MTH02MA1202Multiple Integral
MTH02MA1202Multiple Integral
1
106 ENGINEERING MATHEMATICS—II
Week
Similarly, we-1can define another
z z b g OPQ
c
d
LM
N
b
a
f x , y dx dy
zz R
b g
f x , y dx dy =
LM OP LM
z MNz PQ z MNz
b g
b
a
d
c
f x , y dy dx =
d
c
b
a
O
b g PP
f x , y dx dy
Q
If f (x, y) is continuous on a bounded region S and S is given by
S = {(x, y)/a ≤ x ≤ b and φ1 (x) ≤ y ≤ φ2 (x)}, where φ1 and φ2 are
two continuous functions on [a, b] then
LM O
zz z z
bg
b g PP
φ2 y
b g
b
y
MN
y = B2 (x)
f x , y dx dy = f x , y dy dx
S a φ1 xbg Q
The iterated integral in the R.H.S. is also written in
the form S
z z
bg
φ2 x
b g
b
dx f x , y dy y = B1(x)
a bg
φ1 x
x
Similarly, if S = {(x, y)/c ≤ y ≤ d a b
and φ1 ( y) ≤ x ≤ φ2 ( y)}
zz zz
Fig. 3.1
b g d LM bg
φ2 y O
f b x , y g dx P dy
then
S
f x , y dx dy =
c N φ b yg
1 Q
If S cannot be written in neither of the above two forms we divide S into finite number of sub-
regions such that each of the subregions can be represented in one of the above forms and we get
the double integral over S by adding the integrals over these subregions.
1. Evaluate: I = zz
1 2
xy 2 dy dx.
z z
0 0
1
LM xy dyOP dx
2
N Q
2
Solution I =
0 0
= z0
1 LM xy OP dx
N3Q
3 2
(Integrating w.r.t. y keeping x constant)
z
0
1 1
= 8 x dx
3 0
1 LM 8x OP 2 1
=
4
⋅
N2Q
=
3 0
3
2
INTEGRAL CALCULUS 107
2. Evaluate:
Week
zz
1 -12
0 1
xy dy dx.
Solution. Let I be the given integral
Then, I = z RST z
0
1
x
2
1
y dy dx
UV
W
z LMN OPQ z
2
1 y2 3 1 3
= x⋅ dx. = x dx =
0 2 1
2 0 4·
3. Evaluate the following:
(i) zz
2 3
e x + y dy dx (ii) zz
1 x
dy dx
zz zz
1 2 0 x2
2 3y π cos θ
(iii) ( x + y ) dx dy (iv) r sin θ dr dθ
1 y 0 0
Solution. Let I be the given integral. Then
(i) I = z z
2
ex
FG
H
3
e y dy dx
IJ
K
z
1 2
2 3
= ex e y dx
z d
1 2
i
2
= e x e 3 − e 2 dx
z
1
de i e dx
2
3 x
= – e2
1
= de 3
–e i e 2 x 2
1
I = de 3
– e ide – e i ·
2 2 1
(ii) I = z z
1
RS dyUV dx
T W x2
x
z z
0
y dx = d x − x i dx
1 x 1
2
= x2
0 0
LM x − x OP
2 3 1
=
N2 3Q 0
1 1 1
= – =
2 3 6
(iii) I = z RSTz b
1
2 3y
y
x + y dx dy g UVW
z LMN OP x =3y
2 x2
+ xy
Q
= dy
1 2
z
x=y
2 2
= 6 y 2 dy = 2 y 3 = 14
1 1
3
108 ENGINEERING MATHEMATICS—II
R| r dr U| dθ
(iv)
Week -1
I = z0
π
sin θ S|
T
V|
W z
cos θ
z L r O dθ cos θ
sin θ M P
π 2
N2Q
=
0
z
0
1 π
= sin θ ⋅ cos2 θ dθ
2 0
where cos θ = t
– sin θ dθ = dt
∴ sin θ dθ = – dt
=
1 π 2
2 0 z
t ⋅ – dt b g
–1 LM t OP
3 π
=
2 N3Q 0
–1 π
= cos θ 0
6
=
–1
6
1
–1 − 1 = ⋅
3
b g
4. Evaluate: zz 1
0 0
1+x 2 dy dx
1 + x2 + y2
⋅
Solution I = z z0
1 |RS
|T 0
1 + x2 dy
1 + x2 + y2
dx
|UV
|W
where a2 = 1 + x2 or a = 1 + x2
R| U|
zz
1 a
= S| dy
dx V|
0 T 0
a + y2
2
W
= z LMN
0
1 1
a
tan –1
yO
a PQ
a
dx
z z
0
1 1 π π 1 dx
= ⋅ dx =
0 a 4 4 0
x2 + 1
π LM { x + 1}OP 1
N
log x +
Q
2
=
4 0
log e 2 + 1j
π
=
4
π LM RS UVOP 1
π
sin h −1 x
1 π
sin h −1 1 bg
Note :
4 N T
log x + x 2 + 1
WQ 0
=
4 0
=
4
4
INTEGRAL CALCULUS 109
z z zd
Week c-1 b a
5. Evaluate: i
x 2 + y 2 + z 2 dz dy dx.
