Chapter 2 Inverse Trignometery
Chapter 2 Inverse Trignometery
page
Purchase from www.A-PDF.com to remove the watermark www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
2023 PYQs
A Additional Practice Paper 1 and 2 released on 6th
September 2023
A 2023 July 65/C/1
A 2023 July 65 B
www.cbse.page www.cbse.page
2021 PYQs
A 2021 September 65/1 All Sets (COVID)
A 2021 September 65(B) (COVID)
2020 PYQs
A 2020 July 65/C All Sets
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Strict Warning
Don’t fall in the trap of sample papers which
others book publishers are selling or Youtubers
are promoting.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
I don’t understand why, when CBSE has officially
provided you the sample papers in their website
then why don’t you download and print it out.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Those sample papers which Youtubers and Book
publishers are selling only conatins old PYQs and
self-made questions
www.cbse.page
www.cbse.page
www.cuet.pw
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Fact
All book publishers do not include recent board
questions from all question papers.
www.cbse.page
www.cbse.page
www.cuet.pw
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
most important.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Telegram Channels
@board_cbse @pyqs12
www.cbse.page www.cbse.page
@ncertx
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Chapter 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
§ 2024 PYQs
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
◎ 2024 Julywww.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
(a) Both Assertion (A) and Reason (R) are true and Reason (R) is the
correct explanation of the Assertion (A).
(b) Both Assertion (A) and Reason (R) are true, but Reason (R) is not
the correct explanation of the Assertion (A).
(c) Assertion (A) is true but Reason (R) is false.
(d) Assertion (A) is false, but Reason (R) is true.
www.cbse.page www.cbse.page
Solution
(a) Both Assertion (A) and Reason (R) are true and Reason (R) is the
correct explanation of the Assertion (A).
A 1 Marks
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Formula Used:
The key property we use here is the relationship between the cosine
function and its inverse:
cos−1(cos θ) = θ if θ ∈ [0, π]
However, if θ is not within the principal range [0, π], we need to find an
www.cbse.page www.cbse.page
−1
The principal value branch of y = cos (x) has a range:
[0, π]
13π
Step 1: Simplify cos
6
13π
First, reduce to an equivalent angle within [0, 2π):
www.cbse.page www.cbse.page
6
13π π
= 2π +
6 6
www.cbse.page www.cuet.pw
Since 2π represents one full revolution, we know:
13π π
www.cbse.page
cos = cos www.cbse.page
6 6
We also know: p
π 3
cos =
6 2
µ ¶
−1 13π
Step 2: Evaluate cos cos
6
We now evaluate the expression using the principal value of the inverse
www.cbse.page www.cbse.page
cosine.
A The range of cos (x) is [0, π].
−1
p
π 3
A Since cos = , we calculate:
6 2
Ãp !
−1 3 π
www.cbse.page
cos = www.cbse.page
2 6
Thus:
π
µ ¶
−1 13π
cos cos =
6 6
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cuet.pw
Final Answer:
(a) Both Assertion (A) and Reason (R) are true and Reason (R) is the
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
A 2 Marks
3
µ ¶ Ã !
−1 1 1
cos − tan − p + cosec−1(−2)
−1
2 3
π π π
= + −
3 6 6
π
www.cbse.page www.cbse.page
=
3
Concept
www.cbse.page Builder
www.cbse.page
Formula Used:
A cos−1(x) is the inverse cosine function with a range of [0, π].
π π
µ ¶
−1
A tan (x) is the inverse tangent function with a range of − , .
www.cbse.page www.cbse.page
2 2
π π
µ ¶ · ¸
−1 −1 1
A cosec (x) = sin with a range of − , \ {0}.
x 2 2
µ ¶
−1 1
Step 1: Evaluate cos
2
We know:
π 1
www.cbse.page
cos = www.cbse.page
3 2
www.cbse.page www.cbse.page
Therefore:
π
µ ¶
−1 1
cos =
2 3
à !
−1 1
Step 2: Evaluate tan −p
3
We know:www.cbse.page
π 1 www.cbse.page
tan = p
6 3
www.cbse.page www.cuet.pw
π π
µ ¶
−1
A Since the input is negative, and the range of tan x is − , :
2 2
à !
−1 1 π
tan −p = −
www.cbse.page
3 6 www.cbse.page
π π π
µ ¶ µ ¶
www.cbse.page
= − − + − www.cbse.page
3 6 6
www.cbse.page www.cbse.page
π π π
= + −
3 6 6
www.cbse.page www.cuet.pw
π π
The terms − cancel out:
6 6
π
=
3
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer:
π
3
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
π p
µ ¶ µ ¶
13π
sin−1 sin + cos−1 cos + tan−1( 3)
6 3
π π π
= + +
6 3 3
5π
= www.cbse.page www.cbse.page
6
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page
Concept
www.cbse.page
Builder
Formula Used:
π π
· ¸
−1
A sin (x) is the inverse sine function with a range of − , .
www.cbse.page
2 2
www.cbse.page
π π
· ¸
13π
First, reduce to its equivalent within the range − , :
6 2 2
13π π
= 2π +
6 6
Since sin is periodic with period 2π:
13π π 1
www.cbse.page
sin = sin = www.cbse.page
6 6 2
www.cbse.page www.cuet.pw
Now, using the range of the inverse sine function:
π
µ ¶
−1 1
sin =
2 6
www.cbse.page www.cbse.page
π
µ ¶
−1
Step 2: Evaluate cos cos
3
Since cos−1(x) is the principal value branch with range [0, π]:
π π
µ ¶
−1
cos cos =
3 3
p−1
Step 3: Evaluate tan ( 3)
www.cbse.page www.cbse.page
We know:
π p
tan = 3
3
Therefore:
−1
p π
tan ( 3) =
www.cbse.page 3 www.cbse.page
π p
µ ¶ µ ¶
−1 13π −1 −1
sin sin + cos cos + tan ( 3)
6 3
π π π
www.cbse.page
= + + www.cbse.page
6 3 3
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Find the common denominator and add:
π 2π 2π
= + +
6 6 6
π + 2π + 2π 5π
= =
www.cbse.page 6 6 www.cbse.page
Final Answer:
5π
6
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
2π
=−
5
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
Formula Used:
π π
µ ¶
−1
A tan (x) is the inverse tangent function with a range of − , .
www.cbse.page www.cbse.page
2 2
A cos−1(x) is the inverse cosine function with a range of [0, π].
π π
· ¸
−1
A sin (x) is the inverse sine function with a range of − , .
2 2
µ ¶
−1 3π
Step 1: Evaluate tan tan
www.cbse.page
5 www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
−1
First, note that the principal value range of tan is:
π π
µ ¶
− ,
2 2
3π
is not within this range.
5
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
5 5
µ ¶
−1 13π
Step 2: Evaluate cos cos
6
13π
First, reduce to its equivalent within the range [0, π]:
6
13π π
www.cbse.page
= 2π + www.cbse.page
6 6
Since cosine is even and periodic:
13π π
cos = cos
6 6
Now:
π π
µ ¶
−1
cos cos =
www.cbse.page 6 6 www.cbse.page
µ ¶
−1 1
Step 3: Evaluate sin −
2
We know:
π
µ ¶
1
sin − = −
6 2
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
π π
· ¸
Since the range of the inverse sine function is − , :
2 2
π
µ ¶
−1 1
sin − = −
2 6
2π
=−
5
Final Answer:
2π
−
5
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
◎ 2024 July www.cbse.page
65(B)/S
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
(a) Both (A) and (R) are true and (R) is correct explanation of (A)
A 1 Marks
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
Formula Used:
π π
µ ¶
−1
A The principal value of tan (x) lies within the range − , .
www.cbse.page www.cbse.page
2 2
p p
A tan−1( 3) is the angle θ such that tan(θ) = 3.
π p
A tan = 3.
3
p
Step 1: Evaluate the Principal Value of tan−1( 3)
We know:
π p
www.cbse.page
tan = 3 www.cbse.page
3
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
π π π
µ ¶
Since is within the range − , :
3 2 2
−1
p π
tan ( 3) =
3
Hence, the Assertion (A) is true.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Step 3: Conclusion
www.cbse.page www.cbse.page
Since both Assertion (A) and Reason (R) are true, and Reason (R)
correctly explains why Assertion (A) is true, the correct choice is:
Final Answer:
(a) Both Assertion (A) and Reason (R) are true and Reason (R) is the
correct explanation of the Assertion (A).
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
OR
Find the domain of cos−1(3x − 2).
www.cbse.page www.cbse.page
Solution
A 2 Marks
2π π
Required value = + =π
3 3
OR
−1 ≤ 3x − 2 ≤ 1
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
1
Gives ≤ x ≤ 1 or [1/3, 1]
3
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Part 1: Find the Principal Value
Formula Used:
A The principal value of cos−1(x) lies within the range [0, π].
π π
· ¸
−1
A The principal value of sin (x) lies within the range − , .
2 2
A cos (cos θ) = θ if θ ∈·[0, π]. ¸
−1
π π
A sin (sin θ) = θ if θ ∈ − , .
−1www.cbse.page www.cbse.page
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
µ ¶
−1 2π
Step 1: Evaluate cos cos
3
www.cbse.page www.cuet.pw
Since:
2π
∈ [0, π]
3µ ¶
www.cbse.page
−1 2π 2π www.cbse.page
cos cos =
3 3
µ ¶
−1 2π
Step 2: Evaluate sin sin
3
2π −1
The value is not within the range of the principal branch of sin :
3
2π
www.cbse.page is in the second quadrant. www.cbse.page
3
Using the identity:
π
µ ¶
2π
sin π − = sin
3 3
www.cbse.page www.cuet.pw
The equivalent angle in the principal range is:
2π π
µ ¶
www.cbse.page 2π www.cbse.page
−1
sin sin = π− =
3 3 3
3 3
Final Answer:
π
www.cbse.page
OR www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
−1
Part 2: Find the Domain of cos (3x − 2)
www.cbse.page www.cuet.pw
Formula Used:
−1
A The function cos (x) is defined when x ∈ [−1, 1].
www.cbse.page www.cbse.page
−1 ≤ 3x − 2 ≤ 1
−1 ≤ 3x − 2 ≤ 1
1
x≥
3
www.cbse.page www.cuet.pw
Solve the Right Inequality:
3x − 2 ≤ 1
www.cbse.page 3x ≤ 3 www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
x ≤1
Final Answer: · ¸
www.cbse.page
1 www.cbse.page
,1
3
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
2024 March
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
(a) Both Assertion (A) and Reason (R) are true and Reason (R) is the
correct explanation of the Assertion (A).
(b) Both Assertion (A) and Reason (R) are true, but Reason (R) is not
the correct explanation of the Assertion (A).
(c) Assertion (A) is true and Reason (R) is false.
(d) Assertion (A) is false and Reason (R) is true.
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 1 Marks
www.cbse.page www.cuet.pw
(c) Assertion (A) is true and Reason (R) is false.
Range of cos−1 x is [0, π]
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
2
www.cbse.page www.cbse.page
Explanation:
A The function cos−1(x) is defined for all x ∈ [−1, 1].
A Hence, the domain of y = cos−1(x) is indeed [−1, 1]. Assertion (A) is
correct.
A The principal value branch of cos (x) has a range of [0, π], which
−1
www.cbse.page www.cuet.pw
π
A However, it does not exclude . The range is continuous and
2
π
includes .
2
A Therefore, Reason (R) is incorrect.
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer:
(c) Assertion (A) is true and Reason (R) is false.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 2 Marks
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
" Ã p !#
−1 −1 3 π
sin k tan 2 cos =
2 3
π π
· µ µ ¶¶¸
−1
k tan 2 cos cos = sin
6 3
µ ¶ p
π 3
k tan
www.cbse.page
= www.cbse.page
3 2
p
p 3
k 3=
2
1
k=
2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
" Ã p !#
−1 −1 3 π
Find the value of k if sin k tan 2 cos =
2 3
Formula Used:
A cos−1(x) = θ =⇒ cos θ = x and θ ∈ [0, π]
www.cbse.page www.cbse.page
A sin θ + cos2 θ = 1
2
2 tan θ
A tan(2θ) =
1 − tan2 θ
Step 1: Let Ãp !
3
cos−1
=θ
2
Then: www.cbse.page
p
www.cbse.page
3
cos θ =
2
www.cbse.page www.cuet.pw
Using sin θ + cos θ = 1:
2 2
à p !2
2 3 3 1
sin θ = 1 − = 1− =
2 4 4
www.cbse.page www.cbse.page
1
sin θ =
2
1 − tan2 θ
www.cbse.page www.cbse.page
sin θ
First, find tan θ = :
cos θ
1
2 1
tan θ = p = p
3 3
2
Now apply the formula:
www.cbse.page www.cbse.page
1
2·p
3
tan(2θ) = Ã !2
1
1− p
3
2 2
p p
www.cbse.page 3 3 2 3 p www.cbse.page
= = =p · = 3
1 2 3 2
1−
3 3
Step 3: Substitute into the Given Equation
−1
p π
sin (k 3) =
3
This implies:
www.cbse.page
π p www.cbse.page
sin = k 3
3
p
3 p
=k 3
2
www.cbse.page www.cuet.pw
p
Since 3 ̸= 0: p
3/2 1
k= p =
3 2
Final Answer:
1
www.cbse.page k= www.cbse.page
2
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 2 Marks
Ãp ! µ ¶
−1 2 −1 −1
Since a = sin + cos
2 2
à ! µ ¶
−1 1 −1 −1
= sin p + cos
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
π 2π 11π
= + =
4 3 12
à !
−1
p −1 1
b = tan ( 3) − cot − p
3
π 2π −π
= − =
3 3
www.cbse.page 3 www.cbse.page
11π π
Now, a + b = −
12 3
11π − 4π
=
12
7π
=
12
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Given:
Ãp ! µ ¶
−1 2 −1 1
1. a = sin + cos −
2 2
à !
−1
p −1 1
www.cbse.page
2. b = tan ( 3) − cot − p www.cbse.page
3
Find the value of a + b.
Solution:
Step 1: Break Down a into Two Parts
First, a is the sum of two inverse trigonometric functions:
Ãp !
www.cbse.page www.cbse.page
−1 2
1. sin
2
µ ¶
−1 1
2. cos −
2
www.cbse.page www.cuet.pw
Ãp !
−1 2
Part 1: sin
2
www.cbse.page www.cbse.page
π π
· ¸
−1
The range of sin is − , .
2 2
We know that: µ ¶ p
π 2
sin =
4 2
Thus: Ãp !
−1 2 π
sin =
www.cbse.page
2 4 www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
µ www.cbse.page
¶ www.cuet.pw
−1 1
Part 2: cos −
2
The range of cos−1 is [0, π].
We know that:
π
µ ¶
1
cos =
3 2
For the negative value, cosine is negative in the second quadrant:
www.cbse.page www.cbse.page
π 2π
µ ¶
1
cos − = π − =
−1
2 3 3
Summing Up a:
Now, add the two results:
π 2π 11π
a= + =
4 3 12
www.cbse.page www.cbse.page
Part 1: tan−1( 3)
π π
µ ¶
−1
The range of tan is − , .
