‫بسم اهلل الرحمن الرحیم‬

2
‫گرفتته‬ ‫کلمه ریاضیات از کلمه ریاضت‬

‫و‬ ‫کوشت‬ ‫کته عنیتآ‬ ‫شده است‬

‫‪3‬‬

‫کشآ عیباشد‪.‬‬ ‫زحم‬

‫تنریف‪ :‬ریاضتآ ببتارت از بلتم ععالنته‬

‫ها بوده که رابعه‬ ‫عقادیر و روابط بین کمی‬

‫‪4‬‬
‫بین بلوم دیگر را برقرار عیسازد‪.‬‬
‫تنریف ریاضیات از نظر گالیله‬
‫‪5‬‬
 ‫به گفته گالیله دانشمید عنروف قتر‬

‫هفده ریاضآ ببارت از زبا قتوانین‬

‫‪6‬‬

‫اس ‪.‬‬ ‫طبین‬

‫از عتاده گفتته‬ ‫حالت‬ ‫کمی ‪ :‬به‬

‫انتدازه گیترر را‬ ‫عیشود که قابلی‬

‫داشته باشد عانید‪ :‬طتو‪ ،‬عستاح‬

‫‪7‬‬

‫حجم انرژر ارتفاع و غیره‬

𝑨𝒓𝒊𝒕𝒉𝒎𝒆𝒕𝒊𝒄
 ‫حساب ‪:‬‬
‫حساب از کلمه التینی 𝑠𝑜𝑡𝑒𝑚‪ 𝐴𝑟𝑖𝑡ℎ‬گرفته‬
‫شده که به معنی عدد است‬
 ‫تعریف‪:‬‬
‫بخش اول ریاضیات بوده و از موضوعات‬
‫ابتدائی و ساده ریاضیات بحث میکند‪ .‬که از‬
‫اعداد و شمارش اعداد در عرصه های مختلف‬
‫بحث میکند که آنرا علم اعداد نیز یاد میکنند‬
 ‫موارد استعمال حساب‪:‬‬
‫از علم حساب در موارد ذیل استفاده میشود‬
‫‪ (1‬از بلم حساب برار درک سایر بخشهار‬

‫ریاضیات عانید الجبر هیدسه عثلثات‬

‫فزیک و کیمیا استفاده عیشود‪.‬‬

‫‪ )2‬از بلم حساب در عحاسبات روزعره‬

‫بعور وسیع استفاده عیشود‪.‬‬

‫‪ )3‬شاعران در اشعار خود از عملیه های حـساب‬
‫استفاده میکنند‬

‫زسم ستوران درآن پهن دشت‬

‫زمین گشت شش آسمان گشت هشت‬
 ‫ابداد ‪: Numbers‬‬
‫عدد یک مفهوم ریاضیکی بوده که وسیله‬
‫شمارش میباشد‬
‫مجموعه آوازها و سمبول هاست که برای‬
‫شمارش اشیا استفاده میشود‬
 ‫عثا‪: ،‬‬
‫‪ 12‬دوازده‬
‫‪ 320‬سه صدو بیست‬
‫‪ 4568‬چهار هزارو پنج صدو شصت و هشت‬
‫ستتمبو‪ :،‬ببتتارت از نشتتانه هتتار قتترار‬
‫یتک کمیت‬ ‫دادر اند که بترار شتیا‬
‫از نهتتا استتتفاده عیشتتود‪ .‬در ریاضتتآ‬
‫ابتتداد از ستتمبولهار‬ ‫بتترار شتتیا‬
‫‪.‬‬ ‫‪17‬‬
‫عتفاوت استفاده عیشتود کته از دیتد‬
‫ا یاد ور عیشویم‪.‬‬
 ‫سمبو‪ ،‬هار ابداد شرقآ‬

‫قدیمی ترین سمبول های اعداد‬

‫میباشدکه بیشترین کاربرد ان در‬
‫مناظق شرقی میباشد‪.‬‬
‫و یکتعداد ان قرارذیل است‪:‬‬
 ‫سمبو‪ ،‬هار هید و بربیک‬
‫در حال حاضر بیشترین مورد استفاده را‬
‫در جهان دارد بخصوص در ممالک غربی‬
‫و یکتعداد ان قرار ذیل است‪:‬‬
20
‫قبل از اییکه اروپار ها بتا ستمبو‪ ،‬هیتد‬

‫و بربیتتک شتتیا شتتوند از ستتمبولهار‬

‫‪21‬‬ ‫روعآ استفاده عآ کردند‪.‬‬

 ‫این سمبولها تا هیتوز نیتز در ستاب‬

‫تا و در‬
‫تم هت‬
‫تر رست‬
‫کتت‬ ‫تار فهرس ت‬
‫هت‬

‫عکانهار عتههبآ بیستویها استتفاده‬

‫‪22‬‬

‫عیشود‪.‬‬
‫و یکتعداد ان قرار ذیل میباشد‪:‬‬
‫‪ :‬سمبولهار روعآ از ترکیر سمبولهار‬ ‫یاداش‬

‫اساستتتآ بوجتتتود عتتتآ یتتتد و دارار‬

‫‪24‬‬
‫قوانین ذیل عیباشد‪.‬‬
‫قیمت بددر سمبولهار روعآ‬

‫‪25‬‬
‫الف‪ :‬سمبولهار )‪ (I,X,C,M‬سه سته بتار‬

‫تکرار عآ شود‪.‬‬
‫‪26‬‬
‫ب‪ :‬سمبولهار )‪ (L,D,V‬هیچ تکرار نمآ شود‪.‬‬

‫‪27‬‬
‫ستمبو‪،‬‬ ‫ج‪ :‬اگر سمبو‪ ،‬کودک بعرف دت‬

‫بزرگ نوشته شود به عنیتآ تفریت و اگتر‬

‫سمبو‪ ،‬بزرگ نوشته شتود بته‬ ‫بعرف راس‬

‫‪28‬‬

‫عنیآ جمع عیباشد‪.‬‬

‫د‪ :‬برار ارایه ابتداد بزرگتتر از (‪ )1000‬از‬

‫بالعه (ت) باالر سمبولهار اساسآ استفاده‬

‫‪29‬‬ ‫عیشود که به عنیآ هزار برابر اس ‪.‬‬

‫رومااا ‪ 1‬تااا ‪ 20‬را‬ ‫مثااا ‪ :‬سااالهای‬
‫بنایسید؟‬

‫‪30‬‬
‫هند و عربیک ذیا را با‬ ‫عثا‪ : ،‬سلهای‬

‫روم تهدی کنید؟‬ ‫سلهای‬

‫‪31‬‬
‫انواع ابداد‪:‬‬
‫‪،‬ب‬ ‫باعددد اسب‪،‬ددد ح‪،‬ب ددد‬ ‫ب‪ :‬شددد‬ ‫اعددد اسبتیددد‬

‫دددد ب‬ ‫کیددددطب‪،‬بی ادددد ‪،‬باعهدددد ضبب دددد س ب ب‬

‫ب‬ ‫ددابا ددلباعدد باعدد اسبی ادد ‪،‬باعدد اسبک دد‬

‫‪34‬‬

‫ش ‪.‬‬ ‫عمل هبه بب ط طب هبآته ب‬

 ‫اعداد طهیع‬
(Natural numbers)
35
‫ست اعداد }∞‪ N={1,2,3,4,…..+‬بن م‬

‫ست اعداد طهیع ی شل رش ی د میشاد‪.‬‬

‫‪36‬‬
‫تنصیف اعداد طهیع‬
‫اعدا‬
‫طبیعی‬
‫اولیه مرکب‬
‫‪ :‬هار عددیها بار عادد‬ ‫اعداد جفت و تا‬

‫‪ 2‬پاره تقسای شااد ع عادد جفات میه شاد‬

‫ارقااااا م اس سااااا جفااااات ( ‪) 0 2 4 6 8‬‬

‫‪39‬‬

‫میه شند‪.‬‬
‫هر عددیه بر عدد ‪ 2‬پاره تقسی نشاد‬

‫گفت میشاد ارق م اس سا‬ ‫ع عدد ت‬

‫عه رت از {‪ }1، 3 ،5 ،7 ،9‬میه شد‪.‬‬

‫‪40‬‬
‫ت‬
‫هر عددیه با جاا از یاک و‬ ‫اعداد اویی ‪:‬‬

‫خادش ب ال عدد سام پااره ق با تقسای‬

‫‪41‬‬
‫نه شد بن م اعداد اویی ی د میشاد‪.‬‬
‫هرعدد ک ب جا از یاک و‬ ‫اعداد مرکب ‪:‬‬

‫با ال یاک عادد ساام‬ ‫خادش حد اقا‬

‫پاره تقسای شااد مرکاب ن میاده میشااد‪.‬‬

‫‪42‬‬

‫م نناد ‪4 8 10 16 20...‬‬
43
‫اعداد منفصا ‪ :‬هار عادد کا با واحاد‬

‫ذکرشاد بن م اعداد منفصا ن میاده میشااد‪.‬‬

‫‪44‬‬
‫‪13‬کلیلاگرام‬ ‫م ناااند‪3 :‬متر ‪6‬گرام‬
‫‪ :‬اعداد ک بارا شال رش‬ ‫اعداد تدریج‬

‫کلیت و مقدار کلیت اساتف ده شااد اعاداد‬

‫تدریج ی اصل ن میده میشاد‪.‬‬

‫‪45‬‬

‫م نند ‪... 56 88 66 5 :‬‬

 ‫ابداد عجرد‪:‬‬
‫اعداد مجرد اعدادی اند که با آنها‬
‫واحد ذکر نمی شود‪.‬‬

‫‪... 450 ، 120 ، 6‬‬

 ‫ابداد عشخص‪:‬‬
‫اعداد مشخص عبارت از اعدادی اندکه‬
‫واحد نیز با آن همراه باشد‪.‬‬

‫‪ 6‬قلم ‪ 120 ،‬کتاب ‪ 450،‬افغانی ‪...‬‬

 ‫ابداد ترتیبآ‪:‬‬
‫اعداد اند که مرتبه اشخاص و اشیا را‬
‫مشخص می سازد‪.‬‬

‫اول – دوهم – سوم – چهارم –‬

‫پنجم – ششم ‪ -‬هفتم ‪... -‬‬
‫اعداد ک م (‪ : )whole Number‬ست اعاداد‬

‫طهیع بشلا صفر بن م ست اعاداد کا ما یا د‬

‫‪49‬‬ ‫میشاد‪.‬‬
WN  0,1,2,3....
50
 ‫مق یس اعداد طهیع‬
‫‪51‬‬
‫ذی‬ ‫برا مق یس اعداد طهیع سلها ه‬
‫استف ده میهن ‪:‬‬
 ‫سلها‬ ‫معن‬ ‫مث‬
‫=‬ ‫مس ویست‬ ‫‪3=3‬‬
‫≠‬ ‫مس و نیست‬ ‫𝟖≠𝟕‬
‫>‬ ‫بارگتر از‬ ‫‪5>4‬‬
‫‪53‬‬

‫<‬ ‫کاچهتر از‬ ‫‪3<4‬‬

 ‫دری فت تعداد اعداد طهیع ‪:‬‬

‫اگر بین 𝒂 و 𝒃 که دو عدد طبیعی میباشد‬

‫طوریکه 𝒃 > 𝒂 بوده برای دریافت تعداد‬
‫اعداد طبیعی بین انها از رابطه ذیل استفاده‬
‫میکنیم‬
‫𝟏 ‪ = 𝒂 − 𝒃 −‬تعداد اعداد طبیعی‬
‫مث ‪ :‬تعداد اعداد طبیعی بین ‪ 20‬و ‪ 200‬را‬
‫دریابید؟‬
‫انواع ابداد از لحاظ ارقام‪:‬‬

