‫آموزش سیستم های عامل‬

‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫سیستم های عامل‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫مدرس‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬ ‫فرشید شیرافکن‬

‫دانشجوی دکتری دانشگاه تهران‬

‫(کارشناسی و کارشناسی ارشد ‪ :‬کامپیوتر نرم افزار) (دکتری‪ :‬بیو انفورماتیک)‬

‫‪1‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫فصل ششم‬
‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬
‫‪a‬‬
‫مدیریت حافظه‬
‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪2‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫یکی از وظایف سیستم عامل‪ ،‬مدیریت حافظه است‪.‬‬

‫مدیریت حافظه اصلی و مدیریت حافظه دیسک بر عهده سیستم عامل است‪.‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫مدیریت حافظه ‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪ -1‬تک برنامگی‬

‫‪ -2‬چند برنامگی‬

‫‪3‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬
‫چند برنامگی با پارتیشن ثابت‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪4‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫معایب مدیریت حافظه به روش پارتیشن بندی ایستا‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫‪ -1‬مشکل بودن تعیین تعداد و اندازه پارتیشن ها‪.‬‬

‫‪g‬‬
‫‪ -2‬محدود بودن درجه چند برنامگی به تعداد پارتیشن ها ‪.‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪ -3‬تکه تکه شدن داخلی‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪5‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫صف‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫هر پارتیشن می تواند‪ ،‬صف مربوط به خود را داشته باشد‪ .‬می توان یک صف مشترك برای همه پارتیشن ها در نظر گرفت‪.‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪6‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬

‫ثبات پایه و حد‬ ‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫هنگامی که پردازنده به فرایندی داده می شود‪ ،‬آدرس شروع پارتیشن در ‪ Base‬و طول پارتیشن در ‪Limit‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫قرار می گیرد‪.‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫اگر ثبات پایه حاوی ‪ 100‬و ثبات حد شامل ‪ 20‬باشد‪ ،‬آن گاه برنامه می تواند به آدرسهایی از ‪ 100‬تا خود‬

‫‪a‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪ ، 120‬دستیابی داشته باشد‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪7‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫برای جلوگیری از مشکل جا به جایی‪ ،‬هر آدرس حافظه ای که تولید می شود‪ ،‬قبل از ارسال به حافظه‪،‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫مقدارش به صورت خودکار با محتوای ‪ Base‬جمع می شود‪.‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫برای جلوگیری از حفاظت‪ ،‬آدرس ها با محتوای ‪ Limit‬مقایسه می شوند تا به فضای خارج از پارتیشن‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬ ‫دسترسی نشود‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬
‫مبادله )‪(swapping‬‬

‫ﻓ‬
‫در سیستم های اشتراك زمانی در گاهی اوقات نمی توان همه فرایندهای فعال را در حافظه اصلی جای داد‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬

‫و باید فرایندهای اضافی به دیسک منتقل شده و بعدا به صورت پویا به داخل حافظه آورده شوند‪.‬‬
‫در روش مبادله‪ ،‬هر فرایند به طور کامل به حافظه اصلی آورده می شود و بعد از مدتی اجرا‪ ،‬به دیسک‬

‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫برگردانده می شود ‪(Swap in ,Swap out).‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬

‫مثال در یک محیط چند برنامه ای که از ‪ RR‬استفاده می کند‪ ،‬وقتی فرایندی کوانتوم زمانی اش تمام می‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬
‫شود‪ ،‬با فرایند دیگری مبادله می شود‪.‬‬
‫در پارتیشن بندی پویا‪« ،‬تعداد‪ ،‬موقعیت و اندازه» پارتیشن ها متفاوت است‪ .‬این انعطاف پذیری باعث‬
‫بهبود بهره وری حافظه می شود‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬

‫مثال‬ ‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫شکل زیر نحوه عملکرد سیستمی را نشان می دهد که بر اساس مبادله کار می کند‪.‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫اگر انقیاد در زمان اسمبل یا بار کردن باشد‪ ،‬وقتی فرایندی از حافظه بیرون رفت‪ ،‬هنگام برگشت به حافظه‪ ،‬در همان فضای قبلی بر می گردد‪.‬‬
‫اگر انقیاد در زمان اجرا صورت گیرد‪ ،‬فرایند در محلی غیر از محل اول قرار می گیرد‪ ،‬زیر آدرسهای فیزیکی در زمان اجرا محاسبه می شوند‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬
‫تکه تکه شدن خارجی‬

‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬
‫در پارتیشن بندی پویا‪ ،‬به خاطر مبادله‪ ،‬حفره های متعددی در حافظه به وجود می آید که باعث اتالف‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫حافظه می شود‪ .‬به این مشکل‪ ،‬تکه تکه شدن خارجی می گویند‪.‬‬

‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫برای مقابله با تکه تکه شدن خارجی از فشرده سازی میتوان استفاده کرد‪.‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬

‫ساده ترین الگوریتم فشرده سازی این است که تمام حفره ها را به یک طرف برده و حفره بزرگی از حافظه‬

‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪F‬‬
‫آزاد تشکیل می شود‪ .‬ولی این روش هزینه زیادی دارد‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬
‫تشخیص بخش های آزاد حافظه‬

‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬
‫وقتی که حافظه به صورت پویا تخصیص داده می شود‪ ،‬سیستم عامل باید بداند که کدام بخش حافظه‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫در هر لحظه‪ ،‬تخصیص داده شده و کدام بخش آزاد است‪.‬‬

‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫برای این منظور‪ ،‬دو روش وجود دارد‪:‬‬

‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪ -1‬مدیریت حافظه با نگاشت های بیتی‬

‫‪F‬‬
‫‪ -2‬مدیریت حافظه با لیست های پیوندی‬

‫‪12‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬
‫مدیریت حافظه با نگاشت های بیتی‬

‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬
‫حافظه به چندین واحد تخصیص تقسیم می شود‪.‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫متناظر با هر واحد تخصیص‪،‬یک بیت وجود دارد‪.‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪D‬‬
‫اگر واحد متناظر آزاد باشد‪ ،‬این بیت ‪ 0‬است و در صورت پر بودن‪ 1 ،‬است‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪13‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬
‫مثال‬
‫شکل زیر قسمتی از حافظه شامل ‪ 5‬فرایند و ‪ 3‬حفره را نشان می دهد‪.‬‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫مناطق هاشور خورده‪ ،‬فضاهای خالی هستند‪ .‬به طور مثال‪ 8 ،‬بیت اول ‪ ،‬شامل پنج تا ‪ 1‬و سه تا ‪ 0‬است‪.‬‬

‫س‬ ‫ر‬
‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫هر چه واحد تخصیص کوچکتر باشد‪ ،‬نگاشت بیتی بزرگتر خواهد بود‪.‬‬
‫اگر اندازه فرایند‪ ،‬ضریبی از اندازه واحد تخصیص نباشد‪ ،‬در آخرین واحد مقداری از حافظه هدر می رود‪.‬‬
‫برای انتقال یک فرایند به حافظه که به ‪ k‬واحد فضا نیاز دارد‪ ،‬مدیر حافظه باید در نگاشت بیتی جستجو کرده و ‪ k‬بیت متوالی ‪ 0‬را پیدا کند‪ .‬که‬
‫عملی زمانبر است‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬
‫مدیریت حافظه با لیست های پیوندی‬
‫یک لیست پیوندی از قطعه های آزاد یا تخصیص یافته حافظه تشکیل می شود‪.‬‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫فضاهای خالی با ‪ H‬و فضاهای پر با ‪ P‬مشخص شده اند‪.‬‬

‫س‬ ‫ر‬
‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪ -4‬آدرس گره بعدی‬ ‫‪ -3‬طول‬ ‫‪ -2‬آدرس شروع‬
‫فیلدهای گره لیست پیوندی‪:‬‬
‫‪ -1‬حفره یا فرایند بودن‬