2 2
We know that:
π p
µ ¶
tan = 3
3
Thus:
−1
p π
tan ( 3) =
www.cbse.page
3 www.cbse.page
à www.cbse.page
! www.cuet.pw
−1 1
Part 2: cot − p
3
The range of cot−1 is (0, π).
First, consider the positive case:
à !
−1 1 π
www.cbse.page cot p = www.cbse.page
3 3
www.cbse.page www.cbse.page
Calculating b:
Now, b is defined as:
à !
π 2π π
www.cbse.page www.cbse.page
−1
p −1 1
b = tan ( 3) − cot − p = − =−
3 3 3 3
Step 3: Find a + b
Now, we have:
11π π 4π
a= , b=− =−
12 3 12
Thus: www.cbse.page
11π 4π 7π www.cbse.page
a +b = − =
12 12 12
7π
Final Answer:
12
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 2 Marks
p #
x 3 − 3x 2
−1 −1
cos x + cos +
2 2
" p #
−1 cos θ 3
= θ + cos + × sin θ
2 2
π π π
· µ ¶¸
= θ + cos−1
cos − θ = θ + − θ =
www.cbse.page www.cbse.page
3 3 3
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page
Concept
www.cbse.page
Builder
Problem:
Simplify the expression:
www.cbse.page www.cbse.page
" p #
−1 −1 x 3 − 3x 2 1
cos x + cos + ; ≤x ≤1
2 2 2
Solution:
Step 1: Define angle
Let θ = cos−1 x, which means:
www.cbse.page p www.cbse.page
π 1
The range for θ is 0 ≤ θ ≤ since ≤ x ≤ 1.
3 2
www.cbse.page www.cuet.pw
Step 2: Simplify second term
The second term can be rewritten as:
à p !
−1 x 3 p
cos + 1 − x2
www.cbse.page
2 2 www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Step 3: Recognize trigonometric identity
Notice that: p
π
µ ¶
1 3 p
x+ 1 − x = cos − θ
2
2 2 3
because:
cos(A − B ) = cos A cos B + sin A sin B
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Step 4: Substitute and simplify
Therefore: " p #
x 3 − 3x 2 π
cos−1
+ = −θ
2 2 3
Now the original expression becomes:
π π
www.cbse.page
µ ¶ www.cbse.page
θ+ −θ =
3 3
Final Answer:
π
3
Verification:
For x = 1:
www.cbse.page www.cbse.page
π π
µ ¶
−1 −1 1
cos (1) + cos = 0+ =
2 3 3
www.cbse.page www.cuet.pw
1
For x = :
2
π π
µ ¶ µ ¶
−1 1 −1 1 3
cos + cos + = +0 =
2 4 4 3 3
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
2024 March
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
cos x 2x 2x
µ ¶ · ¸
−1
(a) tan ∴ cos x = cos − sin
1 − sin x
www.cbse.page 2 2
www.cbse.page
2x
cos − sin 2x
−1
2 2 £ 2 2
¤
= tan µ ¶2 a − b = (a + b)(a − b)
x x
cos − sin
2 2
x x
cos + sin
www.cbse.page www.cbse.page
−1
= tan
2 2
x x
cos − sin
2 2
x
1 + tan
−1
= tan
2
x
1 − tan
2
π
www.cbse.page www.cbse.page
x
tan + tan ·
tan A + tan B
¸
−1
= tan
4 2
tan(A + B ) =
π x 1 − tan A · tan B
1 − tan tan
4 2
π x
µ ¶
−1
= tan tan +
4 2
π x
= + www.cbse.page www.cbse.page
4 2
www.cbse.page www.cbse.page
µ ¶ Ã !
−1 1−1 −1 1
(b) tan(1) + cos − + sin − p
2 2
π π
µ ¶ µ ¶ µ µ ¶¶
−1 −1 2π −1
= tan tan + cos cos + sin sin −
4 3 4
π 2π π
= + −
www.cbse.page
4 3 4 www.cbse.page
2π
=
3
Concept
www.cbse.page www.cbse.page
Builder
Problem (a) µ
cos x π π
¶
−1
www.cbse.page www.cbse.page
Express tan , where − < x < in the simplest form.
1 − sin x 2 2
Detailed Solution
cos x
µ ¶
−1
Let us carefully analyze and simplify the expression tan step
1 − sin x
by step.
π x π
0< + <
4 2 2
This is crucial because it ensures that:
π x π x
µ µ ¶¶
−1
tan tan + = +
4 2 4 2
without any need for periodicity adjustments.
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer:
www.cbse.page www.cbse.page
π x
Therefore, the simplified form is +
4 2
www.cbse.page www.cuet.pw
Problem (b)
Find the principal value of
µ ¶ Ã !
www.cbse.page
−1 −1 1 1
www.cbse.page
−1
tan (1) + cos − + sin − p
2 2
Detailed Solution
We will evaluate each inverse trigonometric function separately, paying
close attention to their principal ranges.
www.cbse.page www.cuet.pw
−1
First Term: tan (1)
www.cbse.page www.cbse.page
−1 π π
A The arctangent function tan has a principal range of (− , ).
2 2
π
A We know that tan = 1.
4
−1 π
A Therefore, tan (1) = .
4
www.cbse.page www.cuet.pw
µ ¶
www.cbse.page1 −1
www.cbse.page
2 3
www.cbse.page www.cuet.pw
à !
−1 1
Third Term: sin −p
2
−1 π π
A The arcsine function sin has a principal range of [− , ].
2 2
1
A We need an angle in this range whose sine is − p .
www.cbse.page www.cbse.page
2
www.cbse.page www.cbse.page
π
µ ¶
1
A We know that sin − = − p .
4 2
à !
−1 1 π
A Therefore, sin − p = − .
2 4
π 2π π 2π
+ − =
4 3 4 3
π 2π
Notice how the terms cancel each other out, leaving us with .
4 3
www.cbse.page www.cuet.pw
Final Answer:s
2π
The principal value of the expression is
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
2024 March
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
2 3
85
=
36
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
µ ¶ µ ¶
2 −1 1 2 −1 1
sec tan + cosec cot
2 3
This involves two main parts:
2 −1
A Evaluating sec (tan (1/2))
A Evaluating cosec2(cot−1(1/3))
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
2 −1
Part 1: Evaluating sec (tan (1/2))
−1 1
θ = tan
2
So,
1
tan θ =
2
www.cbse.page www.cuet.pw
Step 2: Construct a Right Triangle
www.cbse.page www.cbse.page
Adjacent 2
cos θ = =p
Hypotenuse 5
p
1 5
sec θ = =
cos θ 2
Step 4: Square sec θ
www.cbse.page www.cbse.page
à p !2
2 5 5
sec θ = =
2 4
www.cbse.page www.cuet.pw
2 −1
Part 2: Evaluating cosec (cot (1/3))
www.cbse.page www.cbse.page
−1
Step 1: Understand the Inner Function cot (1/3)
www.cbse.page www.cbse.page
−1
The term cot (1/3) represents an angle whose cotangent is 1/3.
Let: µ ¶
−1 1
φ = cot
3
So,
1
cot φ =
3
www.cbse.page
www.cbse.page
www.cuet.pw
www.cbse.page
k = 12 + 32 = 1 + 9 = 10
sec θ + cosec φ = +
4 9
www.cbse.page www.cuet.pw
Finding a Common Denominator
The least common multiple of 4 and 9 is 36.
Converting each fraction:
5 5 × 9 45 10 10 × 4 40
www.cbse.page
= = , = =www.cbse.page
4 4 × 9 36 9 9 × 4 36
www.cbse.page www.cbse.page
Adding:
45 40 85
+ =
36 36 36
Final Answer:
85
36
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Required value
· µ ¶¸
2 −1 3
£ 2 ¡ −1 ¢ ¤
= 1 − cos cos + sec sec 3 − 1
µ ¶ 5
9
= 1− + (9 − 1)
25
216
= www.cbse.page www.cbse.page
25
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
µ µ ¶¶
2 −1 3
Part 1: Evaluating sin cos
5
µ ¶
−1 3
Step 1: Understanding cos
µ ¶ 5
−1 3 3
The term cos represents an angle whose cosine is .
www.cbse.page www.cbse.page
5 5
www.cbse.page www.cbse.page
Let: µ ¶
−1 3
θ = cos
5
So,
3
cos θ =
5
www.cbse.page www.cuet.pw
Step 2: Constructing a Right Triangle
www.cbse.page www.cbse.page
−1
Step 1: Understanding sec (3)
The term sec−1(3) represents an angle whose secant is 3.
Let:
φ = sec−1(3)
So,
www.cbse.page www.cbse.page
sec φ = 3
www.cbse.page www.cuet.pw
Step 2: Constructing a Right Triangle
Hypotenuse
Since sec φ = = 3, we consider:
Adjacent
A Hypotenuse = 3
www.cbse.page www.cbse.page
A Adjacent side = 1
www.cbse.page www.cbse.page
Final Calculation
Now, summing the two results:
www.cbse.page www.cbse.page
2 2 16
sin θ + tan φ = + 8
25
www.cbse.page www.cuet.pw
Converting to Common Denominator
To add these terms, convert 8 to a fraction with denominator 25:
200
8=
www.cbse.page
25 www.cbse.page
Now, adding:
16 200 216
+ =
25 25 25
Verification
2 −1
Verification for sin (cos (3/5))
www.cbse.page www.cbse.page
2 2
tan φ = 3 − 1 = 9 − 1 = 8
Final Answer:
www.cbse.page
216 www.cbse.page
25
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
csc θ = 3
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Step 2: Constructing a Right Triangle
Hypotenuse
Since csc θ = = 3, we consider:
Opposite
A Hypotenuse = 3
A Opposite side = 1
www.cbse.page www.cbse.page
µ µ ¶¶
2 −1 1
Part 2: Evaluating sin cos
3
www.cbse.page
www.cbse.page
www.cuet.pw
www.cbse.page
µ ¶
−1 1
Step 1: Understanding cos
µ ¶ 3
−1 1 1
The term cos represents an angle whose cosine is .
3 3
Let: µ ¶
−1 1
φ = cos
3
So, www.cbse.page www.cbse.page
1
cos φ =
3
www.cbse.page www.cuet.pw
Step 2: Constructing a Right Triangle
Consider a right-angled triangle where:
A Adjacent side = 1 (from cos φ)
www.cbse.page www.cbse.page
A Hypotenuse = 3
www.cbse.page www.cbse.page
Final Calculation
Now, summing the two results:
www.cbse.page
2 2 8 www.cbse.page
cot θ + sin φ = 8 +
9
Converting to Common Denominator
To add these terms, convert 8 to a fraction with denominator 9:
72
8=
9
Now, adding:
www.cbse.page www.cbse.page
72 8 80
+ =
9 9 9
Verification
2 −1
Verification for cot (csc (3))
Using the identity cot2 θ = csc2 θ − 1:
www.cbse.page www.cbse.page
2 2
cot θ = 3 − 1 = 9 − 1 = 8
3 9 9
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer:
80
9
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
2024 March
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
OR www.cbse.page
−1
¡ 2 ¢
Find the domain of the function f (x) = sin x − 4 . Also, find its range.
Solution
A 2 Marks
−π π π −π
The given expression = + − =
6 3 4 12
www.cbse.page
OR www.cbse.page
2
−1 É x −4 É 1
2
⇒ 3Éx É5
p p p p
Domain = [− 5, − 3] ∪ [ 3, 5]
π π
· ¸
Range = − ,
2 2
www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
3 3 2
www.cbse.page www.cbse.page
à !
−1 1
Step 1: Evaluating tan −p
3
−1 π π
The range of tan (x) is − to .
2 2
We know that:
π
µ ¶
1
www.cbse.page tan − = − p www.cbse.page
6 3
Thus, Ã !
−1 1 π
tan − p = −
3 6
www.cbse.page www.cuet.pw
à !
−1 1
Step 2: Evaluating cot
www.cbse.page p www.cbse.page
3
The range of cot (x) is 0 to π. We know that:
−1
π
µ ¶
1
cot =p
3 3
Thus,
à !
www.cbse.page
−1 1 π www.cbse.page
cot p =
3 3
www.cbse.page www.cuet.pw
π
· µ ¶¸
−1
Step 3: Evaluating tan sin −
2
π
µ ¶
First, compute sin − :
www.cbse.page
2 www.cbse.page
π
µ ¶
sin − = −1
2
−1
Now, evaluate tan (−1):
−1 π
tan (−1) = −
4
www.cbse.page
www.cbse.page
www.cuet.pw
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
2π 4π 3π π www.cbse.page
− + − =−
12 12 12 12
Final Answer:
π
−
12
www.cbse.page
OR www.cbse.page
−1 ≤ x 2 − 4 ≤ 1
A x 2 − 4 ≥ −1 leads to:
2
x ≥3
p p
x ≤ − 3 or x ≥ 3
A x 2 − 4 ≤ 1 leads to:
2
x ≤5
p p
www.cbse.page
− 5≤x ≤ 5 www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Combining both inequalities, the domain is:
p p p p
x ∈ [− 5, − 3] ∪ [ 3, 5]
For x ∈ [− 5, − 3] ∪ [ 3, 5]:
www.cbse.page www.cbse.page
p
A At x = ± 3: p 2
y = ( 3) − 4 = 3 − 4 = −1
p
A At x = ± 5: p 2
y = ( 5) − 4 = 5 − 4 = 1
www.cbse.page www.cuet.pw
Since y varies from −1 to 1, the range of f (x) is:
www.cbse.page www.cbse.page
π π
− ≤ f (x) ≤
2 2
Final Answers:
p p p p
A Domain: [− 5, − 3] ∪ [ 3, 5]
π π
· ¸
A Range: − ,
www.cbse.page www.cbse.page
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
OR www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
2 −1
¡ ¢
Find the domain of f (x) = cos 1 − x . Also, find its range.
Solution
A 2 Marks
π π 5π
µ ¶
−π
The given expression =
www.cbse.page
+ π− + = www.cbse.page
6 6 6 6
OR
− 1 É 1 − x2 É 1
⇒ 0 É x2 É 2
p p
Domain = [− 2, 2]
Range = [0, π]
www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
2 2 3
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
µ ¶
−1 1
Step 1: Evaluating sin −
2
−1 π π
The range of sin (x) is − to . We know that:
2 2
π
µ ¶
1
sin − = −
www.cbse.page
6 2 www.cbse.page
Thus,
π
µ ¶
−1 1
sin − = −
2 6
www.cbse.page www.cuet.pw
à p !
