Process 1

Department of Computer Science

University of Mazandaran
 ‫• یک فرآیند به مانند یک موجودیت است که از تعدادی عنصر تشکیل شده است‪.‬‬

‫• دو عنصر ضروری یک فرآیند عبارتنداز‪:‬‬

‫• کد برنامه (که ممکن است با فرآیندهای دیگری که همان برنامه را اجرا میکنند به اشتراک گذاشته‬
‫شود)‪.‬‬

‫• مجموعهای از دادههای مرتبط با آن کد‪.‬‬

‫• پردازنده شروع به اجرای کد برنامه میکند و این موجودیت در حال اجرا را یک فرآیند در نظر‬
‫میگیریم‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• یک فرآیند میتواند به طور منحصربهفرد با تعدادی از عناصر‪ ،‬از جمله موارد زیر مشخص شود‪:‬‬

‫• شناسه (‪ :)Identifier‬یک شناسه منحصربهفرد مرتبط با این فرآیند‪ ،‬تا آن را از سایر فرآیندها متمایز کند‪.‬‬

‫• حالت‪/‬وضعیت (‪ :)State‬اگر فرآیند در حال اجرا باشد‪ ،‬در وضعیت درحالاجرا (‪ )running state‬است‪.‬‬

‫• اولویت (‪ :)Priority‬سطح اولویت نسبت به سایر فرآیندها‪.‬‬

‫• شمارنده برنامه (‪ :)Program counter‬آدرس دستور بعدی در برنامه که باید اجرا شود‪.‬‬

‫‪Program‬‬
‫‪Identifier‬‬ ‫‪State‬‬ ‫‪Priority‬‬
‫‪counter‬‬

‫‪3‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• نشانگرهای حافظه (‪ :)Memory pointers‬شامل نشانگرهایی به کد برنامه و دادههای مرتبط با فرآیند و هر بلوک‬
‫حافظه مشترک با سایر فرآیندها‪.‬‬

‫• دادههای زمینه (‪ :)Context data‬دادههایی هستند که در هنگام اجرای فرآیند در ثبات های پردازنده وجود دارند‪.‬‬

‫• اطالعات وضعیت ورودی‪/‬خروجی (‪ :)I/O status information‬شامل درخواست‌های ورودی‪/‬خروجی معوق‪،‬‬

‫دستگاه‌های ورودی‪/‬خروجی اختصاص داده شده به این فرآیند‪ ،‬فهرستی از فایل‌های در حال استفاده توسط فرآیند و‬
‫غیره است‪.‬‬

‫• اطالعات حسابداری (‪ :)Accounting information‬این ممکن است شامل مقدار زمان پردازنده و ساعت استفاده‬
‫شده‪ ،‬محدودیتهای زمانی و غیره باشد‪.‬‬

‫‪Memory‬‬ ‫‪Context‬‬ ‫‪I/O status Accounting‬‬

‫‪pointers‬‬ ‫‪data‬‬ ‫‪information information‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• توسط سیستمعامل ایجاد و مدیریت میشود‪.‬‬

‫• شامل عناصر فرآیند است‪.‬‬

‫• این امکان وجود دارد که یک فرآیند در حال اجرا را قطع کرده و بعداً‬
‫اجرا را از سر بگیرید‪ ،‬گویی قطعی رخ نداده است‪.‬‬

‫• ابزار کلیدی که امکان پشتیبانی از چندین فرآیند را فراهم میکند‪.‬‬

‫• یک فرآیند عبارتنداز کد برنامه‪ ،‬مجموعهای از دادههای مرتبط با آن‬

‫کد و بلوک کنترل فرآیند است‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
‫• از دیدگاه پردازنده‪ ،‬دستورات را از‬
‫مجموعه خود به ترتیبی که توسط‬
‫ثبات شمارنده برنامه مشخص‬
‫میشود‪ ،‬اجرا میکند‪ .‬با گذشت‬
‫زمان‪ ،‬شمارنده برنامه ممکن است‬
‫به کد در برنامههای مختلف که‬
‫بخشی از فرآیندهای مختلف‬
‫هستند اشاره کند‪.‬‬

‫(‪:)dispatcher‬‬ ‫• توزیعکننده‬
‫برنامه کوچکی که پردازنده را از یک‬
‫فرآیند به فرآیند دیگر تغییر‬
‫میدهد‪.‬‬

