‫بسم اهلل الرحمن الرحیم‬

‫اساسات دیتابیس‬
‫‪FUNDAMENTALS OF‬‬
‫‪DATABASE‬‬
‫جلسه چهارم‬
‫‪1‬‬
‫معماري پايگاه دادهها‬

‫‪2‬‬
 ‫عناوین درس‬
‫‪ -1‬معماری پشنهادی ‪ANSI‬‬
‫‪ -2‬ديد ادراكي (مفهومي)‬
‫‪ -3‬ديد خارجي‬
‫‪ -4‬ديد داخلي‬
‫‪ -5‬سطوح معماری در محيط ناپايگاهي و محيط پايگاهي و نقش ‪ DBMS‬در ايجاد‪،‬‬
‫مديريت و پردازش فايلها‬
‫‪ -6‬كاربر‬
‫‪ -7‬زبان ميزبان‬
‫‪3‬‬
 ‫شرح موضوع‬
‫از آنجا كه در چگونگي معماری "پايگاه داده ها " حداقل در سالهای‬
‫آغازين ايجاد اين تكنولوژی‪ ،‬بين كارشناسان اتفاق نظر نبود‪ ،‬لذا‬
‫‪SPARC/ANSI‬با توجه به اهميت محيط انتزاعي‪ ،‬معماری پايگاه داده ها‬
‫را (به عنوان يك معماری استاندارد) پيشنهاد كرد‪ .‬اين معماری به معماری‬
‫سه سطحي موسوم است‪ .‬بايد توجه داشت كه اين سه سطح‪ ،‬اساساً سه‬
‫سطح "تعريف داد ها " هستند‪ :‬دو سطح خارجي و ادراكي در محيطي‬
‫انتزاعي هستند و سطح سوم كه همان سطح داخلي است در محيط فايلينگ‬
‫منطقي قرار گرفته است‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫در اين معماری عالوه بر سه سطح‪ ،‬اجزای ديگری هم ديده ميشود كه در‬
‫واقع جزء "سيستم پايگاه داده ها" هستند‪ .‬در اينجا سه سطح و نيز اجزاء‬
‫ديگر را نام ميبريم‪:‬‬
‫• ديد داخلي‬ ‫• كاربر‬
‫• فايلهای فيزيكي‬ ‫• زبان ميزبان‬
‫• سيستم مديريت پايگاه ها داده‬ ‫• زبان دادهای فرعي‬
‫• مدير پايگاه ها‬ ‫• ديد خارجي‬
‫• ديد ادراكي‬
‫‪7‬‬
 ‫ديد ادراكي (مفهومي)‬
‫‪ -1‬ديد طراح پايگاه دادهها نسبت به دادههاي ذخيرهشده است‪.‬‬
‫‪ -2‬جامع است‪.‬‬
‫‪ -3‬در يك محيط انتزاعي مطرح است‪.‬‬
‫‪ -4‬با عناصر ساختاري اساسي همان ساختار دادهاي طراحي ميشود‪.‬‬
‫‪ -5‬شيماي ادراكي نوعي برنامه است حاوي دستورات تعريف و كنترل دادهها‪ .‬سطح ادراكي در‬
‫واقع همين شيماي ادراكي است‪.‬‬
‫‪ -6‬شيماي ادراكي به سيستم داده ميشود و در كاتالوگ سيستم نگهداري ميشود‪.‬‬
 ‫ديد ادراكي (مفهومي)‬
‫به بياني ساده‪ ،‬ديد ادراكي همان تعريف جدول ميباشد‪ .‬براي مثال فرض‬
‫كنيد ميخواهيد يك موجوديت مثل دانشجو را تعريف كنيد‪ .‬تعريف‬
‫جدول مربوطه به همراه فيلدها (صفات خاصه) آن موجوديت در يك‬
‫پايگاهداده‪ ،‬در بحث ديد ادراكي دسته بندي ميشود‬
 ‫ديد خارجي‬