−1 3
Step 2: Evaluating cos −
www.cbse.page www.cbse.page
2
The range of cos−1(x) is 0 to π. We know that:
µ ¶ p
5π 3
cos =−
6 2
Thus,
à p !
www.cbse.page
−1 3 5π www.cbse.page
cos − =
2 6
www.cbse.page www.cuet.pw
µ ¶
−1 4π
Step 3: Evaluating cot tan
3
4π
First, compute tan :
3
www.cbse.page www.cbse.page
π π p
µ ¶ µ ¶ µ ¶
4π
tan = tan π + = tan = 3
3 3 3
p
Now, evaluate cot−1( 3):
www.cbse.page www.cuet.pw
The range of cot−1(x) is 0 to π, and:
π p
µ ¶
www.cbse.page
cot = 3 www.cbse.page
6
www.cbse.page www.cbse.page
Thus,
−1
p π
cot ( 3) =
6
6 6 6
Simplifying:
π π
µ ¶
5π 5π 5π
− + + = 0+ =
6 6 6 6 6
www.cbse.page www.cuet.pw
Final Answer:
www.cbse.page
5π www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
−1 2
Problem 2: Domain and Range of the Function f (x) = cos (1 − x )
2
−1 ≤ 1 − x ≤ 1
p p
− 2≤x ≤ 2
A 1 − x 2 ≤ 1 leads to:
2
−x ≤ 0
2
x ≥0
Which is always true for all real x.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
A At x = 0:
y = 1−0 = 1
p
A At x = ± 2: p 2
y = 1 − ( 2) = 1 − 2 = −1
Since y varies from −1 to 1, the range of f (x) is:
www.cbse.page www.cuet.pw
Final Answers:
p p
A Domain: [− 2, 2]
A Range: [0, π]
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
2024 March
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Let sine function be defined from set A to [−1, 1] such that inverse of sine
function exists, i.e., sin−1 x is defined fron [−1, 1] to A
OR
−1
(iii) Find the domain and range of f (x) = 2 sin (1 − x)
Solution
A 4 Marks
π 3π
· ¸
(i) , or any other interval corresponding to the domain [−1, 1]
www.cbse.page www.cbse.page
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
µ ¶
−1
−1 −1
(ii) sin − sin (1)
2
−π π
= −
6 2
−4π −2π
= or
6 3
www.cbse.page www.cbse.page
(iii)
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
OR
(iii) f (x) = 2 sin−1(1 − x)
−1 ≤ 1 − x ≤ 1
⇒ −2 ≤ −x ≤ 0
⇒0≤x ≤2
Domain = [0, 2]
www.cbse.page www.cbse.page
−π −1 π
≤ sin (1 − x) ≤
2 2
−π ≤ 2 sin−1(1 − x) ≤ π
So range = [−π, π]
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Concept Explanation:
The sine function, originally defined as
sin : R → [−1, 1],
is neither one-one nor onto over the set of all real numbers. To make the
www.cbse.page www.cbse.page
−1
sine function invertible (i.e., to define sin x), we restrict its domain to a
suitable interval where it is both one-one and onto.
www.cbse.page www.cuet.pw
π π
· ¸
The most common such interval is the principal value branch − , .
2 2
However, there are other intervals of length π where the sine function
can also be made one-one.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
π 3π
· ¸
A For instance, , is also an interval of length π on which the sine
2 2
function is one-one.
−1
A ·The inverse sine function sin x is typically taken to have a range of
π π
¸
− , (the principal value branch).
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
Trick to Solve:
π π
µ ¶
−1 1 −1
A Recall standard inverse sine values: sin − = − and sin (1) = .
2 6 2
A To find alternate intervals for the sine function, pick any contiguous
interval of length π where sin x is strictly monotonic.
−1
A ·To draw¸ the graph of sin x, reflect the graph of sin x (restricted to
π π
− , ) across the line y = x.
www.cbse.page www.cbse.page
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
µ ¶
−11 −1
(ii) Value of sin − − sin (1)
2
A From the standard inverse sine table:
π π
µ ¶
−1 1 −1
sin − = − , sin (1) = .
2 6 2
A Therefore,
www.cbse.page www.cbse.page
π π π 3π
µ ¶
−1 1 −1 4π 2π
sin − − sin (1) = − − = − − =− =−
2 6 2 6 6 6 3
−1
(iii) Graph of sin x from [−1, 1] y
to Its Principal Value Branch π −1
www.cbse.page www.cbse.page
y = sin x
2
To draw y = sin−1 x over [−1, 1]:
1
the line y = x.
www.cbse.page www.cbse.page
OR
−1
To find the domain and range of the function f (x) = 2 sin (1 − x), we
analyze the properties of the inverse sine function (sin−1) and apply the
given transformation.
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
1 − x ≥ −1 =⇒ −x ≥ −2 =⇒ x ≤ 2,
www.cbse.page www.cbse.page
1 − x ≤ 1 =⇒ −x ≤ 0 =⇒ x ≥ 0.
A When x = 0:
π
µ ¶
−1
f (0) = 2 sin (1) = 2 =π
2
A When x = 2:
π
µ ¶
−1
f (2) = 2 sin (−1) = 2 − = −π
2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
◎ 65 B www.cbse.page
2024 March
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
(a) Both Assertion (A) and Reason (R) are true and Reason (R) is the
correct explanation of the Assertion (A).
(b) Both Assertion (A) and Reason (R) are true, but Reason (R) is not
the correct explanation of the Assertion (A).
(c) Assertion (A) is true and Reason (R) is false.
(d) Assertion (A) is false and Reason (R) is true.
www.cbse.page www.cbse.page
Solution
(b) Both Assertion (A) and Reason (R) are true, but Reason (R) is not the
correct explanation of the Assertion (A).
A 1 Marks
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Concept Explanation:
A The sec−1 x function is the inverse of the secant function.
For an angle θ in the principal value range of sec−1 x, we have
sec θ = x.
π
½ ¾
A The principal value range of sec x is typically [0, π] \
www.cbse.page
−1 www.cbse.page
.
2
www.cbse.page www.cbse.page
p
π 3
A The reason mentions cos = . While this is true, we must check if
6Ã !2
−1 2 π
it fully explains why sec p = .
3 6
www.cbse.page www.cuet.pw
Formula Explanation:
www.cbse.page www.cbse.page
1
A sec θ = .
cos θ p
2 3
A If sec θ = p , then cos θ = .
3 2
www.cbse.page www.cuet.pw
p
π 3 π
A Since cos = , we deduce θ =
6 2
www.cbse.page
6 www.cbse.page
−1
(within the principal range for sec x).
Step-by-Step Solution:
à !
−12 π
A Assertion (A): sec p = .
3 6
sec x = θ implies sec θ = x.
−1
2
www.cbse.page www.cbse.page
Here, x = p .
3 p
1 3
Since sec θ = , we get cos θ = .
cos θ p 2
π 3 π
Recognizing cos = , we conclude θ = in the principal range.
6 2 6
à !
−1 2 π
Hence, sec p = .
www.cbse.page www.cbse.page
3 6
Therefore, Assertion (A) is true.
www.cbse.page www.cuet.pw
µ ¶ p
π 3
A Reason (R): cos = .
6 2
This statement
p is also true. We know from basic trigonometry that
◦ 3
cos 30 = .
www.cbse.page www.cbse.page
2
www.cbse.page www.cbse.page
A Evaluate Explanation: p
π 3
While Reason (R) is true, it only states the known fact that cos = .
6 2
à !
−1 2 π
This does not fully explain why sec p equals , because we also
3 6
needed to use the definition of inverse secant and its principal value
www.cbse.page www.cbse.page
range.
Therefore, both (A) and (R) are true, but (R) is not the correct
explanation of (A).
www.cbse.page www.cuet.pw
Final Answer: (b) Both Assertion (A) and Reason (R) are true, but Reason
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
OR
−1 2
¡ ¢
Find the domain of the function y = cos x −4 .
www.cbse.page www.cbse.page
Solution
A 2 Marks
µ ¶ µ ¶
1 −1 1
tan−1(1) + cos−1 − + sin −
2 2
π 2π π
= + −
4 3 6
www.cbse.page www.cbse.page
3π
=
4
OR
−1 ≤ x 2 − 4 ≤ 1
3 ≤ x2 ≤ 5
p p p p
⇒ domain = [− 5, − 3] ∪ [ 3, 5]
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
−1
Step 1: Finding tan (1)
A We know that tan−1(1) = θ means tan θ = 1.
π
A The principal value of θ satisfying this is .
4
Thus,
−1 π
tan (1) =
4
www.cbse.page
www.cbse.page
www.cuet.pw
www.cbse.page
µ ¶
−1 1
Step 2: Finding cos −
2
1
A We need to determine θ such that cos θ = − .
2
2π 1 −1
A We know that cos = − in the principal range of cos x, which is
3 2
[0, π].
www.cbse.page www.cbse.page
Thus, µ ¶
−1 1 2π
cos − =
2 3
www.cbse.page www.cuet.pw
µ ¶
−1 1
Step 3: Finding sin −
2
1
A We need to determine θ such that sin θ = − .
www.cbse.page www.cbse.page
¸2
π π
·
−1
A The principal value of sin x lies in − , .
2 2
π
µ ¶
1
A Since sin − = − , we have:
6 2
π
µ ¶
−1 1
sin − = −
www.cbse.page
2 6 www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Step 4: Summing all values
µ ¶ µ ¶
−1 1 −1 1−1
tan (1) + cos − + sin −
2 2
π 2π π
µ ¶
= + + −
www.cbse.page 4 3 6 www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
3π
4
−1 2
Solution 2: Finding the domain of y = cos (x − 4)
Step 1: Domain condition for cos−1 x
A The function cos−1 x is defined for inputs in the range:
www.cbse.page www.cbse.page
−1 ≤ x ≤ 1
2
A Here, x − 4 must satisfy:
2
−1 ≤ x − 4 ≤ 1
Step 2: Solving the inequality
2
www.cbse.page
−1 ≤ x − 4 ≤ 1 www.cbse.page
Adding 4 throughout,
2
3≤x ≤5
Step 3: Finding valid x values
A Taking square roots:
www.cbse.page
p p www.cbse.page
3 ≤ |x| ≤ 5
A This gives two intervals:
p p p p
− 5 ≤ x ≤ − 3 or 3≤x ≤ 5
www.cbse.page www.cuet.pw
Final answer: p p p p
www.cbse.page www.cbse.page
[− 5, − 3] ∪ [ 3, 5]
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
§ 2023 PYQs
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
◎
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
OR
(p p )
π
www.cbse.page www.cbse.page
1 + sin x + 1 − sin x
Reduce cot−1
p p where < x < π in to simplest
1 + sin x − 1 − sin x 2
form.
Solution A 2 Mark
∴ α = β = γ = −1
α(β + γ) − β(γ + α) + γ(α + β)
= 2−2+2 = 2
OR
s s
¶2 ¶2
x x x x
µ µ
sin + cos + sin − cos
2 2 2 2
cot−1 sµ sµ
2 2
x x x x
¶ ¶
www.cbse.page www.cbse.page
sin + cos − sin − cos
2 2 2 2
µ ¶
x x x x
¶ µ
sin cos sin cos
+ + −
2 2 2 2
−1
= cot
x x x x
µ ¶ µ ¶
sin + cos − sin − cos
2 2 2 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
x
2 sin µ
x
¶
−1
= cot 2 −1
x = cot tan 2
2 cos
2
π x π x
µ µ ¶¶
−1
= cot cot − = −
2 2 2 2
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
A The sum of three inverse cosines can be at most 3π only when each
term is π.
A This implies:
cos α = π,
−1
cos β = π,
−1
cos γ = π
−1
OR
Problem 2 Solution:
Simplify: (p p )
1 + sin x + 1 − sin x π
cot −1
p p , <x <π
www.cbse.page
1 + sin x − 1 − sin x 2
www.cbse.page
−1
Step 1: Simplify the Expression Inside cot
Let: p p
1 + sin x + 1 − sin x
E =p p
1 + sin x − 1 − sin x
www.cbse.page www.cuet.pw
Step 2: Rationalizing the Expression
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
p p
Multiply numerator and denominator by 1 + sin x + 1 − sin x:
p p
( 1 + sin x + 1 − sin x)2
E=
(1 + sin x) − (1 − sin x)
Expanding the numerator:
www.cbse.page p p www.cbse.page
We obtain: p
2 + 2 cos2 x
E=
2 sin x
p
1 + cos2 x
www.cbse.page www.cbse.page
=
sin x
Thus:
1 − cos x
E=
sin x
= tan
sin x 2
Since:
π
cot (tan θ) = − θ
−1
2
www.cbse.page www.cuet.pw
we get:
x π x
µ µ ¶¶
−1 −1
www.cbse.page
cot (E ) = cot tan = −
www.cbse.page
2 2 2
Final Answer:
π x
−
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
◎
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
−1 1
(a) p (c) p
1−xwww.cbse.page
2 x(1 − x)
www.cbse.page
1 −1
(b) p (d) p
1−x 2 x(1 − x)
Solution A 1 Mark
−1
p
Given: f (x) = cos x, where 0 < x < 1.
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
′
To find f (x), we use the chain rule:
p
1. Let u = x. Then, f (x) = cos−1 u.
−1
2. The derivative of cos u with respect to u is:
d −1 1
cos u = − p
du 1 − u2
p
3. The derivative of u = x with respect to x is:
www.cbse.page www.cbse.page
du 1
= p
dx 2 x
4. By the chain rule:
′ d −1 du 1 1
f (x) = cos u · = −p · p
du dx 1 − u2 2 x
5. Substitute u 2 = x:
www.cbse.page 1
′ www.cbse.page
f (x) = − p p
2 x 1−x
6. Simplify the denominator:
′ 1
f (x) = − p
2 x(1 − x)
−1
The correct option is: (d) p
www.cbse.page
2 x(1 − x)
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Formulae Used:
A The derivative of the inverse cosine function:
d −1 −1 du
www.cbse.page cos u = p · www.cbse.page
dx 1 − u2 d x
A The derivative of square root function:
d p 1
x= p
dx 2 x
Step-by-Step Solution:
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Step 1: Applying the Chain Rule
−1
p
f (x) = cos ( x)
′ d −1
p
www.cbse.page
f (x) = cos ( x) www.cbse.page
dx
www.cbse.page www.cbse.page
d p 1
( x) = p
dx 2 x
Step 3: Substituting Values
′ −1 1
f (x) = p · p
1−x 2 x
−1
www.cbse.page
= p www.cbse.page
2 x(1 − x)
−1
Final Answer: p (Option (d))
2 x(1 − x)
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
y = 2 sin (x), −π ≤ y ≤ π
−1
Solution A 2 Marks
Since the domain of inverse of cosine function is [−1, 1], finds the
domain of the given function as follows:
www.cbse.page −1 ≤ x − 1 ≤ 1 www.cbse.page
So, 0 ≤ x ≤ 2 And,
−1 ≤ 1−x ≤ 1
⇒ 1 ≥ x − 1 ≥ −1
So, 2 ≥ x ≥ 0
Concludes the domain of cos−1(|x − 1|) as [0, 2].
www.cbse.page
OR www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
www.cbse.page www.cbse.page
Builder
www.cbse.page
z ∈ [−1, 1] www.cbse.page
Step-by-Step Solution:
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
We are given:
|x − 1| ≤ 1
Remove the modulus inequality:
−1 ≤ x − 1 ≤ 1
Add 1 throughout:
www.cbse.page
0≤x ≤2 www.cbse.page
Trick to Solve:
A Whenever inverse trig functions are involved, first find the principal
domain.
A If modulus is present, convert to compound inequality and solve as
usual.
www.cbse.page www.cbse.page
OR
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
◎ 65/C − Compart
www.cbse.page www.cbse.page
July 2023
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
(a) Both Assertion (A) and Reason (R) are true and Reason (R) is the
correct explanation of the Assertion (A).
www.cbse.page www.cbse.page
(b) Both Assertion (A) and Reason (R) are true, but Reason (R) is not
the correct explanation of the Assertion (A).
(c) Assertion (A) is true, but Reason (R) is false.
(d) Assertion (A) is false, but Reason (R) is true.