‫‪6‬‬
‫رفتار یک فرآیند منفرد را با فهرست‬
‫کردن دنباله دستورالعمل‌هایی که برای‬
‫آن فرآیند اجرا می‌شوند‪ ،‬مشخص‬
‫میکنیم‪ .‬چنین فهرستی به عنوان اثری‬
‫(‪ )Trace‬از فرآیند نامیده میشود‪.‬‬

‫می‌توان رفتار پردازنده را با نشان دادن‬

‫اینکه چگونه اثر (‪ )Trace‬فرآیندهای‬
‫مختلف در هم می‌پیچد‪ ،‬مشخص کنیم‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫فرض می‌کنیم که سیستم‌عامل‬
‫فقط به یک فرآیند اجازه می‌دهد تا‬
‫حداکثر شش دوره دستورالعمل‬
‫اجرا شود و پس از آن قطع می‌شود‪.‬‬
‫این عمل مانع از به انحصار گرفتن‬
‫فرآیند‬ ‫توسط‬ ‫پردازنده‬ ‫زمان‬
‫میشود‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫مسئولیت اصلی سیستمعامل کنترل‬
‫اجرای فرآیندها است‪.‬‬

‫اولین قدم در طراحی یک سیستمعامل‬

‫برای کنترل فرآیندها‪ ،‬مدلسازی رفتار‬
‫فرآیندها است‪.‬‬

‫مدل ساده دو حالته‪ :‬یک فرآیند یا‬

‫توسط یک پردازنده اجرا میشود یا نه!‬
‫بنابراین دو مدل درحالاجرا یا‬
‫عدماجرا‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫• چهار رویداد معمول‪ ،‬منجر به ایجاد یک فرآیند میشود‪:‬‬

‫در یک محیط دستهای (‪ ،)Batch‬فرآیندی در پاسخ به ارسال یک کار ایجاد میشود‪.‬‬ ‫‪.1‬‬

‫در یک محیط تعاملی (‪ ،)Interactive‬زمانی که یک کاربر جدید تالش میکند وارد سیستم شود‪ ،‬یک فرآیند‬ ‫‪.2‬‬

‫ایجاد میشود‪.‬‬

‫یک سیستمعامل همچنین ممکن است یک فرآیند از طرف یک برنامه ایجاد کند‪.‬‬ ‫‪.3‬‬

‫• مثال‪ :‬کاربر درخواست میکند که یک فایل چاپ شود‪ ،‬سیستمعامل میتواند فرآیندی ایجاد کند که چاپ را مدیریت کند‪.‬‬

‫یک فرآیند ممکن است توسط یک فرایند موجود ایجاد شود‪.‬‬ ‫‪.4‬‬

‫• مثال‪ :‬یک فرآیند برنامه کاربردی ممکن است فرآیند دیگری را برای دریافت دادههایی که برنامه تولید میکند ایجاد کند و آن‬
‫دادهها را به شکلی مناسب برای تجزیه و تحلیل بعدی سازماندهی کند‪.‬‬

‫‪10‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• وقتی سیستمعامل یک فرآیند را به درخواست صریح یک فرآیند دیگر‬ ‫‪Process‬‬
‫ایجاد میکند‪ ،‬این عمل به عنوان ‪ Process spawning‬نامیده میشود‪.‬‬ ‫‪spawning‬‬

‫• هنگامی که یک فرآیند‪ ،‬فرآیند دیگری را ایجاد میکند‪ ،‬اولی به عنوان‬ ‫‪Parent‬‬

‫فرآیند والد در نظر گرفته میشود‪.‬‬ ‫‪process‬‬

‫• فرآیند جدید ایجاد شده به عنوان فرآیند فرزند نامیده میشود‪.‬‬ ‫‪Child‬‬
‫‪process‬‬

‫‪11‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• هر سیستم کامپیوتری باید وسیلهای را برای یک فرآیند فراهم کند تا تکمیل آن را نشان دهد‪.‬‬

‫• یک کار دستهای باید شامل یک دستورالعمل ‪ HALT‬یا یک تماس سرویس سیستمعامل (‪)OS Service Call‬‬
‫صریح برای خاتمه باشد‪.‬‬