‫مزیت این روش این است که زمانی که فرایندی خاتمه می یابد‪ ،‬یا مبادله می شود‪ ،‬این لیست به سادگی ‪ update‬می شود‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫الگوریتم های مکان یابی و تخصیص حافظه‬ ‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫وقتی فرایندها و حفره ها در یک لیست مرتب شده بر اساس آدرس قرار می گیرند‪ ،‬الگوریتم های مختلفی جهت تخصیص‬

‫ﻓ‬
‫حافظه به یک فرایند وجود دارد‪.‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫‪ -1‬اولین برازش )‪(First fit‬‬

‫جستجو از ابتدای حافظه شروع شده و فرایند در اولین حفره ای قرار داده می شود که در آن جا می شود‪.‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪ -2‬برازش بعدی )‪(Next fit‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬

‫مانند ‪ First fit‬است‪ ،‬با این تفاوت که جستجو از آخرین محل تخصیص شروع می شود‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪ -3‬بهترین برازش )‪(Best fit‬‬

‫تمام لیست جستجو می شود و فرایند در کوچکترین حفره ای قرار داده می شود که در آن جا می شود‪.‬‬

‫‪ -4‬بدترین برازش )‪(Worst fit‬‬

‫تمام لیست جستجو می شود و فرایند در بزرگترین حفره ای قرار داده می شود که در آن جا می شود‪.‬‬
‫‪16‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫مثال‬ ‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫تخصیص فضا به فرایند ‪ 16‬مگابایتی‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪17‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬
‫مثال‬

‫ﻓ‬
‫در یک سیستم که مدیریت حافظه با استفاده از مبادله انجام میشود‪ ،‬حافظه اصلی شامل فضاهای خالی با اندازههای به ترتیب‬

‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬

‫‪(10 , 4 , 20 , 18 , 7 , 9 , 12‬چپ به راست) است‪ .‬برای درخواست تکه هایی از حافظه به طور متوالی و به مقدارهای ‪ 12‬و‪ 10‬و‬

‫س‬
‫‪ 6‬کیلو بایت با استفاده از روش های گفته شده کدام یک از فضاهای خالی فوق الذکر اشغال میشوند؟‬

‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪20 18‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪12 10‬‬

‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪8 18‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪12‬‬

‫‪F‬‬
‫‪10 0‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪8 18‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪6 0‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2 18‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪12‬‬

‫‪First fit‬‬

‫‪18‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
faradars.org/fvsft103

Next fit

‫س‬
10
12 10
‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬
4 20
4 8 ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬18
18
7
7
9
9
12
12

or g
10 10 4 8 8 7 9 12
6 10

r aD a
4 8

r s
2
. 7 9 12

F a
19
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
faradars.org/fvsft103
Best fit

‫س‬
12 10
‫ر‬
10

‫د‬ ‫ا‬
4
4 ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬
20 18 7
20 18 7
9 12
9 0

r g
10 0 4 20 18 7 9 0
6

r
0

aD a
4

r s .o
20 18 1 9 0

F a
20
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
faradars.org/fvsft103

Worst fit

‫س‬
10
12 10 ‫ر‬ ‫د‬
4
4
‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬
20
8
18
18
7
7
9
9
12
12
10 10 4

a r s
8

.or
8
g 7 9 12

r aD
6 10 4 8 8 7 9 6

F a
21
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫‪ ‬اگر لیست فضاهای خالی بر اساس اندازه فضاها مرتب باشد‪ ،‬سرعت‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬ ‫‪ ،Best fit‬افزایش می یابد‪.‬‬

‫‪g‬‬
‫‪ ‬سرعت الگوریتم های ‪ Best fit‬و ‪ Worst fit‬پایین است‪ ،‬چون کل لیست باید‬

‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫جستجو شود‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪ ‬در ‪ ،Next fit‬حفره های بزرگ انتهای حافظه سریع تر شکسته می شود و در ورود‬
‫فرایندهای بزرگ بعدی‪ ،‬مشکل ایجاد می شود‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫برازش سریع )‪(Quick fit‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫برای هر دسته از فرایندها با اندازه های متداول‪ ،‬یک لیست جداگانه تهیه می شود‪.‬‬
‫جدولی با ‪ n‬خانه را فرض کنید که ‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫خانه اول ‪ :‬اشاره گری به ابتدای لیست حفره های ‪ 4‬کیلو بایتی‪،‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬ ‫خانه دوم‪ :‬به ابتدای حفره های ‪ 8‬کیلو بایتی‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬
‫و ‪...‬‬

‫یافتن حفره ای با اندازه مناسب‪ ،‬بسیار سریع است‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬
‫مدیریت حافظه با سیستم رفاقتی )‪(Buddy System‬‬
‫در بخش بندی ایستا امکان تکه تکه شدن داخلی و در بخش بندی پویا ‪ ،‬امکان تکه تکه شدن خارجی‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬ ‫وجود دارد‪.‬‬

‫سیستم رفاقتی‪ ،‬یک تعادل قابل قبول برای فائق آمدن بر معایب طرحهای بخش بندی ایستا و پویا است‪.‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫اندازه بالکهای حافظه توانی از ‪ 2‬میباشند‪.‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪24‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬
‫نحوه کار‪:‬‬
‫اگر اندازه یک حفره برابر ‪ 2k‬باشد و فرایندی به اندازه ‪ S‬باید به داخل آن مبادله شود‪ ،‬اگر ‪ S‬از نصف‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫اندازه حفره بزرگتر بود‪ ،‬کل فضا به آن داده می شود‪ ،‬در غیر اینصورت‪،‬کل بلوك نصف شده و دو بلوك رفیق‬
‫ایجاد می شود‪ .‬این روند به صورت بازگشتی تکرار خواهد شد‪ .‬در صورت آزاد شدن یک حفره‪ ،‬امکان‬

‫‪g‬‬
‫ترکیب رفقای مجاور می باشد‪.‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬

‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬
‫از معایب سیستم رفاقتی‪ ،‬اتالف حافظه در این روش است‪.‬‬

‫‪F‬‬
‫‪25‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫مثال‬ ‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫شکل زیر نحوه عملکرد سیستم رفاقتی را نشان می دهد‪:‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪26‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫ساختار درختی سیستم رفاقتی‬ ‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫مزیت سیستم رفاقتی این است که چیدمان حفره ها ساخت یافته است و می توان یک ساختار درختی برای بلوك های پر و‬

‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬
‫خالی ایجاد کرد و با یک الگوریتم بازگشتی‪ ،‬حفره مناسب را خیلی سریع پیدا کرد‪.‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫مثال‪ :‬درخت دودویی بعد از درخواست ‪Release B‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪27‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫ر‬ ‫د‬
‫صفحه س‬
‫بندی‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬
‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪28‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫صفحه بندی )‪(Paging‬‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫حافظه اصلی به بلوکهایی با اندازه های ثابت به نام قاب )‪(frame‬تقسیم می شود‪.‬‬

‫س‬ ‫ر‬
‫حافظه منطقی به بلوك هایی با اندازه های یکسان به نام صفحه )‪(page‬تقسیم میشود‪.‬‬
‫اندازه صفحه و اندازه قاب توسط سخت افزار تعریف می شود‪.‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫وقتی یک فرایند به داخل حافظه آورده میشود‪ ،‬تمام صفحات آن به داخل قابهای موجود بار میشوند‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫و یک جدول صفحه ایجاد میشود‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬ ‫جدول صفحه‪ ،‬محل قاب هر صفحه از فرایند را مشخص میکند‪.‬‬
‫اندازه صفحه و اندازه قاب باید توانی از ‪ 2‬باشند‪.‬‬
‫نقطه ضعف اصلی صفحه بندی تکه تکه شدن داخلی است‪.‬‬

‫‪29‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫مثال‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫تخصیص قاب های آزاد به صفحههای فرایند ‪ A‬و نمایش جدول صفحه ‪:‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪30‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫مثال‬ faradars.org/fvsft103