‫اعداد از لحاظ ارقام به‬

‫شکل ذیل تقسیم بندی‬
‫شده است ‪:‬‬
 ‫ابداد یک رقمآ‪:‬‬

‫‪1,2,3,4,5,6,7,8,9‬‬
‫‪ 9‬عدد یک رمقی وجود دارد‬
 ‫ابداد دو رقمآ‪:‬‬

‫‪10 - 99‬‬
‫‪ 90‬عدد دو رمقی وجود دارد‬
 ‫ابداد سه رقمآ‪:‬‬

‫‪100 - 999‬‬
‫‪ 900‬عدد سه رمقی وجود دارد‬
 ‫ابداد دهار رقمآ‪:‬‬

‫‪1000 - 9999‬‬
‫‪ 9000‬عدد چهار رمقی وجود دارد‬
 ‫ابداد پیج رقمآ‪:‬‬

‫‪10000 - 99999‬‬
‫‪ 90000‬عدد پنج رمقی وجود دارد‬
‫طبقه بیدر ابداد‬
 ‫برا ناشتن و خااندع اعداد ب شه‬
‫‪.‬‬ ‫درست ‪ ،‬ابتدا نرا طهق بند میهنی‬

‫هر طهق اعداد دارا س رق م ب شد‪.‬‬

‫هر طبقه دارای یک مرتبه می باشد‪.‬‬

‫هر طهق اعداد دارا س مرته م ب شد‬
 ‫رقم اول رامرتبه اول یایکاً گویند‬
‫رقم دوم را مرتبه دوم یا دهاً گویند‬
‫رقم سوم را مرتبه سوم یا صداً گویند‬
 ‫طبقات ابداد‪:‬‬
‫طبقه اول‪ ،‬یکها‬
‫طبقه دوم‪ ،‬هزاراً ‪1000‬‬
‫طبقه سوم‪ ،‬میلیون ‪1000000‬‬
‫طبقه چهارم‪ ،‬بیلیون ‪1000000000‬‬
 ‫طبقات ابداد‪:‬‬
‫طبقه پنجم‪ ،‬تریلیون‬
‫طبقه ششم‪ ،‬کواردیلیون‬
 ‫سیستم ارقام نویسآ ابداد‪:‬‬

‫تبدیل یک عدد به عبارت‪:‬‬

‫اوال عدد داده شده را از راست به چپ‬
‫سه سه رقم جدا می سازیم‬
‫بعدا از چپ به راست به نوشتن عبارت‬
‫طوری شروع میکنیم که‪:‬‬
‫اوالً نام عدد طبقه بعدا نام خود طبقه‬
‫را می نویسیم‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫عدد ذیل را طبقه بندی نمائید‪:‬‬

‫‪23456897918‬‬
 ‫ح ‪:‬‬

‫‪23456897918‬‬
‫چ رم‬ ‫سام‬ ‫دوم‬ ‫او‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫در عدد ذیل رقم ‪ 7‬در کدام طبقه قرار دارد‪:‬‬

‫‪23456897918‬‬
 ‫ح ‪:‬‬
‫‪23456897918‬‬
‫چ رم‬ ‫سام‬ ‫دوم‬ ‫او‬

‫در طبقه دوم یا هزارا‬

 ‫مثال‪:‬‬
‫در عدد ذیل رقم ‪5‬در کدام طبقه و کدام‬
‫مرتبه قرار دارد‪:‬‬

‫‪23456897918‬‬
 ‫ح ‪:‬‬
‫‪23456 897 918‬‬
‫چ رم‬ ‫سام‬ ‫دوم‬ ‫او‬

‫در طبقه سوم و مرتبه دوم‬

‫در طبقه میلیون و مرتبه دهاً‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫عدد ذیل را بخوانید‪:‬‬

‫‪897918‬‬
 ‫ح ‪:‬‬
‫‪897918‬‬
‫هشت صدو نود و هفت هزارو‬
‫نو صدو هژده‬
 ‫مثال‪:‬‬

‫عدد ذیل را بخوانید‪:‬‬

‫‪23456897‬‬
 ‫حل‪:‬‬

‫‪23 456 897‬‬

‫سام‬ ‫دوم‬ ‫او‬
‫بیست و سه میلیون‬
‫چهار صدو پنجاه و شش هزارو‬
‫هشت صدو نود و هفت‬
 ‫مثال‪:‬‬

‫عدد ذیل را بخوانید‪:‬‬

‫‪890674532‬‬
 ‫حل‪:‬‬
‫‪890 674 532‬‬
‫سام‬ ‫دوم‬ ‫او‬

‫هشت صدو نود میلیون‬

‫شش صددو هفتادو چهار هزارو‬
‫پنج صدو سی و دو‬
 ‫تبدیل نمودن عبارت به عدد‪:‬‬
‫اوالً بزرگترین عدد انرا معلوم کرده نمبر طبقه‬
‫ان را مشخص می سازیم‪.‬‬
‫بعداً عدد هر طبقه را نوشته میکنیم و هر طبقه‬
‫که عدد نداشت بجایش سه صفر می نویسیم‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫عدد ذیل را بنوسید‪:‬‬

‫چهل و پنج هزارو چهار صدو شصت‬

 ‫حل‪:‬‬
‫‪45 460‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫عدد ذیل را بنوسید‪:‬‬

‫دو میلیون و چهار هزارو سه صد‬

 ‫حل‪:‬‬

‫‪2 00 4‬‬ ‫‪300‬‬

 ‫مثال‪:‬‬

‫عدد ذیل را بنوسید‪:‬‬

‫یک صدو چهار میلیون و بیست و پنج‬

 ‫حل‪:‬‬

‫‪104 0 0 0‬‬ ‫‪025‬‬

 ‫مثال‪:‬‬

‫عدد ذیل را بنوسید‪:‬‬

‫دو صد و هفده میلیون و یک صد و‬
‫هفت هزار و دو صدو هفت‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬

‫عدد ذیل را بنوسید‪:‬‬

‫ده میلیون و پنج صدو دوازده هزارو‬
‫یک‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬

‫عدد ذیل را بنوسید‪:‬‬

‫یک میلیون و ده هزار و صد‬

 ‫مثال‪:‬‬

‫عدد ذیل را بنوسید‪:‬‬

‫چهل و پنج هزار و یک‬

 ‫مثال‪:‬‬

‫عدد ذیل را بنوسید‪:‬‬

‫یک صدو یک میلیون یک هزار و سه‬

‫بملیه جمع ابداد‬

‫𝐧𝐨𝐢𝐭𝐢𝐝𝐝𝐀‬
 ‫تنریف‪:‬‬
‫جمع در لغت یکجا کردن را گویند‬
‫در اصطالح ریاضی یکجا کردن اشیا‬
‫همجنس را جمع گویند‪.‬‬
‫عدد اول عملیه جمع را مقرون و اعداد‬
‫متباقی را مقرون علیه میگویند‬

‫سمبول عملیه جمع (‪ )+‬میباشد‪.‬‬

 ‫یاد داشت‪:‬‬
‫در عملیه جمع رقم اول با رقم‬
‫اول ‪ ،‬رقم دوم با رقم دوم ‪...،‬‬
‫جمع میشود‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫‪1245‬‬ ‫مقرون‬

‫‪+ 231‬‬ ‫مقرون علیه‬

‫‪147 6‬‬ ‫حاصل جمع‬

 ‫‪111‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫‪12451‬‬
‫‪4568‬‬
‫‪+ 231‬‬
‫‪172 5 0‬‬
 ‫‪111‬‬ ‫مثال‪:‬‬
‫‪21342‬‬
‫‪1789‬‬
‫‪+ 4103‬‬
‫‪272 3 4‬‬
 ‫‪11‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫‪21342‬‬
‫‪178‬‬
‫‪+ 41‬‬
‫‪8 01 4 2‬‬
 ‫‪11‬‬ ‫حل‪:‬‬
‫‪21342‬‬
‫‪21342‬‬
‫‪178‬‬ ‫‪1 78‬‬
‫‪+ 41‬‬ ‫‪+ 41‬‬
‫‪8 01 4 2‬‬ ‫‪2 15 61‬‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫باغبانِی مبلغ ‪ 36200‬افغانِی سِیب‪٬‬‬
‫‪ 1200‬افغانِی ناک‪ 6100 ٬‬افغانِی‬
‫شفتالو فروخت معلوم کنِید که باغبان‬
‫مذکور جمعاً چند افغانِی بدست آورده‬
‫است؟‬
 ‫حل‪:‬‬
‫‪36200‬‬ ‫سب‬

‫‪1200‬‬ ‫تک‬

‫‪+‬‬ ‫‪6100‬‬ ‫شف ل‬

‫‪43500‬‬ ‫‪،‬م حبپ ل‬

 ‫عثا‪:،‬‬
‫فرهاد یک عراده موتر را به ‪807070‬‬
‫افغانی ویک پایه کمپیوتر را به‬
‫‪ 75600‬افغانی خریده معلوم‬
‫نمائید که فرهاد چند افغانی را خرید‬
‫نموده است‪:‬‬
 ‫حل‪:‬‬

‫‪807070‬‬ ‫موتر‬
‫‪+ 75600‬‬ ‫کمپیوتر‬
‫‪882670‬‬ ‫تمام خرید‬
 ‫عثا‪: ،‬‬
‫اگر بزرگترین عدد دو رقمی با کوچکترین‬
‫عدد یک رقمی جمع شود حاصل آن عبارت‬
‫است از؟‬
 ‫حل‪:‬‬
‫‪99‬‬ ‫ی‬‫رقم‬ ‫دو‬ ‫عدد‬ ‫بزرگترین‬
‫‪+‬‬ ‫‪1‬‬ ‫کوچکترین عدد یک رقمی‬
‫‪1 00‬‬
 ‫عثا‪: ،‬‬
‫اگر کوچکترین عدد سه رقمی تاق با‬
‫کوچکترین عدد دو رقمی تاق جمع‬
‫شود حاصل آن عبارت است از؟‬
 ‫حل‪:‬‬
‫‪101‬‬ ‫کوچکترین عدد سه رقمی تاق‬

‫‪+ 11‬‬ ‫کوچکترین عدد دو رقمی تاق‬

‫‪1 12‬‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫اگر طول سرک کندهار الی هرات ‪588‬‬
‫کیلومتر و طول سرک کابل الی کندهار‬
‫‪ 505‬کیلو متر باشد پس طول‬
‫سرک کابل الی هرات را دریابید‬
 ‫حل‪:‬‬
‫‪588‬‬ ‫کندهار الی هرات‬

‫‪+ 505‬‬ ‫کابل الی کندهار‬

‫‪10 9 3‬‬ ‫کابل الی هرات‬
 ‫عثا‪: ،‬‬
‫‪43 ?6‬‬
‫‪+‬‬‫‪1‬‬‫‪6‬‬‫‪3‬‬ ‫?‬
‫𝟗 𝟖 𝟗𝟓‬
‫قوانین بملیه جمع‬
 ‫‪-1‬خ صیت تهدیل ‪ :‬ایان خ صایت عللیا‬