‫• برای یک برنامه تعاملی‪ ،‬عملکرد کاربر نشان میدهد که فرآیند تکمیل شده است (مانند خروج از سیستم)‪.‬‬

‫• در رایانه شخصی‪ ،‬کاربر ممکن است از یک برنامه خارج شود‪.‬‬

‫‪12‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 13
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
 ‫• اگر همه فرآیندها همیشه آماده اجرا بودند‪ ،‬مدل پیشنهادی دو حالته دارای صف موثر میبود‪.‬‬

‫• صف یک لیست ‪ FIFO‬است و پردازنده به صورت ‪ Round-Robin‬روی فرآیندهای موجود کار میکند (به هر فرآیند‬
‫در صف زمان مشخصی داده میشود تا اجرا شود و سپس به صف بازگردانده میشود‪ ،‬مگر اینکه مسدود شده باشد)‪.‬‬

‫• این پیاده‌سازی ناکافی است‪ :‬برخی از فرآیندها در حالت ‪ Not Running‬آماده اجرا هستند‪ ،‬در حالی که برخی دیگر‬
‫مسدود شده‌اند و منتظر تکمیل عملیات ‪ I/O‬هستند‪.‬‬

‫‪14‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 .‫ تقسیم کنید‬Blocked/Waiting ‫ و‬Ready ‫ را به دو حالت‬Not Running ‫ حالت‬:‫• یک راه حل‬

15
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
 ‫درحالاجرا‪ :‬فرآیندی که در حال حاضر در حال اجراست‪.‬‬ ‫‪.1‬‬

‫آماده‪ :‬فرآیندی که آماده اجرا است و منتظر فرصت برای به دست گرفتن کنترل پردازنده ‪.‬‬ ‫‪.2‬‬

‫مسدود‪/‬منتظر‪ :‬فرآیندی که تا زمانی که رویدادی رخ ندهد (مانند تکمیل یک عملیات ‪ )I/O‬قابل اجرا نیست‪.‬‬ ‫‪.3‬‬

‫جدید‪ :‬فرآیندی که به تازگی ایجاد شده است اما هنوز توسط سیستمعامل در مجموعه فرآیندهای اجرایی‬ ‫‪.4‬‬

‫پذیرفته نشده است‪ .‬به طور معمول‪ ،‬یک فرآیند جدید هنوز در حافظه اصلی بارگذاری نشده است‪ ،‬اگرچه‬
‫بلوک کنترل فرآیند آن ایجاد شده است‪.‬‬

‫خروج‪ :‬فرآیندی که توسط سیستمعامل از مجموعه فرآیندهای قابل اجرا خارج شده است‪.‬‬ ‫‪.5‬‬

‫‪16‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 Null New Running Blocked

New Ready Blocked Ready

Ready Running Ready Exit

Running Exit Blocked Exit

17
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
 18
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
‫با ورود هر فرآیند‪ ،‬در صف آماده قرار‬
‫میگیرد‪ .‬وقتی سیستمعامل میخواهد‬
‫فرآیند دیگری را برای اجرا انتخاب کند‪،‬‬
‫یکی را از صف آماده انتخاب میکند‪.‬‬
‫(مثال‪ :‬میتواند یک صف ساده ‪FIFO‬‬

‫باشد) هنگامی که یک فرآیند در حال‬

‫اجرا از اجرا حذف میشود‪ ،‬بسته به‬
‫شرایط‪ ،‬یا خاتمه مییابد یا در صف‬
‫آماده یا مسدود قرار میگیرد‪ .‬در نهایت‪،‬‬
‫هنگامی که یک رویداد رخ میدهد‪،‬‬
‫فرآیندی که در صف مسدود منتظر آن‬
‫رویداد بوده است به صف آماده منتقل‬
‫میشود‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫مشکل یگانه بودن صف مسدود‪:‬‬
‫هنگامی که یک رویداد رخ میدهد‪،‬‬
‫سیستمعامل باید کل صف مسدود شده‬
‫را اسکن کند و فرآیندهای منتظر آن‬
‫رویداد را جستجو کند‪ .‬در یک‬
‫سیستمعامل بزرگ‪ ،‬صدها یا حتی‬
‫هزاران فرآیند در آن صف وجود دارد‪.‬‬
‫بنابراین‪ ،‬داشتن تعدادی صف‪ ،‬یکی‬
‫برای هر رویداد‪ ،‬کارآمدتر خواهد بود‪.‬‬
‫سپس‪ ،‬هنگامی که رویداد رخ میدهد‪،‬‬
‫کل لیست فرآیندهای موجود در صف‬
‫مناسب را میتوان به حالت آماده منتقل‬
‫کرد‪.‬‬
‫‪20‬‬
 ‫• مبادله (‪ : )Swapping‬شامل انتقال بخشی از یا تمام یک فرآیند از حافظه اصلی به دیسک است‪.‬‬

