100% found this document useful (2 votes)
37 views61 pages

777 (Ebook PDF) Starting Out With Java: From Control Structures Through Data Structures 4th Edition PDF Download

The document provides information about various eBooks related to programming in Java and C++, including their editions and download links. It features 'Starting Out with Java: From Control Structures through Data Structures, 4th Edition' by Tony Gaddis and Godfrey Muganda, along with other related titles. Additionally, it includes details about the book's content, structure, and copyright information.

Uploaded by

brofhkv5320
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
100% found this document useful (2 votes)
37 views61 pages

777 (Ebook PDF) Starting Out With Java: From Control Structures Through Data Structures 4th Edition PDF Download

The document provides information about various eBooks related to programming in Java and C++, including their editions and download links. It features 'Starting Out with Java: From Control Structures through Data Structures, 4th Edition' by Tony Gaddis and Godfrey Muganda, along with other related titles. Additionally, it includes details about the book's content, structure, and copyright information.

Uploaded by

brofhkv5320
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 61

(eBook PDF) Starting Out with Java: From Control

Structures through Data Structures 4th Edition


install download

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-starting-out-with-java-
from-control-structures-through-data-structures-4th-edition/

Download more ebook instantly today - Get yours now at ebookluna.com


We believe these products will be a great fit for you. Click
the link to download now, or visit ebookluna.com
to discover even more!

(eBook PDF) Starting Out with Java: From Control Structures through Data
Structures 3rd Edition

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-starting-out-with-java-from-
control-structures-through-data-structures-3rd-edition/

(eBook PDF) Starting Out with Java: From Control Structures through
Objects, 7th Edition

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-starting-out-with-java-from-
control-structures-through-objects-7th-edition/

(eBook PDF) Starting Out with C++: From Control Structures through Objects
8th Edition

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-starting-out-with-c-from-control-
structures-through-objects-8th-edition/

(eBook PDF) Starting Out with C++: From Control Structures through Objects,
Brief Version 8th Edition

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-starting-out-with-c-from-control-
structures-through-objects-brief-version-8th-edition/
(eBook PDF) Starting Out with C++ from Control Structures to Objects 9th
Edition

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-starting-out-with-c-from-control-
structures-to-objects-9th-edition/

(eBook PDF) Data Structures and Abstractions with Java 4th Edition

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-data-structures-and-abstractions-
with-java-4th-edition/

(eBook PDF) Data Structures and Abstractions with Java 4th Global Edition

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-data-structures-and-abstractions-
with-java-4th-global-edition/

Data Structures and Abstractions with Java 5th Edition (eBook PDF)

https://ebookluna.com/product/data-structures-and-abstractions-with-
java-5th-edition-ebook-pdf/

(eBook PDF) Data Structures and Other Objects Using Java 4th Edition

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-data-structures-and-other-objects-
using-java-4th-edition/
STARTING OUT WITH JAVA™
From Control Structures through Data Structures

FOURTH EDITION

Tony Gaddis

Haywood Community College

Godfrey Muganda

North Central College

330 Hudson Street, NY NY 10013


Senior Vice President Courseware Portfolio Management: Marcia J.
Horton

Director, Portfolio Management: Engineering, Computer Science & Global


Editions: Julian Partridge

Portfolio Manager: Matt Goldstein

Portfolio Management Assistant: Meghan Jacoby

Product Marketing Manager: Yvonne Vannatta

Field Marketing Manager: Demetrius Hall

Marketing Assistant: Jon Bryant

Managing Content Producer: Scott Disanno

Content Producer: Amanda Brands

Inventory Manager: Bruce Boundy

Manufacturing Buyer, Higher Ed, Lake Side Communications, Inc.


(LSC): Maura Zaldivar-Garcia

Cover Designer: Joyce Wells

Cover Image: phloen/Alamy Stock Photo

Manager, Rights Management: Ben Ferrini

Full-Service Project Management: Sasibalan Chidambaram, SPi Global

Composition: SPi Global

Cover Printer: Phoenix Color/Hagerstown

Printer/Bindery: LSC Communications, Inc.


Copyright © 2019, 2016, 2012, 2007 by Pearson Education, Inc. or its
affiliates. All Rights Reserved. Printed in the United States of America. This
publication is protected by copyright, and permission should be obtained
from the publisher prior to any prohibited reproduction, storage in a retrieval
system, or transmission in any form or by any means, electronic, mechanical,
photocopying, recording, or otherwise. For information regarding
permissions, request forms and the appropriate contacts within the Pearson
Education Global Rights & Permissions department, please visit
www.pearsoned.com/permissions/.

Many of the designations by manufacturers and sellers to distinguish their


products are claimed as trademarks. Where those designations appear in this
book, and the publisher was aware of a trademark claim, the designations
have been printed in initial caps or all caps.

Unless otherwise indicated herein, any third-party trademarks that may


appear in this work are the property of their respective owners and any
references to third-party trademarks, logos or other trade dress are for
demonstrative or descriptive purposes only. Such references are not intended
to imply any sponsorship, endorsement, authorization, or promotion of
Pearson’s products by the owners of such marks, or any relationship between
the owner and Pearson Education, Inc. or its affiliates, authors, licensees or
distributors.

Microsoft and/or its respective suppliers make no representations about the


suitability of the information contained in the documents and related graphics
published as part of the services for any purpose. All such documents and
related graphics are provided “as is” without warranty of any kind. Microsoft
and/or its respective suppliers hereby disclaim all warranties and conditions
with regard to this information, including all warranties and conditions of
merchantability. Whether express, implied or statutory, fitness for a particular
purpose, title and non-infringement. In no event shall microsoft and/or its
respective suppliers be liable for any special, indirect or consequential
damages or any damages whatsoever resulting from loss of use, data or
profits, whether in an action of contract. Negligence or other tortious action,
arising out of or in connection with the use or performance of information
available from the services.
The documents and related graphics contained herein could include technical
inaccuracies or typographical errors changes are periodically added to the
information herein. Microsoft and/or its respective suppliers may make
improvements and/or changes in the product(s) and/or the program(s)
described herein at any time partial screen shots may be viewed in full within
the software version specified.

Microsoft® Windows®, and Microsoft Office® are registered trademarks of


the Microsoft Corporation in the U.S.A. and other countries. This book is not
sponsored or endorsed by or affiliated with the Microsoft Corporation.

Oracle and Java are registered trademarks of Oracle and/or its affiliates.
Other names may be trademarks of their respective owners.

Library of Congress Cataloging-in-Publication Data

Names: Gaddis, Tony, author. | Muganda, Godfrey, author.

Title: Starting out with Java. From control structures through data structures /
Tony Gaddis, Haywood Community College, Godfrey Muganda, North
Central College.

Description: Fourth edition. | Pearson, [2019] | Includes bibliographical


references and index.

Identifiers: LCCN 2018002219| ISBN 9780134787961 | ISBN 013478796X

Subjects: LCSH: Java (Computer program language) | Data structures


(Computer science)

Classification: LCC QA76.73.J38 G33 2019 | DDC 005.13/3--dc23 LC


record available at https://lccn.loc.gov/2018002219

1 18
ISBN-13: 978-0-13-478796-1

ISBN-10: 0-13-478796-X
Contents in Brief
1. Chapter 1 Introduction to Computers and Java 1