Solution
www.cbse.page www.cbse.page
A 1 Mark
www.cbse.page Concept
www.cbse.page
Builder
−1
p π
Assertion (A) : The principal value of cot ( 3) is .
6
Reason (R) : Domain of cot−1 x is R − {−1, 1}.
www.cbse.page www.cbse.page
Domain of cot −1
x =R
www.cbse.page www.cbse.page
Trick to Solve:
A To find principal value of inverse trigonometric functions, always
refer to the standard angles and their identities.
A Remember:
p p π
cot ( 3) = θ such that cot(θ) = 3 ⇒ θ =
−1
6
A And domain of cot−1 x is all real numbers R.
www.cbse.page www.cbse.page
A ⇒ cot ( 3) = as ∈ (0, π)
−1
6 6
Final Answer: (c) Assertion (A) is true but Reason (R) is false.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution
www.cbse.page www.cbse.page
A 2 Marks
π
µ ¶
sin − x
cos x
µ ¶
2
−1 −1
tan = tan
π
µ ¶
1 − sin x
1 − cos − x
2
π x π x
µ ¶ µ ¶
2 sin − cos −
www.cbse.page www.cbse.page
−1 4 2 4 2
= tan
2 π x
µ ¶
2 sin −
4 2
π x π π x
µ µ ¶¶ µ µ µ ¶¶¶
−1 −1
= tan cot − = tan tan − −
4 2 2 4 2
π x
= +
4 2 www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Concept
www.cbse.page Builder
www.cbse.page
Question: Simplify:
cos x
µ ¶
−1
tan
1 − sin x
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Concept Behind the Question:
A This expression is of the form that can be simplified using the
trigonometric identity:
cos x π x
µ ¶
= tan −
1 − sin x 4 2
www.cbse.page www.cbse.page
Step-by-Step Simplification:
Let us first simplify the inner expression:
cos x
µ ¶
−1
www.cbse.page
tan www.cbse.page
1 − sin x
Now multiply numerator and denominator by 1 + sin x (rationalization
trick):
cos x(1 + sin x) −1 cos x(1 + sin x)
µ ¶ µ ¶
−1
= tan = tan
(1 − sin x)(1 + sin x) 1 − sin2 x
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
Trick to Solve:
A Recognize the identity:
cos x π x
µ ¶
= tan +
1 − sin x 4 2
A Then use:
π π
µ ¶
www.cbse.page
tan (tan θ) = θ when θ ∈ − ,
−1 www.cbse.page
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
A If the resulting angle lies outside this principal value range, adjust it
accordingly.
simplify.
A Trig identity:
1 + sin x π x
µ ¶
= tan +
cos x 4 2
(derived from half-angle formulas and compound angle identities).
A Inverse identity:
π π
µ ¶
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer:
cos x π x
µ ¶
−1
tan = +
1 − sin x 4 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution
1
(b) A 1 Marks
2
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Given: Derivative of
à !
−1 x −1
³ p ´
tan p with respect to sin 2x 1 − x 2
1 − x2
Concept Behind:
A Use standard inverse trigonometric identities to reduce the given
expressions.
www.cbse.page www.cbse.page
1 − x2
www.cbse.page www.cbse.page
We know:
à !
−1 x −1 −1 x
tan p = sin (x) (because tan(sin (x)) = p )
1 − x2 1 − x2
Also,
p
−1
sin (2x 1 − x 2) = 2x (since sin(2θ) = 2 sin θ cos θ and θ = sin
−1
x)
www.cbse.page www.cbse.page
1
Final Answer: (b) Option (b)
www.cbse.page 2 www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
◎ 65/C/B − Compart
www.cbse.page www.cbse.page
July 2023
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 1 Mark
· ¸
1 1
(c) − ,
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
y = sin−1(2x)
Concept Behind:
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cuet.pw
Step-by-Step Solution:
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
We require: − 1 ≤ 2x ≤ 1
1 1
Divide all terms by 2: − ≤x≤
2 2
Trick to Solve:
www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page
· ¸
www.cbse.page 1 1 www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
◎ 65/1 − All Sets
www.cbse.page
March 2023
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
(a) Both Assertion (A) and Reason (R) are true and Reason (R) is the
correct explanation of the Assertion (A).
(b) Both Assertion (A) and Reason (R) are true, but Reason (R) is not
the correct explanation of the Assertion (A).
(c) Assertion (A) is true, but Reason (R) is false.
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 1 Mark
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
Concept Behind:
www.cbse.page www.cbse.page
−1
A The range of sin (x), for x ∈ [−1, 1], is:
π π
· ¸
− ,
2 2
A Multiply this range by 2:
2 sin−1(x) ∈ [−π, π]
www.cbse.page www.cbse.page
3π
A Now, add to the entire range:
2
π 5π
· ¸ · ¸
3π 3π 3π
−1
f (x) = 2 sin (x) + ∈ − π, + π = ,
2 2 2 2 2
A So the assertion is correct.
A But Reason is incorrect because the range of principal value branch
www.cbse.page www.cbse.page
−1
of sin (x) is:
π π
· ¸
− ,
2 2
Trick to Solve:
www.cbse.page www.cuet.pw
then add.
A Memorize the principal value branch ranges of all inverse trig
functions for quick elimination.
Final Answer: (c) Assertion (A) is true, but Reason (R) is false.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 2 Mark
www.cbse.page www.cbse.page
π 3π π 5π
Required value = + + =
4 4 4 4
Concept
www.cbse.page www.cbse.page
Builder
Solution:
www.cbse.page www.cuet.pw
We need to evaluate the expression:
www.cbse.page www.cbse.page
µ ¶ µ ¶
−1 3π −1 3π −1
sin sin + cos cos + tan (1)
4 4
µ ¶
−1 3π
Step 1: Evaluate sin sin
4
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
π π
· ¸
−1
A The principal range of sin is − ,
2 2 µ
π π
¶
3π 3π
A is not in this range, but sin = sin π − = sin
4 4 4 4
π
A Since is within the principal range:
4
π π
µ ¶ µ ¶
−1 3π −1
www.cbse.page sin sin = sin sin = www.cbse.page
4 4 4
www.cbse.page www.cbse.page
µ ¶
−1 3π
Step 2: Evaluate cos cos
4
www.cbse.page www.cuet.pw
π 3π π 5π
+ + =
4 4 4 4
Final Answer:
5π
4
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
◎ 65/2 − All Sets
www.cbse.page
March 2023
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
−π π
¸ ·
−1
Reason (R) : Range of the principal value branch of cos x is , .
2 2
(a) Both Assertion (A) and Reason (R) are true and Reason (R) is the
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 1 Mark
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
2
cos x is π2
−1
¡ ¢
π π
· ¸
−1
Reason (R): Range of the principal value branch of cos x is − ,
2 2
www.cbse.page www.cuet.pw
Concept Behind:
www.cbse.page www.cbse.page
−1
A For the function cos x, the domain is [−1, 1]
www.cbse.page www.cbse.page
¢2 2
cos x ≤ π
−1
¡
www.cbse.page www.cbse.page
Trick to Solve:
www.cbse.page www.cuet.pw
– cos−1(x) ∈ [0, π]
π π
· ¸
−1 −1
– sin (x), tan (x) ∈ − ,
2 2
– cot−1(x), sec−1(x), csc−1(x) ∈ (0, π)
A Use maximum value of a function to find max of its square.
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer: (c) Assertion (A) is true, but Reason (R) is false.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 2 Mark
µ ¶
3π
−1
(a) sin sin + cos−1(cos π) + tan−1(1)
4
π π 3π
www.cbse.page www.cbse.page
= +π+ =
4 4 2
OR
(b)
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
π
· ¸
Range : ,π
2www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Concept Behind:
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
π π
· ¸
A So, for sin (sin θ), if θ ∈ − , , then the value is θ. Otherwise, it is
−1
2 2
adjusted to the equivalent value within the principal value branch.
Step-by-step Evaluation:
µ ¶
−1 3π
A sin sin
4
www.cbse.page www.cbse.page
3π π π π
· ¸
Since > , we reduce it to its equivalent value in − ,
4 2 2 2
p Ãp !
3π 2 −1 2 π
sin = ⇒ sin =
4 2 2 4
A cos−1(cos π) = π Because π ∈ [0, π], which is the principal value range
of cos−1
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
−1 π π
A tan (1) = Because tan = 1
4 4
Final Calculation:
π π 3π
µ ¶
3π
−1
sin sin + cos (cos π) + tan (1) = + π + =
−1 −1
4 4 4 2
www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page
3π
Final Answer:
2
OR
−1
y Range of y = cos x for x ∈ [−1, 0] :
(−1, π)
π
www.cbse.page
π
www.cbse.page
· ¸
,π
2
Explanation:
www.cbse.page www.cuet.pw
Key Takeaway:
−1
For x ∈ [−1, 0], cos x covers all angles from the second quadrant, where
cosine is negative.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
◎ 65/3 − All Sets
www.cbse.page
March 2023
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
π π
· ¸
−1
Reason (R) : Principal value branch of sin x has range − , .
2 2
(a) Both Assertion (A) and Reason (R) are true and Reason (R) is the
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 1 Mark
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cuet.pw
Assertion (A) : Range of sin x + 2 cos x is [0, π].
www.cbse.page
£ −1 −1
¤ www.cbse.page
π π
· ¸
−1
Reason (R) : Principal value branch of sin x has range − , .
2 2
Concept Behind:
A For x ∈ [−1, 1], the principal value:
π π
· ¸
www.cbse.page
−1
sin x ∈ − , , cos−1
x ∈ [0, π]
www.cbse.page
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
A So,
π π π 5π
· ¸ · ¸
−1 −1
sin x + 2 cos x ∈ − + 2(0), + 2(π) = − ,
2 2 2 2
A But we need to find the actual range over the domain x ∈ [−1, 1]. So
consider the function:
2 2
– At x = 1:
−1 π −1 π π
sin (1) = , cos (1) = 0 ⇒ f (1) = + 0 =
2 2 2
A Therefore,
π 3π
· ¸
Range of f (x) = ,
www.cbse.page
2 2 www.cbse.page
Final Answer: (d) Assertion (A) is false, but Reason (R) is true.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
OR
(b) Draw the graph of
www.cbse.page www.cbse.page
" #
−1 1 1
f (x) = sin x, x ∈ − p , p .
2 2
Also, write range of f (x).
Solution
www.cbse.page www.cbse.page A 2 Mark
3π 2π π 19π
(a) Given expression = + + =
4 6 2 12
(b)
¶ Ã ! Ã !
π π
µ ¶ µ
1 1
0, , 0, − , p , 0 , − p , 0 .
4 4 2 2
π π
· ¸
Range = − ,
4 4
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
We need to evaluate:
à ! Ãp !
−1 1 −1 3 −1
3 sin p + 2 cos + cos (0)
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
à !
1
−1
Step 1: Evaluate sin p
2
We know: Ã !
π π
µ ¶
1 −1 1
sin = p ⇒ sin p =
4 2 2 4
So: Ã !
−1 1 π 3π
www.cbse.page 3 sin p = 3· = www.cbse.page
2 4 4
www.cbse.page www.cuet.pw
Ãp !
−1 3
Step 2: Evaluate cos
2
We know: µ ¶ p Ãp !
www.cbse.page
π 3 −1 3 π www.cbse.page
cos = ⇒ cos =
6 2 2 6
So: Ãp !
−1 3 π π
2 cos = 2· =
2 6 3
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
−1
Step 3: Evaluate cos (0)
www.cbse.page www.cbse.page
We know:
π π
µ ¶
−1
cos = 0 ⇒ cos (0) =
2 2
www.cbse.page www.cuet.pw
1 3 3π π π
3 sin−1 p + 2 cos−1 −1
+ cos (0) = + +
2 2 4 3 2
LCM of 4, 3, 2 is 12:
3π 9π π 4π π 6π
= , = , =
4 12 3 12 2 12
www.cbse.page
9π + 4π + 6π 19π
www.cbse.page
Sum = =
12 12
19π
Final Answer:
12
OR
à !
1 π
www.cbse.page
p ,
www.cbse.page
π 2 4
4 y
−1
y = sin x
x
1 1
www.cbse.page
−p p www.cbse.page
2 2
π
−
4
à !
1 π
−p , −
2 4
" #
−1 1 1
Range of f (x) = sin
www.cbse.page x for x ∈ − p , p : www.cbse.page
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
π π
· ¸
A Range: − ,
4 4
Explanation:
A Behavior of sin−1 x: Ã !
1 −1 1 π
• When x = − p : sin − p = −
2
www.cbse.page 2 4 www.cbse.page
−1
• When x = 0: sin (0)Ã= 0 !
1 −1 1 π
• When x = p : sin p =
2 2 4
dy 1
• The function is monotonically increasing since =p >0
dx 1 − x2
A Graph Features:
www.cbse.page
à !
www.cbse.page
à !
1 π 1 π
A Passes through points − p , − , (0, 0), p ,
2 4 2 4
−1 −1
A Symmetric about the origin, since sin (−x) = − sin x
www.cbse.page www.cuet.pw
Graph Preview:
www.cbse.page www.cbse.page
π π
A The graph shows a smooth increasing curve from − to
4 4
1
A The x-axis is labeled at key points ± p , and the y-axis in terms of π
2
Key Takeaway:
" #
1 1
A For x ∈ − p , p ,
www.cbse.page www.cbse.page
2 2
www.cbse.page www.cuet.pw
−1 π π
the function f (x) = sin x covers all angles between − and ,
4 4
which is the principal range of arcsine restricted to this domain.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
◎ 65/4 − All Sets
www.cbse.page
March 2023
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution
www.cbse.page www.cbse.page A 1 Mark
www.cbse.page
Concept
www.cbse.page
Builder
Assertion (A) : All trigonometric functions have their inverses over their
respective domains.
Reason (R) : The inverse of tan−1 x exists for some x ∈ R.
www.cbse.page www.cbse.page
Concept Behind:
A A function has an inverse if and only if it is one-one and onto over its
domain and codomain.
A Trigonometric functions like sin x, cos x, tan x are not one-one over
their full domain R, so their inverses do not exist over the entire real
www.cbse.page www.cbse.page
line.
www.cbse.page www.cbse.page
2 2
A So Assertion is false — not all trig functions have inverses over their
full domains.
A But Reason is true — inverse of tan x exists for all x ∈ R (over its
restricted domain).
www.cbse.page www.cbse.page
Correct Option: (d) Assertion (A) is false, but Reason (R) is true.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
OR
Evaluate : · µ ¶¸
−1 7π
www.cbse.page cos cos − www.cbse.page
Solution A 2 Marks
−1
Domain of sin x is −1 ≤ x ≤ 1
∴ −1 ≤ x 2 − 4 ≤ 1
2 2
or x ≥ 3, x ≤ 5
www.cbse.page www.cbse.page
p p p p
⇒ x ≥ 3 or x ≤ − 3, x ≤ 5 or x ≥ − 5
p p p p
∴ Domain is [− 5, − 3] ∪ [ 3, 5]
www.cbse.page www.cbse.page
OR
· µ ¶¸ · µ ¶¸
−1 7π −1 7π
cos cos − = cos cos
3 3
π
· µ ¶¸
−1
= cos cos 2π +
www.cbse.page
3 www.cbse.page
π π
· ¸
−1
= cos cos = .