– c –b – a
z z zd
c b a
Solution I = x 2 + y 2 + z 2 dz dy dx i
x = – c y = –b z = – a
z z LM x z + y z + z OP dy dx
c b a
3
2 2
=
x = – c y = –b N 3Q z =–a
z z LMx ba + ag + y ba + ag + F a + a I OP dy dx
c b
GH 3 3 JK PQ
3 3
2 2
=
x = – c y = –b MN
z z F 2ax + 2ay + 2a I dy dx
c b
GH 3 JK
3
2 2
=
x = – c y = –b
z LM2ax bb + bg + 2a db + b i + 2a bb + bgOP dx
c 3
2 3 3
=
x=–c N 3 3 Q
z LM4ax b + 4ab + 4a b OP dx
c 3 3
2
=
x=–c N 3 3 Q
MN GH 3 JK 3
3 3 3
=
3 PQ –c
4ab G
F 2c I + 4ab ⋅ b2cg + 4a b b2cg
H 3 JK 3
3 3 3
=
3
I =
8abc 2
3
d
a + b 2 + c2 ⋅ i
zz z
a x x+y
6. Evaluate: e x + y + z dz dy dx.
0 0 0
zzz
a x x+y
Solution I = e x + y ⋅ e z dz dy dx
x = 0 y =0 z = 0
5
110 ENGINEERING MATHEMATICS—II
zz
Week -1 a x
x+ y
= e x+ y ⋅ ez dy dx
0
x = 0 y =0
=
zz d i
a
x = 0 y =0
x
e x + y e x + y – 1 dy dx
= z zd
a
x = 0 y =0
x
i e 2 x ⋅ e 2 y – e x ⋅ e y dy dx
R| L O U|
z |T N Q V|W
a x
= S M P e2 x
e2 y
2
– ex ey
x
0
dx
x =0 0
z RST d i d iUVW
a
e2 x 2 x
= e − 1 − e x e x − 1 dx
x =0
2
z FGH I
a
=
x =0
JK
e4 x 3 2 x
2
− e + e x dx
2
LM e 4x
−
3e 2 x
+ ex
OP a
=
N8 4 Q 0
Fe I F1 3 I
+ e J – G − + 1J
GH 8
4a
3e 2 a
−
K H8 4 K
a
= 4
e 4 a 3e 2 a 3
= – + ea –
8 4 8
I =
1 4a
8
d
e – 6e 2 a + 8e a – 3 ⋅ i
7. Evaluate: z zz
log 2 x x + log y
ex + y + z dz dy dx.