‫• هنگامی که هیچ یک از فرآیندهای حافظه اصلی در حالت آماده نیست‪ ،‬سیستمعامل یکی از فرآیندهای مسدودشده را به‬
‫یک صف تعلیق برروی دسیک انتقال میدهد‪.‬‬
‫• این یک صف از فرآیندهای موجود است که به طور موقت از حافظه اصلی حذف شده (به حالت تعلیق درآمده است)‪.‬‬

‫• سپس سیستم‌عامل فرآیند دیگری را از صف تعلیق وارد می‌کند یا یک درخواست فرآیند جدید را اجرا می‌کند‪.‬‬

‫• اجرا با فرآیند تازه وارد ادامه مییابد‪.‬‬

‫• مبادله یک عملیات ورودی‪/‬خروجی است و بنابراین امکان بدتر کردن مشکل وجود دارد‪ ،‬اما از آنجایی که ورودی‪/‬خروجی‬
‫دیسک معموالً سریع‌ترین ورودی‪/‬خروجی در یک سیستم است (نسبت به پرینتر و غیره)‪ ،‬مبادله معمو ‌الً عملکرد را بهبود‬
‫می‌دهد‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 22
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
 23
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
 Blocked to Blocked/Suspend New to Ready/Suspend or Ready

Blocked/Suspend to Ready/Suspend Blocked/Suspend to Blocked

Ready/Suspend to Ready Running to Ready/Suspend

Ready to Ready/Suspend Any State to Exit

24
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
 ‫• فرآیند فوراً برای اجرا در دسترس نیست‪.‬‬

‫• فرآیند ممکن است در انتظار یک رویداد باشد یا نباشد‪.‬‬

‫• این فرآیند توسط یک عامل (‪ )agent‬در حالت تعلیق قرار گرفت‪ :‬یا خود (یک فرآیند والد) یا سیستمعامل‪،‬‬
‫به منظور جلوگیری از اجرای آن‪.‬‬

‫• تا زمانی که عامل به صراحت دستور حذف را صادر نکند‪ ،‬ممکن است فرآیند از این حالت حذف نشود‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 26
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
 27
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
 ‫• سیستمعامل برای مدیریت فرآیندها و منابع‪ ،‬باید اطالعاتی در مورد وضعیت کنونی هر منبع و‬
‫فرآیند داشته باشد‪.‬‬

‫• برای تهیه این اطالعات‪ ،‬سیستمعامل برای هر موجودیتی (‪ ،)entity‬جداول اطالعاتی الزم را‬
‫ساخته و مدیریت میکند‪.‬‬

‫• چهار نوع جداول مختلف که توسط سیستمعامل نگهداری میشوند‪:‬‬

‫• حافظه‪ ،‬ورودی‪/‬خروجی‪ ،‬فایل و فرآیند‪.‬‬

‫‪28‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
‫سیستمعامل از چهار نوع‬ ‫•‬

