‫داﻧﺸﮑﺪهي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﺮق و ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ‬

‫داﻧﺸﮑﺪهي ﻓﻨﯽ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬

‫ﻣﻌﻤﺎري ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ‬
‫)‪(8101-423‬‬
‫ﻧﯿﻢﺳﺎل دوم ‪1403-1404‬‬

‫ﺳﻌﯿﺪ ﺻﻔﺮي‬
‫دﻓﺘﺮ‪ :‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻗﺪﯾﻢ‪ ،‬اﺗﺎق ‪320‬‬

‫ﺳﺎﻋﺎت ﻣﺮاﺟﻌﻪ‪:‬‬

‫روز ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 11:00‬ﺗﺎ ‪12:00‬‬

‫روز ﺳﻪﺷﻨﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 11:00‬ﺗﺎ ‪) 12:00‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻗﺒﻠﯽ(‬

‫ﭘﺴﺖ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ‪[email protected] :‬‬

‫ﭘﯿﺶﻧﯿﺎز)ﻫﺎ(‪:‬‬
‫ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﯽ‬

‫ﻣﺤﺘﻮاي درس‪:‬‬
‫درس ﻣﻌﻤﺎري ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ‪ ،‬اﺻﻮل ﻃﺮاﺣﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬در اﯾﻦ درس ﻧﺨﺴﺖ ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺶ اﻋﺪاد ﻣﻤﯿﺰﺛﺎﺑﺖ و ﻣﻤﯿﺰﺷﻨﺎور ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪ .‬در اداﻣﻪ ﺑﺎ ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺟﻤﻊﮐﻨﻨﺪهﻫﺎ‪/‬ﺗﻔﺮﯾﻖﮐﻨﻨﺪهﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺿﺮبﮐﻨﻨﺪهﻫﺎ و ﺗﻘﺴﯿﻢﮐﻨﻨﺪهﻫﺎ آﺷﻨﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ و روشﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﺗﺎﺧﯿﺮ اﯾﻦ ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ را آﻣﻮزش ﺧﻮاﻫﯿﻢ داد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي آﻣﻮزش اﺻﻮل ﻃﺮاﺣﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﺳﻨﮑﺮون دﯾﺠﯿﺘﺎل )اﻓﺮاز ﻣﺴﯿﺮداده‪/‬واﺣﺪ ﮐﻨﺘﺮل( از ﻣﺜﺎل ﺿﺮبﮐﻨﻨﺪهي ‪Add&Shift‬‬
‫ﺑﻬﺮه ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﮔﺎم ﺑﻌﺪ ﻃﺮاﺣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪهي ‪ RISC-V‬را ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﻌﻤﺎري ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دﺳﺘﻮرات اﯾﻦ ﭘﺮدازﻧﺪه ﺷﺮوع ﺧﻮاﻫﯿﻢ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬در اداﻣﻪ ﺑﺎ ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﺴﯿﺮداده و واﺣﺪ ﮐﻨﺘﺮل ﭘﺮدازﻧﺪهي ‪ RISC-V‬آﺷﻨﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺑﻌﺪي درس ﺑﺎ اﺻﻮل ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫ﮐﺎراﯾﯽ ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎ آﺷﻨﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ روش ﭘﺎﯾﭗﻻﯾﻦ )ﻣﻮازيﺳﺎزي در ﺳﻄﺢ دﺳﺘﻮرات )‪ ((ILP‬ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﺎراﯾﯽ‬
‫ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎ آﺷﻨﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺣﺎﻓﻈﻪ و ﺗﺎﺛﯿﺮ آن ﺑﺮ ﮐﺎراﯾﯽ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻌﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ‬
‫درس ﭘﻮﺷﺶ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﻧﻮاع روشﻫﺎي ورودي‪/‬ﺧﺮوﺟﯽ و ﮔﺬرﮔﺎهﻫﺎ )‪ (Bus‬آﺷﻨﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﯾﻦ درس‬
‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻌﻤﺎري ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ﭼﻨﺪﻫﺴﺘﻪاي و ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴﯽ آنﻫﺎ )ﻣﻮازي ﺳﺎزي در ﺳﻄﺢ ﻧﺦﻫﺎ )‪ ((TLP‬ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ درﺳﯽ‪:‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي‬ ‫•‬
‫ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﻤﺎﯾﺶ اﻋﺪاد‬ ‫‪o‬‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﻤﯿﺰﺛﺎﺑﺖ‬ ‫§‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﻤﺰﺷﻨﺎور‬ ‫§‬
‫ﺟﻤﻊﮐﻨﻨﺪه‪/‬ﺗﻔﺮﯾﻖﮐﻨﻨﺪه‬ ‫‪o‬‬
‫ﺿﺮبﮐﻨﻨﺪه‬ ‫‪o‬‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢﮐﻨﻨﺪه‬ ‫‪o‬‬
‫ﻣﻌﻤﺎري ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دﺳﺘﻮرات‬ ‫•‬
‫ﻃﺮاﺣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪه‬ ‫•‬
‫ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﺴﯿﺮ داده‬ ‫‪o‬‬
‫ﻃﺮاﺣﯽ واﺣﺪ ﮐﻨﺘﺮل‬ ‫‪o‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﺎراﯾﯽ‬ ‫•‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﮐﺎراﯾﯽ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﭗﻻﯾﻦ‬ ‫•‬
‫ﻣﺴﯿﺮ دادهي ﭘﺎﯾﭗﻻﯾﻦ‬ ‫‪o‬‬
‫واﺣﺪ ﮐﻨﺘﺮل ﭘﺎﯾﭗﻻﯾﻦ‬ ‫‪o‬‬
‫ﺗﺸﺨﯿﺺ اﻧﻮاع ﻣﺨﺎﻃﺮهﻫﺎ در ﭘﺎﯾﭗﻻﯾﻦ‬ ‫‪o‬‬
‫ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮدن ﻣﺨﺎﻃﺮهﻫﺎ در ﭘﺎﯾﭗﻻﯾﻦ‬ ‫‪o‬‬
‫زﻣﺎنﺑﻨﺪي اﯾﺴﺘﺎ و ﭘﻮﯾﺎ‬ ‫‪o‬‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺣﺎﻓﻈﻪ‬ ‫•‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻧﻬﺎن )‪(Cache‬‬ ‫‪o‬‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪي اﺻﻠﯽ )‪(Main Memory‬‬ ‫‪o‬‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ )‪(Secondary Sorage‬‬ ‫‪o‬‬
‫ارﺗﺒﺎط ﭘﺮدازﻧﺪه ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﯽ‬ ‫•‬
‫اﻧﻮاع روشﻫﺎي ورودي‪/‬ﺧﺮوﺟﯽ‬ ‫‪o‬‬
‫اﻧﻮاع ﮔﺬرﮔﺎهﻫﺎ‬ ‫‪o‬‬
‫ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ﭼﻨﺪﻫﺴﺘﻪاي‬ ‫•‬
‫ﻣﻌﻤﺎري ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ﭼﻨﺪﻫﺴﺘﻪاي‬ ‫‪o‬‬
‫ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴﯽ ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ﭼﻨﺪﻫﺴﺘﻪاي‬ ‫‪o‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺮاﺟﻊ‪:‬‬