z z z
0 0 0
log 2 x x + log y
Solution I = ex + y. ez dz dy dx
x =0 y =0 z=0
= zx=0
log 2
zx
y=0
ex + y ez
x + log y
0
dy dx
= zx=0
log 2
zx
y=0
e x + y e x + log y − 1 dy dx
But
=
elog y = y
zx=0
log 2
z x
y=0
e x + y e x ⋅ e log y – 1 dy dx
∴ I = zx=0
log 2
z d
x
y=0
e 2 x ⋅ y ⋅ e y – e x e y dy dx i
6
INTEGRAL CALCULUS 111
Week -1
= zx=0
log 2
d
e2 x y e y – e y – e x e y i
x
y=0
dx
= zx=0
log 2
e2x {d x e x
i b g}
– e x – 0 – 1 – e x e x – 1 dx d i
= zx=0
log 2
dx e 3x
– e 3 x + e 2 x – e 2 x + e x dx i
= z log 2
x =0
dx e 3x
– e 3 x + e x dx i
LM x . e – e 3x 3x
e 3x
+ ex
OP log 2
N 3 9 Q
= –
3 0
LM x e – 4 e 3x 3x
+ ex
OP log 2
N 3 9 Q
=
0
– b8 – 1g + b2 – 1g
8 log 2 4
=
3 9
8 log 2 28
= – +1
3 9
8 log 2 19
Thus, I = – .
3 9
8. Evaluate:
zz
a
0 0
a2 – y2
a 2 – x 2 – y 2 dx dy.
Solution I = zz
0
a R|
S|
T 0
a2 – y2
da 2
i
– y 2 – x 2 dx dy
U|
V|
W
= zz
0
a
RS
T 0
b
b 2 – x 2 dy
UV
W
where b2 = a2 – y2
z LMN OP dy b
a x b2 x
b2 – x 2 + sin –1
= 0 2 2 b Q 0
= z0
a b π 2
. dy =
2 2
π
4 z0
a
da – y i dy
2 2
π 2 y3 LM OP a
=
πa 3
N Q
= a y–
4 3 0
6
7
112 ENGINEERING MATHEMATICS—II
Week -1
EXERCISE 3.1
I. Evaluate the following double integrals:
1. zz
3
0
2
1
b
xy x + y dy dx g Ans. 24 2. z z
π
0
2
π
0
2
b g
sin x + y dy dx Ans. 2
3. zz
1
0
x2
0
ce y dy dx
LM Ans. 1 e − 1OP
N 2 Q 4. zz
1
0
1– x
0
xy dy dx
LM Ans. 1 OP
N 24 Q
5. zz b
1
0
1– x
0
x+y g 2
dy dx
LMAns. 1 OP
N 4Q 6. zz
1
0
y2
0
e x / y dx dy
LMAns. 1 OP
N 2Q
LMAns. a OP
7. zz
a
0 0
a2 – x2
2
x y dy dx
N 15 Q
5
8. zz
∞
0
∞
y
x e– x
2
/y
dx dy
LMAns. 1 OP
N 2Q
9. zz
4a
0
2 ay
y 2 /4a
dx dy
LM Ans. 16 a OP
N 3 Q
2
LMAns. a FG π − 1IJ OP
10. z z
π
θ=0
2
r =0
a cos θ
a –r
ar
2 2
dr dθ
N H 2 KQ
2
1. zzz
2
0
3
1
2
1
xy 2 z dz dy dx Ans. 26 2. z zzb
3
–3
1
0 1
2
g
x + y + z dx dy dz Ans. 12
3. zzz
1
0
1
0
y
0
xyz dx dy dz
LM Ans. 1 OP
N 16 Q 4. zz z
1
0
1
y 2
1– x
0
x dz dx dy
LM Ans. 4 OP
N 35 Q
5. zzz
1
0
1
0
2
x2 + y2
L 3O
xyz dz dy dx M Ans. P
N 8Q 6. zz z
4 2 z 4 z – x2
dy dx dz Ans. 8π
z zz b
0 0 0
x + y + zg dy dx dz
1 z x+z
7. Ans. 0
–1 0 x–z
LMAns. 5πa OP
z z z ea j 3
π a sin θ 2
– r 2 /a
r dr dθ
N 64 Q
2
8.
0 0 0
9. zz z
1
0
1– x
0
1– x – y
0
dz dy dx
b1 + x + y + zg 3
LM Ans. 1 FG log 2 − 5IJ OP
N 2H 8K Q
LMAns. a OP
zz z
6
a a2 – x2 a2 – x2 – y2
10.