2. Chapter 2 Java Fundamentals 27

3. Chapter 3 Decision Structures 111

4. Chapter 4 Loops and Files 189

5. Chapter 5 Methods 269

6. Chapter 6 A First Look at Classes 317

7. Chapter 7 Arrays and the ArrayList Class 403

8. Chapter 8 A Second Look at Classes and Objects 493

9. Chapter 9 Text Processing and More about Wrapper Classes 557

10. Chapter 10 Inheritance 611

11. Chapter 11 Exceptions and Advanced File I/O 701

12. Chapter 12 JavaFX: GUI Programming and Basic Controls 759

13. Chapter 13 JavaFX: Advanced Controls 823

14. Chapter 14 JavaFX: Graphics, Effects, and Media 909

15. Chapter 15 Recursion 999

16. Chapter 16 Sorting, Searching, and Algorithm Analysis 1027

17. Chapter 17 Generics 1079

18. Chapter 18 Collections and the Stream API 1125


19. Chapter 19 Linked Lists 1195

20. Chapter 20 Stacks and Queues 1245

21. Chapter 21 Binary Trees, AVL Trees, and Priority Queues 1287

1. Index 1353

2. Appendices A–M Companion Website

3. Chapters 22–25 Companion Website

4. Case Studies 1–7 Companion Website


Contents
1. Preface xxv

1. Chapter 1 Introduction to Computers and Java 1

1. 1.1 Introduction 1

2. 1.2 Why Program? 1

3. 1.3 Computer Systems: Hardware and Software 2

1. Hardware 2

2. Software 5

4. 1.4 Programming Languages 6

1. What Is a Program? 6

2. A History of Java 8

5. 1.5 What Is a Program Made Of? 8

1. Language Elements 8

2. Lines and Statements 11

3. Variables 11

4. The Compiler and the Java Virtual Machine 12

5. Java Software Editions 13

6. Compiling and Running a Java Program 14

6. 1.6 The Programming Process 16


1. Software Engineering 18

7. 1.7 Object-Oriented Programming 19

1. Review Questions and Exercises 21

2. Programming Challenge 25

2. Chapter 2 Java Fundamentals 27

1. 2.1 The Parts of a Java Program 27

2. 2.2 The print and println Methods, and the Java API 33

3. 2.3 Variables and Literals 39

1. Displaying Multiple Items with the + Operator 40

2. Be Careful with Quotation Marks 41

3. More about Literals 42

4. Identifiers 42

5. Class Names 44

4. 2.4 Primitive Data Types 44

1. The Integer Data Types 46

2. Floating-Point Data Types 47

3. The boolean Data Type 50

4. The char Data Type 50

5. Variable Assignment and Initialization 52

6. Variables Hold Only One Value at a Time 53


5. 2.5 Arithmetic Operators 54

1. Integer Division 57

2. Operator Precedence 57

3. Grouping with Parentheses 59

4. The Math Class 62

6. 2.6 Combined Assignment Operators 63

7. 2.7 Conversion between Primitive Data Types 65

1. Mixed Integer Operations 67

2. Other Mixed Mathematical Expressions 68

8. 2.8 Creating Named Constants with final 69

9. 2.9 The String Class 70

1. Objects Are Created from Classes 71

2. The String Class 71

3. Primitive Type Variables and Class Type Variables 71

4. Creating a String Object 72

10. 2.10 Scope 76

11. 2.11 Comments 78

12. 2.12 Programming Style 83

13. 2.13 Reading Keyboard Input 85

1. Reading a Character 89
2. Mixing Calls to nextLine with Calls to Other Scanner
Methods 89

14. 2.14 Dialog Boxes 93

1. Displaying Message Dialogs 93

2. Displaying Input Dialogs 94

3. An Example Program 94

4. Converting String Input to Numbers 96

15. 2.15 Common Errors to Avoid 99

1. Review Questions and Exercises 100

2. Programming Challenges 106

3. Chapter 3 Decision Structures 111

1. 3.1 The if Statement 111

1. Using Relational Operators to Form Conditions 113

2. Putting It All Together 114

3. Programming Style and the if Statement 117

4. Be Careful with Semicolons 117

5. Having Multiple Conditionally Executed Statements 118

6. Flags 118

7. Comparing Characters 119

2. 3.2 The if-else Statement 121

3. 3.3 Nested if Statements 124


4. 3.4 The if-else-if Statement 128

5. 3.5 Logical Operators 134

1. The Precedence of Logical Operators 139

2. Checking Numeric Ranges with Logical Operators 140

6. 3.6 Comparing String Objects 142

1. Ignoring Case in String Comparisons 146

7. 3.7 More about Variable Declaration and Scope 147

8. 3.8 The Conditional Operator (Optional) 149

9. 3.9 The switch Statement 150

10. 3.10 Displaying Formatted Output with System.out.printf and


String.format 160

1. Format Specifier Syntax 163

2. Precision 164

3. Specifying a Minimum Field Width 164

4. Flags 167

5. Formatting String Arguments 170

6. The String.format Method 172

11. 3.11 Common Errors to Avoid 174

1. Review Questions and Exercises 175

2. Programming Challenges 181

4. Chapter 4 Loops and Files 189


1. 4.1 The Increment and Decrement Operators 189

1. The Difference between Postfix and Prefix Modes 192

2. 4.2 The while Loop 193

1. The while Loop Is a Pretest Loop 196

2. Infinite Loops 196

3. Don’t Forget the Braces with a Block of Statements 197

4. Programming Style and the while Loop 198

3. 4.3 Using the while Loop for Input Validation 200

4. 4.4 The do-while Loop 204

5. 4.5 The for Loop 207

1. The for Loop Is a Pretest Loop 210

2. Avoid Modifying the Control Variable in the Body of the for


Loop 211

3. Other Forms of the Update Expression 211

4. Declaring a Variable in the for Loop’s Initialization


Expression 211

5. Creating a User Controlled for Loop 212

6. Using Multiple Statements in the Initialization and Update


Expressions 213

6. 4.6 Running Totals and Sentinel Values 216

1. Using a Sentinel Value 219


7. 4.7 Nested Loops 221

8. 4.8 The break and continue Statements (Optional) 229

9. 4.9 Deciding Which Loop to Use 229

10. 4.10 Introduction to File Input and Output 230

1. Using the PrintWriter Class to Write Data to a File 230

2. Appending Data to a File 236

3. Specifying the File Location 237

4. Reading Data from a File 237

5. Reading Lines from a File with the nextLine Method 238

6. Adding a throws Clause to the Method Header 241

7. Checking for a File’s Existence 245

11. 4.11 Generating Random Numbers with the Random Class 249

12. 4.12 Common Errors to Avoid 255

1. Review Questions and Exercises 256

2. Programming Challenges 262

5. Chapter 5 Methods 269

1. 5.1 Introduction to Methods 269

1. void Methods and Value-Returning Methods 270

2. Defining a void Method 271

3. Calling a Method 272


4. Layered Method Calls 276

5. Using Documentation Comments with Methods 277

2. 5.2 Passing Arguments to a Method 279

1. Argument and Parameter Data Type Compatibility 281

2. Parameter Variable Scope 282

3. Passing Multiple Arguments 282

4. Arguments Are Passed by Value 284

5. Passing Object References to a Method 285

6. Using the @param Tag in Documentation Comments 288

3. 5.3 More about Local Variables 290

1. Local Variable Lifetime 292

2. Initializing Local Variables with Parameter Values 292

4. 5.4 Returning a Value from a Method 293

1. Defining a Value-Returning Method 293

2. Calling a Value-Returning Method 294

3. Using the @return Tag in Documentation Comments 296

4. Returning a boolean Value 300

5. Returning a Reference to an Object 300

5. 5.5 Problem Solving with Methods 302

1. Calling Methods That Throw Exceptions 305


6. 5.6 Common Errors to Avoid 305

1. Review Questions and Exercises 306

2. Programming Challenges 311

6. Chapter 6 A First Look at Classes 317

1. 6.1 Objects and Classes 317

1. Classes: Where Objects Come From 318

2. Classes in the Java API 319

3. Primitive Variables vs. Objects 321

2. 6.2 Writing a Simple Class, Step by Step 324

1. Accessor and Mutator Methods 338

2. The Importance of Data Hiding 338

3. Avoiding Stale Data 339

4. Showing Access Specification in UML Diagrams 339

5. Data Type and Parameter Notation in UML Diagrams 339

6. Layout of Class Members 340

3. 6.3 Instance Fields and Methods 341

4. 6.4 Constructors 346

1. Showing Constructors in a UML Diagram 348

2. Uninitialized Local Reference Variables 348

3. The Default Constructor 348


4. Writing Your Own No-Arg Constructor 349

5. The String Class Constructor 350

5. 6.5 Passing Objects as Arguments 358

6. 6.6 Overloading Methods and Constructors 370

1. The BankAccount Class 372

2. Overloaded Methods Make Classes More Useful 378

7. 6.7 Scope of Instance Fields 378

1. Shadowing 379

8. 6.8 Packages and import Statements 380

1. Explicit and Wildcard import Statements 380

2. The java.lang Package 381

3. Other API Packages 381

9. 6.9 Focus on Object-Oriented Design: Finding the Classes and


Their Responsibilities 382

1. Finding the Classes 382

2. Identifying a Class’s Responsibilities 385

3. This Is Only the Beginning 388

10. 6.10 Common Errors to Avoid 388

1. Review Questions and Exercises 389

2. Programming Challenges 394

7. Chapter 7 Arrays and the ArrayList Class 403


1. 7.1 Introduction to Arrays 403