‫]‪[1‬‬ ‫‪J. Hennessy and D. Patterson, Computer Organization and Design RISC-V Edition: The‬‬
‫‪HW/SW Interface, Morgan Kaufmann, 2020.‬‬
‫]‪[2‬‬ ‫‪S.L. Harris, D. Harris, Digital Design and Computer Architecture RISC-V Edition, Morgan‬‬
‫‪Kaufmann, 2022.‬‬
‫]‪[3‬‬ ‫‪J. P. Hayes, Computer Architecture and Organization, McGraw-Hill, 2nd Edition, 1988.‬‬
‫]‪[4‬‬ ‫‪M. Mano, Computer System Architecture, Prentice Hall, 3rd Edition, 1993.‬‬
‫]‪[5‬‬ ‫‪Milos D. Ercegovac & Tomas Lang, Digital Arithmetic, Morgan Kaufmann Publishers,‬‬
‫‪San Francisco, USA, 2004.‬‬
 ‫ﻧﺤﻮهي ارزشﯾﺎﺑﯽ‪:‬‬

‫‪%20‬‬ ‫ﻣﯿﺎن ﺗﺮم‪:‬‬ ‫•‬

‫آزﻣﻮن ﻣﯿﺎنﺗﺮم در روز ﺷﻨﺒﻪ ‪ 6‬ادرﯾﺒﻬﺸﺖ ‪ 1404‬ﺑﺮﮔﺰار ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎﺣﺚ اﯾﻦ آزﻣﻮن ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺤﺚ ﻃﺮاﺣﯽ ﺗﮏﻣﺮﺣﻠﻪاي‬
‫ﭘﺮدازﻧﺪهي ‪ RISC-V‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﺑﺮگ ‪ A4‬ﺗﻘﻠﺐ در آزﻣﻮن ﻫﺴﺘﯿﺪ!‬

‫‪%35‬‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﺗﺮم‪:‬‬ ‫•‬

‫آزﻣﻮن ﭘﺎﯾﺎنﺗﺮم در ﺗﺎرﯾﺦ اﻋﻼم ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ آﻣﻮزش ﺑﺮﮔﺰار ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎﺣﺚ اﯾﻦ آزﻣﻮن از ﻣﺒﺤﺚ روشﻫﺎي ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﺎراﯾﯽ‬
‫ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺒﺤﺚ ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ﭼﻨﺪﻫﺴﺘﻪاي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﺑﺮگ ‪ A4‬ﺗﻘﻠﺐ در آزﻣﻮن ﻫﺴﺘﯿﺪ!‬