‫جدول برای مدیریت منابع‬

‫استفاده میکند‪:‬‬
‫جدول‌حافظه‬ ‫‪.1‬‬

‫جدول‌ورودی‪/‬خروجی‬ ‫‪.2‬‬

‫جدول‌فایل‬ ‫‪.3‬‬

‫جدول‌فرآیند‬ ‫‪.4‬‬

‫‪29‬‬
 ‫• جداول حافظه برای ردیابی حافظه اصلی (واقعی) و ثانویه‬
‫تخصیص‌حافظه‌اصلی‌به‌فرآیندها‬
‫(مجازی) استفاده میشود‪.‬‬
‫تخصیص‌حافظه‌ثانویه‌به‌فرآیندها‬ ‫• قسمتی از حافظه اصلی برای استفاده توسط سیستمعامل رزرو‬
‫هر‌گونه‌ویژگی‌حفاظتی‌بلوکهای‌‬ ‫شده است‪ .‬باقیمانده برای استفاده توسط فرآیندها در دسترس‬
‫حافظه‌اصلی‌یا‌مجازی‬ ‫است‪.‬‬
‫هر‌گونه‌اطالعات‌مورد‌نیاز‌برای‌‬
‫مدیریت‌حافظه‌مجازی‬ ‫• فرآیندها با استفاده از حافظه مجازی یا مکانیزم مبادله (‪)swap‬‬
‫ساده در حافظه ثانویه نگهداری میشوند‪.‬‬

‫‪30‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• جداول ورودی‪/‬خروجی توسط سیستمعامل برای مدیریت دستگاههای ورودی‪/‬خروجی و کانالهای‬
‫سیستم کامپیوتری استفاده میشود‪.‬‬

‫• در هر زمان معین‪ ،‬یک دستگاه ورودی‪/‬خروجی ممکن است در دسترس باشد یا به یک فرآیند خاص‬
‫اختصاص داده شود‪.‬‬

‫• اگر عملیات ورودی‪/‬خروجی در حال انجام است‪ ،‬سیستمعامل باید اطالعات زیر را بداند‪:‬‬

‫وضعیت عملیات ورودی‪/‬خروجی‬ ‫‪.1‬‬

‫‪ .2‬مکانی در حافظه اصلی که به عنوان منبع یا مقصد انتقال ورودی‪/‬خروجی استفاده میشود‪.‬‬

‫‪31‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• سیستمعامل ممکن است جداول فایل را نیز نگهداری کند‪ .‬این جداول دارای اطالعات زیر میباشد‪:‬‬
‫• وجود فایلها‬

‫• موقعیت آنها در حافظه ثانویه‬

‫• وضعیت فعلی آنها‬

‫• سایر ویژگیها‬

‫• بسیاری از این اطالعات (اگر نگوییم همه)‪ ،‬ممکن است توسط یک سیستم مدیریتفایل نگهداری و‬
‫استفاده شوند‪ ،‬در این صورت‪ ،‬سیستمعامل اطالعات کمی از فایلها دارد‪.‬‬

‫‪32‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• در نهایت‪ ،‬سیستمعامل باید جداول فرآیند را برای مدیریت فرآیندها نگهداری کند‪.‬‬

‫• حافظه‪ ،‬ورودی‪/‬خروجی و فایل‌ها به نمایندگی از فرآیندها مدیریت می‌شوند‪ ،‬بنابراین باید به‬
‫طور مستقیم یا غیرمستقیم به این منابع در جداول فرآیند اشاره شود‪.‬‬

‫• خود جداول باید توسط سیستمعامل قابل دسترس باشند و مشمول مدیریتحافظه هستند‪.‬‬

‫‪33‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• جایی که فرآیند در آن‬
‫قرار دارد‪.‬‬ ‫برای مدیریت و‬
‫کنترل یک‬
‫• ویژگیهای فرآیند که برای‬ ‫فرآیند‪،‬‬
‫مدیریت آن ضروری‬ ‫سیستمعامل‬
‫است‪(.‬شناسه فرآیند و وضعیت‬ ‫باید بداند‪:‬‬
‫فرآیند)‬

‫‪34‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• قبل از اینکه بتوانیم به سؤاالتی بپردازیم که یک فرآیند در کجا واقع شده است یا ویژگیهای آن‬
‫چیست‪ ،‬باید به یک سؤال اساسیتر بپردازیم‪ :‬تجلی فیزیکی یک فرآیند چیست؟‬

‫‪35‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• یک فرآیند باید شامل یک برنامه یا مجموعهای از برنامهها و دادههای مرتبط باشد که باید اجرا شوند‪.‬‬

‫• یک فرآیند حداقل از حافظه کافی برای نگهداری برنامهها و دادههای آن فرآیند تشکیل شده است‪.‬‬