‫جلع طار ذی بی ع میشاد‪.‬‬

‫‪115‬‬ ‫‪A B  B A‬‬

 ‫‪ -2‬خ صیت اتح د ‪ :‬این خ صایت علیلا‬

‫جلع برا س عدد ویا بشاتر از سا عادد‬

‫طار ذی بی ع میشاد‪.‬‬
‫‪116‬‬

‫)‪A  ( B  C )  B  ( A  C )  C  ( B  A‬‬
‫این خ صیت ب این مف اام اسات کا در‬

‫جلع س عادد ویا بشاتر از ع ت یار و‬

‫‪117‬‬
‫تهدی امه ع دارد‪.‬‬
‫در‬ ‫‪ -3‬خ صیت بستگ ‪ :‬ست اعداد طهیعا‬

‫عللی جلع ست بست اسات یعنا ح صا‬

‫جلع دو عدد طهع هلیش یک عدد طهیع‬

‫‪118‬‬

‫است‪.‬‬
 ‫عثا‪:،‬‬

‫𝟏𝟏 = 𝟕 ‪𝟒 +‬‬
‫𝟎𝟑𝟏 = 𝟎𝟏 ‪𝟏𝟐𝟎 +‬‬
 ‫بیصر بییی ( یثآ)‪:‬‬
‫عنصر عینیت عملیه جمع صفر(‪ )0‬می باشد‬
‫یعنی صفر در عملیه جمع کدام تغیر وارد‬
‫نمی کند‪.‬‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫عدد = ‪ + 0‬عدد‬
‫عدد = عدد‪0 +‬‬
‫𝟓=𝟎‪𝟓+‬‬
‫𝟎𝟏 = 𝟎 ‪𝟏𝟎 +‬‬
 ‫اعتحا بملیه جمع‪:‬‬

‫برای امتحان عملیه جمع از خاصیت‬

‫تبدیلی عملیه جمع استفاده می نمائیم‪.‬‬
 ‫‪‬عثا‪:،‬‬
‫𝟕𝟔𝟑𝟐‬ ‫‪‬‬
‫اعتحا ‪:‬‬
‫𝟐𝟑𝟏 ‪+‬‬ ‫𝟐𝟑𝟏‬
‫𝟗𝟗𝟒𝟐‬ ‫𝟕𝟔𝟑𝟐 ‪+‬‬
‫𝟗𝟗 𝟒𝟐‬
 ‫‪‬عثا‪:،‬‬
‫𝟏𝟔𝟓𝟏‬ ‫‪‬‬
‫اعتحا ‪:‬‬
‫𝟏𝟑𝟐 ‪+‬‬ ‫𝟏𝟑𝟐‬
‫𝟐 𝟖 𝟕𝟏‬ ‫𝟏𝟔𝟓𝟏 ‪+‬‬
‫𝟐𝟗 𝟕 𝟏‬
 ‫سوا‪ ،‬ذهیآ‪:‬‬
‫هشت عدد هشت را طوری جمع‬
‫کنیدکه حاصل جمع آن ‪ 1000‬شود‪.‬‬

‫𝟖 ‪𝟖, 𝟖, 𝟖, 𝟖, 𝟖, 𝟖, 𝟖,‬‬
 ‫حل‪:‬‬
‫𝟖𝟖𝟖‬
‫𝟖𝟖‬
‫𝟖‬
‫𝟖‬
‫𝟖 ‪+‬‬
‫𝟎𝟎𝟎𝟏‬
‫بملیه تفری ابداد‬

‫𝐧𝐨𝐢𝐭𝐜𝐚𝐫𝐭𝐛𝐮𝐒‬
 ‫تنریف‪:‬‬
‫عملیه معکوس جمع را تفریق گویند‪.‬‬
‫کم کردن عدد کوچک از عدد بزرگ را‬
‫تفریق گویند‪.‬‬
 ‫یاد داش ‪:‬‬
‫عدد اول یا عدد بزرگ عملیه تفریق را‬
‫مفروق منه گویند‪.‬‬
‫عدد دوم یا کوچک را مفروق گویند‪.‬‬
‫عدد بدست آمده از تفریق را حاصل تفریق‬
‫گویند‪.‬‬
 ‫یاد داش ‪:‬‬

‫در عملیه تفریق از رقم اول رقم‬

‫اول را و از رقم دوم رقم دوم را و‬
‫‪ ....‬تفریق میکنیم‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫‪1245‬‬ ‫مفروق منه‬

‫‪- 231‬‬ ‫مفروق‬

‫‪101 4‬‬ ‫حاصل تفریق‬

 ‫مثال‪:‬‬
‫‪78901‬‬
‫‪- 8391‬‬
‫‪7051 0‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫‪8301‬‬
‫‪- 8991‬‬
‫‪141 0‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫یک قاری از ‪ 6666‬آیت‬
‫قرانکریم ‪ 3450‬آیت انرا حفظ‬
‫کرده است معلوم کنید که چقدر آیت‬
‫قرانکریم را حفظ نکرده است؟‬
 ‫حل‪:‬‬

‫‪6666‬‬ ‫‪،‬م حبا ت‬

‫‪- 3450‬‬ ‫ا تبحفظبش‬

‫‪3216‬‬ ‫ا تبحفظبته‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫احمد ‪ 2763‬افغانی داشت می خواست‬
‫یک عراده بایسکل بخرد در صورتیکه‬
‫قیمت یک عراده بایسکل ‪ 3720‬افغانی‬
‫باشد چند افغانی دیگر احمد ضرورت دارد‬
‫تا بایسکل را بخرد‪:‬‬
 ‫حل‪:‬‬

‫‪3720‬‬ ‫قیمت بایسکل‬

‫‪- 2763‬‬ ‫پول احمد‬

‫‪957‬‬ ‫پول که احمد باید قرض کند‬

 ‫عثا‪:،‬‬
‫باغبانی از فروش حاصالت باغ خود‬
‫‪ 174420‬افغانی بدست آورد اگر‬
‫مبلغ ‪ 76441‬افغانی را مصرف کود‪،‬‬
‫ادویه نموده باشد مفاد باغبان را‬
‫دریابید‪:‬‬
 ‫حل‪:‬‬

‫‪17442‬‬ ‫حاصالت باغ‬

‫‪0‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪76441‬‬ ‫مصارف باغ‬

‫‪97979‬‬ ‫مفاد باغبان‬

‫اعتحا بملیه تفری‬
 ‫برار اعتحا بملیه تفری ‪:‬‬

‫حاصل تفریق را با مفروق جمع مینمایم‪.‬‬

‫‪‬درصورتیکه بامفروق منه مساوی گردید‬

‫عملیه درست انجام یافته است‪.‬‬
 ‫یا‪:‬‬
‫از مفروق منه حاصل تفریق را تفریق میکنیم‪.‬‬

‫‪‬اگر با مفروق مساوی شد عملیه درست‬

‫انجام شده است‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫𝟖𝟕𝟒𝟐‬ ‫𝟔𝟎𝟔𝟏‬
‫𝟐𝟕𝟖 ‪−‬‬ ‫𝟐𝟕𝟖 ‪+‬‬
‫𝟔 𝟎𝟔 𝟏‬ ‫𝟖𝟕𝟒𝟐‬
‫𝟖𝟕𝟒𝟐‬
‫‪−‬‬ ‫𝟔𝟎𝟔𝟏‬
‫𝟐𝟕𝟖‬
 ‫یاد داشت‪:‬‬
‫‪‬در عملیه تفریق قانون تبدیلی‬
‫وجود ندارد‪.‬‬
‫≠ 𝒃‪𝒂−‬‬ ‫𝒂‪𝒃−‬‬

‫𝟐‪𝟓−‬‬ ‫𝟓‪≠ 𝟐−‬‬

‫𝟑‬ ‫𝟑‪≠ −‬‬

‫بملیه ضرب ابداد‬
‫𝐧𝐨𝐢𝐭𝐚𝐜𝐢𝐥𝐩𝐢𝐭𝐥𝐮𝐌‬
 ‫تعریف‪:‬‬
‫ضرب در لغت زدن را گویند‬
‫در اصطالح ریاضی کوتاه ترین طریقهء‬
‫جمع نمودن اعداد همجنس را ضرب‬
‫می نامند‪.‬‬
 ‫ینیآ‪:‬‬
‫= 𝟒‪𝟒+𝟒+𝟒+𝟒+‬‬ ‫𝟎𝟐‬