1. Accessing Array Elements 405

2. Inputting and Outputting Array Contents 406

3. Java Performs Bounds Checking 409

4. Watch Out for Off-by-One Errors 410

5. Array Initialization 411

6. Alternate Array Declaration Notation 412

2. 7.2 Processing Array Elements 413

1. Array Length 415

2. The Enhanced for Loop 416

3. Letting the User Specify an Array’s Size 417

4. Reassigning Array Reference Variables 419

5. Copying Arrays 420

3. 7.3 Passing Arrays as Arguments to Methods 422

4. 7.4 Some Useful Array Algorithms and Operations

1. Comparing Arrays 426

2. Summing the Values in a Numeric Array 427

3. Getting the Average of the Values in a Numeric Array 428

4. Finding the Highest and Lowest Values in a Numeric Array


428

5. The SalesData Class 429


6. Partially Filled Arrays 437

7. Working with Arrays and Files 438

5. 7.5 Returning Arrays from Methods 439

6. 7.6 String Arrays 441

1. Calling String Methods from an Array Element 443

7. 7.7 Arrays of Objects 444

8. 7.8 The Sequential Search Algorithm 447

9. 7.9 Two-Dimensional Arrays 450

1. Initializing a Two-Dimensional Array 454

2. The length Field in a Two-Dimensional Array 455

3. Displaying All the Elements of a Two-Dimensional Array 457

4. Summing All the Elements of a Two-Dimensional Array 457

5. Summing the Rows of a Two-Dimensional Array 458

6. Summing the Columns of a Two-Dimensional Array 458

7. Passing Two-Dimensional Arrays to Methods 459

8. Ragged Arrays 461

10. 7.10 Arrays with Three or More Dimensions 462

11. 7.11 The Selection Sort and the Binary Search Algorithms 463

1. The Selection Sort Algorithm 463

2. The Binary Search Algorithm 466


12. 7.12 Command-Line Arguments and Variable-Length Argument
Lists 468

1. Command-Line Arguments 469

2. Variable-Length Argument Lists 470

13. 7.13 The ArrayList Class 472

1. Creating and Using an ArrayList Object 473

2. Using the Enhanced for Loop with an ArrayList 474

3. The ArrayList Class’s toString method 475

4. Removing an Item from an ArrayList 476

5. Inserting an Item 477

6. Replacing an Item 478

7. Capacity 479

8. Storing Your Own Objects in an ArrayList 479

9. Using the Diamond Operator for Type Inference 480

14. 7.14 Common Errors to Avoid 481

1. Review Questions and Exercises 481

2. Programming Challenges 486

8. Chapter 8 A Second Look at Classes and Objects 493

1. 8.1 Static Class Members 493

1. A Quick Review of Instance Fields and Instance Methods 493

2. Static Members 494


3. Static Fields 494

4. Static Methods 497

2. 8.2 Passing Objects as Arguments to Methods 500

3. 8.3 Returning Objects from Methods 503

4. 8.4 The toString Method 505

5. 8.5 Writing an equals Method 509

6. 8.6 Methods That Copy Objects 512

1. Copy Constructors 514

7. 8.7 Aggregation 515

1. Aggregation in UML Diagrams 523

2. Security Issues with Aggregate Classes 523

3. Avoid Using null References 525

8. 8.8 The this Reference Variable 528

1. Using this to Overcome Shadowing 529

2. Using this to Call an Overloaded Constructor from Another


Constructor 530

9. 8.9 Enumerated Types 531

1. Enumerated Types Are Specialized Classes 532

2. Switching On an Enumerated Type 538

10. 8.10 Garbage Collection 540

1. The finalize Method 542


11. 8.11 Focus on Object-Oriented Design: Class Collaboration 542

1. Determining Class Collaborations with CRC Cards 545

12. 8.12 Common Errors to Avoid 546

1. Review Questions and Exercises 547

2. Programming Challenges 551

9. Chapter 9 Text Processing and More about Wrapper Classes 557

1. 9.1 Introduction to Wrapper Classes 557

2. 9.2 Character Testing and Conversion with the Character Class


558

1. Character Case Conversion 563

3. 9.3 More String Methods 566

1. Searching for Substrings 566

2. Extracting Substrings 572

3. Methods That Return a Modified String 576

4. The Static valueOf Methods 577

4. 9.4 The StringBuilder Class 579

1. The StringBuilder Constructors 580

2. Other StringBuilder Methods 581

3. The toString Method 584

5. 9.5 Tokenizing Strings 589

6. 9.6 Wrapper Classes for the Numeric Data Types 594


1. The Static toString Methods 594

2. The toBinaryString, toHexString, and toOctalString


Methods 594

3. The MIN_VALUE and MAX_VALUE Constants 595

4. Autoboxing and Unboxing 595

7. 9.7 Focus on Problem Solving: The TestScoreReader Class 597

8. 9.8 Common Errors to Avoid 601

1. Review Questions and Exercises 601

2. Programming Challenges 605

10. Chapter 10 Inheritance 611

1. 10.1 What Is Inheritance? 611

1. Generalization and Specialization 611

2. Inheritance and the “Is a” Relationship 612

3. Inheritance in UML Diagrams 620

4. The Superclass’s Constructor 621

5. Inheritance Does Not Work in Reverse 623

2. 10.2 Calling the Superclass Constructor 624

1. When the Superclass Has No Default or No-Arg Constructors


630

2. Summary of Constructor Issues in Inheritance 631

3. 10.3 Overriding Superclass Methods 632


Other documents randomly have
different content
Pour échapper à cette conclusion, il faudrait soutenir que la pairie du
Rœulx fut d'abord établie sur une autre seigneurie : Morlanwelz; or,
c'est ce que rien ne permet d'affirmer.
Chronicon Hanoniense. 49 ravit, scilicet Ruez et Morlenwes
\ ubi eciam munitionem contruxit, Hic de uxore sua Maria fîlios
habuit, Nicholaum scilicet primum ' et Eustacium secundum ^ et
filias Beatricem, Alidem et Adam*. Nicholaus autem primus filiusde
voluntate matris ad litteras discendas puer hortatus fuit; qui major
effectus a litteratura recedere noluit, sed clericus manere et fratri in
hereditate tota cedere voluit. Hic equidem Nicholaus satis litteratus
et moribus honestis ornatus, clericus mansit bonis ecclesiasticis
ditatus. Eustacius vero factus fuit miles probissimus et magni
nominis vir et in curia Hanoniensi et nobilium consiliis potentissimus;
qui de uxore sua Berta, Rassonis de Gavria « et Damison ^ de Cirvia
filia ^ filium habuit Eustacium et filiam Beatricem. Soror eorum
Beatrix viro nobili, pari castri Montensis, Waltero de Lens, maritata
fuit, que filium habuit Eustacium, et filias Ydam et Mariam. Ahdis alia
soror cuidam nobili ^ desponsata fuit, que mortuo a. Arndt : Gauria.
— b. A, Arndt : Damisoni; ^2 .• Damison, » Morlanwelz (Hainaut,
Charleroi, Binche). 2 Nicolas, frère d'Eustache le Valet, fut prévôt de
Sainte -Waudru, 20 de 1171 à 1196, archidiacre de Cambrai (1186-
1196), prévôt de Nivelles (1188-1193), et enfin évêque de Cambrai
(Nicolas II, 1197). Cfr. les Chartes de Sainte- Waudru, I, 20, 21, 29,
30, 32, 33, 38, 42, 44, 45, 48, 49, 53^ 55> 57« La ioxm.M\&
Nicholaus, Canuracensis archidiaconus, ipsius ecclesie prepositus,
doit être interprétée en ce sens qu'il était prévôt de l'abbaye 25 de
Sainte-Waudru et non du chapitre de Cambrai. En 1197, il eut pour
successeur à la prévôté de Sainte-Waudru un autre Eustache {Ibid ,
P- 63). 3 Le fils (d'Eustache le Vieux est dit Eustache le Valet, c'est-
à-dire le Jeune; son petit-fils, Eustache Canivet (petit couteau); cfr.
Baudouin 3o d'Avesnes (Kervyn, I stores, II, 566). 4 Cfr. acte
d'Eustache (1176) en faveur de Bonne- Espérance; il mentionne ses
fils Nicolas, Eustache, sa fille Ada et aussi sa sœur Ada, abbesse de
Nivelles, morte avant 11 76 (Duvivier, Chartes inédites, n° 45)35 5
Sur Rasse de Gavre et Damison de Chièvres, voir le § 32. ^
Baudouin d'Avesnes et Guise ne le nomment pas.
5o Gisleberti absque proprii corporis herede,ipsa, religioais
habitu assumpto in abbatia sancti Phoillani \ in sanctitatis operibus
decessit. Ada vero viro nobili Nicholao de Bouleirs ' maritata ex ipso
filiam suscepit, ad quam hereditas patris pervenit; quo mortuo
nupsit viro nobili Drogoni de Boosiis \ de quo filios habuit. Mortuo
eodem Drogone, ipsa Ada nupsit cuidam militi Flandrensi, Gosuino
nomine *. » L'abbaye de Saint-Feuillien du Rœulx. C'était donc un
monastère double, ce que ne dit pas D. U. Berlière, Mon. helg., I,
410 et suiv. Le même fait se présente pour d'autres abbayes. Ainsi
en 1182, Mathilde de 10 Ligne, voulant placer deux de ses filles dans
l'abbaye de BonneEspérance, donne à celles-ci quinze bonniers de
terre. (Duvivier, Chartes inédites, n» 60.) 2 Boulaere, près de
Grammont (Flandre orientale). Nicolas de Boulaere fit en 1175 une
donation à l'abbaye de Grammont (De Portemont, iî> Recherches
sur la ville de Grammont. II, 450). 3 Bousies, dans le Cambrésis
(Nord, Avesnes, Landrecies). Baudouin d'Avesnes dit : « à Wautier
de Bousies » (SS., XXV, 447); dans le texte latin publié en 1772 par
Le Roy, p. 14 : domino Eustachio de Bousies; Guise, XV, 7 :
Walterum de Bouzies. Il est probable qu'en citant ici 20 Drogo