0 0 0
xyz dz dy dx
N 48 Q
8
INTEGRAL CALCULUS 113
∂u ∂v
Then the region A changes into the region R under the transformations
zz zz
x = x (u, v) and y = y (u, v)
Then b g
f x , y dx dy = b g
f u, v J du dv
A R
If x = r cos θ, y = r sin θ
∂x ∂x
b g=
∂ x, u ∂r ∂θ cos θ – r sin θ
∂ b r , θg
J = = = r
∂y ∂y sin θ r cos θ
∂r ∂θ
∴ zzA
b g
f x , y dx dy =
zz
R
b g
F r , θ r dr dθ. ...(1)
1. zz
R
dx dy = Area of the region R in the Cartesian form.
2. zz
R
r ⋅ dr dθ = Area of the region R in the polar form.
3. zzz V
dx dy dz = Volume of a solid.
4. Volume of a solid (in polars) obtained by the revolution of a curve enclosing an area A about
the initial line is given by
V= zzA
2πr 2 sin θ ⋅ dr dθ.
9
114 ENGINEERING MATHEMATICS—II
5. If z =Week
f (x,-1y) be the equation of a surface S then the surface area is given by
zz F ∂z I F ∂z I 2
1+ G J + G J
2
A
H ∂x K H ∂y K dx dy
1. Evaluate zz
R
xy dx dy where R is the triangular region bounded by the axes of coordinates
x y
and the line + = 1.
a b
x y
Solution. R is the region bounded by x = 0, y = 0 being the coordinates axes and + = 1
a b
FG 0, b FG1 – x IJ IJ
being the straight line through (0, a) and
H H aKK
F xI
when x is held fixed and y varies from 0 to b GH 1 – JK x y
a —+—=1
a b
x y
∴ + = 1
a b
y x
⇒ = 1–
b a
F xI
O (a, 0)
b G1 – J
⇒ y =
H aK Fig. 3.2
R| FGH IJK U|
zz z z
x
|S xy dy|V dx
b 1–
a a
∴
|| ||
xy dx dy =
T W
R x=0 y=0
FG IJ
z L y O H K
x
a b 1–
x⋅M P
2 a
N2Q
= dx
0 0
z R|x ⋅ b FG1 – x IJ U| dx
a
S| 2 H a K V|
2 2
T W
=
0
=
b F
2 H
2 a
z
0
G x–2
x
a
x I
+ J dx
a K
2 3
b Lx x O
a
M P
2 2 3 4
2x
+
2 N2 4a Q
= – 2
3a 0 10
INTEGRAL CALCULUS 115
Week -1
LM
b2 a 2 2 2 1 2
– a + a
OP
=
2 2 3 4 N Q
a 2b 2
=
zz
24
2. Evaluate xy dx dy over the area in the first quadrant bounded by the circle x2 + y2 = a2.
LM OP R|3 x + y = a
z z
2 2 2
zz
a a2 – x2
MM xy dy P dx S|⇒ y = a – x
2 2 2
PQ
xy dx dy =
N
Solution
x =0 y=0
|T y = a – x 2 2
z L y O dx
a a2 – x2
x⋅M P
2
=
0 N2Q 0 Y
z F a – x I dx
a
xG
H 2 JK
2 2 2 2 2
x +y =a
=
0
z
a
=
1
2
da x – x i dx 2 3
O (a, 0)
X
1L x x O
a
M – P
2 4
2
2N 4Q
= a
2 0
Fig. 3.3
1 La a O
M – P =
4 4 4
a
2N2 4Q
= .
8
3. Evaluate zzR
x dx dy where R is the region bounded by
x2 y2
+
a 2 b2
= 1 and lying in the first
quadrant.
