wartość tego momentu jest większa od wartości momentu obciążenia, to wirnik
rusza i zaczyna zwiększać swoja prędkość obrotową. Zwiększanie prędkości wirnika, powoduje że pręty jego
klatki przecinane są przez pole magnetyczne z coraz mniejszą prędkością, co skutkuje zmniejszeniem wartości
indukowanej siły elektromotorycznej i spadkiem wartość prądu płynącego w prętach klatki, a zatem spada
również wartość momentu elektromagnetycznego. Jeżeli moment ten spadnie do wartości równej momentowi
obciążenia, wirnik przestanie przyspieszać i dalej będzie poruszał się ze stałą prędkością. Gdyby nie było
żadnego momentu oporowego, wirnik osiągnąłby prędkość równą wartości prędkości wirowania pola, a więc
prędkości synchronicznej. W takim przypadku pole wirnika byłoby nieruchome względem pola stojana, a więc
ustałoby przecinanie prętów klatki przez pole stojana i nie płynęłyby w nich prądy, nie powstałby moment
elektromagnetyczny. Sytuacja taka nie jest jednak możliwa do wystąpienia w rzeczywistym silniku, ponieważ
zawsze występuje jakiś moment obciążenia, chociażby moment tarcia w łożyskach czy oporów powietrza (chyba
że wirnik będzie napędzany mechanicznie przez jakiś inny silnik). Zatem wirnik osiągnie taką prędkość (zwykle
niewiele mniejsza od prędkości synchronicznej), przy której momenty elektromagnetyczny silnika i obciążenia
będą miały tą samą wartość. Skoro nie jest to prędkość synchroniczna, musi to być prędkość asynchroniczna,
której silnik indukcyjny zawdzięcza swoja druga nazwę - “silnika asynchronicznego”.
 Silnik AC asynchroniczny:
moment elektromagnetyczny
Często w praktycznych zastosowaniach silnika istnieje potrzeba szybkiego wyznaczenia wartości momentu
elektromagnetycznego, jaki jest on w stanie osiągnąć. Tabliczka znamionowa silnika zwykle nie podaje jego
wartości, ale podaje za to inne wartości na podstawie, których bardzo łatwo go wyliczyć. W najprostszej postaci
wzoru na moment obrotowy jest to iloczyn siły i ramienia, na jakim działa ta siła.
M=F×r
Powstająca na obwodzie wirnika siła elektrodynamiczna F, obracając się razem z wirnikiem wykonuje pracę
W, dostarczając w tym czasie moc P:

Zatem generowany w tycz warunkach moment elektromagnetyczny M:

Wartości mocy znamionowej silnika P i prędkości asynchronicznej n podawane są zawsze na tabliczkach

znamionowych silników, zatem mając te wartości można łatwo wyliczyć wartość znamionowego momentu
silnika.
 Silnik AC asynchroniczny:
charakterystyka mechaniczna
Charakterystyka mechaniczna silnika Charakterystykę mechaniczną silnika można
indukcyjnego ukazuje zależność momentu na wyrazić za pomocą nastepującego wzoru:
jego wale od prędkości obrotowej silnika Jak juz
wspomniano wcześniej prędkość obrotową
silnika asynchronicznego można wyrazić za
pomocą poślizgu.
M  - moment silnika,
Mm - moment krytyczny silnika,
s - poślizg,
sm - poślizg krytyczny
Wzór ten nazywany jest wzorem Klossa.
Silnik AC asynchroniczny: rozruch
Rozruch bezpośredni
Rozruch silnika jest możliwy, jeżeli
powstający w chwili rozruchu
moment elektromagnetyczny jest
większy niż moment obciążenia.
Najprostszym sposobem dokonania
rozruchu silnika indukcyjnego jest
podłączenie uzwojeń stojana do 3-
fazowego źródła zasilania (w
przypadku silnika 3-fazowego), jest
to tzw. rozruch bezpośredni.
W tym przypadku pobierany prąd rozruchu jest wielokrotnie większy niż prąd znamionowy (do 8 razy), co
powoduje nagrzewanie się uzwojeń a także może spowodować spadki napięcia sieci zasilającej. Wartość
powstającego momentu elektromagnetycznego nie jest zbyt duża, dlatego, aby silnik mógł wystartować nie
może być zbytnio obciążony. Ze względu na te ograniczenia rozruch bezpośredni stosuje się dla silników o
małych mocach (do kilkunastu kW).