‫𝟓‬
‫𝟎𝟐 = 𝟒 × 𝟓‬
 ‫سمبو‪ ،‬بملیه ضرب‪:‬‬

‫برای اجرای عملیه ضرب از عالمه های‬

‫ذیل استفاده می نمائیم‪.‬‬

‫‪، • ,х‬‬
 ‫ضرب زبانآ‪:‬‬
‫𝟏×𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟏‬
‫𝟏×𝟐‬ ‫=‬ ‫𝟐‬
‫𝟏×𝟑‬ ‫=‬ ‫𝟑‬
‫𝟏×𝟒‬ ‫=‬ ‫𝟒‬
‫𝟏×𝟓‬ ‫=‬ ‫𝟓‬
‫𝟏×𝟔‬ ‫=‬ ‫𝟔‬
‫𝟏×𝟕‬ ‫=‬ ‫𝟕‬
‫𝟏×𝟖‬ ‫=‬ ‫𝟖‬
‫𝟏×𝟗‬ ‫=‬ ‫𝟗‬
‫𝟏 × 𝟎𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟏‬
 ‫ضرب زبانآ‪:‬‬
‫𝟐×𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟐‬
‫𝟐×𝟐‬ ‫=‬ ‫𝟒‬
‫𝟐×𝟑‬ ‫=‬ ‫𝟔‬
‫𝟐×𝟒‬ ‫=‬ ‫𝟖‬
‫𝟐×𝟓‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟏‬
‫𝟐×𝟔‬ ‫=‬ ‫𝟐𝟏‬
‫𝟐×𝟕‬ ‫=‬ ‫𝟒𝟏‬
‫𝟐×𝟖‬ ‫=‬ ‫𝟔𝟏‬
‫𝟐×𝟗‬ ‫=‬ ‫𝟖𝟏‬
‫𝟐 × 𝟎𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟐‬
 ‫ضرب زبانآ‪:‬‬
‫𝟑×𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟑‬
‫𝟑×𝟐‬ ‫=‬ ‫𝟔‬
‫𝟑×𝟑‬ ‫=‬ ‫𝟗‬
‫𝟑×𝟒‬ ‫=‬ ‫𝟐𝟏‬
‫𝟑×𝟓‬ ‫=‬ ‫𝟓𝟏‬
‫𝟑×𝟔‬ ‫=‬ ‫𝟖𝟏‬
‫𝟑×𝟕‬ ‫=‬ ‫𝟏𝟐‬
‫𝟑×𝟖‬ ‫=‬ ‫𝟒𝟐‬
‫𝟑×𝟗‬ ‫=‬ ‫𝟕𝟐‬
‫𝟑 × 𝟎𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟑‬
 ‫ضرب زبانآ ‪:‬‬
‫𝟒×𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟒‬
‫𝟒×𝟐‬ ‫=‬ ‫𝟖‬
‫𝟒×𝟑‬ ‫=‬ ‫𝟐𝟏‬
‫𝟒×𝟒‬ ‫=‬ ‫𝟔𝟏‬
‫𝟒×𝟓‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟐‬
‫𝟒×𝟔‬ ‫=‬ ‫𝟒𝟐‬
‫𝟒×𝟕‬ ‫=‬ ‫𝟖𝟐‬
‫𝟒×𝟖‬ ‫=‬ ‫𝟐𝟑‬
‫𝟒×𝟗‬ ‫=‬ ‫𝟔𝟑‬
‫𝟒 × 𝟎𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟒‬
 ‫ضرب زبانآ‪:‬‬
‫𝟓×𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟓‬
‫𝟓×𝟐‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟏‬
‫𝟓×𝟑‬ ‫=‬ ‫𝟓𝟏‬
‫𝟓×𝟒‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟐‬
‫𝟓×𝟓‬ ‫=‬ ‫𝟓𝟐‬
‫𝟓×𝟔‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟑‬
‫𝟓×𝟕‬ ‫=‬ ‫𝟓𝟑‬
‫𝟓×𝟖‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟒‬
‫𝟓×𝟗‬ ‫=‬ ‫𝟓𝟒‬
‫𝟓 × 𝟎𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟓‬
 ‫ضرب زبانآ‪:‬‬
‫𝟔×𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟔‬
‫𝟔×𝟐‬ ‫=‬ ‫𝟐𝟏‬
‫𝟔×𝟑‬ ‫=‬ ‫𝟖𝟏‬
‫𝟔×𝟒‬ ‫=‬ ‫𝟒𝟐‬
‫𝟔×𝟓‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟑‬
‫𝟔×𝟔‬ ‫=‬ ‫𝟔𝟑‬
‫𝟔×𝟕‬ ‫=‬ ‫𝟐𝟒‬
‫𝟔×𝟖‬ ‫=‬ ‫𝟖𝟒‬
‫𝟔×𝟗‬ ‫=‬ ‫𝟒𝟓‬
‫𝟔 × 𝟎𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟔‬
 ‫ضرب زبانآ‪:‬‬
‫𝟕×𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟕‬
‫𝟕×𝟐‬ ‫=‬ ‫𝟒𝟏‬
‫𝟕×𝟑‬ ‫=‬ ‫𝟏𝟐‬
‫𝟕×𝟒‬ ‫=‬ ‫𝟖𝟐‬
‫𝟕×𝟓‬ ‫=‬ ‫𝟓𝟑‬
‫𝟕×𝟔‬ ‫=‬ ‫𝟐𝟒‬
‫𝟕×𝟕‬ ‫=‬ ‫𝟗𝟒‬
‫𝟕×𝟖‬ ‫=‬ ‫𝟔𝟓‬
‫𝟕×𝟗‬ ‫=‬ ‫𝟑𝟔‬
‫𝟕 × 𝟎𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟕‬
 ‫ضرب زبانآ ‪: 8‬‬
‫𝟖×𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟖‬
‫𝟖×𝟐‬ ‫=‬ ‫𝟔𝟏‬
‫𝟖×𝟑‬ ‫=‬ ‫𝟒𝟐‬
‫𝟖×𝟒‬ ‫=‬ ‫𝟐𝟑‬
‫𝟖×𝟓‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟒‬
‫𝟖×𝟔‬ ‫=‬ ‫𝟖𝟒‬
‫𝟖×𝟕‬ ‫=‬ ‫𝟔𝟓‬
‫𝟖×𝟖‬ ‫=‬ ‫𝟒𝟔‬
‫𝟖×𝟗‬ ‫=‬ ‫𝟐𝟕‬
‫𝟖 × 𝟎𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟖‬
 ‫ضرب زبانآ ‪: 9‬‬
‫𝟗×𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟗‬
‫𝟗×𝟐‬ ‫=‬ ‫𝟖𝟏‬
‫𝟗×𝟑‬ ‫=‬ ‫𝟕𝟐‬
‫𝟗×𝟒‬ ‫=‬ ‫𝟔𝟑‬
‫𝟗×𝟓‬ ‫=‬ ‫𝟓𝟒‬
‫𝟗×𝟔‬ ‫=‬ ‫𝟒𝟓‬
‫𝟗×𝟕‬ ‫=‬ ‫𝟑𝟔‬
‫𝟗×𝟖‬ ‫=‬ ‫𝟐𝟕‬
‫𝟗×𝟗‬ ‫=‬ ‫𝟏𝟖‬
‫𝟗 × 𝟎𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟗‬
 ‫ضرب زبانآ ‪:10‬‬
‫𝟎𝟏 × 𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟏‬
‫𝟎𝟏 × 𝟐‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟐‬
‫𝟎𝟏 × 𝟑‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟑‬
‫𝟎𝟏 × 𝟒‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟒‬
‫𝟎𝟏 × 𝟓‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟓‬
‫𝟎𝟏 × 𝟔‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟔‬
‫𝟎𝟏 × 𝟕‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟕‬
‫𝟎𝟏 × 𝟖‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟖‬
‫𝟎𝟏 × 𝟗‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟗‬
‫𝟎𝟏 × 𝟎𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟎𝟏‬
 ‫ضرب زبانآ ‪: 11‬‬
‫𝟏𝟏 × 𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟏𝟏‬
‫𝟏𝟏 × 𝟐‬ ‫=‬ ‫𝟐𝟐‬
‫𝟏𝟏 × 𝟑‬ ‫=‬ ‫𝟑𝟑‬
‫𝟏𝟏 × 𝟒‬ ‫=‬ ‫𝟒𝟒‬
‫𝟏𝟏 × 𝟓‬ ‫=‬ ‫𝟓𝟓‬
‫𝟏𝟏 × 𝟔‬ ‫=‬ ‫𝟔𝟔‬
‫𝟏𝟏 × 𝟕‬ ‫=‬ ‫𝟕𝟕‬
‫𝟏𝟏 × 𝟖‬ ‫=‬ ‫𝟖𝟖‬
‫𝟏𝟏 × 𝟗‬ ‫=‬ ‫𝟗𝟗‬
‫𝟏𝟏 × 𝟎𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟏𝟏‬
 ‫ضرب زبانآ ‪: 12‬‬
‫𝟐𝟏 × 𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟐𝟏‬
‫𝟐𝟏 × 𝟐‬ ‫=‬ ‫𝟒𝟐‬
‫𝟐𝟏 × 𝟑‬ ‫=‬ ‫𝟔𝟑‬
‫𝟐𝟏 × 𝟒‬ ‫=‬ ‫𝟖𝟒‬
‫𝟐𝟏 × 𝟓‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟔‬
‫𝟐𝟏 × 𝟔‬ ‫=‬ ‫𝟐𝟕‬
‫𝟐𝟏 × 𝟕‬ ‫=‬ ‫𝟒𝟖‬
‫𝟐𝟏 × 𝟖‬ ‫=‬ ‫𝟔𝟗‬
‫𝟐𝟏 × 𝟗‬ ‫=‬ ‫𝟖𝟎𝟏‬
‫𝟐𝟏 × 𝟎𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟎𝟐𝟏‬
 ‫یاد داشت‪:‬‬
‫در عملیه ضرب عدد اول را مضروب گویند‪.‬‬
‫در عملیه ضرب عدد دوم را مضروب فیه گویند‪.‬‬
‫عدد حاصل شده از ضرب را حاصل ضرب گویند‪.‬‬
 ‫ی‬ ‫ح‬ ‫ض‬ ‫ع‬
‫ربای اجرا ملیه رب مرا ل ذ ل را‬
‫ی‬ ‫ی‬
‫رد ر ر م‪:‬‬‫گ‬‫ی‬ ‫م‬ ‫ظ‬ ‫ن‬
‫رقم اول مضروب فیه را در تمام ارقام مضروب‬
‫ضرب می نمائیم‪.‬‬

‫بعدا رقم دوم مضروب فیه را در تمام ارقام‬

‫مضروب ضرب می نمائیم‪.‬‬
‫حاصل ضرب را زیر رقم دوم حاصل ضرب‬
‫رقم اول می نویسیم‪:‬‬

‫باالخره حاصل ضرب ها را با هم جمع‬

‫می نمائیم‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫عثا‪:،‬‬
‫‪24‬‬
‫‪×5‬‬
‫‪12 0‬‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫‪652‬‬
‫‪× 15‬‬
‫‪32 6 0‬‬
‫‪+ 65 2‬‬
‫‪9780‬‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫احمد هشت قالب تخم را که در هر قالب‬
‫‪ 30‬تخم وجود دارد خریده است اگر‬
‫قیمت هر تخم ‪ 5‬افغانی باشد پس احمد‬
‫چند افغانی به دوکاندار داده است‪.‬‬
 ‫حل‪:‬‬
‫𝟖‬ ‫قالب‬
‫𝟎𝟑 ×‬ ‫تخم‬
‫𝟎𝟒𝟐‬ ‫تعداد تخم ها‬
‫𝟓 ×‬ ‫قیمت هر تخم‬
‫𝟎𝟎𝟐𝟏‬ ‫پول داده شده به دوکاندار‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫در یک کارتن به تعداد ‪ 65‬جلد کتابچه‬
‫موجود است ‪ ،‬معلوم نمائید که در ‪ 7‬کارتن‬
‫چند جلد کتابچه موجود خواهد بود‪.‬‬
 ‫حل‪:‬‬
‫𝟓𝟔‬ ‫کتابچه‬
‫𝟕 ×‬ ‫کارتن‬
‫𝟓𝟓𝟒‬
 ‫عثا‪:،‬‬

‫اگر قیمت ‪ 12‬دانه قلم ‪ 120‬افغانی باشد‬

‫قیمت ‪ 15‬دانه قلم چند است‪.‬‬
 ‫حل‪:‬‬
‫𝟓𝟏‬ ‫قلم‬
‫𝟎𝟏 ×‬ ‫قیمت‬
‫𝟎𝟓𝟏‬
 ‫عثا‪:،‬‬

‫اگر قیمت یک جریب زمین ‪350000‬‬

‫افغانی باشد قیمت ‪ 106‬جریب زمین را‬
‫معلوم نمائید‪.‬‬
 ‫حل‪:‬‬
‫𝟎𝟎𝟎𝟎𝟓𝟑‬ ‫قیمت‬
‫×‬ ‫𝟔𝟎𝟏‬ ‫جریب‬
‫𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎𝟏𝟕𝟑‬
 ‫عثا‪:،‬‬

‫اگر مصرف برق یک شهر ‪ 5030‬کیلووات‬

‫در یک شبانه روز باشد مصرف یک ماهه‬
‫برق شهر مذکور چند کیلووات خواهد بود‪.‬‬
 ‫حل‪:‬‬
‫𝟎𝟑𝟎𝟓‬ ‫مصرف یک روز‬
‫×‬ ‫𝟎𝟑‬ ‫یک ماه‬
‫𝟎𝟎𝟗𝟎𝟓𝟏‬
‫قوانین بملیه ضرب‬
 ‫قانون اول‪:‬‬
‫عملیه ضرب خاصیت تبدیلی را صدق میکند‪:‬‬

‫𝒂×𝒃 = 𝒃×𝒂‬
‫𝟕×𝟐 = 𝟐×𝟕‬
‫𝟒𝟏 = 𝟒𝟏‬
 ‫قانون دوم‪:‬‬
‫عملیه ضرب خاصیت اتحادی را صدق میکند‪:‬‬
‫یعنی‪:‬‬
‫هر گاه بیشتر از دو عدد در حالت ضرب باشد‬
‫بطور دلخواه می توانیم که دو دو عدد انرا با هم‬
‫ضرب نمائیم‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫𝟒×𝟑×𝟐‬ ‫𝟒 × )𝟑 × 𝟐( =‬