3 3
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
Concept Behind:
A The inverse sine function sin−1(z) is defined only when z ∈ [−1, 1].
−1 2
A So, for y = sin (x − 4) to be defined, the expression inside must lie
in [−1, 1].
Step-by-step:
www.cbse.page www.cbse.page
We want:
2
−1 ≤ x − 4 ≤ 1
Add 4 to all sides:
2
3≤x ≤5
Now solve for x:
2
p p p p
www.cbse.page x ∈ [3, 5] ⇒ x ∈ [− 5, − 3] ∪ [ 3, 5]
www.cbse.page
Trick to Solve:
−1
A Whenever dealing with inverse functions like sin ( f (x)), restrict
f (x) to be in [−1, 1].
A For quadratic expressions like x 2 − 4, treat it as a compound
2
inequality and solve for x .
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer: p p p p
Domain is [− 5, − 3] ∪ [ 3, 5]
OR
To evaluate: · µ ¶¸
−1 7π
www.cbse.page cos cos − www.cbse.page
Concept Behind:
A For inverse cosine, the principal value branch (range) is
[0, π]
A We first simplify the inner angle to its equivalent angle in [0, 2π].
www.cbse.page www.cbse.page
A Then use the property that cos−1(cos θ) = θ if θ ∈ [0, π], else return the
equivalent angle in [0, π] with the same cosine.
Step-by-step:
First simplify the angle:
7π π
− = −2π −
www.cbse.page 3 3 www.cbse.page
So, µ ¶ µ ¶
7π 5π
cos − = cos
3 3
Now apply inverse cosine:
· µ ¶¸
−1 5π
cos cos
3
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
5π
Since ∉ [0, π], we use:
3
cos−1(cos θ) = the angle in [0, π] having the same cosine as θ
But,
π
µ ¶ µ ¶
5π
cos = cos
3 3
So,
π π
· µ ¶¸ · µ ¶¸
−1 7π −1
cos cos − = cos cos =
3 3 3
www.cbse.page www.cbse.page
Trick to Solve:
www.cbse.page www.cuet.pw
A Always reduce the angle to the interval [0, 2π] using coterminal
angles.
A Then map the cosine value to its principal value branch [0, π].
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer:
π
3
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
◎ 65/5 − All Sets
www.cbse.page
March 2023
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 1 Marks
(a) 1
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
To evaluate:
π
· µ ¶¸
−1 1
www.cbse.page
sin + sin www.cbse.page
3 2
Concept Behind:
A Use the identity:
sin(A + B ) = sin A cos B + cos A sin B
π
µ ¶
−1 1
sin =
2 6
π π π π
µ ¶ · ¸
1
because sin = and ∈ − ,
6 2 6 2 2
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
Step-by-step:
www.cbse.page www.cbse.page
π π π
· µ ¶¸ µ ¶
−1 1
sin + sin = sin +
3 2 3 6
2π + π π
µ ¶ µ ¶ µ ¶
3π
= sin = sin = sin
6 6 2
π
µ ¶
sin =1
www.cbse.page 2 www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Trick to Solve:
A Remember key inverse values like sin (1/2) = π/6
−1
Final Answer: 1
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution
www.cbse.page www.cbse.page
A 2 Marks
π π
µ ¶
Domain = R; Range = − ,
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
Function:
−1
www.cbse.page f (x) = tan x www.cbse.page
1. Domain of tan−1 x:
−1
A The domain of tan x is all real numbers.
A Mathematically:
R (i.e., x ∈ (−∞, ∞))
www.cbse.page
www.cbse.page
www.cuet.pw
www.cbse.page
Explanation: The tangent function tan θ is defined for all real numbers
π
except where cos θ = 0 (i.e., θ = + nπ, n ∈ Z).
2
www.cbse.page www.cuet.pw
However, its inverse tan x exists for all x ∈ R because the tangent
−1
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
−1
2. Range (Principal Value Branch) of tan x:
π π
µ ¶
−1
A The range of tan x is the open interval − , .
2 2
A Mathematically:
π π
µ ¶
− ,
2 2
Explanation: To makeµ tan θ ¶invertible, we restrict its domain to the
www.cbse.page www.cbse.page
π π
principal branch θ ∈ − , . This ensures:
2 2
A Bijectivity: tan θ is strictly increasing and one-to-one in this interval.
A Principal Values: The output of tan−1 x is always the smallest angle
(in magnitude) whose tangent is x.
A Domain: Unlike sin−1 x and cos−1 x (which are defined only for
x ∈ [−1, 1]), tan−1 x is defined for all real x.
π π
A Range: The output is always between − and (but never equal to
2 2
these values).
A Behavior:
−1 π −
– As x → ∞, tan x →
www.cbse.page www.cbse.page
2
π +
– As x → −∞, tan−1 x → −
2
Graphical Insight:
π y
The graph of y = tan−1 x is an 2
www.cbse.page
S-shaped curve passing through
www.cbse.page
y = tan−1 x
the origin, with horizontal
π x
asymptotes at y = ± . −10−8−6−4−2 2 4 6 8 10
2
π
−
www.cbse.page www.cuet.pw 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer:
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
A Domain: R
π π
µ ¶
A Range (Principal Value Branch): − ,
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 3 Marks
www.cbse.page www.cbse.page
= sec−1(sec θ) = θ = sin−1 x
www.cbse.page www.cbse.page
dU 1
⇒ =p
dx 1 − x2
½ q
−1
2 sin θ 1 − sin2 θ
ª
and V = sin
dV
www.cbse.page
2 dU dU /d x 1 www.cbse.page
⇒ =p ⇒ = =
dx 1 − x2 dV dV /d x 2
1
Note: If the substitution is made as x = cos θ, answer will be −
2
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution
Given:
à !
−1 1
y = sec p
1 − x 2
³ p ´
−1
u = sin 2x 1 − x 2
dy
www.cbse.page www.cbse.page
To Find:
du
Step 1: Simplify y and u
Rewrite y using the identity:
µ ¶
1 ³p ´
sec−1(a) = cos−1 ⇒ y = cos−1 1 − x2
a
For u, let x = sin θ ⇒ θ = sin−1 x
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Then: ³ p ´
u = sin−1 2x 1 − x 2 = sin−1(sin 2θ)
Now depending on the range of x, u becomes:
" #
1 1 −1
A Case 1: x ∈ − p , p ⇒ u = 2θ = 2 sin x
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
à #
1
A Case 2: x ∈ p , 1 ⇒ u = π − 2 sin−1 x
2
" !
1
A Case 3: x ∈ −1, − p ⇒ u = −π − 2 sin−1 x
2
Step 2: Differentiate
p y and u w.r.t. x
−1
For y = cos ( 1 − x 2), use chain rule:
www.cbse.page www.cbse.page
à !
dy 1 d p 2
1 −x x
= −q p · ( 1 − x ) = − p · p = p
dx d x x 2 1 − x 2 |x| 1 − x 2
1 − ( 1 − x 2)2
sgn(x)
=p
1 − x2
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
For u:
www.cbse.page www.cbse.page
−1 du 2
A Case 1: u = 2 sin x⇒ =p
dx 1 − x2
du 2
A Cases 2 & 3: u = π − 2 sin x or u = −π − 2 sin
−1 −1
x⇒ = −p
dx 1 − x2
Explanation:
A For x > 0: sgn(x) = 1 (positive sign).
A For x = 0: sgn(x) = 0 (no sign; sometimes considered undefined in
www.cbse.page www.cbse.page
some contexts).
A For x < 0: sgn(x) = −1 (negative sign).
dy 1
A If x > 0 ⇒ sgn(x) = 1, so =
du 2
dy 1
A If x < 0 ⇒ sgn(x) = −1, so =−
du 2
www.cbse.page www.cuet.pw
Example:
à #
1 dy 1
A For x ∈ 0, p , we have sgn(x) = 1 ⇒
www.cbse.page = www.cbse.page
2 du 2
" !
1 dy 1
A For x ∈ − p , 0 , we have sgn(x) = −1 ⇒ =−
2 du 2
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
p
dy sgn(x) 1 − x 2 sgn(x)
A Case 1: =p · =
du 1 − x2 2 2
à p !
dy sgn(x) 1 − x2 sgn(x)
A Cases 2 & 3: =p · − =−
du 1 − x2 2 2
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer:
à # " !
1 1 1
if x ∈ 0, p or x ∈ −1, − p ,
dy 2 2 ! 2
= " Ã #
du 1 1 1
− 2 if x ∈ − p , 0 or x ∈ p , 1
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 2 Marks
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
www.cbse.page www.cbse.page
Builder
www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Graph Details: y
(−1, π)
π
A Domain (x-values): [−1, 1]
– (−1, π)
π
µ ¶
– 0, x
2 −1 −0.5 0.5 1 (1, 0)
www.cbse.page www.cbse.page
– (1, 0)
Graph Description:
A Shape: A decreasing curve from (−1, π) to (1, 0), smooth and
continuous over the domain.
A Asymptotes: None. The function is bounded and defined
www.cbse.page www.cbse.page
everywhere in the domain.
A Symmetry: No symmetry — the function is neither even nor odd.
A Derivative:
d −1 1
cos x = − p
dx 1 − x2
This is always negative for x ∈ (−1, 1), so the function is strictly
decreasing.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Key Takeaways:
A The principal branch restricts the range to [0, π] to ensure cos−1 x is
a function (i.e., single-valued).
A cos x is the inverse of cos θ for θ ∈ [0, π].
−1
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 2 Marks
π π π π π π
· µ ¶¸ · ¸
−1 www.cbse.page
−1 1 www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
We are given: · µ ¶¸
−1 −1 1 −1
tan 2 cos 2 sin + tan 1
2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
−1 1
Step 1: Evaluate sin
2
We know:
−1 1 π
sin =
2 6
π
Let θ = , so:
6
π π
µ ¶ µ ¶
1
cos 2 · = cos =
6 3 2
Then: µ ¶
−1 1 1
2 cos 2 sin = 2· = 1
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
tan−1(1) + tan−1(1)
We use identity:
a +b
µ ¶
−1 −1 −1
tan a + tan b = tan , if ab < 1
1 − ab
www.cbse.page www.cbse.page
Here, µ µ ¶ ¶
−1 −1 −1 1+1 −1 2
tan (1) + tan (1) = tan = tan
1 − (1)(1) 0
2 −1 π
⇒ → ∞ ⇒ tan (∞) =
0 2
Final Answer:
www.cbse.page
π www.cbse.page
Verification
To ensure the correctness of the solution, let’s verify each step carefully:
π
µ ¶
−1 1
1. sin = :
2 6
This is correct because:
π
µ ¶
www.cbse.page 1 www.cbse.page
sin =
6 2
π π π
· ¸
−1
and ∈ − , , which is the principal range of sin x.
6 2 2
π
µ ¶
−1 1
2. 2 sin = :
2 3
Direct multiplication gives:
www.cbse.page
π π www.cbse.page
2× =
6 3
www.cbse.page www.cuet.pw
π
µ ¶
1
3. cos = : This is a standard trigonometric value.
3 2
π
µ ¶
1
4. 2 cos = 2× = 1
3 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
−1 π
5. tan (1) = :
4
Because:
π
µ ¶
tan =1
4
−1 −1 π π π
6. tan (1) + tan (1) = + =
4 4 2
Conclusion: Every step checks out correctly, so the final answer is
www.cbse.page www.cbse.page
indeed:
π
2
Concepts Used:
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
◎ 65(B) www.cbse.page
2023 March
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution
www.cbse.page www.cbse.page
A 1 Marks
(c) [−1, 1]
Concept
www.cbse.page www.cbse.page
Builder
−1
Hence, cos x is only defined for:
x ∈ [−1, 1]
⇒ Incorrect.
A (b) (−1, 1): This excludes the endpoints −1 and 1, which are valid
inputs since cos−1(−1) = π and cos−1(1) = 0.
⇒ Incorrect.
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
A (c) [−1, 1]: This includes all x values where the function is defined.
⇒ Correct.
π π
· ¸
A (d) − , : This is the range of the inverse sine function sin−1 x, not
2 2
related to the domain of cos−1 x.
⇒ Incorrect.
www.cbse.page www.cbse.page
−1
Conclusion: The domain of cos x is:
[−1, 1]
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 1 Marks
1
(b) p
2
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
We are given:
www.cbse.page www.cbse.page
¡ −1 ¢
y = sec tan x
We are to find:
dy
at x = 1
dx
θ = tan−1 x ⇒ y = sec(θ)
Differentiate using chain rule:
dy d dθ d −1 1
= sec(θ) · = sec(θ) tan(θ) · tan x = sec(θ) tan(θ) ·
dx dθ dx dx 1 + x2
But, p
θ = tan−1 x ⇒ tan(θ) = x ⇒ sec(θ) =
www.cbse.page 1 + x2
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
So,
dy p 2
1 x
= 1+x ·x · = p
dx 1 + x2 1 + x2
Step 2: Evaluate at x = 1
dy 1 1
=p =p
dx 1 + 12 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
1
Final Answer: (b) p
2
Concepts Used:
A Chain rule of differentiation.
d −1 1 d
A Derivatives: tan x =
www.cbse.page , sec x = sec x tan x
www.cbse.page
dx 1 + x2 d x p
A Trigonometric identity: sec(tan−1 x) = 1 + x 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution A 2 Marks
p π π π
www.cbse.page
µ ¶ www.cbse.page
tan−1
3 − sec (−2) = − π − = −
−1
3 3 3
Concept
www.cbse.page Builder
www.cbse.page
We are given: p
tan−1 3 − sec−1(−2)
www.cbse.page
p www.cbse.page
But,
π π
µ ¶
−1
sec = 2 ⇒ sec (2) =
3 3
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Therefore,
π 2π
sec (−2) = π − =
−1
3 3
Now compute the expression:
−1
p −1 π 2π π
tan 3 − sec (−2) = − =−
3 3 3
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
π
Final Answer: −
3
Concepts Used:
−1
p π
A tan ( 3) =
3
A sec−1(−x) = π − sec−1(x), x > 1
π
www.cbse.page www.cbse.page
−1
A sec (2) =
3
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
◎ 65/2/4 Term I
www.cbse.page
2021 December
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution
π
(a) A 1 Marks
12
à ! à !
π
µ ¶ µ ¶
−1 1 −1 −1 −1 −1 1
cos + sin p = cos cos − sin p
2 2 3 2
www.cbse.page www.cbse.page
π π π π
µ ¶
−1
= − sin sin = −
3 4 3 4
π
=
12
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Concept Explanation:
A The inverse cosine function, cos−1(x), has domainµ [−1,
¶ 1] and its
1 π
principal value range is [0, π]. In particular, cos−1
= because
2 3
π 1
cos = .
www.cbse.page www.cbse.page
3 2
www.cbse.page www.cbse.page
−1
A The inverse sine function,
· sin ¸(x), has domain [−1, 1] and its
π π
principal value range is − , .
à ! 2 2
π π
µ ¶
−1 1 1
In particular, sin − p = − because sin − = − p .
2 4 4 2
Step-by-Step Calculation:
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
π
µ ¶
−1 1
A Evaluate cos =
à 2 3
!