Solution. From the ellipse
Y
x2 y2
+ = 1 2 2
a 2 b2 x y
—2 + —2 = 1
y2 x2 a b
= 1 –
b2 a2 X
O (a, 0)
b
y = a2 − x2
a
b
x changes from 0 to a and y changes from 0 to a2 – x2
a
R| U|
zz z z
b
a2 – x2 Fig. 3.4
a
S| x dy V dx
a
x dx dy =
|T ||
R x=0 y=0
W 11
116 ENGINEERING MATHEMATICS—II
Week -1
z
a b
a2 – x2
a
= x y 0
dx
0
z FGH IJ
a
b
=
0
x
a
a 2 – x 2 dx
K
Putting x = a sin θ, dx = a cos θ dθ
a 2 – x 2 = a cos θ
∴ θ varies from 0 to π/2
z
π2
b
= a sin θ ⋅ a cos θ ⋅ a cos θ dθ
a
0
z
π2
2
= a b sin θ cos2 θ dθ
0
1 a 2b
= a b× = ⋅
2
zz
3 3
4. Evaluate xy dx dy where R is the region in the first quadrant included between
R
x2 y2 x y
2
+ 2 = 1 and + = 1. Y
a b a b
x y
Solution + = 1 (a, b)
a b
FG x IJ
⇒ y = b 1–
H aK X
ba – xg
O
b (a, 0)
=
a x y
—+— =1
2 2 a b
x2 y2 x y
+ = 1 —2 + —2 = 1
a 2 b2 a b
y2 x2
⇒ = 1 – Fig. 3.5
b2 a2
b
y = a2 – x2 ( y ≥ 0)
a
R| U|
zz z z
b
a2 – x2
a
S| xy dy V dx
a
∴ xy dx dy =
R 0
|T y=
b
a
b g ||W
a–x
12
INTEGRAL CALCULUS 117
z
Week -1
Ly O
b
a a2 – x2
xM P
2 a
N2Q b g
= dx
b
0 a–x
a
z
Lb b O
a – x g P dx
a
x M da – x i –
2 2
1 b 2 2 2
=
2 Na
0
2
a Q 2
z
a
d2ax – 2 x i dx
2
b 2 3
= 2
2a 0
b2 LM
x3 x4 OP a
N Q
= 2 a –
2a 2 3 2 0
b2 LM 2a 4
a4 OP = a 2 b2
⋅
N3 Q
= –
2a 2 2 12
5. Evaluate zz
R
xy 2 dx dy where R is the Triangular region bounded by y = 0, x = y and
x + y = 2.
Solution. Given
y = 0, x = y, x + y = 2
where y = 0, y + y = 2
⇒ 2y = 2
⇒ y = 1 Y
where x = y, x = 2 – y (1, 1)
∴ y varies from 0 to 1
x varies from y to 2 – y x=2–y
zz zz
x=y
1 2– y
xy 2 dx dy = xy 2 dx dy
R y=0 x=y
z LMN OPQ
1 2–y X
2 x2 O (2, 0)
= y dy
y=0
2 x= y Fig. 3.6
z {b g
1
=
1
2
y2 2– y
2
– y 2 dy }
0
z b g
1
1
= y 2 4 – 4 y dy
2
0
1 4 3 LM OP 1
1
=
2 3 N
y – y4
Q 0
=
6
.
13
118 ENGINEERING MATHEMATICS—II
Week -1
6. Evaluate zz R
b g
xy x + y dx dy over the region between y = x2 and y = x.
zz z z b g
1 x
∴ b g
xy x + y dx dy = xy x + y dy dx
X
R x = 0 y = x2
z LMN OP
O
1 x
xy 2 y 3
+
Q
= x dx Fig. 3.7
2 3 x2
0
=
0
x x JK GH
x2 x4
2
–
2
+
x3 x6
3
–
3 JK |W
z FGH x I
1
3 JK
6 7
5 x 4
= x – – dx
6 2
0
LM 5 x – x – x OP
5 7 8 1
=
N 6 5 14 24 Q 0
1 1 1 3
= – – = .