‫)𝟒 × 𝟑( × 𝟐 =‬

‫𝟑 × )𝟒 × 𝟐( =‬
 ‫قانو سوم‪:‬‬
‫هر عدد ضرب صفر مساوی به صفر است‪.‬‬

‫صفر ضرب هر عدد مساوی به صفر است‪.‬‬

‫𝟎 = 𝟎 × عدد‬
‫𝟎 =عدد × 𝟎‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫𝟎 × 𝟒𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟎‬
‫𝟎 × 𝟖𝟗𝟐‬ ‫=‬ ‫𝟎‬
‫𝟎𝟎𝟏 × 𝟎‬ ‫=‬ ‫𝟎‬
‫𝟗𝟗𝟕𝟔𝟏 × 𝟎‬ ‫=‬ ‫𝟎‬
 ‫قانون چهارم‪:‬‬

‫عنصر عینیت عملیه ضرب‪:‬‬

‫عنصر عینیت عملیه ضرب یک است‪.‬‬
‫یعنی‪:‬‬
‫یک ضرب هر عدد مساوی به خود عدد است و هم هر‬
‫عدد ضرب یک مساوی به خود عدد است‪.‬‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫𝟏 × عدد‬ ‫=‬ ‫عدد‬
‫عدد × 𝟏‬ ‫=‬ ‫عدد‬
‫𝟏 × 𝟗𝟗𝟖𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟗𝟗𝟖𝟏‬
‫𝟗𝟗𝟕𝟔𝟏 × 𝟏‬ ‫=‬ ‫𝟗𝟗𝟕𝟔𝟏‬
 ‫قانون پنجم‪:‬‬

‫(قانون توزیعی)‪:‬‬

‫هر گاه یک عدد با یک قوس در حالت ضرب باشد‬

‫طوریکه داخل قوس عملیه های جمع و تفریق باشد‬
‫در اینصورت عدد با هر عدد داخل قوس ضرب‬
‫میشود‪.‬‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫𝟔×𝟒‪𝟒 𝟓 + 𝟔 = 𝟒×𝟓+‬‬

‫𝟒𝟐 ‪= 𝟐𝟎 +‬‬
‫𝟒𝟒 =‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫𝟖 × 𝟓 ‪5 𝟑 + 𝟖 = 5× 𝟑 +‬‬

‫𝟎𝟒 ‪= 𝟏𝟓 +‬‬
‫𝟓𝟓 =‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫𝟓 × 𝟐 ‪2 𝟖 − 𝟓 = 2× 𝟖 −‬‬

‫𝟎𝟏 ‪= 𝟏𝟔 −‬‬
‫𝟔 =‬
 ‫ضرب بدد با عضرب هار بدد ‪: 10‬‬

‫برای اجرای این عملیه فقط صفر‬

‫های عدد دوم را طرف راست عدد‬
‫اول انتقال میدهیم‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫𝟗𝟑𝟐‬
‫𝟎𝟎𝟏 ×‬
‫𝟎𝟎 𝟗𝟑𝟐‬
 ‫اعتحا بملیه ضرب‪:‬‬

‫با استفاده از خاصیت تبدیلی‬

‫ضرب عملیه ضرب را امتحان می‬
‫نمائیم‪.‬‬
 ‫‪652‬‬ ‫عثا‪:،‬‬
‫‪15‬‬
‫‪× 15‬‬ ‫‪× 652‬‬
‫‪32 6 0‬‬ ‫‪30‬‬
‫‪+ 652‬‬ ‫‪7 5‬‬
‫‪9780 + 9 0‬‬
‫‪9 7 80‬‬
‫بملیه تقسیم ابداد‬

‫𝐧𝐨𝐢𝐬𝐢𝐯𝐢𝐃‬
 ‫تنریف‪:‬‬
‫تقسیم در لغت عبارت از قسمت کردن است‪.‬‬
‫کوتاه ترین طریقه تفریق نمودن اعداد مساوی را‬
‫تقسیم گویند‪.‬‬
 ‫یعنی‪:‬‬
‫‪3-‬‬ ‫‪5 = 25‬‬ ‫ی‬ ‫س‬ ‫ق‬ ‫ت‬
‫هب طریقه م‪:‬‬
‫‪02 -‬‬ ‫‪5 = 20‬‬
‫‪20‬‬‫‪5-‬‬ ‫‪5 = 15‬‬ ‫𝟔 =𝟓 ÷ ‪3‬‬
‫‪1-‬‬ ‫‪5 = 10‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪5‬‬
‫‪1-‬‬ ‫‪5 = 5‬‬
‫‪50 -‬‬ ‫‪5 = 0‬‬
‫سمبول های تقسیم‪:‬‬

‫÷ ‪:‬‬
 ‫اجزای عملیه تقسیم‪:‬‬

‫مقسوم‬ ‫مقسوم علیه‬

‫خارج قسمت یا حاصل تقسیم‬

‫باقی مانده‬
 ‫‪:‬‬ ‫یاد داش‬
‫𝟎‬
‫𝟎=‬
‫عدد‬
‫عدد‬
‫الیتناهی ∞ =‬
‫𝟎‬
‫𝟎‬
‫تعریف نشده ‪ ،‬مبهم =‬
‫𝟎‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫𝟖𝟔𝟖‬ ‫𝟒‬

‫𝟐𝟕𝟖𝟒‬ ‫𝟔‬

‫𝟎𝟒𝟒𝟏‬ ‫𝟐𝟏‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫𝟒𝟔𝟖𝟔‬ ‫𝟐𝟐‬

‫𝟖𝟐𝟒𝟏‬ ‫𝟐𝟎𝟏‬

‫𝟏𝟑𝟐 𝟎𝟎𝟑𝟎𝟎𝟑‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫یک موسسه خیریه برای ‪ 20‬فامیل‬
‫غریب مبلغ ‪ 44380‬افغانی کمک‬
‫کرده است سهم هر فامیل را دریابید؟‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫قیمت ‪ 50‬کیلوگرام کچالو‬
‫‪ 2000‬افغانی است قیمت یک کیلو‬
‫کچالو را دریابید؟‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫کتاب تاریخ ‪ 165‬صفحه دارد‪ .‬اگر طبق‬
‫تقسیم اوقات احمد به طور منظم روزانه ‪15‬‬
‫صفحه آن را مطالعه نماید معلوم کنید که‬
‫احمد کتاب مذکور را در چند روز تمام میکند‪.‬‬
‫اعتحا بملیه تقسیم‬
 ‫برار اعتحا بملیه تقسیم‪:‬‬
‫مقسوم علیه را با خارج قسمت ضرب کرده و با‬
‫باقی مانده جمع می نمائیم‪.‬‬

‫اگر با مقسوم مساوی شد عملیه تقسیم درست‬

‫اجرا شده است‪.‬‬
 ‫سوال ذهنی‪:‬‬
‫با استفاده از عملیه چهار گانه از چهار عدد‬
‫چهار ‪ 20‬را بدست آورید؟‬
 ‫سوال ذهنی‪:‬‬
‫با استفاده از عملیه چهار گانه از چهار‬
‫عدد شش ‪ 42‬را بدست آورید؟‬
‫هار تقسیم ابداد‬ ‫قابلی‬
 ‫تقسیم بر بدد ‪:2‬‬ ‫قابلی‬
‫یک عدد زمانی بر ‪ 2‬پوره تقسیم میشود که‬
‫دارای یکی از مشخصات ذیل باشد‪:‬‬

‫‪ -1‬رقم یکهای(اول) آن صفر باشد‪.‬‬

‫‪ -2‬رقم یکهای(اول) آن جفت باشد‪.‬‬

 ‫مثال ها‪:‬‬
‫𝟖𝟔𝟓‬ ‫جفت‬
‫𝟎 𝟑 𝟕𝟖‬ ‫صفر‬

‫𝟒𝟑𝟑𝟏𝟎𝟔‬ ‫جفت‬
 ‫مثال ‪:‬‬
‫ایا عدد ذیل باالی ‪ 2‬پوره تقسیم میشود‪.‬‬

‫جفت‬
‫𝟑𝟐𝟎𝟖𝟔𝟐‬ ‫صفر‬
 ‫قابلیت تقسیم بر عدد ‪:3‬‬

‫عددی باالی ‪ 3‬پوره تقسیم میشود که‬

‫مجموع ارقام ان باالی ‪ 3‬پوره تقسیم‬
‫شود‪.‬‬
 ‫مثال ها‪:‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫𝟑 𝟒 𝟐‬
‫𝟗 =𝟑 ‪𝟐 + 𝟒 +‬‬
‫چون ‪ 9‬باالی ‪ 3‬پوره تقسیم میشود پس عدد داده شده‬
‫نیز باالی ‪ 3‬پوره تقسیم میشود‪.‬‬
 ‫مثال ها‪:‬‬
‫‪+ + +‬‬
‫𝟒𝟏𝟏𝟔‬
‫𝟒‪𝟔+𝟏+𝟏+‬‬ ‫𝟐𝟏 =‬
‫چون ‪ 12‬باالی ‪ 3‬پوره تقسیم میشود پس عدد داده‬
‫شده نیز باالی ‪ 3‬پوره تقسیم میشود‪.‬‬
 ‫صیفآ‪:‬‬ ‫فنالی‬
‫اعداد ذیل باالی کدام عدد پوره تقسیم میشود‬

‫𝟎𝟕𝟓𝟑‬ ‫𝟎𝟎𝟕𝟕𝟕‬
‫𝟐𝟎𝟎𝟗𝟔𝟕‬ ‫𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏‬
‫𝟐𝟐𝟐𝟐𝟏‬ ‫𝟏𝟏𝟓𝟎𝟐𝟑‬
 ‫تقسیم بر بدد ‪:4‬‬ ‫قابلی‬
‫عددی بر ‪ 4‬پوره تقسیم میشود که ‪:‬‬
‫‪ -1‬رقم یکها و دههای آن صفر باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬دو رقم اول ان عددی باشد که باالی ‪ 4‬پوره‬
‫تقسیم شود‪.‬‬
 ‫مثال ها‪:‬‬

‫𝟎𝟎 𝟔𝟓‬ ‫دو صفر‬

‫‪ 32‬باالی ‪ 4‬قابل‬
‫𝟐 𝟑 𝟕𝟖‬ ‫تقسیم است‬

‫𝟎𝟎𝟑𝟏𝟏𝟐‬ ‫دو صفر‬

 ‫صیفآ‪:‬‬ ‫فنالی‬
‫کدام عدد ذیل باالی ‪ 4‬قابل تقسیم است؟‬

‫𝟒𝟎𝟓𝟔‬ ‫𝟑𝟐𝟎𝟎𝟒𝟐𝟏‬
‫𝟔𝟑𝟔𝟕‬ ‫𝟖𝟎𝟗𝟖𝟑𝟐‬
‫𝟎𝟎𝟎𝟏𝟏𝟏‬ ‫𝟏𝟎𝟎𝟏𝟎𝟏‬
 ‫تقسیم بر بدد ‪:5‬‬ ‫قابلی‬

‫عددی بر ‪ 5‬پوره تقسیم میشود که ‪:‬‬

‫‪ -1‬رقم یکها (اول) آن صفر باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬رقم یکها (اول) آن ‪ 5‬باشد‪.‬‬
 ‫مثال ها‪:‬‬
‫𝟎 𝟗 𝟏𝟖‬ ‫صفر‬
‫𝟓 𝟕𝟎𝟏‬ ‫پنج‬