‫‪ -1‬ديد كاربر خاص نسبت به دادههاي ذخيرهشده در پايگاه داده است‪.‬‬

‫‪ -2‬جزئي است‪.‬‬
‫‪ -3‬در سطح انتزاعي مطرح است‪.‬‬
‫‪ -4‬روي ديد ادراكي طراحي و تعريف ميشود‪.‬‬
‫‪ -5‬شيماي خارجي نوعي برنامه است حاوي دستورات تعريف و كنترل دادهها در‬
‫سطح خارجي كه توسط كاربر اين سطح نوشته ميشود‪.‬‬

‫ادامه‬
 ‫ديد خارجي‬

‫‪ -6‬به تعريف مجموعه ديدهاي خارجي كاربر‪ ،‬سطح خارجي گفته ميشود‪.‬‬
‫‪ -7‬هر كاربر ميتواند تعدادي ديد داشته باشد‪.‬‬

‫‪ -8‬چند كاربر ميتوانند در يك ديد مشترك باشند‪.‬‬

 ‫ديد داخلي‬
‫‪ -1‬ديد ‪ DBMS‬و طراح پايگاه دادهها است و در سطحي پايينتر از سطح ادراكي‪ ،‬نسبت به كل‬
‫دادههاي ذخيرهشده است‪.‬‬
‫‪ -2‬در سطح فايلينگ منطقي مطرح است‪.‬‬
‫‪ -3‬مبتني بر يك ساختار فايل است كه با نظر طراح پايگاه طراحي ميشود و به طراحي‪ ،‬طراحي‬
‫فيزيكي موسوم است‪.‬‬
‫‪ -4‬در سطح داخلي پايگاه دادهها‪ ،‬فايلينگ منطقي تعريف ميشود‪.‬‬

‫‪ -5‬شماي داخلي نوعي برنامه است كه توسط خود ‪ DBMS‬توليد ميشود و شرح فايلينگ منطق‬
‫پايگاه است‪.‬‬
‫سطوح معماري در محيط ناپايگاهي و محيط پايگاهي و نقش ‪ DBMS‬در ايجاد‪ ،‬مديريت و پردازش فايلها‬

‫محيط پايگاهي‬ ‫محيط ناپايگاهي‬

‫شماي خارجي‬
‫سطوح انتزاعي‬
‫شماي ادراكي‬

‫طراح و پيادهساز‬ ‫شماي داخلي‪ :‬دستورات تعريف و كنترل فايلها‬

‫برنامههاي تعريف‪ ،‬كنترل و‬
‫پايگاه دادهها‬ ‫برنامهساز فايلپرداز‬
‫برنامههاي پردازش فايلها‬ ‫پردازش فايلها‬

‫‪DBMS‬‬ ‫‪OS‬‬
‫‪FS‬‬
‫‪FS‬‬ ‫‪AM‬‬
‫‪AM‬‬

‫‪DB‬‬
‫‪FLIES‬‬ ‫‪FILES‬‬
‫دادههاي ذخيرهشده‬
‫در محيط فيزيكي‬
‫دادههاي ذخيرهشده‬
‫در محيط فيزيكي‬
 ‫كاربر‬
‫در معناي عام‪ ،‬هر استفادهكننده از پايگاه دادهها را كاربر گوييم‪.‬‬
‫كاربر‬ ‫كاربر فرمي‬
‫كاربر منويي‬
‫كاربر نقشهاي‬
‫‪QL‬‬ ‫كاربر فرماني‬
‫برنامهساز‬ ‫نابرنامهساز‬ ‫كاربر پارامتري‬
‫‪HL + QL‬‬
‫كاربر گرافيكي‬
‫كاربر با زبان طبيعي‬
‫هميشگي‪ :‬منظم‬ ‫موردي‪ :‬نامنظم‬
‫كاربر صوتي‬

‫در اسلوب‬ ‫در اسلوب‬ ‫در اسلوب‬

‫تعاملي‬ ‫پيوسته‬ ‫يكجا‬

‫كاربر‪ :‬پاياني‬
‫سيستمساز‬
‫ابزارساز‬ ‫كاربردساز‬
‫(پيادهساز)‬

‫جزء تيم‬
‫جزء تيم اجرائي‬
‫مديريت پايگاه‬
 ‫زبان ميزبان‬

‫يكي از زبانهاي برنامهسازي متعارف مانند كوبول‪،PL1 ،‬‬

‫فرترن‪ ،‬پاسكال‪ C ،‬و زبانهايي مثل ‪JAVA ،LISP ،ADA‬‬
‫و نيز زبان اسمبلي است‪.‬‬
 ‫كاهش هزينه سازمان‬