Silnik AC asynchroniczny: rozruch
Rozruch gwiazda – trójkąt
Sposobem na zmniejszenie prądu rozruchowego, jest
zastosowanie w celach rozruchowych przełącznika gwiazda –
trójkąt. Przy połączeniu uzwojeń silnika w trójkąt, prąd
pobierany przez silnik z sieci jest 3-krotnie większy niż prąd
pobierany przy połączeniu w gwiazdę. Także moment
elektromagnetyczny a więc i moc silnika w tym przypadku  są
3-krotnie większe. Stosując przełącznik gwiazda – trójkąt
możemy wystartować silnik połączony w gwiazdę, przez co
będzie mniejszy pobór prądu z sieci zasilającej, a następnie po
osiągnięciu przez silnik odpowiedniej prędkości obrotowej
przełączyć uzwojenia stojana w trójkąt, tak, aby silnik mógł
zapewnić pożądaną przez nas moc. W starszych rozwiązaniach
przełączenie zwykle dokonywane było ręcznie przez operator,
obecnie stosuje się specjalizowane do tego celu układy
Rozruch ten jest jednak możliwy tylko dla silników 3-fazowych, które
styczników i przekaźników dokonujące automatycznego mają wyprowadzone 6 zacisków na tabliczce zaciskowej, umożliwiajace
przełączenia po nastawionym wcześniej czasie. odpowiednie podłaczenie uzwojeń stojana w gwiazdę lub w trójkąt.
Silnik AC asynchroniczny: rozruch
Rozruch gwiazda – trójkąt
Połączenie w gwiazdę polega na połaczeniu końców Połączenie w trójkąt polega na połączeniu końca 
wszystkich trzech uzwojeń do jednego wspólnego punktu, uzwojenia danej fazy z początkami uzwojenia fazy
a pozostałych trzech końców do kolejnych faz sieci następnej (punkt U2 łączony z V1, V2 z W1 a  W2 z U1).
zasilającej. W ten sposób każde z uzwojeń stojana Połączone w ten sposób uzwojenia tworzą zamknięty
podłączone jest jednym końcem do przewodu neutralnego obwód, a jego wygląd przypomina trójkąt. Punkty
N, a drugim do przewodu fazowego (L1, L2 lub L3). wspólne uzwojeń łączone są następnie do kolejnych faz
Na każdym z tych sieci
W tym zasilającej.
połączeniu
uzwojeń występuje wcale nie wykorzystuje
zatem napięcie fazowe się punktu
(czyli w naszych
warunkach wynosi ono
neutralnego. Przy
230V). Zwykle nie stosuje połączeniu w trójkąt na
się połączenie punktu każdym z uzwojeń
wspólnego wszystkich panuje napięcie
uzwojeń z punktem międzyfazowe (które w
neutralnym N ponieważ naszych warunkach
nie jest ono konieczne. wynosi 400V).
Silnik AC asynchroniczny: rozruch
Rozruch przez zmianę rezystancji w Zastosowanie “softstartu”
obwodzie wirnika
Ostatnio coraz częściej, do
Jak juz wspomniano wcześniej, w łagodnego rozruchu 3-fazowych silników
przypadku silnika pierścieniowego w indukcyjnych stosuje się specjalizowane
celach rozruchowych można stosować urządzenia, nazywane układami „soft -
dodatkowe rezystory przyłączane do start” (miękkiego rozruchu), które mają
uzwojeń wirnika co  powoduje spadek za zadanie redukuję niekorzystnych
prądu wirnika, a zatem również zjawisk występujących podczas rozruchu, 
spadek prądu pobieranego z sieci. wpływających na żywotność silników i
Wadą tego rozwiązania, podobnie jak jakość ich pracy. Ich zasada działania
w przypadku rozruchu gwiazda - opiera się na, płynnej regulacji
trójkąt jest mniejszy moment napięcia podawanego na uzwojenia (lub
rozruchowy silnika, poza tym jak juz jedno z uzwojeń).
wspomniano wcześniej, ze względu na W roli elementów sterujących stosuje się najczęściej tyrystory.
skomplikowana budowę i koszty Zwykle urządzenia takie umozliwiają kontrole i możliwość
utrzymania konstrukcja ta jest obecnie nastawienia wielu parametrów takich jak czas rozruchu, wartość
rzadko stosowana. początkowego momentu rozruchowego, kolejności faz i
temperaturę przegrzania.
 Silnik AC asynchroniczny:
zmiana prędkości obrotowej
Jak juz wspomniano i pokazano wcześniej w silniku indukcyjnym prędkość
obrotowa wyraźnie zależy od obciążenia. A więc czy możliwa jest regulacja
prędkości przez zmianę obciążenia? Teoretycznie tak, ale chyba nie o to chodzi.
Chodzi raczej o to, aby istniała możliwość zmiany wartości prędkości obrotowej silnika
przy ustalonych już warunkach zasilania i obciążenia. Po przekształceniu przytoczonego
wcześniej wzoru na poślizg otrzymujemy wzór na prędkość obrotową silnika
indukcyjnego, na podstawie, którego możemy stwierdzić, że będzie ona zależała od:
• f - częstotliwości zasilania,
• p - liczby par biegunów,
• s - poślizgu.