‫𝟓𝟓𝟎𝟏𝟏𝟔𝟕‬ ‫پنج‬
 ‫تقسیم بر بدد ‪:6‬‬ ‫قابلی‬
‫عددی باالی ‪ 6‬پوره تقسیم میشود که همزمان ‪:‬‬

‫‪ )1‬باالی ‪ 2‬قابل تقسیم باشد‪.‬‬

‫‪ )2‬باالی ‪ 3‬قابل تقسیم باشد‪.‬‬
 ‫مثال ‪:‬‬
‫آیا عدد ذیل باالی ‪ 6‬پوره تقسیم میشود‪.‬‬

‫𝟐𝟕𝟔‬ ‫𝟐 ÷ جفت‬
‫𝟓𝟏 = 𝟐 ‪𝟔 + 𝟕 +‬‬ ‫𝟑÷‬
‫پس تقسیم ‪ 6‬نیز میشود‪.‬‬
 ‫مثال ‪:‬‬
‫آیا عدد ذیل باالی ‪ 6‬پوره تقسیم میشود‪.‬‬

‫𝟎𝟑𝟐𝟏‬ ‫𝟐 ÷ صفر‬
‫𝟔= 𝟎‪𝟏+𝟐+𝟑+‬‬ ‫𝟑÷‬
‫پس تقسیم ‪ 6‬نیز میشود‪.‬‬
 ‫صیفآ‪:‬‬ ‫فنالی‬
‫کدام عدد ذیل باالی ‪ 6‬قابل تقسیم است؟‬

‫𝟒𝟎𝟓𝟔‬ ‫𝟑𝟐𝟎𝟎𝟒𝟐𝟏‬
‫𝟔𝟓𝟔𝟕‬ ‫𝟖𝟎𝟗𝟖𝟑𝟐‬
‫𝟎𝟎𝟎𝟏𝟏𝟏‬ ‫𝟐𝟎𝟎𝟏𝟎𝟏‬
 ‫قابلیت تقسیم بر عدد ‪:7‬‬
‫عددی بر ‪ 7‬قابل تقسیم است که ‪:‬‬
‫‪ )1‬رقم اول را حذف کرده و دو چند می سازیم‪.‬‬
‫‪ )2‬از ارقام باقی انرا تفریق می نمائیم‪.‬‬
‫‪ )3‬حاصل تفریق صفر یا عددی شود که باالی ‪ 7‬پوره‬
‫تقسیم شود‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫ایا عددی ذیل باالی ‪ 7‬قابل تقسیم است؟‬

‫𝟐𝟓𝟐‬ ‫حذف‬
‫𝟓𝟐‬ ‫دو چند‬
‫𝟒‬
‫چون ‪ 21‬باالی ‪ 7‬پوره تقسیم میشود پس‬
‫𝟏𝟐‬ ‫عدد داده شده نیزباالی ‪ 7‬تقسیم میشود‬
‫𝟎𝟓𝟏𝟑‬ ‫حذف‬ ‫مثال‪:‬‬
‫𝟓𝟏𝟑‬ ‫دو چند‬
‫𝟎‬
‫𝟓𝟏𝟑‬ ‫حذف‬
‫𝟏𝟑‬ ‫دو چند‬
‫𝟎𝟏‬
‫𝟏𝟐‬ ‫حذف‬
‫𝟐‬ ‫دو چند‬
‫𝟐‬
‫𝟎‬
 ‫صیفآ‪:‬‬ ‫فنالی‬
‫کدام عدد ذیل باالی ‪ 7‬قابل تقسیم است؟‬

‫𝟒𝟔𝟏𝟑‬ ‫𝟐𝟎𝟎𝟒𝟐𝟏‬
‫𝟕𝟑𝟐𝟖𝟒‬ ‫𝟏𝟕𝟔𝟐𝟔‬
‫𝟓𝟗𝟕𝟗𝟑‬ ‫𝟏𝟎𝟎𝟏𝟎𝟏‬
 ‫قابلیت تقسیم بر عدد ‪:8‬‬
‫عددی بر ‪ 8‬قابل تقسیم است که ‪:‬‬

‫‪ )1‬سه رقم اول ان صفر ها باشد‪.‬‬

‫‪ )2‬دو رقم اول ان صفر و رقم سوم ان عدد جفت باشد‪.‬‬

‫‪ )3‬سه رقم اول ان عددی باشد که باالی ‪ 8‬پوره‬

‫تقسیم شود‪.‬‬
 ‫صفر باشد‪.‬‬ ‫‪ -1‬سه رقم او‪،‬‬

‫‪2000‬‬
‫‪32000‬‬
‫‪789000‬‬
‫‪ -2‬دو رقم او‪ ،‬صفر و رقم سوم جف ‪:‬‬

‫‪2600‬‬
‫‪79400‬‬
‫‪97600‬‬
‫‪67800‬‬
 ‫باالر ‪ 8‬پوره تقسیم‬ ‫‪ -3‬سه رقم او‪،‬‬
‫شود‪:‬‬
‫‪89024‬‬
‫‪109160‬‬
‫‪24808‬‬
 ‫قابلیت تقسیم بر عدد ‪:9‬‬

‫عددی باالی ‪ 9‬پوره تقسیم‬

‫میشود که مجموع ارقام آن باالی‬
‫‪ 9‬پوره تقسیم شود‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫𝟑 𝟒 𝟐‬
‫𝟗 =𝟑 ‪𝟐 + 𝟒 +‬‬
‫چون ‪ 9‬باالی ‪ 9‬پوره تقسیم میشود پس عدد داده شده‬
‫نیز باالی ‪ 9‬پوره تقسیم میشود‪.‬‬
 ‫‪+ + +‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫𝟒𝟓𝟑𝟔‬
‫𝟒‪𝟔+𝟑+𝟓+‬‬ ‫𝟖𝟏 =‬
‫چون ‪18‬باالی ‪9‬پوره تقسیم میشود پس عدد داده‬
‫شده نیز باالی ‪9‬پوره تقسیم میشود‪.‬‬
 ‫صیفآ‪:‬‬ ‫فنالی‬
‫کدام عدد ذیل باالی ‪ 9‬پوره تقسیم میشود‪:‬‬

‫𝟓𝟕𝟕𝟖‬ ‫𝟎𝟔𝟕𝟕𝟕‬
‫𝟗𝟒𝟏𝟗𝟔𝟕‬ ‫𝟒𝟏𝟏𝟏𝟏𝟏‬
‫𝟐𝟐𝟐𝟐𝟏‬ ‫𝟑𝟑𝟑𝟑𝟑𝟑‬
 ‫قابلیت تقسیم بر عدد ‪:10‬‬

‫عددی باالی ‪ 10‬پوره تقسیم‬

‫میشود که رقم یکها (او ل) آن‬
‫صفر باشد‪.‬‬
 ‫مثال ها‪:‬‬

‫𝟎𝟔𝟓‬ ‫صفر‬

‫𝟎 𝟑 𝟕𝟖‬ ‫صفر‬

‫𝟎𝟑𝟑𝟏𝟏𝟎𝟔𝟐‬ ‫صفر‬
 ‫قابلیت تقسیم بر عدد ‪:11‬‬
‫عددی باالی ‪ 11‬پوره تقسیم میشود که ‪:‬‬

‫حاصل تفریق مراتب جفت و تاق آن صفر‬

‫شود‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫‪1 2‬‬ ‫‪3 4‬‬
‫𝟏𝟐𝟑𝟐‬
‫𝟒 = 𝟐‪𝟐+‬‬ ‫مجموعه مراتب تاق‬

‫مجموعه مراتب جفت 𝟒 = 𝟏 ‪𝟑 +‬‬

‫𝟎‬
 ‫‪1 2‬‬ ‫‪3 4 5‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫𝟕𝟐‪281‬‬
‫𝟎𝟏 = 𝟕 ‪𝟐 + 𝟏 +‬‬ ‫تاق‬ ‫مراتب‬ ‫مجموعه‬

‫مجموعه مراتب جفت 𝟎𝟏 = 𝟐 ‪𝟖 +‬‬

‫𝟎‬
 ‫صیفآ‪:‬‬ ‫فنالی‬
‫کدام عدد ذیل باالی ‪ 11‬قابل تقسیم است؟‬

‫𝟖𝟔𝟏𝟑‬ ‫𝟐𝟎𝟎𝟒𝟐𝟏‬
‫𝟕𝟓𝟐𝟖𝟒‬ ‫𝟏𝟖𝟔𝟓𝟔‬
‫𝟓𝟔𝟕𝟗𝟑‬ ‫𝟏𝟎𝟎𝟏𝟎𝟏‬
 ‫تقسیم بر بدد ‪:12‬‬ ‫قابلی‬

‫عددی باالی ‪ 12‬پوره تقسیم میشود که همزمان ‪:‬‬

‫‪ )1‬باالی ‪ 3‬قابل تقسیم باشد‪.‬‬

‫‪ )2‬باالی ‪ 4‬قابل تقسیم باشد‪.‬‬

 ‫مثال ‪:‬‬
‫ایا عدد ذیل باالی ‪12‬پوره تقسیم میشود‪:‬‬

‫‪600‬‬ ‫دو صفر‬ ‫‪÷4‬‬

‫‪6+0+0 = 6‬‬ ‫‪÷3‬‬
‫پس تقسیم ‪ 12‬نیز میشود‪.‬‬
 ‫مثال ‪:‬‬
‫آیا عدد ذیل باالی ‪ 12‬پوره تقسیم میشود‪:‬‬

‫𝟐𝟑𝟐𝟐‬ ‫𝟒 ÷ ‪32‬‬
‫𝟐‪𝟐+𝟐+𝟑+‬‬ ‫𝟗=‬ ‫𝟑÷‬
‫پس تقسیم ‪ 12‬نیز میشود‪.‬‬
 ‫صیفآ‪:‬‬ ‫فنالی‬
‫کدام عدد ذیل باالی ‪ 12‬قابل تقسیم است؟‬

‫𝟒𝟔𝟓𝟔‬ ‫𝟑𝟐𝟎𝟒𝟐𝟏‬
‫𝟔𝟓𝟔𝟕‬ ‫𝟖𝟎𝟗𝟖𝟑𝟐‬
‫𝟎𝟎𝟎𝟏𝟏𝟏‬ ‫𝟑𝟎𝟎𝟏𝟎𝟒‬
 ‫یاد داشت‪:‬‬
‫‪.‬هر عدد بر یک پوره قابل تقسیم است و حاصل‬
‫تقسیم آن مساوی به خودش است‪.‬‬
‫هر عددی که اولین رقم طرف راست آن یکی از ارقام‬
‫( ‪ (0.2.4.6.8‬باشد عدد جفت نامیده میشود‬
‫هر عددیکه اولین رقم طرف راست آن یکی از‬
‫ارقام (‪)1,3,5,7,9‬باشد عدد تاق نامیده میشود‪.‬‬
 ‫افاده های حسابی ‪:‬‬
‫هرگاه اعداد تحت عملیه های اساسی‬
‫(جمع‪ ،‬تفریق‪ ،‬ضرب و تقسیم) و دیگر‬
‫عملیه های حسابی قرار داشته باشند افاده‬
‫عددی(حسابی) گفته میشود‪.‬‬
 ‫افاده های حسابی ‪:‬‬
‫برای حل افاده های حسابی مراحل ذیل را در نظر‬
‫میگیریم‪:‬‬