(Dreux), Gislebert a fait une confusion. Dreux de Bousies est témoin
à un acte de 11 17 (Deviixers, Description, V, no). Le nom de Gautier
( Walterus^ de Bousies figure dans des actes de 1 174 (Baudouin V
à l'abbaye de ^aint-Amand, Duvivier, Chartes i7icdites, n^ 41), de
11 77 (Duvivier, Hainaut, 613), de 1181 (Baudouin V à l'abbaye de
Mar- 25 chiennes, Duvivier, Chartes inédites, n» 55), de 1 195-1202
(Donation à l'abbaye de Bonne-Espérance), de 1199 (Devili.ers,
Description, V, 127), de 1201 i^Ibid., II, 74, et Chartes de Sainte -
Waudru, I, 71) et de 1202 (avec Eustache, son frère, Description. II,
51). Comme l'époux d'Ada du Rœulx devait être mort avant 1185,
puisque c'est alors qu'elle a pris un troi- 3o sième mari, il faut sans
doute l'identifier avec le Gautier de 1174, ii77 et 1181, et voir dans
le second Gautier et son frère Eustache, ses enfants. 4 Gossuin de
Wavrin (Nord, Lille, Haubourdin) était le frère du sénéchal de
Flandre, Hellin de Wavrin. Son mariage avec Ada se place en 1185
(cfr. § 117). (jossuin est cité en 1197 (Baudouin VI à l'abbaye de 3^
Saint-Ghislain, Duvivier, Chartes inédites, n© m), 1202 (le même au
chapitre de Cambrai, Ibidem, n» 167), 1203 (la comtesse Marie à
SaintAubert, Ibidem, n» 183), 1204 {Chartes de Sainte- Waudru, I,
92 et 678).
Chronicon Hanoniense. 5i [29] Soror sepedicti filii Balduini
et Yde, scilicet comitis Hanoniensis Balduini, una, Alidis nomine, viri
^ nobili de Ruminio nupsit, que filium habuit Nicholaum ", qui et
Ruminium ^ et Fiorinas * castra possedit, et filias Beatricem et
Alidem et Richeldem, et très quarum nescio nomina. Nicholaus hic
bona terre sue plurimum ampliavit, et de uxore sua Damison de
Cirvia ^ filios habuit mihtes probos. Nicholaum ^ scilicet, qui post
ipsum Ruminium possedit, militem probum et prudentem, cujus
fama bona longe lateque dififundebatur, et Hugonem qui Fiorinas
castrum tenuit, et filias Julianam viro nobilissimo Raynaldo de Roseto
^ maritatam, de quo ipsa filium habuit Rogerum; et Clementiam
Gerardo de Haslut ^, et Yolendem Henrico de Hirge ^ et ' Nicolas II,
cfr. la note 8, p. 46. 1 5 2 Nicolas III, troisième époux de Damison
de Chièvres. 3 Rumigny (Ardennes, Rocroi, Rumigny). 4 Florennes
(Namur, Philippeville, Florennes). 5 Nicholaus de Cirvia et Domizons
uxor ejus confirment une donation de Gilles de Blicquy aux frères de
Beaumont (acte du fonds de l'abbaye de 20 Vicogne, communiqué
par M. Duvivier). 6 Nicolas IV de Rumigny : cfr. § 43. 7 Julienne,
épouse Renaud de Rozoy (Rozoy-sur-Serre, Aisne, Laon, Rozoy).. »
Clémence épouse Gérard de Ophasselt, Brabant hennuyer (Flandre
25 orientale, Audenarde, Nederbrakel). ^ 9 Hierges (Ardennes,
Rocroi, Givet); cfr. Ann. de la Soc. arch. DE Namur, V, 260 et suiv. On
a généralement cru qu'il fallait entendre Henri de Hierges, avoué de
Hesbaye, en effaçant et, comme le fait Baudouin d'Avesnes; mais M.
Roland {^Maison de Rumigny, 400) a 3o montré que l'avoué de
Hesbaye, pendant toute la seconde moitié du XII« siècle, fut Louis,
seigneur de Lummen (nord-ouest de Hasselt). D'ailleurs, avec cette
interprétation, on ne comprend pas ce que signifie : et apud Winti.
Aussi Baudouin d'Avesnes supprime-t-il ces mots. En réalité,
Gislebert veut parler de cinq filles; il n'en nomme que trois, 35 et se
borne, pour les deux dernières, à noter que l'une a épousé l'avoué
de Hesbaye (Louis de Lummen) et l'autre le seigneur de Winti. On
suppléera peut-être : duo alias.
52 GisLeherti , . advocato Hasbaoiensi ' et ... apud Winti - '
in Flaûdna maritatas. Predicli autem Nicholai sororum una, Richeldis
scilicet, domino de Cuns * ' nupsit, que filium habuit Egidiurn. Alia
soror Beatrix scilicet, nupsit viro nobili Gossumo de Montibus \ vire
nobilissimo satisque petenti in Hanonia multisque possessionibus
ditato, unde continuum in Montibus stagium, et in Valencenis
continuum stagium, et m Bellomonte continuum debebat, hoc
excepto quod dum in Valencenis stagium faciat, in Bellomonte facere
non débet, et dum in Bellomonte illud faciat, ad faciendum in Valena.
Arndt : Henrico de Hirge et advocato Hasbaniensi et apud Winti...
Baud. Avesn. : Henri de Hierge, avoué de Hasbain. - b. Arndt : Cuus;
A^ : Cons; Baud. Avesn. : Kons; Guise (XVI, 8) : Johanni dommo de
Kens. I U avoué de Hesbaye ou avoué de Saint-Lambert était le
défenseur tem- i5 porel des possessions de l'évéché de Liège, dont
le noyau principal, depuis le XI« siècle, était dans la Hesbaye. ^
Winti. Scheldewindeke, au sud de Gand, à i ^U kilomètre
d'Oosterzele, qui appartenait à la même maison. Godefroid de
Scheldewindeke paraît dans plusieurs actes émanés de membres de
la famille de Rumigny 20 (Roland, ouv. cité, 105 et suiv.). 3 Cons-la-
GranviUe (Ardennes, Mézières). Gilles, fils de Gautier de Cons, est
cité en 1184 (Goffinet, Cartul. d'Orval. 91). 4 Gossuin III de Mons,
sire de Baudour, petit-fils d'Ermengarde de Mons, épouse de Gossuin
I; elle avait fondé vers 1088, avec ses fils ai Gossuin II et Isembard,
le prieuré de N.-D. d'Aymenes, dépendant de l'abbaye d'Anchin
(MiR^us, III, 307,* charte de Gérard U de Cambrai). D'après
Baudouin d'Avesnes (SS., XXV, 422), Ermengarde de Mons était fille
d'un comte Régnier, de Chaumont (?), et d'Ermentrude de Mons.
Gossuin II eut un fils Ysaac, que l'on retrouve comme châtelain de
Mons 3o en 1128 (DuviviER, Hainaut, 537) et dans un autre acte
non daté (DuviviKR, Chartes inédites, n» 20), que je place entre ï
124 et 11 30. Gossuin III, frère d'Isaac, paraît être mort avant 1155,
car à cette date une charte de Baudouin IV (Duvivier, Chartes
inédites, n» 22), ratifiant les dispositions que Gossuin avait prises au
sujet de la forêt de Baudour, est signée du 35 châtelain Baudouin,
qui était fils d'Isaac {Cartul. d'Eenham, 22). Au XIII» siècle, la
châtellenie de Mons appartient à la famille d'Havre, branche des
Enghien, descendant d'Ida, fille de Gossuin III, et de son premier
époux Siger d' Enghien.
Chronicon Hanoniense. 53 cenis cogi non potest. Duarum
autem paritiarum in Montibus ille par erat '; qui eciam Gossuinus
fratrem habuit clericum bone memorie, Nicholaum ' Cameracensem
episcopum, omni volore refertum, qui episcopatum suum potenter 5
tenuit et honeste procuravit, et ab Hanoniensibus plurimum
amabatur. Gossuinus de uxore sua filium habuit unicum Gossuinum,
et filias, Ydam scilicet viris nobilibus Sohero^ videlicet de Aenghien,
postea Renero de Jacea*, et demum Balduino Caron -» ^ agnomine
maritatam; et Matliilïo detn Waitero de Linea ^ deinde Waitero de
Fontanis ^ maria. A, Arndt : Carim. » Les deux pairies de Gossuin
étaient Baudour et probablement La Longue ville. On connaît en
effet les détenteurs de onze des pairies de Mons. C'étaient pour
Avesnes, Barbençon, Chimay, Lens, Le Rœulx, i3 Quévy, Walincourt,
les familles qui portaient ces noms; pour Silly, les Trazegnies; pour
Chièvres, les Gavre; pour Rebaix, les seigneurs de La Hamaide;' pour
Baudour, les descendants de Gossuin. En 1184, Ida de Jauche figure
comme /«ar castri Montensis à la cour appelée à se prononcer sur
les obligations de Jacques d' Avesnes (§ 113). A côté d'elle siègent
20 huit autres pairs; Walincourt, le neuvième, est absent; d*
Avesnes et les deux pairies d'Ida complètent le nombre, et l'on
constate encore que la pairie de La Longueville est la seule qui, avec
Baudour, puisse être attribuée à Gossuin et à sa fille. » Nicolas I^*,
évéque de Cambrai, 1137-1167. 2Î> 3 Sohier ou Siger d'Enghien, fils
de Hugues; cfr. § 52, et Matthieu, Histoire d'Enghien, I, 43. 4 Jauche
(Brabant, Nivelles, Jodoigne) relevait du duché de Brabant. Renier
de Jauche mourut en 1184 (§ 107, p. 151). 5 Caron, le charron (cfr.
Ducange, v« Caron, i). Guise, XVI, 9 : dictus 3o // Carons (cfr. § 117.
P- ï8o). 6 Ligne, sur la Dendre, dans le Brabant hennuyer (Hainaut,
Tournai, Leuze). 7 Gautier de Fontaine mourut en 1183 (§ 106). Il
s'agit probablement de Limont-Fontaine (Nord, Avesnes, Maubeuge).
C'était une seigneurie 35 comprise dans la terre d' Avesnes, et l'on
verra (au § 81) que Jacques d' Avesnes, en 1176, crut devoir rompre
ouvertement avec Philippe d'Alsace à la suite du supplice que le
comte de Flandre avait infligé à Gautier de Fontaine, fils de celui
dont il est ici question.
54 Gisleberti tatam, et Aelidem Rogero de Condato *, et
Rixam * Stéphane de Deneo % et Beatricem Baidrico de Roisin ^ et
Agnetem Hugoni domino de Spinoit * et de Antun ^ maritatas.
Gossuinus autem juvenis antequam fieret miles decessit, itaque
major pars possessionum supradicti Gossuini, scilicet stagio- S rum
et aliorum bonorum ad Ydam de Jacea et ad eius virum Renerum, et
eorum filium Gerardum devenit. Supradicti Nicholai ^ soror una,