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

a r s .or g
F ar aD
31
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫ترجمه آدرس در سیستم صفحه بندی‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬‫آدرس منطقی از دو قسمت تشکیل شده است‪:‬‬

‫‪ -2‬آفست )‪(d‬‬ ‫‪ -1‬شماره صفحه )‪(P‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫پردازنده به کمک جدول صفحه‪ ،‬یک آدرس فیزیکی تولید میکند‪.‬‬

‫‪a‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫آدرس فیزیکی از دو قسمت تشکیل شده است‪:‬‬

‫‪ -2‬آفست‬ ‫‪ -1‬شماره قاب‬

‫به آفست‪ ،‬انحراف یا تفاوت مکان نیز می گویند‪.‬‬

‫‪32‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬

‫نحوه ترجمه آدرس در سیستم صفحه بندی‬ ‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪33‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬

‫مثال‬ ‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫با توجه به آدرس نسبی ‪ ، 0000010111011110‬چند بیت برای شماره صفحه نیاز است؟‬

‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫(اندازه صفحه برابر یک کیلو بایت می باشد‪).‬‬

‫ر‬ ‫د‬
‫پاسخ‪ :‬اندازه صفحه یک کیلو بایت است‪ ،‬پس‪ 10‬بیت برای آفست مورد نیاز است‪.‬‬

‫س‬
‫چون آدرس ‪ 16‬بیتی است‪ 6 ،‬بیت برای شماره صفحه باقی میماند‪.‬‬
‫آدرس نسبی داده شده دارای آفست (‪ )0111011110‬در صفحه (‪ )000001‬است‪.‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫یک برنامه میتواند حداکثر ‪ 26 = 64‬صفحه یک کیلوبایتی داشته باشد‪.‬‬
‫‪34‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫یک فضای آدرس دهی منطقی شامل ‪ 4‬صفحه است و هر صفحه حاوی ‪ 2‬کلمه است‪ .‬اگر این صفحات بر روی‬
‫یک فضای آدرس دهی فیزیکی حاوی ‪ 8‬قاب صفحه نگاشت شود‪ ،‬آدرس منطقی و فیزیکی چند بیتی خواهد‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫بود؟‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬ ‫‪4× 2 = 8 = 23‬‬ ‫فضای آدرس دهی منطقی‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪8× 2 = 16 = 24‬‬ ‫فضای آدرس دهی فیزیکی‪:‬‬

‫بنابراین آدرس منطقی ‪ 3‬بیتی و آدرس فیزیکی ‪ 4‬بیتی است‪.‬‬

‫‪35‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫مثال‬

‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬
‫در یک سیستم حافظه صفحه بندی با یک جدول صفحه حاوی ‪ 64‬مدخل ‪ 10‬بیتی و صفحه های ‪ 512‬بایتی‪،‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫آدرس منطقی و فیزیکی چند بیتی است؟‬
‫اندازه حافظه منطقی =حاصل ضرب تعداد صفحات (تعداد مدخل ها) در اندازه هر صفحه‪:‬‬

‫‪64× 512 = 26 × 29 = 215‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪210 × 512 = 219‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫اندازه حافظه فیزیکی =حاصل ضرب تعداد آدرسها در اندازه هر صفحه‪:‬‬

‫بنابراین آدرس منطقی ‪ 15‬بیتی و آدرس فیزیکی ‪ 19‬بیتی است‪.‬‬

‫‪36‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫در یک فضای آدرس دهی منطقی هر صفحه حاوی ‪ 512‬کلمه است‪ .‬صفحات حافظه اصلی بر روی یک‬

‫فضای آدرس دهی فیزیکی حاوی ‪ 8‬قاب صفحه نگاشته می شود‪ .‬آدرس فیزیکی حاوی چند بیت است؟‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪3‬‬
‫‪8× 512 = 2 × 2 = 2‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬
‫‪9‬‬
‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪12‬‬