‫‪‬اگر در یک افاده قوس ها موجود باشد ابتداء‬

‫قوس ها را به ترتیب از قوس کوچک شروع و‬
‫بعداً قوس متوسط و در اخیر قوس بزرگ را رفع‬
‫مینمایم‪.‬‬
 ‫افاده های حسابی ‪:‬‬
‫‪‬بعداً عملیه ضرب و تقسیم هرکدام اول‬
‫باشد اجرا میشود‪.‬‬
‫‪‬بعد از اجرای همه موارد فوق عملیه جمع‬
‫و تفریق اجراء میشود‪.‬‬
 ‫مثال ها‪:‬‬
‫?= 𝟑 ÷ 𝟔 ‪𝟐 + 𝟒 −‬‬

‫?= 𝟐𝟐 ‪𝟐 × 𝟏𝟎 + 𝟒 ÷ 𝟐 −‬‬

‫?= 𝟐 ‪𝟒 + 𝟑 × 𝟒 ÷ 𝟐 +‬‬

‫?= 𝟔 ÷ 𝟑 × 𝟐 ÷ 𝟒 ‪𝟑 𝟐 +‬‬
 ‫مثال ها‪:‬‬
‫?= 𝟔 ‪𝟑𝟐 ÷ (𝟏𝟖 − 𝟏𝟎) +‬‬

‫?= 𝟐 ÷ 𝟒 ÷ 𝟐𝟑 ‪𝟏𝟔 ÷ 𝟒 +‬‬

‫?= 𝟐 ‪𝟐 + 𝟒 + 𝟏𝟓 : 𝟑 −‬‬

‫?= 𝟐 ‪𝟖: 𝟐 − 𝟑 ⋅ 𝟐 + 𝟏𝟔 − 𝟏𝟎:‬‬

‫?= 𝟐 ‪𝟐 + 𝟑 − 𝟒: 𝟐 + 𝟏𝟎 + 𝟐 − 𝟓 :‬‬
‫طاقت‬
Power
 ‫تعریف‪:‬‬

‫کوتاه ترین طریقه نوشتن ضرب‬

‫اعداد مساوی را طاقت گویند ‪.‬‬
 ‫توضیح‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3 4 5 6‬‬
‫𝟐×𝟐×𝟐×𝟐 × 𝟐 × 𝟐‬

‫𝟔‬ ‫توان‪ ،‬نما‬

‫‪2‬‬ ‫قاعده‪ ،‬اساس‬
 ‫توضیح‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫𝟑×𝟑× 𝟑× 𝟑‬

‫𝟒‬ ‫توان‪ ،‬نما‬

‫‪3‬‬ ‫قاعده‪ ،‬اساس‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫طاقت ذیل را محاسبه کنید‪:‬‬
‫𝟓‬
‫𝟐‬ ‫𝟐×𝟐 ×𝟐× 𝟐 × 𝟐 =‬
‫𝟐𝟑 =‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫طاقت ذیل را محاسبه کنید‪:‬‬

‫𝟑‬ ‫𝟒‬
‫𝟑 ×𝟑× 𝟑 × 𝟑 =‬
‫𝟏𝟖 =‬
‫قوانین طاقت‬
 ‫اول ‪:‬‬
‫هرگاه در حالت ضرب چندین طاقت دارای توان‬
‫های مختلف و قاعده های مساوی باشند ‪:‬‬

‫از قاعده های مساوی یکی را گرفته توان ها‬

‫را جمع می نمائیم‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫طاقت ذیل را ساده کنید‪:‬‬

‫𝟑‬ ‫𝟒‬
‫𝟒‪𝟑+‬‬
‫𝟐 = 𝟐× 𝟐‬
‫𝟕‬
‫𝟐=‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫طاقت ذیل را ساده کنید‪:‬‬

‫𝟑‬ ‫𝟐‬
‫𝟐‪𝟑+‬‬
‫𝟑 = 𝟑× 𝟑‬
‫𝟓‬
‫𝟑=‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫طاقت ذیل را ساده کنید‪:‬‬

‫𝟒‬ ‫𝟐‬
‫𝟒‬ ‫𝟒‬ ‫𝟑‬
‫×‬ ‫𝟒 ×‬
‫𝟑 ‪𝟐+ 𝟒 +‬‬ ‫𝟗‬
‫𝟒=‬ ‫𝟒=‬
 ‫دوم ‪:‬‬
‫هرگاه در حالت ضرب چندین طاقت دارای‬
‫قاعده های مختلف و توان های مساوی باشد ‪:‬‬
‫از توان های مساوی یکی را گرفته قاعده ها‬
‫را ضرب می نمائیم‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫طاقت ذیل را ساده کنید‪:‬‬
‫𝟑‬ ‫𝟑‬ ‫𝟑‬
‫𝟐‬ ‫×‬ ‫𝟑‬ ‫)𝟑 × 𝟐( =‬
‫𝟑‬
‫𝟔 =‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫طاقت ذیل را ساده کنید‪:‬‬
‫𝟒‬ ‫𝟒‬ ‫𝟒‬
‫𝟒 × 𝟓× 𝟐‬
‫𝟒‬ ‫𝟒‬
‫𝟎𝟒 = ) 𝟒 × 𝟓 × 𝟐 (=‬
‫اعداد اولیه(ساده) و مرکب‬
 ‫اعداد اولیه‪:‬‬
‫عددی که به جز از یک و خودش به کدام عدد‬
‫دیگری پوره قابل تقسیم نباشد عدد اولیه گفته‬
‫میشود‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬

‫‪2 , 3 , 5,7, 11, 13 , 17, 19,‬‬

‫…… ‪23 , 29, 31, 37, 41‬‬
 ‫اعداد مرکب‪:‬‬

‫عددی که به جز از یک و خودش به کدام‬

‫عدد دیگری پوره قابل تقسیم باشد گفته‬
‫میشود‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬

‫‪4,8, 9,12,14,‬‬
‫‪15,16,18,20‬‬
 ‫یاد داشت‪:‬‬
‫‪‬عدد ‪ 1‬نه اولیه است و نه مرکب‪.‬‬
‫‪‬عدد ‪ 2‬تنها عدد جفتی است که اولیه می باشد‪،‬‬
‫بقیه تمام اعداد جفت مرکب هستند‪.‬‬
‫‪‬هیچ دو عدد اولیه متوالی به جز ‪ 2‬و ‪ 3‬وجود‬
‫ندارند‪.‬‬
‫تجزیه اعداد‬
‫𝐧𝐨𝐢𝐭𝐚𝐳𝐢𝐫𝐨𝐭𝐜𝐚𝐅‬
 ‫تعریف‪:‬‬
‫تجزیه یک عدد مرکب عبارت از تبدیل‬
‫نمودن آن عدد بشکل حاصل ضرب‬
‫چند عدد اولیه میباشد‪.‬‬
 ‫ی‬ ‫ی‬ ‫گ‬‫ی‬ ‫م‬ ‫ظ‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫ح‬ ‫نم‬ ‫ت‬
‫ج‬
‫ربای زهی ودن یک عدد ر ل ذ ل ر رد ر ر م‪:‬‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫م‬
‫‪‬عدد داده شده را نوشته طرف چپ ان خط عمودی و‬
‫پائین ان خط افقی رسم میکنیم‪.‬‬
‫‪‬بعداً از قابلیت تقسیم بر ‪ 2‬شروع می نمائیم‪.‬‬
‫‪‬عملیه تقسیم را تاوقتی ادامه میدهیم که حاصل تقسیم‬
‫یک شود‪.‬‬
‫بآ ن ب‬ ‫‪‬اع اس کهب هبیطفبچپبخطب ی ق مب هبسستب‬
‫‪،‬جز هبع سبساس بش ب ب ش ‪.‬‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫عدد ‪ 40‬را تجزیه کنید‪:‬‬
‫‪2 40‬‬
‫‪2 20‬‬ ‫𝟓 × 𝟐 ×𝟐 ×𝟐 = ‪40‬‬
‫‪2 10‬‬
‫‪5 5‬‬ ‫𝟑‬
‫𝟓 × 𝟐 = ‪40‬‬
‫‪1‬‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪720‬‬
‫عدد ‪720‬را تجزیه کنید‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫𝟓 × 𝟑 × 𝟑 × 𝟐×𝟐 ×𝟐×𝟐 = ‪360 720‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪180‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪90‬‬ ‫𝟒‬ ‫𝟐‬
‫𝟓 × 𝟑 × 𝟐 = ‪720‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪45‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪1‬‬
 ‫کارخانگی‪:‬‬
‫اعداد ذیل را تجزیه نمائید‪:‬‬
‫‪240‬‬ ‫‪450‬‬
‫‪3125‬‬ ‫‪1620‬‬
‫‪1024‬‬ ‫‪2160‬‬
‫موارد استعمال تجزیه‬
‫بزرگترین قاسم عشترک ابداد‬

‫𝐦𝐦𝐨𝐂 𝐭𝐬𝐞𝐭𝐚𝐞𝐫𝐆‬

‫)𝐃 ‪(𝐆. 𝐂.‬‬

 ‫قاسم 𝐫𝐨𝐬𝐢𝐯𝐢𝐃 ‪:‬‬
‫قاسم در لغت تقسیم کننده را گوید‪.‬‬
‫قاسم یک عدد عبارت از عددی است که عدد‬
‫داده شده را باالی خود پوره تقسیم میکند‪.‬‬
 ‫قاسم 𝐫𝐨𝐬𝐢𝐯𝐢𝐃‪:‬‬
‫همیشه قاسم های یک عدد بین ‪ 1‬و خودش‬
‫است‪.‬‬
‫قاسم های یک عدد همیشه معین ‪ ،‬محدود ‪،‬‬
‫قابل شمار می باشد‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫قاسم های عدد ‪ 20‬را دریابید؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5 10 20‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫قاسم های عدد ‪ 32‬را دریابید؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪8 16 32‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫قاسم های عدد ‪ 60‬را دریابید؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪10 12 15 20 30 60‬‬
 ‫توجه!‬
‫س‬ ‫ی‬‫چ‬ ‫ی‬‫ل‬‫ع‬ ‫س‬‫مق‬ ‫س‬ ‫بی‬
‫رق ن اق م و وم ه ت؟؟‬ ‫ف‬
‫قاسم های مشترک 𝐬𝐫𝐨𝐬𝐢𝐯𝐢𝐃 𝐧𝐨𝐦𝐦𝐨𝐂‬

‫قاسم های مشترک چندین عدد عبارت از‬

‫اعدادی هستند که اعداد داده شده را‬
‫باالی خود پوره تقسیم می نمایند‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫قاسم های اعداد ‪ 20‬و ‪ 30‬را دریابید؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4 5‬‬ ‫‪10 20‬‬
‫‪1 2 3‬‬ ‫‪5 6 10 15 30‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫قاسم های مشترک اعداد ‪ 36 ، 24‬و ‪ 56‬را دریابید؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪1 2 3 4 6 8 12 24‬‬
‫‪1 2 3 4 6 9 18 36‬‬
‫‪1 2 4 7 8 14 28 56‬‬
 ‫بزرگترین قاسم مشترک‪:‬‬
‫بزرگترین قاسم مشترک چندین عدد‬
‫عبارت از بزرگترین عددی است که‬
‫اعداد داده شده را باالی خود پوره تقسیم‬
‫میکند‪.‬‬
 ‫دریافت بزرگترین قاسم مشترک‪:‬‬
‫طریقه قاسم ها‪:‬‬
‫در این طریقه تمام قاسم های اعداد داده شده‬
‫را لست کرده بعدا از بین قاسم های مشترک‬
‫بزرگترین انرا انتخاب میکنیم‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫بزرگترین قاسم مشترک اعداد ‪ 20‬و ‪ 30‬را دریابید؟‬