scilicet Alidis, nupsit domino del Tur \ alia nupsit domino de Chéri *
prope Retest ^ deinde eadem nupsit domino de Doncheri^. Una
nupsit domino de Baie- lo han "" *°, et una Ysaac de Barbencione ",
pari castri Montensis, que filium habuit Nicholaum, militem probum "
et discretum et in consiliis curie Hanoniensis pollentem. [30] Alia
sepedicti comitis Hanoniensis soror '^ nupsit viro a. Avesn. : Ruesse;
Guise : Rosa. — b. Guise : Ciri; Avesn. : au li signour Thyri de
Rethelois. — c. Guise : domino de Baleham in comitatu
Registescensi. « Condé-sur-l'Escaut (Nord, Valenciennes, Condé). »
Etienne de Denain (sur l'Escaut, Nord, Valenciennes, Denain) était,
comme son frère Gérard, surnommé makerellus (le sorcier). 20 3
Roisin (Hainaut, Mons, Dour). 4 Espinoy (Hainaut, Thuin, Binche).
Guise, XVI, 19, le nomme Simon. 5 Antoing, sur la rive droite de
l'Escaut (Hainaut, Tournai, Antoing). 6 Nicolas III de Rumigny; cfr. p.
51, 3. 7 Le Thour (Ardennes, Rethel, Asfeld), probablement dans le
comté 2!) de Rethel. * On ne connaît pas de Chéry aux environs de
Rethel. Ménilglaise propose pour ce passage Chéry lez-Rozoy, et plus
loin, au § 112, Chéhér}-, au sud-ouest de Sedan, ou Chéhéry, à
Apremont, canton de Grandpré, sans remarquer que, dans l'un et
dans l'autre cas, il est évidemment 3o question de la même localité.
Je pense qu'il s'agit de Séry, à 8 kilomètres au nord de Rethel. 9
Donchery (Ardennes, Sedan, Sedan-Sud). 'o Balham, sur l'Aisne
(Ardennes, Rethel, Asfeld). " Barbençon (Hainaut, Thuin,
Beaumont). 35 »» Prohus, éprouvé dans les combats; de là : preux,
prouesse. '3 Ida; cfr. § 28, p. 46.
Chronicon Hanoniense, 55 aobili et.potenti ac bellicoso in
Francia, Thome de Maria, de quo filiam habuit Ydam nomine, que
Yda nupsit viro nobili Alardo de Cimaco \ agnomine Poliere ', pari
castri Montensis, de quo ipsa filium habuit Egidium. Defuncto 3
autem Alardo, Yda nupsit Bernardo de Orbaiz ^ de quo ipsa filium
habuit Engeiramum. [31] Sepedictus Balduinus cornes Hanoniensis,
Balduini comitis et Yde comitisse filius, uxorem habuit, ut
prediximus^ Yolendem, comitis de Ghelra Gerardi filiam, de 10 quà
ipse Balduinus filios habuit Balduinum ^ primum, qui Montibus in
superiori choro ante majus altare sepultus est, et Gerardum
secundum, et fiUas duas, quarum una domino de Toenio ^ altéra
vero castellano Tornacensi maritata est. Unde sciendum est quod illa
^oenii maritata filios habuit »5 très milites egregios et magni
nominis, Radulphum primum, Rogerum secundum et Balduinum
tercium, et Gaufridum quartum clericum pium honestum et satis
litteratum. Balduinus autem in Hanonia nutritus fuit, et ab avunculo
suo Balduino comité miles factus, Hanoniam cum eo semper 30
inhabitabat. Ou jus probitas de die in diem augmentum mirum cepit,
omnem in corde mansuetudinem gerebat, in
munerumeffusionedelectabatur; qui cum Suessionem orandi causa
adiisset, in ipso reditu a seculo migravit ^ Cujus mors avunculum
suum et homines cujuscumque conditionis in 25 Hanonia graviter
turbavit, cujus coi'pus Valencenas allatum, ibidem in monasterio
sancti Johannis sepultum fuit. Gaufridus vero clericus, qui
quandoque Hanoniam cum avunculo suo et ejus filio inhabitabat,
infirmitate apud Haimoncasï Chimay (Hainaut, Thuin, Chimay). 3o ^
Polerius, pollerius, Pullorum seu altilium venditor. (Du Cange.) 3
Orbais (Brabant, Nivelles, Perwez), Guise, XVI, 8, le nomme : Huars
d'Orbais. 4 Cf. § 28. 5 Baudouin IV, mort en 1171. 35 6 Cf. § 28, p.
48. 7 Voir § 61, en 11 70.
56 Gisleberti noit ' oppressas, decessit, qui Valencenis,
juxta fratrem suum honorifice sepultus fuit. Radulphus primogenitus
eorum frater filium habuit Rogerum, qui in bonis suis ei successit.
Alia predicti comitis Balduini et Yolendis comitisse filia, castellano
Tornacensi maritata, filium habuit militem probum admodum et
famosum Evrardum, cognomine Radonem % qui de parte matris sue
Fienias ^ villam prope Melbodium* possedit. Hic equidem de uxore
prima, Roberti de Betuna Atrebatensis advocati sorore ^ filiam
habuit* Richeldem, que nupsit viro nobili Gisleberto de Aldenarda,
postea militi probo Waltero de Sothenghien ^. Evrardus autem,
vivent^ prima uxore, aliam superduxit, matrem^ Ccioniset Johannis
» Le Quesnoy (Nord, Avesnes, Le Quesnoy-Est). L'épitaphe (très
fragmentaire) des deux frères de Tosny, qui se trouvait dans l'église
Saint-Jean de Valenciennes, a été reproduite par Le Boucq : Histoire
i5 ecclésiastique de la ville et comté de Valenciennes, p. 39. 2 Sur
Evrard III Radou C1160-1189), cf. d'Herbomez, 55 et suiv. 3 Feignies
(Nord, Avesnes, Bavay). 4 Maubeuge. 5 Mathilde, fille de Guillaume
P', seigneur de Béthune et avoué d'Arras, 20 et de Clémence d'Oisy;
elle était sœur de Robert V le Roux, qui succéda à son père en 1144
environ et mourut au siège d'Acre en 1191. (Cf. Du Chesne, Maison
de Béthune, 112 et suiv.) 6 Sottegem (Flandre orientale, Alost,
Sottegem). Gautier de Sottegem et Richilde d'Audenarde sont cités
en 1193 (Duvivier, Chartes inédites, a5 no« 81 et 83). 7 La mère de
Conon, de Jean et de Raoul, qu'elle avait eus de son premier
mariage avec Raoul II de Nesles, châtelain de Bruges, s'appelait
Gertrude, au témoignage de Hermann de Tournai (SS., XIV, 287); il
ajoute qu'elle était fille du comte Lambert de Liège. On s'est
demandé 3o ce que signifiait ce titre. Il faut entendre : Lambert,
comte de Montaigu et de Clermont, qui mourut vers 1147, ^^ Qui
était l'un des vassaux les plus importants de l'évêque de Liège. (Voir
sur ce point le § 86.) C'est Thierry d'Alsace qui avait transporté la
châtellenie de Bruges, c'està-dire la terre du Franc, à Raoul II de
Nesles, dès 1135 (Vredius, 561). 35 Conon, son fils aîné, devint
comte de Soissons en 1178, à la mort de son oncle paternel Ives,
qui ne laissait pas d'enfant et qui l'avait institué son héritier (Art de
vérif., XII, 259). Il mourut en 1180 et eut pour successeur dans le
comté de Soissons son frère Raoul, et dans la châtellenie de Bruges
et la seigneurie de Nesle son frère Jean. Gertrude et 40
Chronicon Hanoniense, et Radulphi, qui comitatum
Suessionensem et dominium iNigelle ' et castellariam Brugensem
possederunt, et ex ea filium habuit Balduinum '. [32] Balduinus ^
cornes Hanoniensis, Balduini comitis et Yde comitisse fîlius, satis
juvenis miles decessit \ cujus cor- "20 pus in Montensi ecclesia
sepultum fuit ante chori introitum. Cujus filii parvi rémanentes,
primusfilius Balduinus ^ comitatum Hanoniensem obtinuit; junior
autem filius Gerardus allodia in Advallensibus partibus ex parte
matris sue Yolendis comitisse pervenientia, scilicet comitatum de
Dodewerda ^ et comitatum de Dala ^ habuit. Qui filium habuit
comitem Henricum \ militem probum. Yolendis vero comitissa vidua,
Jean firent une donation à l'église Notre-Dame de Bruges
(confirmation en 1185, MiRjEUS, I, 717). Une charte de Thierry,
datée de 1143, en i5 faveur de l'abbaye de Tronchiennes (MiRiEUS,
III, 19), mentionne l'assentiment d'Iwan de Gand et de sa femme
Laurette, Jilia nua, et celui de Raoul, châtelain de Bruges, avec sa
femme : mea neptis. Comment Gertrude pouvait-elle être nièce de
Thierry? Je ne vois qu'un moyen d'expliquer la parenté, c'est de
supposer que Lambert de Montaigu, ao dont on ne connaît pas la
femme, avait épousé une sœur ou une nièce du comte de Flandre. '
Nesle, dans le Vermandois (Somme, Péronne, Nesles). 2 Evrard III
Radou eut de Gertrude deux fils : Baudouin, châtelain de Tournai
(1190-1212), et Robert ou Rabod (les deux noms sont a5
identiques). 3 A comparer GuisE, XVI, 28. 4 Baudouin III, né en
1087-1088 (voir la note i de la p. 47)» ^^ pouvait guère avoir que
32 ans quand il mourut en 1120. 5 Baudouin IV, 1120-1171. 3o 6
Dodewaard, sur le Wahal, dans la Gueldre. 7 Dalen, au nord de
Coevorden (Pays-Bas, Drenthe). » Henri figure comme comte de
Dalen dans un relevé de biens dressé en 1188 (Sloet, I, n^ 373); il
est cité comme fundator castri in Depenhetn (Diepenhem,
Overijssel), et il avait des possessions à Tielerweerd, Bom53 mêler
weerd, Dodeweerd, Vaassen, Almen, Eibergen, Groenlo, Winterswijk,
Wamsveld, Reeden, Heumen, Rothem, Aalten, Neede, Almen et
Doetinchem, c'est-à-dire dans toute la région où dominait la maison
de Gueldre. (Voir aussi ibidem, les n«« 376, 387, 414, 421.)
58 Gisleberti tam de jure dotalitii quam de parvitate
Balduini filii sui *, HanoDiam diu tenuit, que nupsit' cuidam fideli
suo, viro aobili Godefrido de Bocheain ^ castellano Valencenensi, qui
ex jure castellarie Ostrevannum ♦ tenebat. Hic eciam et Ribemontem
^ et Orinium ^ et Castellum in Porcesio ^ possidebat. Qui de ipsa
Yolende comitissa fiiium habuit Godefridum et filiam Bertam, a
quibus, Godefrido scilicet et Berta, frater eorum Balduinus cornes