−1 1 π
A Evaluate sin − p = −
2 4
A Sum:www.cbse.page www.cbse.page
π π π π 4π − 3π π
µ ¶
+ − = − = =
3 4 3 4 12 12
www.cbse.page www.cuet.pw
π
Final Answer: (a)
12
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
π
(a) A 1 Marks
8
π
µ ¶ µ µ ¶¶
9π
−1
tan tan = tan tan π +
−1
8 8
π π π −π π
µ ¶ · µ ¶¸
−1
= tan tan = ∵ ∈ ,
8 8
www.cbse.page
8 2 2 www.cbse.page
Concept
www.cbse.page www.cbse.page
Builder
Concept Explanation:
π π
µ ¶
−1
For the function tan (x), the principal value (range) is − , .
www.cbse.page
2 2
www.cbse.page
µ ¶
−1 9π 9π
When evaluating tan tan , we must adjust the angle to an
8µ 8
π π
¶
equivalent angle in the range − , .
2 2
www.cbse.page www.cuet.pw
8 2 2
www.cbse.page www.cbse.page
Trick to Solve:
9π π
A Recognize that can be written as π + .
8 8
A Since the tangent function repeats every π, we have:
π
µ ¶ µ ¶ µ ¶
9π 9π
tan = tan − π = tan .
www.cbse.page
8 8 8
www.cbse.page
π π π
µ ¶
A Note that (22.5°) lies within the principal range − , .
8 2 2
Step-by-Step Solution:
9π π
A Write = π+ .
8 8
A Adjust by subtracting π (because tan is periodic with period π):
www.cbse.page www.cbse.page
9π 9π − 8π π
−π = = .
8 8 8
A Therefore,
π π
µ ¶ µ ¶
−1 9π −1
tan tan = tan tan = .
8 8 8
www.cbse.page
www.cbse.page
www.cuet.pw
www.cbse.page
π
Final Answer: (option (a))
8
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
π x π 1 −1
(a) − (c) − cos x
4 2 4 2
www.cbse.page www.cbse.page
π x π 1 −1
(b) + (d) + cos x
4 2 4 2
www.cbse.page www.cuet.pw
Solution
π 1
(c) − cos−1 x A 1 Marks
4 2
www.cbse.page www.cbse.page
Ãp p !
−1 1+x − 1−x
Given, tan p p
1+x + 1−x
Putting
x = cos 2θ,
www.cbse.page
1 www.cbse.page
θ = cos x −1
2
Ãp p !
−1 1 + cos 2θ − 1 − cos 2θ
tan p p
1 + cos 2θ + 1 − cos 2θ
p p
−1 2 cos θ − 2 sin θ
2 2
= tan p p
2 cos θ + 2 sin θ 2
www.cbse.page www.cbse.page
2
−1 cos θ − sin θ
µ ¶
= tan
cos θ + sin θ
−1 1 − tan θ
µ ¶
= tan
1 + tan θ
www.cbse.page www.cbse.page
= tan−1(1) − tan−1(tan θ)
www.cbse.page www.cbse.page
x−y
· µ ¶ ¸
−1 −1 −1
∵ tan = tan x − tan y
1+xy
π
µ ¶
= tan tan − θ
−1
4
π 1 −1
www.cbse.page
= − cos x www.cbse.page
4 2
Option (c) is correct.
Concept
www.cbse.page Builder
www.cbse.page
Problem Statement
www.cbse.page www.cuet.pw
−1 1+x − 1−x
tan p p
1+x + 1−x
and match it with one of the given options.
1 − x = 1 − cos 2θ = 2 sin2 θ
www.cbse.page www.cbse.page
Thus:
p p
1 + x = 2 cos θ
p p
1 − x = 2 sin θ
www.cbse.page www.cuet.pw
Thus:
1 − tan θ π
µ ¶
= tan − θ
1 + tan θ 4
π π
· µ ¶¸
tan−1
tan − θ = − θ
4 4
Since x = cos 2θ, we have:
1
θ = cos x
−1
2
Substituting back:
π π 1
www.cbse.page
− θ = − cos−1 x www.cbse.page
4 4 2
www.cbse.page www.cbse.page
π 1 −1
A (c) − cos x
4 2
Correct
π 1
A (d) + cos−1 x
4 2
Incorrect
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer
π 1
− cos−1 x
4 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
π
(b) − A 1 Marks
2
−1
p −1
p
Given, tan 3 − cot (− 3)
π π
µ ¶
= − π−
3 6
π π
www.cbse.page µ ¶ www.cbse.page
= tan −1
tan − π + cot cot
−1
3 6
π 5π
= −
3 6
π
=−
www.cbse.page 2 www.cbse.page
Concept
www.cbse.page
Builder
www.cbse.page
Problem Statement
We need to find the principal value of the expression:
www.cbse.page p p www.cbse.page
tan−1 3 − cot−1(− 3)
www.cbse.page www.cbse.page
p
Step 1: Evaluate tan−1 3
The arctangent function, tan−1 x, gives the angle whose tangent is x.
We know that:
π p
µ ¶
tan = 3
3
Therefore, the principal value is:
www.cbse.page www.cbse.page
−1
p π
tan 3=
3
p
Step 2: Evaluate cot−1(− 3)
The arccotangent function, cot−1 x, gives the angle whose cotangent is x.
www.cbse.page
www.cbse.page
www.cuet.pw
www.cbse.page
We know that:
π p p π
µ ¶
−1
cot = 3 ⇒ cot ( 3) =
6 6
Thus: www.cbse.page www.cbse.page
p p π 5π
cot (− 3) = π − cot ( 3) = π − =
−1 −1
6 6
2π 5π 3π π
− =− =−
6 6 6 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Final Answer
π
−
2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
§ 2021 PYQs
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
◎ 65/1 All Sets
www.cbse.page
2021 September
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Problem Statement
We need to simplify the expression:
µ ¶
−1 1 1
sec 2
, 0<x <p
www.cbse.page
2x − 1 2 www.cbse.page
Given:
1 1
y= 2 , 0<x <p
2x − 1 2
Let’s find the range of y:
2
A Determine the range of 2x − 1:
1
– For 0 < x < p :
2
www.cbse.page
à !2
www.cbse.page
2 1 2 1 1
* x ranges from 0 to 2 (since x < p = ).
2
2
2
* Therefore, 2x ranges from 0 to 1.
2
* Thus, 2x − 1 ranges from −1 to 0.
1
A Find the range of y = 2 :
2x − 1
– As 2x 2 − 1 goes from −1 to 0, y goes from −1 to −∞:
www.cbse.page www.cbse.page
2 + + −
– When 2x − 1 → −1 (i.e., x → 0 ): y → −1 .
−
1
– When 2x 2 − 1 → 0− (i.e., x → p ): y → −∞.
2
www.cbse.page www.cuet.pw
−1 1
sec = cos−1(a)
a µ ¶
1 −1 1
This identity holds because sec θ = , so sec = cos−1(a).
cos θ a
www.cbse.page www.cuet.pw
2x 2 − 1
www.cbse.page www.cbse.page
cos(2θ) = 2 cos2 θ − 1
Let’s set:
www.cbse.page 2 www.cbse.page
2x − 1 = cos(2θ)
Then:
cos−1(2x 2 − 1) = 2θ
Now, express θ in terms of x:
2 2 1 + cos(2θ) 2
2x − 1 = cos(2θ) =⇒ x = = cos θ
www.cbse.page
2 www.cbse.page
Substituting back:
cos−1(2x 2 − 1) = 2 cos−1(x)
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
4 2
www.cbse.page www.cbse.page
π
µ ¶
1
– cos =p
4 2
π
µ ¶
– cos =0
2
π
A Thus, 2 cos (x) ranges from to π, which is consistent with the
−1
2
range of sec−1(y) for y ≤ −1.
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer
2 cos−1 x
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
◎ 65 B www.cbse.page
2021 September
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
OR
à !
−1 1
Write the principal value of cos
www.cbse.page
−p www.cbse.page
Solution
π 3π
OR A 1 Marks
3 4
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
µ ¶
−1 4π
Find the principal value of tan
www.cbse.page
tan www.cbse.page
3
www.cbse.page www.cuet.pw
Concept Explanation:
A The inverse tangent function, tan−1(x), has the principal value range
π π
µ ¶
www.cbse.page
− , . www.cbse.page
2 2
A For any angle θ, the expression tan (tan θ) equals the unique angle
−1
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
Trick to Solve:
4π
A For θ = , subtract π to obtain:
3
4π π
−π = ,
3 3
π π
µ ¶
which lies in − , .
www.cbse.page www.cbse.page
2 2
Step-by-Step Solution:
www.cbse.page www.cuet.pw
3 2 2
π π
µ ¶ µ ¶
−1 4π −1
tan tan = tan tan =
3 3 3
π
Final Answer :
3
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept Explanation:
2
3π 1 3π
A We know that cos = − p , and ∈ [0, π], so it is the required
4 2 4
principal value.
Trick to Solve:
www.cbse.page www.cbse.page
A For negative cosine values, the principal value will lie in the second
quadrant.
3π 1
A Use standard angle values: cos = − p
4 2
www.cbse.page www.cuet.pw
à !
www.cbse.page
−1 1 3π www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution
www.cbse.page www.cbse.page
A 3 Marks
Given expression is
x x x x
cos + sin + cos − sin
cot−1 2 2 2 2
x x x x
cos + sin − cos + sin
www.cbse.page
2 2 2 2
www.cbse.page
x
2 cos x
= cot −1 2 = cot−1
cot
x 2
2 sin
2
x
=
2
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Problem Statement
www.cbse.page www.cuet.pw
denominator: p p
( 1 + sin x + 1 − sin x)2
E= p p
( 1 + sin x)2 − ( 1 − sin x)2
Expanding the Numerator and Denominator
A Numerator:
p p 2
www.cbse.page
( 1 + sin x + 1 − sin x) = 2 + 2 cos x
www.cbse.page
A Denominator:
p 2
p 2
( 1 + sin x) − ( 1 − sin x) = 2 sin x
Thus:
1 + cos x
E=
sin x
www.cbse.page www.cbse.page
Using Trigonometric Identities
www.cbse.page www.cuet.pw
Conclusion
www.cbse.page www.cuet.pw
−1 1 + sin x + 1 − sin x x
www.cbse.page
cot p p =
1 + sin x − 1 − sin x 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
§ 2020 PYQs
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
◎ 65/C − All Sets
www.cbse.page
2020 July
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Two angles of a triangle are cot−1 2 and cot−1 3. The third angle of the
triangle is
Solution
3π www.cbse.page www.cbse.page
or 135◦ A 1 Marks
4
www.cbse.page
Concept
www.cbse.page
Builder
Concept Explanation:
−1 −1
A The given angles are in the form cot 2 and cot 3. Recall that
www.cbse.page www.cbse.page
µ ¶
−1 −1 1
cot (x) = tan for x > 0.
x
A Thus, we have:
µ ¶ µ ¶
−1 −1 1 −1 −1 1
cot 2 = tan and cot 3 = tan .
2 3
A The sum of angles in a triangle is π radians. If two angles of a triangle
www.cbse.page www.cbse.page
are known, the third angle is found by subtracting the sum of these
two from π.
Trick to Solve:
A Convert cot−1 expressions to tan−1 using the identity
www.cbse.page www.cbse.page
cot−1 x = tan−1 x1 .
¡ ¢
www.cbse.page www.cbse.page
A Finally, use the triangle angle sum property to compute the third
angle.
www.cbse.page www.cbse.page
Step-by-Step Solution:
A Express the given angles in terms of tan−1:
µ ¶ µ ¶
−1 −1 1 −1 −1 1
cot (2) = tan , cot (3) = tan
2 3
A Sum the two angles:
www.cbse.page www.cbse.page
µ ¶ µ ¶
−1 1 −1 1
tan + tan
2 3
Use the formula:
a +b
µ ¶
−1 −1 −1
tan (a) + tan (b) = tan
1 − ab
1 1
where here, a = and b = .
2
www.cbse.page
3 www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Thus,
1 1 3+2 5 1 1 1 5
a +b = + = = , 1 − ab = 1 − · = 1 − = .
2 3 6 6 2 3 6 6
π
µ ¶ µ ¶ µ ¶
−1 1 −1 1 −1 5/6 −1
∴ tan
www.cbse.page
+ tan = tan = tan (1) = .www.cbse.page
2 3 5/6 4
www.cbse.page www.cuet.pw
4
www.cbse.page www.cbse.page
3π
Final Answer: The third angle of the triangle is .
4
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Concept Explanation:
A Inverse tangent functions can be added using the formula:
a +b
µ ¶
−1 −1 −1
tan a + tan b = tan
1 − ab
provided that ab < 1 and the resulting angle lies in the principal
www.cbse.page www.cbse.page
value range.
www.cbse.page www.cuet.pw
Trick to Solve:
µ ¶
−1 1 −1 1
A Express 2 tan by finding tan 2 tan using the double angle
2 2
formula.
−1 1
A Then add tan to the result using the sum formula for inverse
7
tangents.
www.cbse.page www.cbse.page
Step-by-Step Solution:
−1 1 −1 1 1
A Evaluate 2 tan : Let θ = tan ; then tan θ = . Using the
2 2 2
double-angle formula for tangent:
1
2 tan θ 2 · 1 1 4
tan(2θ) =
www.cbse.page
= 2 = = = .
www.cbse.page
1 − tan2 θ 1 2 1−1 3 3
µ ¶
1− 4 4
2
Therefore, µ ¶
−1 1 −1 4
2 tan = tan .
2 3
www.cbse.page www.cuet.pw
−1 1
A Add tan
www.cbse.page
: We now need to compute:
www.cbse.page
7 µ ¶ µ ¶
−1 4 −1 1
tan + tan .
3 7
Using the formula for the sum of inverse tangents:
−1 a + b
µ ¶
−1 −1
tan a + tan b = tan ,
1 − ab
4
www.cbse.page 1 www.cbse.page
Therefore,
31
µ ¶ µ ¶ µ ¶
−1 4 −1 1 −1
21 −1 31
tan + tan = tan = tan .
3 7 17 17
21
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
p
−1 1 −1
p
LHS = tan ( x) = · 2 tan ( x)
à 2p !
2
1 1 − ( x)
= · cos−1 p 2
2 1 + ( x)
−1 1 − x
µ ¶
1
= · cos = RHS
2 1+x
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Concept Explanation:
p π
A The expression tan−1 x represents the angle θ (with θ ∈ 0, 2 when
£ ¢
p
x ∈ [0, 1]) such that tan θ = x.
A The double-angle formula for cosine is:
www.cbse.page www.cbse.page
1 − tan2 θ
cos(2θ) =
1 + tan2 θ
p
A Substituting tan θ = x gives:
1−x
cos(2θ) =
1+x
www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
A Since the range of cos−1 (for the principal value) is [0, π], and with
x ∈ [0, 1] we have 2θ ∈ [0, π], taking the inverse cosine yields:
−1 1 − x
µ ¶
2θ = cos
1+x
Trick to Solve:
www.cbse.page www.cbse.page
p
A Substitute θ = tan −1
x so that you can apply the double-angle
identity.
A This reduces the original ¶expression to a direct relation between
1−x
µ
−1
p −1
tan x and cos .
1+x
www.cbse.page www.cbse.page
Step-by-Step Solution:
Let
p p
θ = tan −1
x =⇒ tan θ = x.