‫• برای اجرای یک برنامه نیاز به یک پشته است‪.‬‬

‫• هر فرآیند دارای تعدادی ویژگی است که توسط سیستمعامل برای کنترل فرآیند استفاده میشود‪ .‬به طور‬
‫معمول‪ ،‬مجموعهای از ویژگیها به عنوان یک بلوک کنترل فرآیند نامیده میشود‪.‬‬

‫• میتوانیم به این مجموعه از برنامه‪ ،‬داده‪ ،‬پشته و ویژگیها به عنوان تصویر فرآیند (‪)Process Image‬‬
‫اشاره کنیم‪.‬‬

‫‪36‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 37
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
 :‫• ما میتوانیم اطالعات بلوک کنترل فرآیند را به سه دسته کلی گروهبندی کنیم‬
)Process Identification( ‫ شناسایی فرآیند‬.1

)Processor State Information( ‫ اطالعات وضعیت پردازنده‬.2

)Process Control Information( ‫ اطالعات کنترل فرآیند‬.3

38
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
 39
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
 40
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
 41
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
 42
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
‫هر تصویر فرآیند شامل یک بلوک‬
‫کنترل فرآیند‪ ،‬یک پشته کاربر‪،‬‬
‫فضای آدرس خصوصی فرآیند و هر‬
‫فضای آدرس دیگری است که‬
‫فرآیند با سایر فرآیندها به اشتراک‬
‫میگذارد‪ .‬در شکل‪ ،‬هر تصویر‬
‫فرآیند به عنوان یک محدوده‬
‫پیوسته از آدرسها ظاهر می شود‪.‬‬
‫در اجرای واقعی‪ ،‬ممکن است اینطور‬
‫نباشد‪ .‬این به طرح مدیریتحافظه و‬
‫نحوه سازماندهی ساختارهای کنترل‬
‫توسط سیستمعامل بستگی دارد‪.‬‬

‫‪43‬‬
‫همانطور که قبال گفته شده است‬
‫بلوک کنترل فرآیند ممکن است‬
‫حاوی اطالعات ساختاری‪ ،‬از جمله‬
‫اشارهگرهایی باشد که امکان پیوند‬
‫بلوکهای کنترل فرآیند را فراهم‬
‫میکند‪ .‬بنابراین‪ ،‬صفهایی که در‬
‫بخش قبل توضیح داده شده است‬
‫میتوانند به عنوان لیستهای پیوندی‬
‫بلوکهای کنترل فرآیند پیادهسازی‬
‫شوند‪.‬‬

‫‪44‬‬
 ‫• بلوک کنترل فرآیند مهمترین ساختار داده در یک سیستمعامل است‪:‬‬
‫• هر بلوک کنترل فرآیند حاوی تمام اطالعات مربوط به یک فرآیند است که توسط سیستمعامل مورد‬
‫نیاز است‪.‬‬

‫• بلوک‌ها تقریب‌اً توسط هر ماژول در سیستم‌عامل‪ ،‬از جمله مواردی که با زمان‌بندی‪ ،‬تخصیص منابع‪،‬‬
‫پردازش وقفه‪ ،‬و نظارت و تحلیل عملکرد مرتبط هستند‪ ،‬خوانده و‪/‬یا اصالح می‌شوند‪.‬‬

‫• میتوان گفت که مجموعه بلوکهای کنترل فرآیند وضعیت سیستمعامل را مشخص میکند‪.‬‬

‫• مشکل طراحی‪:‬‬
‫• دسترسی ساده است اما محافظت سخت است‪.‬‬

‫‪45‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫مد‌هسته‬ ‫مد‌کاربر‬

‫• حالت‌با‌امتیاز‌بیشتر‬ ‫• حالت‌با‌امتیاز‌کمتر‬

‫• همچنین‌به‌عنوان‌مد‌سیستم‌یا‌‬ ‫• برنامههای‌کاربر‌در‌این‌مد‌اجرا‌‬
‫مد‌کنترل‌نیز‌نامیده‌میشود‪.‬‬ ‫میشوند‪.‬‬

‫• هسته‌سیستم‌عامل‬

‫‪46‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 47
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
 ‫• پردازنده چگونه میداند که در کدام حالت قرار است اجرا شود؟‬
‫• معموالً بیتی در ‪ PSW‬وجود دارد که مد اجرا را نشان میدهد‪.‬‬