Hanoniensis castellariam Vàlencenensem et totam hereditatem
eorum tam in Ostrevaûno quam in Cameracesio acquisivit
coemptione congrua . ' Baudouin IV ne pouvait avoir que ii ans au
décès de son père. 2 Le mariage d'Yolande avec Godefroid de
Bouchain doit remonter à II22. Elle n'attendit certainement pas, pour
prendre un second époux, que son fils fût majeur, car dans un acte
malheureusement sans date (DuvTviER, Hainaut, 534), Godefroid
s'intitule comte de Mons, du chef i5 de sa femme assurément, et ce
titre, il ne put continuer à le porter, lorsque le jeune Baudouin IV eut
pris les rênes du pouvoir. En 1122 (Wauters, AnaUctes, 212),
Gossuin de Mons fait une donation en présence du comte Godefroid,
deuxième époux de la comtesse Yolande. 3 Bouchain (Nord,
Valenciennes, Bouchain), appelé ici Bocheain, plus ïo loin Bulcenum.
4 Sur rOstrevant, cf. Formation territoriale, P, 135 et suiv., cf. II, 96-
101. 5 Ribemont, sur l'Oise, dans le Vermandois (Aisne, Saint-
Quentin, Ribemont). a5 6 Origny-Sainte-Benoite, au nord de
Ribemont. Ces deux localités étaient comprises dans la région
occidentale de l'ancien Laonnois qu'avaient acquise les comtes de
Vermandois. 7 Château-Porcien, sur l'Aisne, dans le Porcien
(Ardennes, Rethel, Château-Porcien). 3o ^ Pour déterminer à quel
moment Baudouin IV acquit la propriété de l'Ostrevant, M. Du vivier
me donne les indications suivantes : Berthe, fille d'Yolande et de
Godefroid, épousa : i® un comte de Duras, 2° en 1 152, Gilles de
Saint-Aubert. Après la mort de Berthe, Gilles se remaria avec
Mathilde de Berlaimont et en eut un fils appelé Gilles. Or, en 1 173 et
1 174, 35 ce fils intervient avec son père dans deux donations
(Duvivier, Chartes inédites, n®" 37 et 38); il devait donc avoir 15
ans et être né en 1 157 environ, ce qui fait remonter le second
mariage de son père à 1156, et la mort de Berthe au moins à 1 155.
Comme nous savons que la cession de l'Ostrevant a été faite par les
deux enfants de Godefroid de Bouchain : Godefroid et 40 Berthe, on
aboutit à la conclusion qu'elle est antérieure à 1 155.
Chronicon Hanoniense. 59 Godefridus ille absque proprii
corporis herede decessit. Berta autem cuidam comiti de Duraz *
nupsit, deinde nupsit Egidio de Sancto Oberto ', a quo filium habuit
Gerardum et filiam Nicholao predicto ^ de Barbencione in
matrimonio 5 traditam. Cujus equidem Egidii, Hanoniensis curie
summi de jure hereditario dapiferi, gloriosi nominis et incomparabilis
probitatis et largitatis fama, inter universos milites tam in regno
Francorum quam in imperio Theutonicorum gyro vagantes *, dum
ille vixit, pre ceteris fuit exaltata. Mortua 10 autem Berta, Egidius
uxorem duxit Mathildem de Berlainmont ^ Egidii de Gin * et
Damison de Cirvia filiam, que Mathildis ex parte patris sui hereditaria
Berlainmont et summam Hanoniensis curie camerariam tenuit. Hic
equidem Egidius de Gin, dum vixit, omnium militum in hoc seculo i5
viventium probissimus in armis dictos est; qui in transmarinis
partibus cum leone ferocissimo solus dimicans illum » Otton de
Duras, mort en 1147 (Wolters, 32). ' Saint-Aubert, dans le Cambrésis
(Nord, Cambrai, Carnières). Les domaines des seigneurs de Saint-
Aubert s'étendaient sur une partie du 20 Vermandois : Busigny,
Bohain. Gilles de Saint-Aubert figure, avec sa femme et ses fils, dans
deux chartes de 1173 et 1174 (Duviviee, Chartes inédites, n»" 37 et
38). 3 Au§29, p. 54, II. 4 Gyrovagari dans le sens de : prendre part
à des tournois (que ne donne 25 pas Du Cange); cfr. le § 109. 5
Berlaimont, rive gauche de la Sambre (Nord, Avesnes, Berlaimont). 6
Sur la légende de Gilles de Chin, cfr. Reiffenberg, Monum., VII,
Introduction; Grôber, Grundriss, II, i, p. 763. Damison ou Domizons
de Chièvres, c'est-à-dire « la Demoiselle », s'appelait Eve; cfr. charte
de 3o Nicolas I«' de Cambrai, 11 43 : dor^ina Aeva, qtu
cognominatur Domoisuns pro anima viri sui Aegidii.., (MlR^KUS, III,
40); bulle d'Alexandre III, II 79, en faveur de l'abbaye de
Ghislengien : ex dono Eve, que dicitur Damisons (DuviviER, Hainaut,
618), et charte de Nicolas de Cambrai, 1161 : quod domina Eva de
Cirvia, que dicitur Domisons, dédit... pro 35 anima viri sui Razonis de
Gavara... (Devillers, Description, IV, 169). Elle avait épousé : i« Gilles
de Chin, qui fut tué le 12 août 11 37 (cfr. Guise, XII, 10); 2« Rasse
de Gavre, chevalier flamand, tué en 1149 (SS., XVI, 508); 3» Nicolas
III de Rumigny, mort avant 1170. La statue sépulcrale de Gilles de
Chin, provenant de l'abbaye de Saint-Ghislain, est 40 conservée au
Musée archéologique de Mons.
6o Gisleberti vicit et interfecit, non sagilta vel arcu, sed
scuto et lancea. Hic ex parte uxoris sue Damison de Cirvia ipsjam
castrum Cirviam possedit, et comitis Hanoniensis commilito fait, et in
quadam guerra \ quam cum duce Lovaniensi habebat cornes
Namurcensis, ipse Egidius interfectus apud Sanctum h Gislenum
sepultus fuit. Egidius autem de Sancto Oberto, ex sua hereditate
summus Hanoniensis curie dapifer et ex parte Mathiidis uxoris sue
summus camerarius, ex ea filium genuit Egidium, et Businias ^
villam instauravit, ubi turrim construxit, quam a comité Hanoniensi
Baiduino, Balduini comi- •© tis et Midis comitisse filio, in feodo ligio
susçeperat; Bohain ^ eciam villam primus instauravit. [33] Balduinus
comes Hanoniensis, Balduini comitis et Yolendis comitisse filius*, qui
multos labores et guerrarum insultus undique contra vicinos suos et
contra omnes fere »5 suos homines potentiores et maxime contra
Theodericum comitem Flandrensem et ejus uxorem Sibiliam, comitis
Andegavensis filiam, passus est, in quibus, Deo auxiliante, nichil
hereditatis vel honoris perdidit, uxorem duxit nobiiissimam Alidem \
corpore eleganti et facie decoram, morum 20 1 Ce combat fut livré
entre Godefroid 1" de Brabant et Godefroid de Namur, en 1 137. 2
Busigny (Nord, Cambrai, Clary) faisait partie du Cambrésis, mais fut
usurpé en partie par les comtes de Hainaut (Le Glay, Glossaire du
Catnbrésis, XIV; DuviviER, Hainaut, 45, n. et no). aS 3 Bohain, dans
le Vermandois (Aisne, Saint-Quentin, Bohain). 4 Guise, XVII, I, dit
qu'il avait 15 ans quand il prit le gouvernement. 5 Alix, fille de
Godefroid I" de Namur (1102-1139) et d'Ermesinde (fille de Conrad
I" de Luxembourg, f 1086, et veuve d'Albert de Dasbourg-Moba). Il
est difficile de déterminer la date du mariage de 3o Baudouin IV et
d'Alix. Si l'on s'en rapporte à l'indication de (iislebert (§87), d'après
lequel leur fille Yolande avait atteint en 1178 l'âge de 47 ans, cette
union remonterait au moins à 11 30. M. Duvivier me fait observer
cependant que, d'après le § 33 (p. 61 ), Henri, frère de la comtesse
de Hainaut, semble avoir été déjà comte de Namur au moment où
furent 35 arrêtées les conventions matrimoniales; or, il ne succéda à
son père qu'en 11 39; d'autre part, les fils de Baudouin ne sont nés
qu'entre 1145
Chronicon Hanoniense, 6i honestate refertam, operibus
bonis et elemosinis intentam, Godefridi comitis Namurcensis et
Ermensendis comitisse filiam, Henrici comitis Namurcensis et
Lusceleborch ' sororem. Et quia aiiis ipsius Alidis sororibus maritatis,
scilicet ducisse Ciringhiorum * et comitisse de Retest ^, pars sua in
allodiis fuerat assignata, quas quidem partes ipse sorores in partibus
sibi vicinis jam tune temporis tenebant, concessum fuit in
contrahendo matrimonio quod quandocumque Henricus cornes
Namurcensis decederet, omnia ejus ailodia et lo environ et 1150:
Baudouin V avait 21 ans en 1171 (§ 253), il avait donc vu le jour en
1150; des deux aînés, Godefroid, enlevé à 16 ans en 1163, était de
1147; Baudouin, que son nom signale comme le premier né, était
mort très jeune (satùjuvenis), mais certes après la naissance de
Godefroid que sinon on eût appelé Baudouin. Est-il admissible que la
naissance i5 d'Yolande remontât à 11 30 et que, après avoir été
longtemps stérile, elle donnât naissance à deux filles, à 48 et 49
ans? A cela je réponds qu'il ne semble pas vraisemblable non plus
que Baudouin IV, soucieux de l'avenir de sa dynastie, eût attendu
jusque vers 1140 pour contracter mariage, c'est'-à-dire jusqu'à i'âge
de 31 ans. En outre, Henri l'Aveugle avait 40 ans 20 lorsqu'il succéda
à Godefroid, son père, qui lui-même était mort vieux. Il faut alors,
pour ne pas donner à Alix un âge peu compatible avec la coutume
des mariages précoces, supposer entre les enfants de Godefroid
l'écart que l'on refuse à ceux de Baudouin IV. Quant à l'attribution de
la dignité de comte à Henri l'Aveugle à la date du mariage de sa
sœur, il est ib assez conforme à l'usage de Gislebert d'anticiper ainsi
sur les événements : lorsqu'il mentionne (au § 54) l'union de