6 14 24 56
7. Evaluate zz R
xy dx dy where R is the region bounded by the x-axis, ordinate at x = 2a and
x2 = 4ay. Y
Solution
When x = 2a and x2 = 4ay
2
∴ 4a2 = 4ay x = 4ay
⇒ y = a (2a, 0)
zz zz
x2 X
2a 4a (2a, 0)
Now xy dx dy = xy dy dx
R x =0 y=0 Fig. 3.8
14
INTEGRAL CALCULUS 119
Week -1
z LMN OP
x2
2a 2
y 4a
Q
= x dx
2 0
0
z LM x OP
2a 2a
x5 6
a4
dx = =
N 32a × 6 Q
=
0
32a 2 2
0
3
zz
a 2 ax
1. Change the order of integration and hence evaluate x 2 dy dx.
0 0
Solution y = 2 ax
⇒ y2 = 4ax
when x = a on y2 = 4ax, y2 = 4a2
⇒ y = ± 2a
So, on y = 2 ax , y = 2a when x = a
The integral is over the shaded region.
Y Y
2
y
x= —
y = 2 ax 4a
(a, 2a)
X
X
O
zz z z
a 2 ax 2a a
2
x dy dx = x 2 dx dy (By changing the order)
0 0 y=0 y2
x=
4a
z LM x OP
2a a
3
N3Q
= dy
y2
0
4a
15
120 ENGINEERING MATHEMATICS—II
z F a – y I dy
Week -1 2a
GH 3 192 a JK
3 6
= 3
0
LM a y – y OP
3 7 2a
N 3 192a × 7 Q
= 3
0
2a 4 27 a 4
= –
3 192 × 7
FG 2 – 2 IJ 4 4
H 3 21K =
4
= a a .
7
zz
1 2 – x2
x
2. Change the order of integration and hence evaluate dy dx .
0 x x + y2
2
Solution y= 2 – x2
Y
⇒ y2 = 2 – x2
(0, 2 ) y=x
⇒ x2 + y2 = 2 (1, 1)
This circle and y = x meet if x2 + x2 = 2
∴ 2x2 = 2 ⇒ x = 1
2 2
x +y =2
So, (1, 1) is the meeting point. X
O
zz
1 2 – x2
x
Now I= dy dx
0 x x2 + y2
zz
2 bg
φ y
x
= dx dy
y=0 x=0 x2 + y2
R
where φ ( y) = S
y for 0 ≤ y ≤ 1
Fig. 3.11
T 2 – y 2 for 1 ≤ y ≤ 2
(Note that x = φ ( y) is the R.H.S. boundary of the shaded region)
So, the required integral is
zz z z
1 y 2 2 – y2
x x
I= dx dy + dx dy
y=0 x=0 x +y
2 2
y =1 x=0 x + y2
2
= z1
0
x2 + y2
0
y
dy + z
2
1
LM
N x2 + y2 OP
Q 0
2 – y2
dy
ze ze
1 2
= 2 y – y dy + j 2 – y dy j
0 1
16
INTEGRAL CALCULUS 121
Week -1
LMe j OPQ + LMN 2 y – y2 OPQ
y2
1 2 2
N
= 2 –1
2 0 1
2 –1 F 2 1I
+ 2 e 2 – 1j – G – J
=
2 H 2 2K
1
= 1– .
2
zz
∞ ∞
e–y
3. Change the order of integration and hence evaluate dy dx.
y
0 x
zz zz
y=x
∞ ∞ ∞ y
e– y e– y
dy dx = dx dy
x =0 y =
y y
x y =0 x =0
z
∞
e– y y
= x 0
dy
y O
0
z
X
∞
= e – y dy
0
y ∞
= – e– = 1. Fig. 3.12
0
z zb
4– y
g
3
4. Change the order of integration and hence evaluate x + y dx dy.
y = 0 x =1
Solution x= 4 – y ⇒ x+ y= 4 Y
Limits for x are from 1 to 4 – y
when x = 1 on x + y = 4
(1, 3)
we have 1+y= 4 ⇒ y = 3
z zb z zb
3 4– y 4–x
g g
4
So, x + y dx dy = x + y dy dx
x+y=4
0 1 x =1 0
z LMxy + y OP dx 4– x
X
4 2 O (4, 0)
=
1 N 2Q 0
Fig. 3.13
LM OP
z x b4 – xg +
b4 – x g
4 2
=
1
MN 2 PQ dx
17
122 ENGINEERING MATHEMATICS—II
z FGH IJ
Week -1 4
1 2
=
1
8–
2
x dx
K
LM8x – x OP 3 4
=
27
=
N 6Q 1
2
·
z zb
4– y
g
3
z zb z zb
4– y 4 – x2
g g
3 2
Now, x + y dx dy = x + y dy dx
y=0 x =1 x =1 y = 0
z
2
4 – x2
= xy + y 2 2 dx
0
1
z FGH I
2
=
1
4x – x3 + 8 – 4x2 +
2JK
x4
dx
LM2 x 2 x4 4
+ 8x – x 3 +
x5 OP 2
N Q
= –
4 3 10 1
15 28 31 241
= 6– +8– + = ·
4 3 10 60
zz
∞∞
1. Evaluate e−
cx 2
+ y2 h dx dy by changing to polar coordinates.