Using the double-angle formula for cosine, we have:
1 − tan2 θ 1 − x
cos(2θ) = = .
www.cbse.page 1 + tan 2 θ 1 + x www.cbse.page
π π
· ¸ · ¸
Since x ∈ [0, 1], θ lies in 0, , so 2θ ∈ 0, ⊂ [0, π].
4 2
www.cbse.page www.cuet.pw
−1 1 − x
µ ¶
1
θ = cos .
2 1+x
p
Recall that θ = tan−1
x. Thus, we have proven:
p −1 1 − x
µ ¶
−1 1
tan x = cos .
2 1+x
www.cbse.page www.cbse.page
−1 −1 π
sin (1 − x) − 2 sin x=
2
π
−1
⇒ sin (1 − x) = + 2 sin−1 x
2
π
µ ¶
⇒ 1 − x = sin + 2 sin−1 x
2
2
¡ −1
¢ ¡ 2 ¢
⇒ 1 − x = cos 2 sin x = 1 − 2 sin sin x
www.cbse.page www.cbse.page
2 1
⇒ 1 − x = 1 − 2x ∴ x = 0,
2
1
⇒ x = does not satisfy the given equation
2
1
∴ x ̸= , x = 0 . . .
2
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Problem Statement
We need to solve for x in the equation:
−1 −1 π
www.cbse.page sin (1 − x) − 2 sin x=www.cbse.page
2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
−1 ≤ 1 − x ≤ 1 =⇒ 0 ≤ x ≤ 2
Let’s denote:
π
· ¸
θ = sin x =⇒ x = sin θ and θ ∈ 0,
−1
www.cbse.page
(since x ∈ [0, 1])
www.cbse.page
2
Now, the equation becomes:
π
sin (1 − sin θ) − 2θ =
−1
2
π
sin (1 − sin θ) = 2θ +
−1
2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Recall that:
π
µ ¶
sin 2θ + = cos 2θ
2
Thus, the equation simplifies to:
1 − sin θ = cos 2θ
www.cbse.page www.cbse.page
2
1 − sin θ = 1 − 2 sin θ
2
− sin θ = −2 sin θ
2
sin θ = 2 sin θ
sin θ(1 − 2 sin θ) = 0
This gives two possible solutions:
www.cbse.page www.cbse.page
1. sin θ = 0 =⇒ θ = 0 =⇒ x = sin 0 = 0
1 π π 1
2. 1 − 2 sin θ = 0 =⇒ sin θ = =⇒ θ = =⇒ x = sin =
2 6 6 2
A For x = 0:
−1 −1π π
sin (1 − 0) − 2 sin 0 = − 0 =
2 2
This satisfies the original equation.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
1
A For x = :
2
π π π π
µ ¶ µ ¶
−1 1 −1 1 −1 1
sin 1 − − 2 sin = sin −2× = − = −
2 2 2 6 6 3 6
π 1
However, the right-hand side is , so x = does not satisfy the
2 2
original equation.
www.cbse.page www.cbse.page
Step 6: Conclusion
www.cbse.page www.cuet.pw
x =0
www.cbse.page www.cbse.page
A Substituting back:
−1 π π
sin (1 − 0) − 2 × 0 = − 0 =
2 2
This matches the right-hand side.
www.cbse.page www.cbse.page
1
For x = , the equation does not hold, so it’s not a valid solution.
2
www.cbse.page www.cuet.pw
Final Answer
0
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
2020 March
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
−2π
(b) A 1 Marks
5
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
Problem Statement
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
µ ¶
−1 3π
Find the principal value of tan tan
5
Solution
www.cbse.page www.cuet.pw
π π
µ ¶
www.cbse.page www.cbse.page
π π
µ ¶
2π
Now, − ∈ − , , so:
5 2 2
µ ¶ µ µ ¶¶
−1 3π −1 2π 2π
tan tan = tan tan − =−
5 5 5
Conclusion
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Prove that
−1
³ p
2
´
−1 1
sin 2x 1 − x = 2 cos x, p ≤ x ≤ 1
2
Solution
www.cbse.page www.cbse.page
A 2 Marks
= 2θ = 2 cos−1 x = R.H.S.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Concept
www.cbse.page
Builder
www.cbse.page
Concept Explanation:
A We need to prove that
www.cbse.page www.cbse.page
−1
³ p
2
´
−1 1
sin 2x 1 − x = 2 cos x, p ≤ x ≤ 1.
2
A Recall the double-angle identity for sine:
sin(2θ) = 2 sin θ cos θ.
" #
1
A Also, if we let θ = cos −1
x (so x = cos θ), then since x ∈ p , 1 , we
www.cbse.page
2
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
π π
· ¸ · ¸
have θ ∈ 0, and consequently, 2θ ∈ 0, which lies in the
4 ¸ 2
π π
·
−1
principal range of sin (namely, − , ).
2 2
Trick to Solve:
p
A Substitute θ = cos−1 x to express x and 1 − x 2 in terms of
www.cbse.page www.cbse.page
trigonometric functions.
A Use the double-angle formula to simplify the expression inside the
inverse sine.
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
Step-by-Step Proof:
A Let
π
· ¸
θ = cos−1 x =⇒ x = cos θ, with θ ∈ 0, .
2
A Then, since 0 ≤ x ≤ 1, we have
p p
www.cbse.page
1 − x 2 = 1 − cos2 θ = sin θ.www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
A Therefore,
www.cbse.page ³ p ´ www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution
A 1 Marks
π
(d)
6
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Problem Statement
We need to find the principal value of:
µ ¶
−1 13π
cos cos
www.cbse.page
6 www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
6 6 6 6
www.cbse.page www.cuet.pw
π
Since is indeed within [0, π], we have:
6
π π
µ ¶
−1
cos cos =
6 6
A (a)
13π
6
Incorrect (not in [0, π])
A (b)
π
2
π
Incorrect (does not match )
6
A (c)
π
3
π
Incorrect (does not match )
www.cbse.page
6 www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
A (d)
π
6
Correct (matches our result)
Conclusion
π
µ ¶
−1 13π
The principal value of cos cos is .
6 6
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer
π
6
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
π
(a) A 1 Marks
6
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Problem Statement
We need to find the value of:
µ ¶
−1 7π
tan tan
6
www.cbse.page www.cuet.pw
−1
The principal value of the inverse tangent function, tan (x), is the angle
π π
µ ¶
θ in the interval − , such that tan θ = x.
2 2
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
7π 7π
Step 2: Evaluate tan First, compute tan :
6 6
7π π
= π+
6 6
We know that:
π π
µ ¶ µ ¶
1
tan π + = tan =p
6 6 3
www.cbse.page www.cbse.page
Thus:
7π 1
tan =p
6 3
www.cbse.page www.cuet.pw
−1 7π
Step 3: Apply tan to tan
6
Now, the expression becomes:
www.cbse.page www.cbse.page
µ ¶ Ã !
−1 7π −1 1
tan tan = tan p
6 3
We know that: Ã !
π π
µ ¶
1 −1 1
tan =p ⇒ tan p =
6 3 3 6
However, we must ensureµ that ¶the result lies within the principal value
www.cbse.page
−1 π π www.cbse.page
π π π
µ ¶
Now, is within the principal range − , , and:
6 2 2
π
µ ¶
1
tan =p
6 3
Thus: Ã !
π
µ ¶
−1 7π −1 1
tan tan = tan p =
www.cbse.page 6 3 6
www.cbse.page
Verification
Let’s verify the principal value:
www.cbse.page www.cuet.pw
7π
A The angle is in the third quadrant where tangent is positive.
6
π π
www.cbse.page µ ¶ www.cbse.page
1
A The reference angle is , and tan =p .
6 6 3
à !
−1 1 π
A The principal value of tan p is indeed , as it lies within
3 6
π π
µ ¶
− , .
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer
π
6
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
2020 March
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
1
(b) λ >
3
1
(c) λ <
3
(d) All real values of λ
Solution
www.cbse.page www.cbse.page
1
(c) λ < A 1 Marks
3
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
Concept Explanation:
www.cbse.page www.cbse.page
3
www.cbse.page www.cbse.page
Trick to Solve:
www.cbse.page
www.cbse.page
www.cuet.pw
www.cbse.page
1
Final Answer: (c) λ <
3
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
µ ¶
OR
www.cbse.page
−1 1 www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Concept Explanation:
−1
A The function y = sec x is defined for x ≤ −1 or x ≥ 1.
−1
A The principal value branch of sec x is chosen such that it is the
inverse of the restricted sec y function.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
−1
Final Answer: Range of the principal value branch of y = sec x is
π
½ ¾
[0, π] −
2
OR
Concept Explanation:
www.cbse.page www.cbse.page
1 2π
A cos θ = − when θ = , which lies in the principal value range.
2 3
µ ¶
−1 1 2π
Final Answer : The principal value of cos − is :
2 3
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Prove that µ ¶
−1 1 −1 2 1 −1 4
tan + tan = sin
4 9 2 5
Solution
www.cbse.page www.cbse.page
A 4 Marks
1 2
+ 1
−1 4 9 −1
LHS = tan = tan
1 2 2
1− ·
4 9
1 −1 1
= · 2 tan
2 2
1
www.cbse.page
www.cbse.page
1 −1 2 × 1 −1 4
µ ¶
= sin 2 = sin
2 1 2 5
1+
4
= RHS
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
To Prove: µ ¶ µ ¶ µ ¶
−1 1 −1 2 1 −1 4
tan + tan = sin
4 9 2 5
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
a +b
µ ¶
−1 −1 −1
tan a + tan b = tan , if ab < 1
1 − ab
1 2
Here, let a = , b =
4 9
1 2 2 1
Check: ab = · = = < 1 ⇒ formula is valid.
4 9 36 18
1 2
www.cbse.page
www.cbse.page
µ ¶
1
µ ¶
2 +
−1 −1 −1 4 9
tan + tan = tan
4 9 1 2
1− ·
4 9
9+8 17
µ ¶
−1
36 −1
36 −1 17
= tan = tan = tan
2 34 34
1−
www.cbse.page 36 36 www.cbse.page
µ ¶
−1 1
= tan
2
µ ¶
1 −1 4
Step 2: RHS is sin
2 5
µ ¶
−1 4 4
Let θ = sin ⇒ sin θ =
www.cbse.page www.cbse.page
5 5
www.cbse.page www.cuet.pw
Use identity:
θ sin θ
µ ¶
tan =
2 1 + cos θ
Find cos θ:
www.cbse.page
s µ ¶2 r r www.cbse.page
p 4 16 9 3
cos θ = 1 − sin2 θ = 1− = 1− = =
5 25 25 5
4 4
θ
µ ¶
5 5 4 1
tan = = = =
2 3 8 8 2
1+
5 5
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Therefore, µ ¶ µ ¶
1 −1 4 −1 1
sin = tan
2 5 2
A The key idea is that we can simplify a sum of two inverse tangent
expressions using the identity:
a +b
µ ¶
−1 −1 −1
tan a + tan b = tan , if ab < 1
1 − ab
A This helps combine two inverse tangent expressions into a single
one, which may match another inverse expression on the other side
www.cbse.page www.cbse.page
of the equation.
www.cbse.page www.cuet.pw
A The right-hand side of the given equation contains a sine inverse. So,
to compare both sides, we convert the sine inverse expression into a
tangent using the half-angle identity:
θ sin θ
www.cbse.page
µ ¶ www.cbse.page
tan =
2 1 + cos θ
where θ = sin x.
−1
µ ¶
−1 4
A In this case, θ = sin . This value is special because it gives a right
5
triangle with known ratios (a Pythagorean triplet with sides 3, 4, 5),
making the trigonometric simplifications easier.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
5 5 5
Solution
2
(c) p A 1 Marks
5
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Concept Behind:
A The function cos x has a principal value range of [0, π].
−1
π
A For an equation of the form cos(θ) = 0, the principal solution is θ =
2
(within the appropriate range).
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
Trick to Solve:
www.cbse.page www.cbse.page
2 1
A Let θ = sin p . Then, cos θ = p .
−1
5 5
A Write the given equation as
cos θ + cos x = 0.
−1
¡ ¢
π
A Knowing that cos α = 0 when α = (in the principal range), set:
2
www.cbse.page
π www.cbse.page
θ + cos x = .
−1
2
A Solve for cos−1 x and hence find x.
Step-by-Step Solution:
A Let www.cbse.page
à ! www.cbse.page
2
θ = sin −1
p .
5
Then, by definition,
r
2 p 4 1
sin θ = p and cos θ = 1 − sin θ =
2
1− = p .
5 5 5
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
2
A But sin θ = p . Therefore:
5
2
x=p .
5
2
Final Answer: x = p
www.cbse.page
5 www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
Problem Statement
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
−1
Step 1: Understand the Domain of sin (y)
www.cbse.page −1 www.cbse.page
The inverse sine function, sin (y), is defined only when y lies in the
interval [−1, 1]. That is:
−1 ≤ y ≤ 1
www.cbse.page www.cuet.pw
−1
For f (x) = sin (2x) to be defined, the argument 2x must satisfy:
−1 ≤ 2x ≤ 1
1 1
− ≤x≤
2 2
www.cbse.page www.cuet.pw
interval − , .
2 2
www.cbse.page www.cuet.pw
A (a) [0, 1] Incorrect (only positive x and not the correct range)
A (b) [−1, 1] Incorrect (too broad)
www.cbse.page www.cbse.page
A (c) − , Correct
· ¸
1 1
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Final Answer · ¸
1 1
− ,
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
2020 March
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page Concept
www.cbse.page
Builder
Concept Behind:
A The principal value branch of the inverse cotangent function, cot−1 x,
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
A Also recall:
p
µ ¶
5π
www.cbse.page cot =− 3 www.cbse.page
6
A So,
p−1 5π
cot (− 3) =
6
since this value lies in the principal value branch (0, π).
5π
Final Answer: (d)
www.cbse.page www.cbse.page
6
www.cbse.page www.cbse.page
Solution
A 2 Marks
Ans.1 Ans.2
−1 π
−1
µ
cos x
¶
sin (4x) + sin (3x) = − tan−1
=
www.cbse.page
2 1 − sinµ x
www.cbse.page
π π
¶
−1 −1
⇒ sin (4x) = − − sin (3x) sin − x
2 −1 2
tan
π π
µ ¶ µ ¶
⇒ 4x = − sin + sin−1 3x
1 − cos − x
2 2
π x
¡ −1 ¢ · µ ¶¸
= − cos sin 3x −1
= tan cot −
p
www.cbse.page
4 2
www.cbse.page
⇒ −4x = 1 − 9x 2
π π x π x
· µ ¶¸
−1
= tan tan − + = +
⇒ 2
16x = 1 − 9x 2 2 4 2 4 2
⇒ 25x 2 = 1
21 1
⇒x = ⇒x =±
25 5
www.cbse.page www.cbse.page
−1 −11
As sin 4x + sin 3x < 0, x ̸=
5
1
So, x = −
5
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
−1 −1 π
Solve for x : sin 4x + sin 3x = −
2
We are given:
−1 −1 π
www.cbse.page sin (4x) + sin (3x) = −www.cbse.page
Concept Behind:
A The domain of the inverse sine function is [−1, 1].