Frédéric i*' Barberousse avec Béatrice de Bourgogne, il donne à
leurs enfants tqus les titres qu'ils ont acquis dans la suite; dès 1130,
l'héritier présomptif du Namurois, qui n'avait pas encore pris femme,
pouvait sotiger à l'éventualité de 3o l'ouverture de sa succession, et
il n'était pas étrange de dire : quand le comte Henri (c'est-à-dire le
futur comte) sera mort, ses droits passeront à sa sœur Alix. Reste
l'âge d'Yolande; mais précisément, si Gislebert croit devoir relever
comme singulière la naissance tardive de ses filles, c'est qu'elle
n'était plus une jeune femme. Je conclus que c'est en 11 30, à l'âge
35 de 21 ans, que Baudouin IV a épousé Alix. 1 Godefroid, fils
d'Albert III de Namur, avait acquis le Luxembourg du chef de sa
femme, après la mort de Conrad II, comte de ce pays, en II 36. 2
(Clémence, épouse de Conrad, duc de Zàhringen (-j- 1152). 40 3
Béatrice, épouse de Gonthier, comte de Rethel (f 1125-1158).
0 2 Gisleberti feoda et terre censuales ad sepedictum
Balduinum comitem Hanoniensem et ejus uxorem Alidem et eorum
heredes redirent. Evolutis deiode quampluribus annis, Balduinus
cornes et ejus uxor Alidis, a duabus ipsius Alidis sororibus, quarum
una domino de Roseto \ alia domino de Spinoit ' 5 maritata fuit,
partem suam in allodiis acquisierunt. Igitur eu m Balduinus comes
Hanoniensis et ejus uxor Alidis, saltem in allodiis, vi vente eciam
Henrico comité, très partes debuissent possidere ^, tamen pro bono
pacis compositum fuit ut Henricus comes Namurcensis et Roche et
Lusceleborch, ea »o dum viveret teneret, et post ejus decessum
omnia allodia cum feodis et aliis terris ad Balduinum comitem et ad
Alidem comitissam sine calumpnia devenirent. Unde ipse Henricus
sepedictus Balduino et Alidi, fide interposita et juramentis, ab
hominibus suis fidelitates et securitates exhiberi fecit. t^ non semel
sed multotiens, tam a militibus nobilibus quam a familiaribus
servientibus et burgensibus, tam de terra Namurcensi quam de
Durbui * et de Rocha et de Lusceleborch. Hic autem Henricus comes
Namurcensis, post decessum avunculi sui Willelmi ^ comitis de
Lusceleborch, ao » Rozoy-sur-Serre ; voir la note 7, p. 51. Elle
s'appelait Elisabeth ( Ysabella). (Albric, SS , XXIII, 822, 851.) 2
Espinoy, dans l'ancien Artois (Pas-de-Calais, Arras, Marquion). Albéric
la nomme Flandrina, épouse de Hugues d'Espinoy (SS., XXIII, 851).
3 Clémence de Zàhringen et Béatrice de Rethel étaient filles d'Erme-
25 sinde; Elisabeth de Rozoy et Flandrine d'Espinoy avaient pour
mère la première femme de Godefroid de Namur, Sibylle de Porcien.
Elle l'avait quitté pour épouser Enguerrand de Boves, sire de Coucy.
Toutes quatre avaient reçu leur part des alleux paternels; mais
Baudouin et Alix avaient racheté les parts d'Elisabeth et de
Flandrine; c'est pourquoi 3o (xislebert dit qu'Alix devait posséder,
même du vivant de son frère, trois parts d'alleux. 4 Henri l'Aveugle
avait obtenu Durbuy comme héritage de son cousin Henri II, fils de
Godefroid de Durbuy, frère de Godefroid de Namur, et Laroche, de
son oncle Henri, frère de Ciodefroid (cfr. Format, territ., V) II, chap.
XIII). 5 Henri de Namur, à la mort de son cousin Conrad II de
Luxembourg (1* II 36), obtint les fiefs luxembourgeois et la moitié
des alleux de la maison; l'autre moitié passa à Liutgarde de
Grandpré, sœur de Conrad II. Gislebert se trompe en citant
Guillaume f-j- 11 28 ou 1129), père de 40 Conrad II.
Chronicon HcCnoniense. 63 comitatum de Lusceleborch sic
adeptus est, quod medietatem allodiorum ex parte matris sue
Ermensendis çomi tisse jure hereditario adeptus fuit; feoda vero,
scilicet digoitatem comitatus et Thiunvillam'*' et advocatias Sancti
Maximini in 5 Treveris et Sancti Willebrordi in Eternacho % per
gratiam domini imperatoris Romanorum, quia avunculus ejus absque
proprii corporis herede masculo decesserat, plenarie obtinuit contra
cohsobrinam suam, ipsius comitis Willelmi ^ fiiiam, que cum ipso
Henrico comité Namurcensi in allodiis parti10 cipavit, quam duxit in
uxorem cornes de Grandi-Prato*, et ex ea filium habuit Henricum,
militem probum, agnomine Wafïlart \ Sciendum est autem quod
Godefridus cornes Namurcensis, vir nobilis et potens, sepedicti
Henrici comitis pater, duas habuit uxores. De prima quidem uxore
duas i5 habuit filias, quarum una domino Rogero ^ de Roseto
nupsit, alia vero nupsit cuidam nobili apud Spinoit^ in Atrebatesio.
De secunda uxore, Ermensende nomine, duos habuit filios, Henricum
scilicet comitem sepedictum et Albertum, qui juvenis decessit, et
filias très, ducissam scilicet Ciringhiorum 2o et comitissam de Retest
et sepedictam Alidem comitissam a. Arndt : Thiuwillam. 1 Thionville
sur la Moselle 2 Les abbayes de Saint-Maxim in, près de Trêves, et
d'Echternach se trouvaient dans l'ancien Bidgau, dont la plus grande
partie avait été 2b acquise par les comtes de Luxembourg (cfr.
Formation territoriale, II, chap. XXIV). 3 Cfr. p. 62, n. 5. 4 Henri II
de Grandpré (f entre ii88 et 1190) avait épousé Liutgarde, fille de
Guillaume de Luxembourg, morte -avant 1170 (Barthélémy, 3o Les
comtes de Grandpré, p. 24). Le comté de Grandpré correspond à la
partie orientale de l'ancien Dormois [Form. territ., II, chap XXII). 5
Le cognomen wajfflart est en rapport avec le verbe waufler, waffier :
dévorer, dilapider (Gopefroy, VIII, 329). 6 La première fille de
Godefroid de Namur et de Sibylle de Porcien, 35 qu'Albéric nomme
Elisabeth et Ysabella, paraît avoir épousé Clarembaud, et non Roger,
de Rozoy (Roland, Maison de Rumigny, pp. 80 et suiv., d'après une
charte de 1 141 et Albéric, SS., XXIII, 822). 7 Cfr. p. 62, n. 2.
64 Gisleberti Hanoniensem. Illa autem domino Roseti
marilata filios habuit, Raynaldum scilicet, virum probum et
discretum, qui terram suam novis villis instauratis bene populavit et
ditavit, et de uxore sua Juliana, filia Nicholai de Ruminio, ut
prediximus \ filium habuit Rogerum. Domina autem illa 5 Roseti,
mater Raynaldi, alium habuit filium Raynaldi germanum, Rogerum
Laudunensem episcopum % et filias, Alidem ^ scilicet supradicto
Egidio de Cimaco maritatam, et Annchelisam * viro nobili in comitatu
Namurcensi maritatam, Philippo scilicet de Altaripa. Illa autem, de
qua supra 10 diximus, que apud Spinoit maritata fuit, filios habuit et
filias, quarum unam habuit uxorem Theodericus de Anvennis ^.
Ducissa vero Ciringhiorum ^ très filios habuit, Ber' Cfr. § 29.
Julienne, fille de Nicolas III de'Rumigny et d'Eve (Damison) de
Chièvres, épousa Renaud de Rozoy, fils de Clarembaud et i5
d'Elisabeth de Namur; Roger, fils de Renaud, épousa Alix, fille de
Jacques d'Avesnes (Roland, Maison de Rumigny, pp. 98 et suiv.). 2
Roger, évêque de Laon, 11 74-1 201. 3 Alix, épouse d'Égide de
Chimay, cfr. § 20. 4 Annchelisa, épouse Philippe de Altaripa. Atrive,
dépend. d'Avin- 20 en-Hesbaye, sur la Mehaigne (Liège, Waremme,
Avenues). 5 Le manuscrit Harrach a cru devoir corriger : Avesnis; les
éditeurs modernes pensent qu'il s'agit d'un Thierry d'Avesnes
(Ménilglaise, I, 97, et II, 431; cfr. Waitz, édit. de Nerim. Tornac, SS.,
XIV, 300, 4). Déjà Baudouin d'Avesnes a vu qu'il ne pouvait en être
ainsi; il écrit 25 {Isiores, II, 573) : l'une de ses filles ot uns
chevaliers qui estoit sires d'un lieu que on claime en latin : Anven.
C'est Anvaing (Hainaut, Tournai, Frasnes), dans l'ancien Brabant;
Theodericus de Anveng signe une charte d'Evrard Radou (après
1181, d'Herbomez, Châtelaijis de Tournai, II, 17). Voir aussi la
mention de sires d' Anvaing dans Devillers, Description, 3o III, 12; V,
III, 214, et Du VIVIER, Chartes inédites, n« 9, 11 17 : Theodericus
de Anven. 6 Conrad de Zàhringen eut de Clémence six enfants :
Conrad, mort jeune; Berthold IV; Rodolphe, élu en 1161 archevêque
de Mayence, mais non confirmé par l'empereur, évêquede Liége(ii67-
ii9i); Adalbert, 35 d'où sont issus les ducs de Teck; Hugo, qui eut
pour apanage le burg d'Ullenburg dans l'Ortenau, et Clémence,
femme de Henri le Lion et (après sa séparation de celui-ci) '^e
Humbert III de Savoie (peu après 1162) (G. v. Wyss, Allg. d. Biog.,
XVI, 638).
Chronicon Hanoniense . 65 toldum ducem Ciringhiorum,
principem potentissimum, et Radulphum Leodiensem episcopum, qui
antea in archiepiscopatu Mangontiense elect\is fuerat, et Hugonem
comitem. Hic Radulphus magnum et décorum in Leodio con5 struxit
palatium. Habuit eciam ducissa illa filiam, quam prepotentissimus
omnium ducum dux Saxonum Henricus duxit uxorem. Fredericus
autem Romanorum imperator timens vires ducis Saxonum et ducis
Ciringhiorum, ne per matrimonium confederati sibi possent resistere,
divortium lo in hoc quesivit et effecit matrimonio» et ad eorum vires
minuendas Radulphum predictum in sede Mangontiense electum ab