0 0
zz
π2 ∞
2
Thus I = e – r r dr dθ
G
θ=0 r=0
O X
dt
Put 2
r = t ∴ r dr =
2 Fig. 3.15
t also varies from 0 to ∞
zz
π2 ∞
dt
I = e –t dθ
2
θ=0 t =0
z
π2
1 ∞
= – e –t dθ
2 0
θ=0
zb
π2
=
–1
2
0 – 1 dθ g
0
z
π2
1
= + 1 . dθ
2
0
+1 π2 +1 π π
= θ 0 = ⋅ = ⋅
2 2 2 4
z z
a a2 – y2
z z
a a2 – y2
Solution I = y x 2 + y 2 dx dy
y =0 x=0
19
124 ENGINEERING MATHEMATICS—II
zz
Week -1 a π2
∴ I = r sin θ r r dr dθ
r =0 θ=0
zz
a π2
= r 3 sin θ dr dθ
r =0 θ=0
zb g
a
π2
= r 3 – cos θ 0
dr
r =0
z b Lr O a
0 – 1g dr = M P
a 4
a4
3
=
N4Q
= –r
0
4
0
4
a
I = .
4
Type 4. Applications of double and triple integrals
1. Find the area of the circle x2 + y2 = a2 by using double integral.
Solution
Since, the circle is symmetric about the coordi- Y
z z
a a2 – x2 X
O p A
y=0
∴ Area of the circle = 4 dy dx
0 y =0
z
a
a2 – x2
= 4 y y=0
dx
0
z
a
= 4 a 2 – x 2 dx Fig. 3.16
0
LM x a2 – x2 +
a2
sin –1
x OP a
2. Find by double integration the area enclosed by the curve r = a (1 + cos θ) between
zz
θ = 0 and θ = π.
Solution Area = r dr dθ
where r varies from 0 to a (1 + cos θ) and θ varies from 0 to π
z a2 − x2 =
x 2
2
a − x2 +
a2
2
sin −1
x
a
20
INTEGRAL CALCULUS 125
z z
Week -1
π b
a 1 + cos θ g
i.e., A = r dr dθ
θ=0 r =0
z LMN OPQ
π b
a 1 + cos θ g
r2
= dθ
2 r=0
θ=0
z b g
π
1 2
= a 2 1 + cos θ dθ
2
0
z FGH IJK
π
θ
= 2a
2
cos4 dθ
2
0
z
π2
∴ A = 2a 2
cos4 φ ⋅ 2dφ
0
z
π2
= 4a 2 cos4 φ ⋅ dφ
0
3 1 π
= 4a 2 ⋅ ⋅ ⋅ (by the reduction formula)
4 2 2
Area, A = 3πa2/4 sq. units.
zzz
Solution
Let I = z dx dy dz
V
z z z
a a2 – x2 a2 – x2 – y2
= z dz dy dx
x = –a y = – a2 – x2 z=0
z z LM z OP
a a2 – x2 a2 – x2 – y 2
2
=
x = –a y = – a2 – x2
N2Q 0
dy dx
θ
1 + cos θ = 2 cos2
2
21
126 ENGINEERING MATHEMATICS—II
z zd
Week -1
a a2 – x2
=
1
2
a 2 – x 2 – y 2 dy dx i
x = –a y = − a2 – x2
z LMda OP
a a2 – x2
=
1
2 N
2
–x 2
i y–
y3
3 Q
dx
x = –a y = – a2 – x2
zd
a
=
1 4
.
