‫شاخص پیشرفت ‪##‬‬

‫حال چگونه می‌توان دریافت که آیا یک کش ور در مس یر پیش رفت قرار دارد یا نه و آیا س رعت‬
‫‌هایی که افتتاح می‌ش ود باید توجه کرد؟ آیا به‬
‫پیش رفت آن خوب اس ت یا نه؟ آیا به حجم ط رح‬
‫‌خوابی مسئوالن باید نگریست؟ واقعیت آن است که اموری از این دست بیشتر جنبه تبلیغ‬ ‫میزان پرکاری و کم‬
‫دارند و مالک درستی برای قضاوت نیستند‪ .‬مالک کمی و قابل استناد برای سنجش میزان و سرعت پیشرفت‪،‬‬
‫‌شود‪ .‬ممکن است در یک‬ ‫رشد اقتصادی هر کشور از محاسبه نرخ تغییرات تولید ناخالص ملی محاسبه می‬
‫‪،‬بخش اقتصاد رونقی ایجاد شود و این رونق مورد توجه رسانه‌ها قرار بگیرد‬

‫اقتصاد برای همه ‪### ۴‬‬

‫اما در نقاط دیگر اقتصاد رکودی عمیق به وجود آمده باشد‪ .‬برای سنجش این مسئله که آیا‬
‫اقتصاد در یک دوره خوب عمل کرده است یا نه به متغیر رشد اقتصادی‪ ¹‬در آن دوره توجه‬
‫‌آید‬
‫‌شود‪ ².‬رشد اقتصادی از محاسبه نرخ رشد تولید ناخالص داخلی به دست می‬
‫‪.‬می‬

‫**شکل ‪ .۱‬روند نرخ رشد اقتصادی ایران**‬

‫نمودار خطی نشان‌دهنده درصد رشد اقتصادی ایران از سال ‪ ۱۳۴۰‬تا حدود ‪ .۱۳۹۲‬محور عمودی از ‪[-۲۵‬‬
‫‌ای‬
‫‌دهد‪ .‬نمودار نوسانات زیادی دارد‪ ،‬با قله‬ ‫‌ها را نشان می‬‫تا ‪ +۲۵‬درصد‪ .‬محور افقی سال‬
‫حدود ‪ ٪۲۰‬در اوایل دهه ‪ ،۱۳۵۰‬سقوط شدید در زمان انقالب (حدود ‪ )۱۳۵۸-۱۳۵۷‬به زیر ‪،٪-۱۵‬‬
‫رشد مثبت در دوران بازسازی پس از جنگ (حدود ‪ )۱۳۷۰-۱۳۶۸‬به باالی ‪ ،٪۱۰‬رکود در اوایل دهه‬
‫‪ ،۱۳۷۰‬رشد مجدد در اوایل دهه ‪ ۱۳۸۰‬و سپس کاهش و منفی شدن در اواخر دهه ‪ ۱۳۸۰‬و اوایل‬
‫]‪۱۳۹۰.‬‬

‫**منبع ‪ -‬بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران**‬

‫‌دهد که اقتصاد ایران در دهه ‪ ۱۳۴۰‬خورشیدی عملکرد بسیار درخشان و ممتازی‬ ‫نمودار باال نشان می‬
‫داشته و پیوسته نرخ رشد باالیی را تجربه کرده است‪ .‬این رونق مستمر‪ ،‬زمینه بهبود و ارتقای موقعیت‬
‫اقتصادی ایران را فراهم آورد‪ .‬نکته جالب توجه آن است که از سال ‪ ۱۳۵۳‬که درآمد نفت در ایران‬
‫همزمان با جنگ اعراب و اسرائیل شدیدًا افزایش یافت‪ ،‬پس از یک دوره رونق موقت‪ ،‬نرخ رشد اقتصادی‬
‫ایران کاهش یافت و این وضعیت تا زمان انقالب و چند سال پس از انقالب تداوم یافت‪ .‬همان گونه که این‬
‫‌شود و این امر انگیزه الزم‬
‫نمودار به خوبی نشان می‌دهد‪ ،‬رشد اقتصادی ایران از سال ‪ ۱۳۶۵‬منفی می‬
‫‌کند‬
‫‌بس فراهم می‬‫‪.‬را برای پذیرش آتش‬

‫‌کند که این رشد به دلیل‬ ‫با آغاز دوران بازسازی‪ ،‬ایران نرخ رشد باالتر از ‪ ۱۰‬درصد را تجربه می‬
‫‌های صورت گرفته محقق شد؛ اما مستمر نبود و‬ ‫‌گذاری‬
‫‌های خالی و بازدهی باالی سرمایه‬ ‫استفاده از ظرفیت‬
‫ادامه نیافت‪ .‬متأسفانه با وقوع بحران ارزی در سال‌های ‪ ۱۳۷۲‬و ‪ ۱۳۷۳‬اقتصاد ایران دوباره به دوره رکود و‬
‫رشد پایین منتقل شد و این وضعیت تا سال ‪ ۱۳۸۰‬ادامه یافت‪ .‬از سال ‪ ۱۳۸۰‬هم‌زمان با‬

‫‪---‬‬
‫‪¹ Economic growth‬‬
‫‌ها‪ ،‬این روش‪ ،‬خیلی دقیق و بدون اشکال ‪²‬‬‫یا توجه به اثرگذاری درآمد نفت بر دیگر بخش‬
‫‌گذارد‬
‫‌ای است که درک خوبی از واقعیت در اختیار می‬
‫‪.‬نیست‪ ،‬اما شیوه سرانگشتی ساده‬
‫‪---‬‬

‫‌های معطوف به رشد اقتصادی ‪## ۵‬‬

‫فصل اول‪ .‬سیاست‬

‫‌شده در برنامه سوم‪ ،‬بار دیگر اقتصاد به دوره ر‬‫‌ریزی‬

‫افزایش قیمت نفت و انجام اصالحات ساختاری برنامه‬
‫‌رغم د‬
‫وارد شد‪ .‬تداوم رشد باالی قیمت نفت و افزایش آن‪ ،‬رشد باال را تا چند سال پشتیبانی کرد‪ ،‬اما به‬
‫باالی نفت‪ ،‬باز هم نرخ رشد اقتصادی از سال ‪ ۱۳۸۶‬دچار کاهش شد و این کاهش تداوم یافت و‬
‫‌ها منتهی شد‪ .‬در دوره تحریم‪ ،‬اقتصاد ایران افت نسبتًا شدیدی‬‫نهایتًا به دوره تشدید تحریم‬
‫‪.‬را تجربه کرد‬