illa dominatione amovit; qui Radulphus auxilio avunculi sui Henrici
comitis Namurcensis et Lusceleborch ad dignitatem Leodiensis
episcopatus pervenit. Comitissa i5 Retensis ' filios habuit "
Manasserum comitem Retensem, Henricum et Balduinum milites, et
Albertum clericum, Leodiensis ecclesie maiorem prepositum et
archidiaconum, et fihas, quarum unam potentissimus rex Sicilie
Rogerus habuit uxorem secundam. Hic autem Rogerus ^ de prima
20 uxore filium habebat Willelmum, qui ei in regno Sicilie et 1
Béatrice (Albric, SS., XXIII, 822). 2 Enfants de Béatrice et de
Gonthier de Rethel : Manassès III de Rethel (f vers 1200); Henri,
châtelain de Vitry; Baudouin, sire de Chémery (Ardennes); Albert,
chanoine, prévôt et archidiacre de Saint-Lambert a5 (cfr. Cartul. de
Saint-Lambert, l, 100, 104, 106-108, 11 5-1 17, actes de 1182 à
1190, et voir plus loin, §§ 175, 182, 202, 203, ai2); Béatrice, femme
de Roger II, roi de Sicile; Clémence, femme de Hugues 'de
Pierrepont. De Mas-Latrie (1669) y ajoute un fils, Hugues, et une
fille, épouse d'un Geoffroy. 3o 3 Roger II, petit-fils de Tancrède de
Hauteville, duc de Fouille et de Calabre (1127), reçut en 1130, de
l'antipape Anaclet, le titre de roi de Sicile avec la suzeraineté sur la
principauté de Capoue et le duché de Naples. 11 avait épousé : i«
Albérie, sœur d' Anaclet (f 1145); 2*» Sibylle, fille de Hugues II, duc
de Bourgogne; 3« en 1151, Béatrice de Rethel, qui 35 fut mère de
Constance, née après le 26 février 11 54. Constance épousa Henri,
fils de Frédéric I®', en 1185. Roger II, qui mourut le 26 février
1154, avait eu de sa première épouse, Guillaume, dit le Mauvais, qui
lui succéda et qui mourut le 15 mai 1166; son fils, Guillaume II le
Bon, mourut en 11 89 sans laisser d'enfant. 5
66 Gisleberti ducatu Apulie et principatu Capue successit.
Rogerus autem de secunda uxore filiam habuit Constantiam, quam
Willelmus rex, ipsius Constantie frater *, cum immensa auri copia et
sub spe regni sui ad ipsam Constantiam perveniendi, Hénrico
Romanorum imperatori, Frederici imperatoris filio, tra- 5 i86 didit
uxorem. Unde ipse Henricus, cum Willelmus absque proprii corporis
herede decessisset, ex parte Constantie imperatricis, sue uxoris,
regnum Sicilie et ducatu m Apulie et principatum Capue in labore
nimio et suorum morte potenter adeptus fuit. Aliam comitissa
Retensis habuit filiam, que »o nupsit viro nobili Hugoni de
Petraponte '; de qua ipse Hugo filios habuit milites, quorum unus fuit
Robertus, miles probus et magni nominis, et Hugonem clericum satis
litteratum et discretum, Leodiensis ecclesie majorem prepositum,
archidiaconum et abbatem et postea episcopum ^. »^ [34]
Sepedicta Alidis ^ comitissa Hanoniensis cum viro suo Balduino
comité filios habuit Balduinum primum, Godefridumsecundum,
Balduinum tercium, Henricum quartum, » Frater est inexact.
Guillaume le Mauvais, frère de Constance, était mort en ii66; le
mariage de Constance eut lieu en 1185, sous Guil- 20 laume II, son
neveu. 2 Pierrepont, au nord-est de Laon (Aisne, Laon, Marie). Cfr.
MelleviLLE, Notice sur Pierrepont {Bui.1.. Soc. Acad. de Laon, VI,
295 et suiv.). Hugues, fils de Hugues et de Gila de Mouchy, paraît
être mort en 1187. Sa femme était Clémence de Rethel (p. 65, n. 2).
aS 3 Hugues II de Pierrepont, évêque de Liège du 3 mars 1200 au
12 avril 1229. Si cette indication émanait de Gislebert, elle prouverait
que la chronique n'a pas été écrite avant 1200, ni même avant le 21
avril 1202, car Hugues ne fut consacré qu'alors. Hantke, pp. 48 à 68,
croit à une interpolation. Baudouin d'Avesnes {/stores, II, 573) écrit
: € L'autre fils (fille) 3o le conte de Retest, fut mariée à monseignour
de Pierrepont qui ot de H plusieurs fils chevaliers et un clerc qui ot
non Hues, qui puis fut évesques de Liège ». Heller supprime tout le
passage, p. 424, 1. 45; Guise, SS., XXX, 205, coupe également cette
généalogie : quorum vel quarum gcnealogiam texere non oportet. Il
ne serait pas impossible toutefois que Gislebert 3^ lui-même eût
ajouté postérieurement cette mention. 4 Guise, XVII, i.
Chronicon Hanoniense. 67 et filias omni décore omnique
morum honestate ornatas, Yolendem, Agnetem, Lauretam. Balduinus
primus salis juvenis decessit, qui Bincii ia monasterio sancte Marie
sepultus fuit. Godefridus* autem qui tune post Ipsum mansit 5
primus filius, pulcher et mansuetus et ab universis plurimum
dilectus, uxorem duxit nobilissimam Aenoram % Radulphi comitis
Viromandie filiam. Et cum Godefridus annorum esset circiter 16, et
instaret tempus milicie ejus, Montibus usque ad mortem egrotavit.
ibique defunctus, in monasterio 7 avril 10 Béate Waldetrudis m choro
dominarum sepultus fuit. Duo "^^ igitur Baiduini comitis et Alidis
comitisse superfuerunt filii, Balduinus ^ scilicet, qui Hanoniam
primo, deinde et Hanoniam et Namurcum, postea et Flandriam et
Hanoniam et Namurcum potenter tenuit, et Henricus junior filius, cui
i5 pater in vita sua, assensu Baiduini primi tune filii, bona que ipse
acquisierat, scilicet villam Sevorch * et villam Fait '" et partem Angre
^ ville et partem quartam 'in toto allodio de Gociliis ^ et advocatias
in partibus illis prope Gocilias, in quibusdam villis Sancti Pétri
Lobiensis assignavit. De hiis ^o omnibus Henricus fratri suo Balduino
ligium hominium exhibuit ^ » Godefroid, second fils de Baudouin IV,
intervient dans deux actes de 1158 (PiOT, Cartulaire d'Eename, 45,
et Duvivier, Actes. 302); il n'avait alors que 11 ans, car sa mort est
rapportée par Lambert de :25 Watrelos, SS., XVI, 535, au 7 avril
1163. * ^nora (Éléonore), sœur d'Elisabeth, qui épousa Philippe
d'Alsace. 3 Baudouin V de Hainaut, VIII de Flandre. 4 Sebourg, à
l'est de Valenciennes. 5 Fayt-le-Franc (Hainaut, Mons, Dour). 3o ^
Angre (Hainaut, Mons, Dour). 7 Gosselies (Hainaut, Charleroi,
Gosselies). 8 En matière de fiefs, le vassal ne pouvait opérer de
démembrement qu'avec le consentement de son fils aîné, et les
cadets devaient reprendre leurs parts en fief de leur frère aîné (Cf.
Guilhermoz, 202 et suiv). Pour 35 la succession allodiale dont il est
ici question, l'intervention des héritiers s'explique'par la coutume
germanique dite Beispruchsrecht, Erhenlaub (Cf. Heusler,
Institutionen des deutschen Privatrechts, II, 54-60; SCHRŒDER,
Lehrhuch 3, 272, 708 et suiv.), mais elle apparaît ici comme
restreinte au
68 Gisleberti [35] Balduinus ' cornes Hanoniensis, Balduini
comitis et Yolendis comitisse filius, quandam inter ceteras a Domino
gratiam habuit. Cum a temporibus multorum comitum Hanoniensium
fuisset inauditum quod aliquis ipsorum comitum aliquem filiorum
suorum militem vidisset, vel & filiam maritatam, iste cornes vivens et
potens suas filias très tribus viris nobilibus et potentibus maritavit,
quarum primam Yolendem perpulchram, elemosinisetdivinisofficiis
intentam, duxit uxorem Ivo' senior, nobiliscomes Suessionis
dominusque Nigelle, vir venerabilis et potens et largus in lo donis et
omnium baronum Francie sapientissimus. De quo Ivone cum ipsa
Yolendis « prolem non haberet et ipse Ivo decessisset, ipsa nupsit
Hugoni Sancti Pauli \ militi probo, de quo filias habuit Elizabeth et
Eustachiam. Secundatr autem Balduini comitis et Midis comitisse
filiam, Agnetem, >3 facie decoram, dulcedine et omnium morum
honestate imbutam, sed parum claudicantem, habuit uxorem vir
nobilis, potens et dives Radulphus de Coci ♦, qui et Cociacum et
Marlam et Vervinum ' et Feram ^ castra possidebat. Que quidem
Agnes, quamvis in terra illa homines inveniantur 20 feri et superbi,
tamea ab universis pre ceteris dominabus, quas habuissent,
diligebatur. Que filias habuit tres,Yolendem a A et Arndt : Yolende.
premier mâle qui suivait le fils aîné; cette circonstance et l'obligation
pour Henri de reprendre en fief la portion qui lui est assignée
montrent aS l'influence que le droit féodal exerçait sur le régime de
la terre, même allodiale. I Cf. Guise, XVII, i. ^ Ives, seigneur de
Nesle, comte de Soissons, dit le Vieux (i 146-1 178\ ne laissa pas
d'enfant de ses deux femmes, Isabeau et Yolande. 3o 3 Hugues IV,
comte de Saint-Pol, 1174-1 21 5; cl". § 87. 4 Coucy-le-Château, dans
le Laonnois (Aisne, Laon, Coucy.; Raoul de Coucy, II 48 environ —
1191, était petit-fils de Thomas de Marie, qui avait épousé Ida, fille
de Baudouin II. mais n'en avait pas laissé de fils. C'est de sa
troisième femme qu'il eut Enguerrand, père de Raoul. ' 3S 5 Vervins
(Aisne). 6 La Fère (Aisne, Laon, La Fère).
Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade

Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.

Let us accompany you on the journey of exploring knowledge and


personal growth!

ebookluna.com

You might also like