2 3
a2 – x2 i 32
dx
–a
zd
a
=
2
3
.2 a2 – x2 i 32
dx
0
Put x = a sin θ
dx = a cos θ dθ
θ varies from 0 to π/2
zd
π2
=
4
3
a 2 cos2 θ i 32
a cos θ dθ
θ=0
z
π2
4a 4
= cos4 θ dθ
3
0
4a 4 3 1 π
= . . . (By applying reduction formula)
3 4 2 2
πa 4
=
4
πa 4
Thus, I = ·
4
x2 y2 z2
4. Using multiple integrals find the volume of the ellipsoid + + = 1.
a 2 b2 c2
Solution
zzz
The volume (V ) is 8 times in the first octant (V1)
i.e., V = 8V1 = 8 dz dy dx
x2 y2
z varies from 0 to c 1 – –
a2 b2
22
INTEGRAL CALCULUS 127
Week -1
y varies from 0 to (b/a) a2 – x2
x varies from 0 to a
x2 y2
z z z
c 1– –
a a2 – x2 a 2 b2
V = 8V1 = 8 dz dy dx
x=0 y =0 z=0
z z
a bb/ a g a2 – x2
x2 y2
= 8 c 1– – dy dx
x=0 y =0
a 2 b2
z z R|ST| F I U|V – y
a bb / a g a2 – x2
= 8c
x=0 y=0
1 2
b
x2
b 1– 2
a
GH JK W| 2
dy dx
We shall use
z α 2 – y 2 dy =
y α2 – y2
2
+
α2
2
sin –1
y
α
FG IJ
H K
where α2 = b2 {1 – x2/a2} = b2 (a2 – x2)/a2
zz
a α
8c
∴ V = α 2 – y 2 dy dx
b x =0 y=0
LM
z MN FG IJ OP
α
a
8c y α 2 − y2 α 2 y
=
b x=0
2
+
2
sin –1
α H K PQ 0
dx
z bg bg
a
8c α2
= 0+ sin –1 1 – sin –1 0 dx
b x =0
2
z
a
=
8c
b
π 1 b2 2
2
.
2 a 2
a – x 2 dx d i
x =0
2bcπ LMa x – x OP
2
3
a
=
a2 N 3Q 0
2bcπ 2a 3 4π abc
= 2
. =
a 3 3
4 πabc
Thus the required volume (V ) = cubic units.
3
23
128 ENGINEERING MATHEMATICS—II
Week -1
EXERCISE 3.2
2. Evaluate b g
xy x + y dx dy taken over the region bounded by the parabolas y2 = x and
R
LM Ans. 3 OP
y = x. 2
N 28 Q
3. Evaluate zz x 2 y dx dy over the region bounded by the curves y = x2 and y = x. L Ans. 1 O
MN 35 PQ
zz
R
4. Evaluate xy dx dy where R is the region in the first quadrant bounded by the line
R
LM Ans. 1 OP
x + y = 1.
N 6Q
Evaluate the following by changing the order of integration (5 to 9)
LMAns. a + a OP
z zd
x
a 3
i
a
x +y
N 28 20 Q
2 2
5. dy dx.
0 x
a
LMAns. 4a OP
zz
a 2 ax 4
6.
0 0
x 2 dx dy.
N 7Q
LMAns. πa OP
z zb
a2 − x2 3
g
a
7.
–a 0
a − x dy dx.
N 2Q
LMAns. πa OP
zz
a a 2
y 2 dy dx
8.
0 ax y4 – a2 x2
.
N 6Q
LMAns. 3a OP
zz
a 2a − x 4
9.
0 x2
xy dy dx.
N 8Q
a
z z LMAns. 5πa OP
2a 2 ax − x 2 4
N 8 Q
2
10. Evaluate x dy dx by transforming into polar coordinates.
LMAns. 3π a OP
0 0
2
11. Find the area of the cardioid r = a (1 + cos θ) by double integration.
N 2 Q
12. Find the volume of the region bounded by the cylinder x2 + y2 = 16 and the planes z = 0
and z = 3. Ans. 48π
24