‫‪% 10‬‬ ‫ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎي دﺳﺘﯽ‬ ‫•‬

‫در ﻃﻮل ﻧﯿﻢﺳﺎل ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﺗﻤﺮﯾﻦ دﺳﺘﯽ ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﮔﺮوهﻫﺎي دوﻧﻔﺮي ﺗﺤﻮﯾﻞ داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻬﻠﺖ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎي دﺳﺘﯽ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﭘﺲ از ﺑﺎرﮔﺬاري ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺮﯾﻤﻪي ﺗﺎﺧﯿﺮ ﺑﺮاي ﻫﺮ روز ‪ 5%‬درﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎي دﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﺑﯿﺶ از ﭘﻨﺞ روز ﺗﺎﺧﯿﺮ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪%30‬‬ ‫ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎي ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي‬ ‫•‬

‫در ﻃﻮل ﻧﯿﻢﺳﺎل ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺗﻤﺮﯾﻦ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي )ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺎدهﺳﺎزي ﺗﮏﻣﺮﺣﻠﻪاي ﭘﺮدازﻧﺪه‪ ،‬ﭘﯿﺎدهﺳﺎزي ﭼﻨﺪ‪-‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﭘﺮدازﻧﺪه و ﭘﯿﺎدهﺳﺎزي ﭘﺎﯾﭗﻻﯾﻦ ﭘﺮدازﻧﺪه( ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﮔﺮوهﻫﺎي دوﻧﻔﺮي ﺑﺎ زﺑﺎن ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺳﺨﺖاﻓﺰاري‬
‫‪ Verilog‬ﭘﯿﺎدهﺳﺎزي و ﺗﺤﻮﯾﻞ داده ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻠﺖ ارﺳﺎل )آﭘﻠﻮد( ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎي ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ 7‬روز ﭘﺲ از ﺑﺎرﮔﺬاري ﺗﻤﺮﯾﻦ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺮﯾﻤﻪي ﺗﺎﺧﯿﺮ ﺑﺮاي ﻫﺮ روز ‪ %10‬درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎي ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي ﺑﺎ ﺑﯿﺶ از ﭘﻨﺞ روز ﺗﺎﺧﯿﺮ‬
‫ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪%5‬‬ ‫ﮐﻮﯾﯿﺰ‬ ‫•‬

‫در ﻃﻮل ﻧﯿﻤﺴﺎل ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﮐﻮﯾﯿﺰ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬زﻣﺎن ﺑﺮﮔﺰاري ﮐﻮﺋﯿﺰ از ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﻃﻼع داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖ در ﮐﻮﯾﯿﺰﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺮدي اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻘﻠﺐ‪:‬‬

‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻘﻠﺐ )ﮐﭙﯽ ﮐﺮدن ﺗﻤﺮﯾﻨﺎت دﺳﺘﯽ‪ ،‬ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي و ‪ (...‬ﺑﺮاي ﺑﺎر اول ﺑﺎ ﻧﻤﺮهي ﻣﻨﻔﯽ ﻣﻌﺎدل ﻧﻤﺮهي ﻣﻮرد ﺗﻘﻠﺐ ﺟﺮﯾﻤﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫•‬
‫ﮐﭙﯽ دﻫﻨﺪه و ﮐﭙﯽ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺮ دو ﺟﺮﯾﻤﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﮑﺮار ﺗﻘﻠﺐ ﻧﻤﺮهي ﻣﺮدودي در درس را در ﭘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫•‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺢ در ﻣﻮرد ﮐﺎرﻫﺎي ﮔﺮوﻫﯽ‪:‬‬

‫ﺗﻤﺎم ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎي دﺳﺘﯽ و ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮوﻫﯽ اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻫﺮ ﮔﺮوه از دو ﻧﻔﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد و ﺗﺤﺖ ﻫﯿﭻ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮوه ﺑﯿﺶ از ‪ 2‬ﻧﻔﺮ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫•‬
‫اﻣﮑﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه در ﻃﻮل ﺗﺮم ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻋﻨﻮان وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺑﻪ ﻫﻢ ﺧﻮردن ﮔﺮوه )ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﯾﮑﯽ از اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه درس را ﺣﺬف ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ‬ ‫•‬
‫ﻫﺮ دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮي( ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﻋﻀﻮ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪهي ﮔﺮوه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺮدي ﺑﻘﯿﻪي ﮐﺎرﻫﺎي درﺳﯽ را اداﻣﻪ دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻓﺮدي ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎ ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺮهي اﺿﺎﻓﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫•‬