−1 −1π
A If sin a + sin b = − , and both a and b lie in [−1, 1], then we can
2
use the identity:
www.cbse.page www.cbse.page
p p
−1 −1 −1
sin a + sin b = sin (a 1 − b 2 + b 1 − a 2)
3x = − cos(θ)
www.cbse.page p www.cbse.page
So:
p
3x = − 1 − 16x 2
www.cbse.page www.cuet.pw
1
Check x = :
5 µ ¶ µ ¶
−1 −1 4 −1 −1 3
sin (4x) = sin and sin (3x) = sin
5 5
π
µ ¶ µ ¶
−1 4 −1 3
Adding: sin + sin > 0 So, doesn’t satisfy LHS = −
5
www.cbse.page
5 2
www.cbse.page
1
Try x = − :
5 µ ¶ µ ¶
−1 −1 4 −1 −1 3
sin (4x) = sin − and sin (3x) = sin −
5 5
−1 −1
Use identity: sin (−a) = − sin (a)
π π
· µ ¶ µ ¶¸ µ ¶ µ ¶
−1 4 −1 3 −1 4 −1 3
⇒ − sin + sin = − ⇒ sin + sin =
5
www.cbse.page
5 2 5 5 2 www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
1
So x = − is the solution.
5
1
Final Answer: x = −
5
www.cbse.page www.cbse.page
OR
Problem Statement
cos x
µ ¶
−1
To simplify the expression tan .
1 − sin x
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
We are given:
cos x
µ ¶
−1
tan
1 − sin x
Let us denote:
cos x cos x
µ ¶
−1
y = tan ⇒ tan y =
1 − sin x 1 − sin x
www.cbse.page www.cbse.page
2 x
µ ¶
1 − tan
2
x 2 x
µ ¶ µ ¶
1 + tan 2 1 − tan
cos x 2 2
= µ ¶ =
x x x
µ ¶ µ ¶
1 − sin x 2
2 tan (1 + tan ) − 2 tan
2 2 2
1−
x
µ ¶
www.cbse.page
1 + tan 2 www.cbse.page
2
www.cbse.page www.cbse.page
So we now have:
2 x
µ ¶
1 − tan
2
tan y =
x x
µ ¶ µ ¶
1 + tan2 − 2 tan
2 2
x
µ ¶
Let t = tan . Then:
2
www.cbse.page www.cbse.page
1− t2 1− t2
tan y = =
1 + t 2 − 2t (1 − t )2
Now observe:
x
µ ¶
¶ 1 − tan
π x 1−t
µ
2
tan − = µ ¶=
4 2 x 1+t
1 + tan
2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
So, ¶2
1−t (1 − t ) 2
1−t 2
π x
µ µ ¶
= 2
⇒ Take reciprocal: 2
= tan −
1+t (1 + t ) (1 − t ) 4 2
Thus:
cos x π x
µ ¶
−1
tan = −
1 − sin x 4 2
This is valid for values of x where the inverse tangent is defined and
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer
www.cbse.page www.cbse.page
π x
−
4 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Problem Statement
To find the value of:
−1 7 −1 1
tan + tan
9 8
Let:
7 1
a= , b=
www.cbse.page
9 8 www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
We know that:
−1 π
tan (1) =
4
Final Answer
π
www.cbse.page 4 www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
24
(b) A 1 Marks
7
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page
www.cbse.page
www.cuet.pw
www.cbse.page
Problem Statement
Evaluate the expression:
µ ¶
−1 3 −1 3
tan sin + tan
5 4
A Adjacent side = 52 − 32 = 25 − 9 = 16 = 4
Hence:
3
tan A =
4
µ B¶
Step 3: Find tan
−1 3
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer
24
7
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
2020 March
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
−π
(c) A 1 Marks
10
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
Problem Statement
Evaluate the expression: µ ¶
−1 3π
sin cos
5
We know that:
π π 2π π
µ ¶ µ ¶ µ ¶ µ ¶ µ ¶
www.cbse.page 2π 5π 4π www.cbse.page
π π
µ ¶ µ ¶
−1 2π −1
⇒ sin cos = sin sin =
5 10 10
sin cos =−
5 10
Final Answer
π
−
10
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solution
www.cbse.page www.cbse.page
A 2 Marks
9π 9 −1 1
LHS = − sin
8 4 3
9 π
· ¸
−1 1 9 −1 1
= − sin = cos
4 2 3 4 3
s
µ ¶2 Ã p !
9 −1 1 9 −1 2 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
µ ¶ Ã p !
9π 9 −1 1 9 −1 2 2
− sin = sin ,
8 4 3 4 3
we will first manipulate the left-hand side and then verify that it equals
the right-hand side.
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Step 2: Relate inverse sine to cosine
Using the identity
−1 −1 π
sin (x) + cos (x) = ,
2
we have:
www.cbse.page www.cbse.page
π
µ ¶ µ ¶
−1 1 −1 1
− sin = cos .
2 3 3
So the left-hand side becomes:
µµ ¶¶
9 −1 1
cos .
µ 4 µ ¶¶ 3
−1 1 1
Now we need to find cos cos
www.cbse.page which is just . www.cbse.page
3 3
www.cbse.page www.cuet.pw
µ µ ¶¶
−1 1
Step 3: Calculate sin cos
µ µ ¶¶ 3
−1 1
To solve for sin cos , we use the identity
3
www.cbse.page
2 2 www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Thus, µ ¶2 p
2 1 1 8 2 2
sin (θ) = 1 − = 1 − = =⇒ sin(θ) = .
3 9 9 3
µ µ ¶¶ p
−1 1 2 2
sin cos = .
3 3
Thus, we can write the left-hand side as:
µ µ ¶¶ Ã p !
9 −1 1 9 −1 2 2
cos = sin .
4 3 4 3
www.cbse.page www.cbse.page
Step 5: Conclusion
www.cbse.page www.cuet.pw
Therefore, we conclude:
µ ¶ Ã p !
9π 9 −1 1 9 −1 2 2
− sin = sin .
www.cbse.page
8 4 3 4 3 www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
3− 5 −3 − 5
(b) (d)
2 2
Solution
A 1 Marks
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
2020 March
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
− A 1 Marks
8
π π
· µ ¶¸ · µ ¶¸
−1 17π −1
sin sin − = − sin sin 2π + =−
8 8 8
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
17π
Step 1: Simplifying −
8
www.cbse.page www.cuet.pw
Since the sine function is periodic with a period of 2π, we can find a
coterminal angle.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
17π
First, we convert − into a positive angle.
8
www.cbse.page www.cuet.pw
17π
We can add 2π to − :
8
16π
2π = ,
8
so: www.cbse.page www.cbse.page
π
µ ¶
Step 2: Evaluating sin −
www.cbse.page www.cbse.page
8
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cuet.pw
Next, we can use the property of the inverse sine function, which states:
−1 −1
sin (−x) = − sin (x).
Therefore,
π π
· µ ¶¸ µ µ ¶¶
−1 −1
www.cbse.page
sin − sin = − sin sin .www.cbse.page
8 8
www.cbse.page www.cbse.page
π
µ µ ¶¶
−1
Step 5: Final evaluation of sin sin
8
www.cbse.page www.cuet.pw
π π π
Since is within the range of − to , we can directly use:
8 2µ 2µ ¶¶
−1 π π
sin sin = .
www.cbse.page 8 8 www.cbse.page
So we finally have:
π π
µ µ ¶¶
−1
sin − sin =− .
8 8
Conclusion
Thus, the value of the original expression is:
www.cbse.page
π www.cbse.page
−
8
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Solve for
−1 −1 π
x : sin (1 − x) − 2 sin x=
2
Solution
www.cbse.page www.cbse.page
A 4 Marks
−1 −1 π
sin (1 − x) − 2 sin x=
2
π
µ ¶
⇒ (1 − x) = sin + 2 sin−1 x
2
−1 2
¡ ¢
⇒ (1 − x) = cos 2 sin x ⇒ 1 − x = 1 − 2x
www.cbse.page www.cbse.page
2 1
∴ 2x − x = 0 ⇒ x = 0, x =
2
1
since x = does not satisty the given equation
2
∴ x = 0 is the required solution.
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
Problem Statement
www.cbse.page www.cuet.pw
−1
A For sin (1 − x):
−1 ≤ 1 − x ≤ 1 =⇒ 0 ≤ x ≤ 2
−1
A For sin x:
www.cbse.page www.cbse.page
−1 ≤ x ≤ 1
0≤x ≤1
www.cbse.page www.cuet.pw
π
· ¸
Let θ = sin x, so x = sin θ with θ ∈ 0, .
−1
2
The equation becomes:
π
sin (1 − sin θ) − 2θ =
−1
2
π
sin (1 − sin θ) = 2θ +
−1
www.cbse.page
2 www.cbse.page
Taking sine:
π
µ ¶
1 − sin θ = sin 2θ + = cos 2θ
www.cbse.page
2 www.cbse.page
1 − sin θ = 1 − 2 sin2 θ
www.cbse.page www.cbse.page
Solutions:
A sin θ = 0 =⇒ x = 0
1 1
A sin θ = =⇒ x =
2 2
www.cbse.page www.cuet.pw
Conclusion
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Evaluate:
π
· µ ¶¸
−1 1
sin − sin −
3 2
Solution
π π
· ¸
www.cbse.page www.cbse.page
sin + =1 A 1 Marks
3 6
www.cbse.page Concept
www.cbse.page
Builder
Problem Statement
www.cbse.page
www.cbse.page
www.cuet.pw
www.cbse.page
2 2
π
µ ¶
1
A We know sin − = −
6 2
A Therefore:
π
µ ¶
−1 1
sin − = −
2 6
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Step 4: Evaluate the Sine Function
www.cbse.page www.cuet.pw
We know:
π
µ ¶
sin =1
2
Final Answer
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Prove that · µ ¶ ¸
−1 1 −1 9
tan 2 tan − cot 3 =
2 13
Solution
www.cbse.page www.cbse.page
A 4 Marks
1
−1 2 · 2 1
−1
LHS = tan tan
− tan
1 3
1−
4
4 1
−1 3 − 3
www.cbse.page www.cbse.page
= tan tan
4 1
1+ ·
3 3
µ ¶
−1 9 9
= tan tan = = RHS
13 13
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
Builder
www.cbse.page www.cbse.page
To prove that · µ ¶ ¸
−1 1 −1 9
tan 2 tan − cot (3) = ,
2 13
we can break it down into manageable parts.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page www.cbse.page
µ ¶
−1 1
Step 1: Calculate 2 tan
2
Let’s denote
µ ¶
−1 1
θ = tan .
2
From this, we have:
www.cbse.page www.cbse.page
1
tan(θ) = .
2
Using the double-angle formula for tangent, we can find tan(2θ):
2 tan(θ)
tan(2θ) = .
1 − tan2(θ)
www.cbse.page
www.cbse.page
www.cuet.pw
www.cbse.page
1
Substituting tan(θ) = :
2
1
2· 1 1 4
tan(2θ) = 2 = = .
µ ¶2 = 1 3 3
1 1−
1− 4 4
2
www.cbse.page −1 www.cbse.page
Step 2: Evaluate − cot (3)
Next, we know that
−1 π −1
cot (3) = − tan (3).
2
Thus,
π π
µ ¶
−1 −1 −1
− cot (3) = − − tan (3) = tan (3) − .
2 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
π
Using the property that tan(a − ) = − cot(a):
2
π
µ ¶
tan 2θ + tan (3) − = − cot(2θ + tan−1(3)).
−1
2
−1
Step 4: Calculate cot(2θ + tan (3))
Now, we can rewrite cot(a + b) as:
www.cbse.page www.cbse.page
cot a cot b − 1
cot(a + b) = .
cot a + cot b
Let a = 2θ and b = tan−1(3).
www.cbse.page www.cuet.pw
4 3
We know tan(2θ) = implies cot(2θ) = and tan(tan−1(3)) = 3, so
3 4
−1 1
www.cbse.page www.cbse.page
cot(tan (3)) = .
3
Now substituting into the formula:
−1
−1 cot(2θ) · cot(tan (3)) − 1
cot(2θ + tan (3)) = −1
.
cot(2θ) + cot(tan (3))
This can be expressed as:
µ ¶µ ¶
3 1
−1
www.cbse.page
−1 4 3 www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
x = 13 A 4 Marks
π
µ ¶ µ ¶ µ ¶ µ ¶
−1 12 −1 5 −1 12 −1 5
sin = − sin ⇒ sin = cos
x 2 x x x
www.cbse.page
Ãp !
www.cbse.page
x 2 − 25
µ ¶
−1 12 −1
∴ sin = sin
x x
p
12 x 2 − 25
⇒ =
x x
⇒ x 2 − 25 = 144 ⇒ x = ±13,
since x = −13 does not satisfy the given equation,
∴ required solution is x = 13.
www.cbse.page www.cbse.page
Concept
www.cbse.page
Builder
www.cbse.page
We are given:
π
µ ¶ µ ¶
−1 5 −1 12
sin + sin = , x ̸= 0
x x 2
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Concept Behind:
π
−1 −1
A Use identity: sin a + sin b = ⇒ cos a = sin b (if a 2 + b 2 = 1)
−1 −1
2
π
A Alternatively, if sin α + sin β = , then:
−1 −1
2
α2 + β2 = 1 (based on sin2 θ + cos2 θ = 1)
www.cbse.page www.cbse.page
Let:
π
µ ¶ µ ¶ µ ¶ µ ¶
−1 5 −1 12 −1 5 −1 12
sin + sin = ⇒ cos = sin
x x 2 x x
Take sine on both sides:
µ µ ¶¶ s µ ¶2
−1 5 12 5 12
sin cos
www.cbse.page
= ⇒ 1− =
www.cbse.page
x x x x
Squaring both sides:
25 144 25 + 144 169 2
1− 2 = 2 ⇒ 1 = 2
= 2 ⇒ x = 169 ⇒ x = ±13
x x x x
www.cbse.page www.cuet.pw
www.cbse.page 5 5 www.cbse.page
x = −13 ⇒ =− ,
−13 13
π
µ ¶ µ ¶
12 12 −1 5 −1 12
= − ⇒ sin − + sin − =−
−13 13 13 13 2
π
Which is not equal to .
2
www.cbse.page www.cbse.page
Final Answer : x = 13
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
2023 PYQs
A Additional Practice Paper 1 and 2 released on 6th
September 2023
A 2023 July 65/C/1
A 2023 July 65 B
www.cbse.page www.cbse.page
2021 PYQs
A 2021 September 65/1 All Sets (COVID)
A 2021 September 65(B) (COVID)
2020 PYQs
A 2020 July 65/C All Sets
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Strict Warning
Don’t fall in the trap of sample papers which
others book publishers are selling or Youtubers
are promoting.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
I don’t understand why, when CBSE has officially
provided you the sample papers in their website
then why don’t you download and print it out.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Those sample papers which Youtubers and Book
publishers are selling only conatins old PYQs and
self-made questions
www.cbse.page
www.cbse.page
www.cuet.pw
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
Fact
All book publishers do not include recent board
questions from all question papers.
www.cbse.page
www.cbse.page
www.cuet.pw
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
most important.
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cuet.pw
Telegram Channels
@board_cbse @pyqs12
www.cbse.page www.cbse.page
@ncertx
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page
www.cbse.page
www.cbse.page www.cbse.page