‫• به عنوان مثال‪ ،‬پردازنده ‪ Intel Itanium‬را در نظر بگیرید که معماری ‪ 64‬بیتی ‪ IA-64‬را‬
‫پیادهسازی میکند‪.‬‬
‫• پردازنده دارای یک ثبات وضعیت ‪ PSR‬است که شامل یک قسمت ‪ CPL‬دو بیتی است‪ .‬سطح ‪ 0‬ممتازترین سطح است (مد‬
‫هسته)‪ ،‬در حالی که سطح ‪ 3‬کمترین (مد کاربر) است‪ .‬هنگامی که یک وقفه رخ میدهد‪ ،‬پردازنده بیشتر بیتهای موجود در ‪،PSR‬‬
‫از جمله فیلد ‪ CPL‬را پاک میکند‪ .‬این به طور خودکار ‪ CPL‬را روی سطح ‪ 0‬تنظیم میکند‪ .‬در پایان روال مدیریت وقفه‪،‬‬
‫دستورالعمل نهایی ‪ IRT‬است‪ .‬این دستورالعمل باعث میشود که پردازنده‪ ،‬مقادیر ثبات وضعیت ‪ PSR‬فرآیند قطع شده را بازیابی‬
‫کند که مد اجرا (مقادیر فیلد ‪ )CPL‬آن برنامه را بازیابی میکند‪.‬‬

‫‪48‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• یک شناسه منحصربهفرد را به فرآیند جدید‬
‫اختصاص میدهد‪.‬‬

‫به فرآیند فضای حافظه اختصاص میدهد‪.‬‬ ‫•‬

‫بلوک کنترل فرآیند را راهاندازی میکند‪.‬‬ ‫•‬

‫پیوندهای مناسب را تنظیم میکند‪.‬‬ ‫•‬

‫سایر ساختارهای داده را ایجاد یا گسترش‬ ‫•‬

‫میدهد‪.‬‬

‫‪49‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• در ظاهر‪ ،‬عملکرد تعویض فرآیند ساده به نظر میرسد‪ .‬در برخی مواقع‪ ،‬یک فرآیند در حال اجرا قطع‬
‫می‌شود و سیستمعامل فرآیند دیگری را به حالت ‪ Running‬اختصاص می‌دهد و کنترل را به آن‬
‫فرآیند می‌سپارد‪.‬‬

‫• با این حال‪ ،‬چندین مسئله طراحی مطرح شده است‪:‬‬

‫• چه رویدادهایی باعث تعویض فرآیند میشوند؟‬

‫• ما باید تفاوت بین تعویض مد اجرا و تعویض فرآیند را تشخیص دهیم‪.‬‬

‫• سیستمعامل برای دستیابی به تعویض فرآیند‪ ،‬چه کاری باید با ساختارهای داده مختلف تحت کنترل خود انجام‬
‫دهد؟‬

‫‪50‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫ در اینصورت سیستمعامل کنترل را از فرآیند در حال‬،‫• تعویض فرآیند ممکن است هر زمانی رخ دهد‬
.‫اجرا پس میگیرد‬

51
Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3
 ‫• وقفه ساعت (‪:)Clock interrupt‬‬
‫• برش زمانی (‪ :)time slice‬حداکثر مدت زمانی که یک فرآیند میتواند قبل از قطع شدن اجرا شود‪.‬‬

‫• وقفه ورودی‪/‬خروجی (‪:)I/O interrupt‬‬

‫• سیستم‌عامل تمام فرآیندهای مسدود شده مربوطه را به حالت آماده (و فرآیندهای مسدود‪/‬تعلیق شده را به‬
‫حالت آماده‪/‬تعلیق) منتقل می‌کند‪ .‬سیستمعامل تصمیم نهایی را میگیرد‪.‬‬

‫• خطای حافظه (‪:)Memory fault‬‬

‫• پردازنده برای کلمهای که در حافظه اصلی نیست با مرجع آدرس حافظه مجازی مواجه میشود‪.‬‬

‫‪52‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• یک خطا (‪ )Error‬یا شرایط استثنا (‪ )Exception‬ایجاد شده در فرآیند در حال اجرا‪.‬‬