‫‪37‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬

‫قطعه بندی‬
‫ﻓ‬
‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪38‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫قطعه بندی‬
‫در روش قطعه بندی برای مدیریت حافظه‪ ،‬برنامه و داده ها به تعدادی قطعه )‪ (Segment‬تقسیم میشوند‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬ ‫و لزومی ندارد اندازه این قطعهها هم اندازه باشند‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬

‫هنگامی که یک فرایند به داخل آورده میشود‪ ،‬کلیه قطعههای آن به داخل حافظه بار میشوند و جدول‬

‫قطعه ایجاد می شود‪.‬‬

‫هر سطر این جدول شامل آدرس شروع قطعه مورد نظر در حافظه اصلی و طول قطعه می باشد‪.‬‬

‫‪39‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫دید منطقی از قطعه بندی‬ ‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪40‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫نکاتی در رابطه با قطعه بندی‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪ -1‬آدرس منطقی از دو قسمت تشکیل یافته است‪ :‬شماره قطعه و آفست‪.‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪ -2‬امتیاز قطعه بندی‪ ،‬حفاظت از قطعات و اشتراك داده ها و کد می باشد‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬

‫‪ -3‬الگوی صفحه بندی نمی تواند حافظه فیزیکی را از دیدگاه کاربر نسبت به‬

‫حافظه تفکیک کند‪.‬‬

‫‪41‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬
‫قطعه بندی به دلیل بکارگیری قطعههای غیرهم اندازه‪ ،‬مشابه بخش بندی پویا است‪.‬‬ ‫‪-4‬‬

‫ﻓ‬
‫البته در قطعه بندی یک برنامه میتواند بیش از یک بخش را اشغال کند و لزومی ندارد‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫این بخشها پیوسته باشند‪.‬‬

‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪ -5‬قطعه بندی تکه تکه شدن داخلی را حذف میکند‪ ،‬اما دارای تکه تکه شدن خارجی‬

‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫است‪.‬‬

‫‪F‬‬
‫‪ -6‬در حالی که صفحه بندی از دید برنامهساز مخفی است‪ ،‬قطعه بندی قابل رویت و عامل‬

‫تسهیل سازماندهی برنامهها و دادهها میباشد‪.‬‬

‫‪42‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬

‫سخت افزار قطعه بندی‬ ‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪43‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬
‫مثال‬

‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬
‫آدرس منطقی ‪ 16‬بیتی ‪ 0001001011110000‬مفروض است‪ .‬نحوه تولید آدرس فیزیکی در روش قطعه بندی را‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫نشان دهید‪( .‬آفست ‪ 12‬بیتی و شماره قطعه ‪ 4‬بیتی)‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫آدرس فیزیکی از جمع آفست ‪ 12‬بیتی با مقدار پایه بدست می آید‪.‬‬

‫‪212  4096‬‬ ‫حداکثر اندازه قطعه ‪:‬‬

‫‪44‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬
‫مثال‬

‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬
‫کدام آدرس منطقی فاقد آدرس فیزیکی هستند؟‬

‫ا‬
‫‪2, 700‬‬
‫‪0,150‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫آدرس منطقی در سیستم قطعه بندی از دو قسمت (شماره قطعه و آفست) تشکیل شده‪،‬‬
‫اولین آدرس منطقی‪،‬آدرس فیزیکی ندارد‪ ،‬چون ‪700  600 :‬‬

‫آدرس منطقی دوم ‪ ،‬دارای آدرس فیزیکی است‪ ،‬چون ‪150  200 :‬‬
‫این آدرس برابر است با‪500  150  650 :‬‬

‫‪45‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫ر‬ ‫د‬
‫پایانس‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬
‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪46‬‬
 ‫آموزش سیستم های عامل‬
‫‪faradars.org/fvsft103‬‬

‫این اسالید ها بر مبنای نکات مطرح شده در فرادرس‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫«آموزش سیستم های عامل»‬
‫تهیه شده است‪.‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫برای کسب اطالعات بیشتر در مورد این آموزش به لینک زیر مراجعه نمایید‪.‬‬

‫‪47‬‬