 Silnik AC asynchroniczny:
zmiana prędkości obrotowej
Zmiana liczby par biegunów Zmiana rezystancji w obwodzie
wirnika
W tym przypadku zmianę prędkości
obrotowej silnika osiąga się przez Dla silników pierścieniowych podobnie
zmianę liczby par biegunów w stojanie. jak dla celów rozruchowych, podłącza się
Realizuje się to zwykle umieszczając w dodatkowe rezystancji w obwód wirnika,
stojanie kilka niezależnych uzwojeń o Połączone szeregowo z uzwojeniem
różnych liczbach par biegunów (z wirnika rezystancje spowodują spadek
prądu płynącego w wirniku, a więc i
reguły nie więcej niż dwa) lub jedno
spadek powstającej siły
uzwojenie o przełączalnej liczbie par elektrodynamicznej działającej na wirnik
biegunów Przełączając zasilanie a co za tym idzie spadek momentu i w
pomiędzy uzwojeniami, otrzyma się końcu spadek prędkości obrotowej
pola wirujące z różnymi prędkościami. silnika.
 Silnik AC asynchroniczny:
zmiana prędkości obrotowej
Zmiana częstotliwości zasilania
Częstotliwość zasilania wpływa na prędkość wirowania pola magnetycznego wytwarzanego w stojanie, czyli
na prędkość synchroniczną silnika. Zmieniając jej wartość możemy płynnie zmieniać prędkość silnika w zakresie
od postoju do prędkości nawet przekraczającej prędkość znamionową.(przekraczając prędkość znamionową
trzeba wziąć pod uwagę wytrzymałość mechaniczną silnika i wytrzymałość elektryczną izolacji).
Jeżeli zmiana częstotliwości Obecnie ze względu na
odbywa się przy stałej bardzo dynamiczny rozwój
wartości napięcia zasilania, elektroniki,
powoduje to niepożądaną energoelektroniki, i znaczny
zmianę wartości strumienia spadek cen urządzeń
(wzrost częstotliwości mikroprocesorowych,
powoduje spadek wartości silniki indukcyjne zasila się z urządzeń zwanych
strumienia), falownikami. Urządzenia te w najprostszych
co niekorzystnie wpływa na generowany przez silnik rozwiązaniach bazują właśnie na zasadzie
moment obrotowy. Dlatego jeżeli wymagana jest stała zachowywania stałej wartości stosunku U/f, a oprócz
wartość momentu na wale, zmianom częstotliwości regulacji prędkości obrotowej, pozwalają na kontrolę
powinny odpowiadać proporcjonalne zmiany napięcia wielu parametrów silnika, co zdecydowanie poprawia
zasilającego (stosunek U/f=const). jakość funkcjonowania takiego silnika i wydłuża czas
jego eksploatacji.
Silnik krokowy
Silnik krokowy (skokowy) to silnik, w którym impulsowe
zasilanie prądem elektrycznym powoduje, że jego wirnik nie
obraca się ruchem ciągłym, lecz wykonuje za każdym razem
ruch obrotowy o ściśle ustalonym kącie. Dzięki temu prędkość
kątowa wirnika jest dokładnie równa częstotliwości impulsów
pomnożonej przez wartość kąta obrotu wirnika w jednym
cyklu pracy silnika. Pozwala to w prosty sposób ustalić
dokładnie położenie wału silnika krokowego bez stosowania
zaawansowanych czujników jak w przypadku silników
bezszczotkowych.
W zależności od budowy wyróżnia się trzy typy silników
krokowych:
• Silnik o zmiennej reluktancji VR (Variable Reluctance)
• Silnik z magnesem trwałym PM (Permanent Magnet)
• Silnik hybrydowy HB (HyBrid)
Silnik krokowy: budowa
Silnik o zmiennej reluktancji: wśród
jednosegmentowych silników krokowych, który
posiada wirnik reluktancyjny, można wyróżnić
pozostałe, w których to na jeden biegun stojana
przypada jeden ząb wirnika oraz takie gdzie na
jeden biegun stojana przypada kilka zębów.
Oczywiście obydwie te odmiany mogą być
wykonane w wariancie symetrycznym, bądź też
nie symetrycznym.
Budowa symetryczna charakteryzuje się tym, że uzwojenia dwóch przeciwległych biegunów
tworzą pasmo, natomiast budowa niesymetryczna charakteryzuje się, tym iż całe uzwojenie pasma
jest umieszczone na jednym biegunie działanie silnika krokowego o wirniku reluktancyjnym opiera
się na wykorzystaniu momentu reluktancyjnego. Silnik ten składa się natomiast z rotora o wielu
zębach, a wykonany jest on z stali miękkiej i uzwojonego stojana. Kiedy uzwojenia stojana są
zasilane prądem stałym, bieguny namagnesowywuja się, a ruch pojawia się na skutek przyciągania
zębów rotora przez bieguny stojana.