‫• سیستمعامل تعیین میکند که آیا وضعیت کشنده (‪ )Fatal‬است یا خیر‪.‬‬

‫• اگر بله تعویض فرآیند شکل میگیرد‪.‬‬

‫• اگر‌خیراقدام‌(‪‌)Action‬به‌ماهیت‌خطا‌و‌طراحی‌سیستمعامل‌بستگی‌دارد‪.‬‬

‫‪53‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• اگر یک وقفه در انتظار باشد‪:‬‬

‫‪ .1‬شمارنده برنامه را روی آدرس شروع یک برنامه کنترلکننده وقفه (‪ )interrupt-handler‬تنظیم‬

‫میکند‪.‬‬

‫‪ .2‬از حالت کاربر به حالت هسته سوئیچ می‌کند‪ ،‬بنابراین کد پردازش وقفه ممکن است شامل‬
‫دستورالعمل‌های ممتاز باشد‪.‬‬

‫‪54‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• واکشی اولین دستورالعمل روال کنترلکننده وقفه و ذخیره زمینه (‪ )context‬فرآینده قطعشده‪.‬‬

‫• زمینه ذخیرهشده شامل‪ :‬هرگونه اطالعاتی که ممکن است با اجرای کنترلکننده وقفه تغییر کند و برای از‬
‫سرگیری فرآیند در آینده نیاز باشد‪( .‬شمارنده برنامه‪ ،‬اطالعات پشته و سایر ثباتها ‪)...‬‬

‫• کنترلکننده وقفه معموالً یک برنامه کوتاه است که چند کار اساسی مربوط به یک وقفه را انجام میدهد‪:‬‬
‫• پرچم یا نشانگر را بازنشانی میکند که وجود یک وقفه را نشان میدهد‪.‬‬

‫• یک تاییدیه (‪ )acknowledgment‬برای نهادی که وقفه را صادر کرده است (مانند یک ماژول ‪ )I/O‬ارسال کند‪.‬‬

‫• یا در صورت وجود خطا سیگنالی را به فرآیندی که در خواست داده ارسال کند‪.‬‬

‫• در وقفه مربوط به ساعت‪ ،‬کنترل را به ‪ dispatcher‬میدهد‪.‬‬

‫• وقفه لزوما تعویض فرآیند را به دنبال نخواهد داشت‪ ،‬در این حالت توابع ذخیره و بازیابی اجرا میشوند‪.‬‬

‫‪55‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫• تعویض مد اجرا مفهومی متمایز از تعویض فرآیند است‪.‬‬

‫• تعویض مد اجرا ممکن است بدون تغییر وضعیت فرآیند‬

‫در حالت اجرا (‪ )Running‬است رخ دهد‪.‬‬

‫• اگر قرار است فرآیند در حالت اجرا به حالت دیگری‬

‫(آماده‪ ،‬مسدود و غیره) منتقل شود‪ ،‬سیستمعامل باید‬
‫تغییرات اساسی در محیط خود ایجاد کند‪.‬‬

‫‪56‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬
 ‫‪ .1‬ذخیره اطالعات زمینه پردازنده‪ ،‬از جمله شمارنده برنامه و سایر ثباتها (مربوط به فرآیند در حال اجرا)‪.‬‬

‫‪ .2‬بروزرسانی ‪ PCB‬فرآیندی که در حالت اجرا است‪( .‬تغییر حالت اجرا به یک حالت دیگر)‬

‫‪ .3‬انتقال ‪ PCB‬فرآیند در حالت اجرا به صف مناسب (آماده‪ ،‬مسدود شده در رویداد ‪ ،i‬آماده‪/‬معلق)‪.‬‬

‫‪ .4‬انتخاب فرآیند بعدی (‪ )Next Process‬برای اجرا‪.‬‬

‫‪ .5‬بروزرسانی ‪ PCB‬فرآیند انتخاب شده‪.‬‬

‫‪ .6‬بروزرسانی ساختارهای داده مدیریت حافظه‪.‬‬

‫‪ .7‬بازیابی مقادیر زمینه (‪ )Context‬فرآیند انتخاب شده به زمانی که آخرین باز از حالت اجرا خارج شده‬
‫است‪.‬‬

‫‪57‬‬
‫‪Operating Systems Principles | Department of Computer Science | University of Mazandaran | Chapter 3‬‬