‫حل‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4 5‬‬ ‫‪10 20‬‬
‫‪1 2 3‬‬ ‫‪5 6 10 15 30‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫بزرگترین قاسم مشترک اعداد ‪ 36 ، 24‬و ‪ 56‬را‬
‫دریابید؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪1 2 3 4 6 8 12 24‬‬
‫‪1 2 3 4 6 9 18 36‬‬
‫‪1 2 4 7 8 14 28 56‬‬
 ‫طریقه تجزیه‪:‬‬
‫در این طریقه اعداد داده شده را تجزیه‬
‫کرده بعدا عوامل ضربی مشترک را جدا‬
‫می نمائیم طوریکه دارای کوچکترین‬
‫توان باشد‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫بزرگترین قاسم مشترک اعداد‬
‫‪ 40‬و ‪ 24‬را دریابید؟‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫بزرگترین قاسم مشترک اعداد‬
‫‪ 60‬و ‪ 80‬را دریابید؟‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫بزرگترین قاسم مشترک اعداد‬
‫‪ 70 ، 50‬و ‪ 120‬را‬
‫دریابید؟‬
 ‫طریقه جدول‪:‬‬

‫در این طریقه تمام اعداد داده شده را‬

‫روی یک خط مستقیم نوشته و همزمان‬
‫تجزیه می نمائیم‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫بزرگترین قاسم مشترک اعداد‬
‫‪ 60‬و ‪ 80‬را دریابید؟‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫بزرگترین قاسم مشترک اعداد‬
‫‪ 70 ، 50‬و ‪ 120‬را‬
‫دریابید؟‬
 ‫یاد داشت ‪:‬‬
‫بزرگترین قاسم مشترک اعداد اولیه عبارت از‬
‫یک می باشد‪.‬‬
‫بزرگترین قاسم مشترک اعداد همیشه از‬
‫اعداد داده شده کوچک و یا با یکی از آنها‬
‫مساوی می باشد‪.‬‬
‫کودکترین عضرب عشترک ابداد‬

‫"𝐞𝐥𝐩𝐢𝐭𝐥𝐮𝐌 𝐧𝐨𝐦𝐦𝐨𝐂 𝐭𝐬𝐚𝐞𝐋"‬

‫)𝐌 ‪(𝐋. 𝐂.‬‬

 ‫عضرب‪:‬‬
‫مضرب های یک عدد عبارت از‬
‫اعدادی هستندکه باالی عدد داده‬
‫شده پوره تقسیم شود‪.‬‬
 ‫یاد داش ‪:‬‬
‫مضرب های یک عدد همیشه نامعین‬
‫‪ ،‬غیر محدود ‪ ،‬غیر قابل شمار یا بی‬
‫نهایت می باشد‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫مضرب های عدد ‪ 4‬را دریابید؟‬
‫حل‪:‬‬

‫… ‪4 8 12 16 20 24‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫مضرب های عدد ‪ 6‬را دریابید؟‬
‫حل‪:‬‬

‫… ‪6 12 18 24 30 36‬‬
 ‫توجه!‬
‫س‬ ‫ی‬‫چ‬ ‫س‬‫مق‬ ‫ض‬‫م‬ ‫بی‬
‫فرق ن رب و وم ت؟؟‬
 ‫جواب ‪:‬‬
‫هر مضرب مقسوم است اما هر مقسوم‬
‫مضرب شده نمی تواند‪.‬‬
 ‫عضرب عشترک‪:‬‬
‫مضرب مشترک چندین عدد عبارت از‬
‫اعدادی هستندکه باالی اعداد داده شده‬
‫پوره تقسیم شود‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫مضرب های مشترک اعداد ‪3‬و ‪4‬را دریابید؟‬
‫حل‪:‬‬
‫… ‪3 6 9 12 15 18 21 24‬‬

‫‪4 8 12 16 20 24 28‬‬ ‫…‬

 ‫مثال‪:‬‬
‫مضرب های مشترک اعداد ‪6‬و ‪8‬را دریابید؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪6 12 18 24‬‬ ‫… ‪30 36 42‬‬

‫‪8 16 24 32 40 48 56‬‬ ‫…‬

 ‫عثا‪:،‬‬
‫مضرب های مشترک اعداد ‪10‬‬
‫و ‪15‬را دریابید؟‬
 ‫کودکترین عضرب عشترک‪:‬‬

‫کوچکترین مضرب مشترک چندین عدد‬

‫عبارت از کوچکترین عددی است که‬
‫باالی اعداد داده شده پوره تقسیم شود‪.‬‬
‫دریافت کوچکترین مضرب مشترک‪:‬‬
‫طریقه مضرب ها‪:‬‬
‫در این طریقه تمام مضرب های اعداد داده‬
‫شده را لست کرده بعدا از بین مضرب های‬
‫مشترک کوچکترین انرا انتخاب می نمائیم‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫کوچکترین مضرب مشترک اعداد ‪4‬و ‪5‬را دریابید؟‬
‫حل‪:‬‬
‫… ‪5 10 15 20 25 30 35 40‬‬

‫‪4 8 12 16 20 24 28‬‬ ‫…‬

 ‫مثال‪:‬‬
‫کوچکترین مضرب مشترک اعداد ‪10‬و ‪15‬را دریابید؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪10 20 30 40 50 60‬‬ ‫‪70‬‬ ‫…‬

‫‪15 30 45 60 75 90 105‬‬ ‫…‬

 ‫طریقه تجزیه‪:‬‬
‫در این طریقه اعداد داده شده را تجزیه‬
‫کرده بعدا عوامل ضربی مشترک و غیر‬
‫مشترک را جدا می نمائیم طوریکه دارای‬
‫بزرگترین توان باشند‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫کوچکترین مضرب مشترک‬
‫اعداد ‪ 40‬و ‪ 24‬را دریابید؟‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫کوچکترین مضرب مشترک‬
‫اعداد ‪ 60‬و ‪ 80‬را دریابید؟‬
 ‫فعالیت صنفی‪:‬‬
‫کوچکترین مضرب مشترک‬
‫اعداد ‪ 30 ،20‬و ‪60‬را‬
‫دریابید؟‬
 ‫طریقه جدول‪:‬‬
‫در این طریقه تمام اعداد داده شده را روی یک خط‬
‫مستقیم نوشته و همزمان تا زمانی تجزیه می نمائیم‬
‫که تمام اعداد به اعداد اولیه تبدیل شوند‪.‬‬
‫بعداً حاصل ضرب اعداد طرف چپ و پائین عبارت‬
‫از کوچکترین مضرب مشترک می باشد‪.‬‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫کوچکترین مضرب مشترک اعداد‬
‫‪ 40‬و ‪ 80‬را دریابید؟‬
 ‫مثال‪:‬‬
‫کوچکترین مضرب مشترک اعداد‬
‫‪ 70 ،35‬و ‪ 140‬را دریابید؟‬
 ‫فعالیت صنفی‪:‬‬

‫کوچکترین مضرب مشترک‬

‫اعداد ‪ 90 ،60‬و ‪ 180‬را‬
‫دریابید؟‬
 ‫عوارد استنما‪،‬‬

‫𝐌𝐂𝐋‪𝐆𝐂𝐃,‬‬

‫در عسایل روز عره‬

 ‫عثا‪:،‬‬
‫اگر زنگ اول هر ‪10‬دقیقه بعد‪ ،‬زنگ دوم هر ‪15‬‬
‫دقیقه بعد‪ ،‬زنگ سوم هر ‪ 25‬دقیقه بعد و زنگ‬
‫چهارم هر ‪ 30‬دقیقه بعد به صدا در اید در صورتی‬
‫که هر چهار زنگ به ساعت ده بجه روز هم زمان‬
‫شروع به زنگ زدن نمایند معلوم کنید که بعد از‬
‫چی مدتی آن ها دو باره هم زمان به زنگ زدن‬
‫شروع میکنند‪:‬‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫محیط حلقه تایر کوچک تراکتور𝑚𝑐 ‪ 360‬و‬
‫محیط حلقه تایر بزرگ آن 𝑚𝑐 ‪ 600‬است‬
‫تراکتور حد اقل چقدر فاصله را باید طی کند تا‬
‫نقاط مشخص شده همزمان روی تایر ها مجدداً‬
‫با هم به زمین برسند؟‬
 ‫فنالی ‪:‬‬
‫شاروالی در کنار سرک در هر ‪ 4‬متر یک درخت‬
‫غرس نموده و در حالی که اداره برق در هر ‪22‬‬
‫متر پایه برق را نصب کرده است اگر در شروع‬
‫سرک پایه برق در کنار درخت قرار گرفته باشد‬
‫بعد از چند متر دوباره یک درخت در کنار پایه‬
‫برق قرار میگیرد‪.‬‬
 ‫فنالی ‪:‬‬
‫منصور بعدا از هر ‪ 4‬روز و شعیب بعد از‬
‫هر ‪ 6‬روز به مغازه می روند اگر آنها به‬
‫تاریخ ‪ 30‬ماه سنبله در مغازه باهم‬
‫ببینند به کدام تاریخ بار دوم در مغازه‬
‫یکدیگر را خواهند دید؟‬
 ‫یاد داش‬
‫کوچکترین مضرب مشترک دو عدد‬
‫اولیه عبارت از حاصل ضرب آنها می‬
‫باشد‪.‬‬
 ‫رابعه بین 𝐃𝐂𝐆‪ 𝐋𝐂𝐌 ,‬و ابداد‪:‬‬
‫بدد دوم × بدد او‪𝐋𝐂𝐌 × 𝐆𝐂𝐃 = ،‬‬
‫𝐛×𝐚‬ ‫𝐋×𝐆‬
‫=𝐋‬ ‫=𝐚‬
‫𝐆‬ ‫𝐛‬
‫𝐛×𝐚‬ ‫𝐋×𝐆‬
‫=𝐆‬ ‫=𝐛‬
‫𝐋‬ ‫𝐚‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫بزرگترین قاسم مشترک اعداد ‪ 225‬و‬
‫‪ 300‬عبارت از ‪ 75‬می باشد‪،‬‬
‫کوچکترین مضرب مشترک آنها را‬
‫دریابید؟‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫کوچکترین مضرب مشترک دو عدد‬
‫‪ 900‬و بزرگترین قاسم مشترک آنها‬
‫‪ 75‬است‪ ،‬اگر یک عدد ‪ 300‬باشد‬
‫عدد دیگری را دریابید؟‬
 ‫عثا‪:،‬‬
‫بزرگترین قاسم مشترک دو عدد ‪ 29‬و‬
‫کوچکترین مضرب مشترک آنها ‪174‬می‬
‫باشد اگر یک عدد ‪ 87‬باشد عددی دیگری‬
‫را دریابید؟‬
 ‫صیفآ‪:‬‬ ‫فنالی‬
‫اگر حاصل ضرب دو عدد ‪ 45000‬و‬
‫بزرگترین قاسم مشترک آنها ‪150‬‬
‫باشد‪ ،‬کوچکترین مضرب مشترک آنها‬
‫را دریابید؟‬
 ‫صیفآ‪:‬‬ ‫فنالی‬
‫اگر کوچکترین مضرب مشترک ‪45‬و‬
‫‪35‬عبارت از ‪315‬باشد‪ ،‬بزرگترین‬
‫قاسم مشترک آنها را دریابید؟‬