Silnik krokowy: budowa
Silniki krokowe o magnesach stałych mogą być
wykonane w wersji jednosegmentowej i
wielosegmentowej. Silnik jednosegmentowy może
mieć na wirniku podobnie do klasycznej maszyny
synchronicznej bieguny jawne lub utajone.
Silniki krokowe o magnesach trwałych na wirniku
można również podzielić na magnesowane osiowo lub
promieniowo. Silnik krokowy o wirniku czynnym
często nazywany jest również silnikiem kubkowymi.
Jest to silnik o wirniku wytwarzającym strumień
magnetyczny i o stojanie z uzwojeniem sterującym.
Wirnik silnika stanowią magnesy trwałe. Silnik tego typu jest tani, charakteryzuje się niską rozdzielczością o
typowych wartościach kąta 7,5 -15 (stopni) tj. 24-48 kroków na obrót. Rotor silnika nie posiada zębów lecz jest
namagnesowany naprzemiennie biegunami N i S tak, iż bieguny te są usytuowane w linii prostej równoległej do
osi rotora. Namagnesowane bieguny rotora wpływają na zwiększenie indukcji magnetycznej, dlatego silnik z
magnesem trwałym.
Silnik krokowy: budowa
Silnik hybrydowy jest bardziej kosztownym niż
silnik z magnesem trwałym cechuje się za to lepszymi
parametrami jeśli chodzi o rozdzielczość i szybkość.
Zasada działania silnika opiera się na tym, że magnes
trwały umieszczony na wirniku lub na stojanie
wytwarza jednako biegunowy strumień magnetyczny,
który zamyka się w obwodzie magnetycznym: stojan -
szczelina powietrzna - wirnik.
Po zasileniu uzwojenia stojana impulsem sterującym, wzbudzony strumień magnetyczny pod jednym biegunem
stojana dodaje się do strumienia magnesów trwałych, pod drugim zaś odejmuje się. Wirnik zostaje wprowadzony
w ruch tak, by osie zębów stojana i wirnika bieguna o strumieniu wzmacniającym pole magnetyczne pokryły się.
Typowe kąty silnika hybrydowego mieszczą się w zakresie 3,6; -0,9 (stopni) tj. 100- 400 kroków na obrót. Silnik
hybrydowy łączy w sobie zalety silnika ze zmienną reluktancją i silnika z magnesem stałym. Rotor silnika ma
wiele zębów i posiada osiowo namagnesowane magnesy umieszczone koncentrycznie wokół osi. Zęby rotora
zapewniają lepszą drogę przepływowi magnetycznemu co polepsza charakterystyki momentu spoczynkowego i
dynamicznego w porównaniu z silnikami z magnesem stałym i reluktancyjnym.
Silnik krokowy: sterowanie
W przeciwieństwie do silników W silniku krokowym unipolarnym, prąd w uzwojeniu przepływa
prądu stałego czy też zawsze w tym samym kierunku. Ułatwia to sposób sterowania, w
przemiennego, silniki krokowe przeciwieństwie do silnika krokowego bipolarnego, gdzie sterowanie
wymagają zasilania musi mu zapewnić zmianę biegunowości cewek silnika krokowego
sekwencyjnego tzn. muszą po przez odwrócenie kierunku przepływu prądu przez uzwojenie.
otrzymać ustaloną sekwencję
impulsów na poszczególne cewki
silnika krokowego. Istnieją również
silniki bipolarne oraz unipolarne.
Silnik krokowy unipolarny różni się
od silnika krokowego bipolarnego
tym, że posiada dodatkowy
odczep uzwojenia, co dzieli dane
uzwojenie na dwie części.
Zazwyczaj silnik krokowy bipolarny Do zbudowania najprostszego „sterownika” silnika krokowego
posiada 4 lub 8 wyprowadzeń, wystarczą dwa przełączniki. Wykorzystujemy tutaj silnik unipolarny
natomiast silnik unipolarny 5 lub 6 6 przewodowy. Możemy też powiedzieć że silnik w takim wypadku
wyprowadzeń. sterujemy unipolarnie, ze względu na wykorzystanie środkowego
uzwojenia cewki i podaniu na niego stałego napięcia zasilania.
Przykłady zastosowań silników
elektrycznych
Silnik DC bezszczotkowy Silnik DC szczotkowy
Przykłady zastosowań silników
elektrycznych
Silnik AC synchroniczny Silnik AC asynchroniczny
Przykłady zastosowań silników
elektrycznych
Silnik krokowy
Koniec

Dziękuję za uwagę!
Wykonał: Pavlo Kalinichenko