‫افزايش تعداد‬
‫زبانهاي ميزبان مورد‬
‫انعطافپذيري بيشتر‬ ‫پذيرش‬ ‫تنوع كاربر‬
‫‪DBMS‬‬

‫تنوع كاربرد‬
 ‫زبان دادهاي فرعي‬

‫شامل سه دسته دستور زير است‪:‬‬

‫‪ -1‬دستورات تعريف دادهها )‪Data Definition Language (DDL‬‬

‫‪ -2‬دستورات عمليات روي دادهها )‪Data Manipulation Language (DML‬‬

‫‪ -3‬دستورات كنترل دادهها )‪Data Control Language (DCL‬‬

 ‫دستورهاي ‪ DSL‬براي سه سطح معماري پايگاه دادهها‬

‫سطح خارجي‬ ‫‪DLL‬‬

‫معماري‬
‫سطح ادراكي‬ ‫‪DML‬‬ ‫‪DSL‬‬
‫‪ANSI‬‬

‫سطح داخلي‬ ‫‪DCL‬‬

‫تقسيمبندي زبان دادهاي فرعي از نظر نياز به زبان ميزبان‬

‫مستقل (‪ :)I.DSL‬به زبان ميزبان نياز ندارد و به صورت تعاملي استفاده ميشود‪ .‬در واقع‬
‫يك زبان پرس وجو است‪.‬‬

‫ادغامشدني (‪ :)E.DSL‬دستورهايش در متن برنامهاي به زبان ميزبان به كار ميرود و مستقال‬

‫قابل استفاده نيست‪.‬‬

‫هم مستقل و هم ادغامشدني (‪)I/E.DSL‬‬

 ‫روند كلي مرحله كامپايل برنامه دوزباني‬
‫برنامه به‬
‫كامپايلر‬
‫دستورهاي ‪HL‬‬ ‫‪HL‬‬
‫‪:HL‬‬
‫كامپايل شده‬

‫دستورهاي‬
‫‪ HL‬و‬ ‫پيش‬
‫اجرا‬
‫دستورهاي‬ ‫كامپايلر‬
‫‪DSL‬‬

‫كامپايلر‬
‫دستورهاي‬
‫دستورهاي ‪DSL‬‬ ‫‪DSL‬‬ ‫‪:DSL‬‬
‫كامپايل شده‬
 ‫ويژگيهاي زبان دادهاي فرعي‬

‫‪ -1‬تعداد دستورهايش بايد كم باشد‪.‬‬

‫‪ -2‬دستورهايش بايد شبه زبان طبيعي باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬يادگيري و استفاده آن بايد ساده باشد‪.‬‬
‫‪ -4‬در طراحي آن بايد اصل وحدت دستور رعايت شود‪.‬‬
‫‪ -5‬دستورهايش بايد مبتني بر عناصر ساختاري اساسي ساختار دادهاي طراحي‬
‫شوند‪.‬‬

‫ادامه‬
 ‫ويژگيهاي زبان دادهاي فرعي‬
‫‪ -6‬بهتر است نارويهاي (ناروشمند) باشند‪.‬‬
‫‪ -7‬بهتر است كامپايلري باشد و نه مفسري‪.‬‬
‫‪ -8‬بهتر است از نظر ساختاري كامل باشد‪.‬‬
‫‪ -9‬بهتر است از نظر برنامهسازي و محاسباتي كامل باشد‪.‬‬
‫‪ -10‬زبان بايد از نظر تعداد دستورهاي كنترل دادهها و عملكرد هردستور‪ ،‬غني و قوي باشد‪.‬‬

‫‪ -11‬بايد از نظر انواع دادهاي و به ويژه انواع دادهاي انتزاعي و انواع دادهاي پيچيده غني باشد‪.‬‬
25