1

‫مبانی برق و دیجیتال‬

‫انجمن چراغ چک‬

‫شهریور ‪59‬‬

‫‪2‬‬
 ‫فهرست مطالب‬

‫‪ ‬مبانی برق و الکترونیک‬

‫تؼبسیف (يذاسات انکتشیکی – جشیبٌ يغتمیى‪-DC‬جشیبٌ يتُبٔة ‪5............................(AC‬‬ ‫‪1-1‬‬
‫جشیبٌ ‪ٔ ،‬نتبژ ٔ يمبٔيت انکتشیکی ‪5......................................................................‬‬ ‫‪2-1‬‬
‫لبٌَٕ اْى ‪7.................................................................................................. Ω‬‬ ‫‪3-1‬‬
‫يذاسات عشی – يذاسات يٕاصی‪8...........................................................................‬‬ ‫‪4-1‬‬
‫خبصٌ ‪11..........................................................................................................‬‬ ‫‪5-1‬‬
‫دیٕد ‪12............................................................................................................‬‬ ‫‪6-1‬‬
‫تشاَضیغتٕس ‪14...................................................................................................‬‬ ‫‪7-1‬‬

‫‪ ‬مبانی دیجیتال‬
‫يمذيّ‪15.....................................................................................................‬‬ ‫‪1-2‬‬
‫گیت ْبی يُطمی‪15......................................................................................‬‬ ‫‪2-2‬‬
‫آی عی ْبی ‪19........................................................................CMOS ٔ TTL‬‬ ‫‪3-2‬‬

‫‪3‬‬
 ‫مبانی برق و الکترونیک‬

‫ْذف اص ايٍ فقم آؽُبيي ثب تؼذادي اص يفبْیى ٔتؼبسيف پبیّ ی ػهى ثشق ٔ لطؼبت انكتشَٔیك اعت‪ .‬عؼی ؽذِ‬
‫اعت ثب تٕجّ ثّ َٕع يخبطت ‪ ،‬تًبيی يطبنت ثقٕست خالفّ ‪،‬عبدِ ٔ سٔاٌ تؾشیخ گشدد‪.‬ثشای یبدگیشی جضئیبت ٔ‬
‫اطالػبت تکًیهی يی تٕاَیذ ثّ کتبة ْبی يختهف دس صيیُّ يشاجؼّ فشيبییذ‪.‬‬

‫تعاریف‬ ‫‪1-1‬‬

‫يذاس انکتشیکی‪:‬‬

‫افطالدبً يغیش ثغتّ (يغیش کبيم) جشیبٌ انکتشیکی ‪،‬يذاس انکتشیکی َبيیذِ يیؾٕد‪.‬‬

‫يُبثغ ٔ يذاس جشیبٌ يغتمیى (‪:)DC‬‬

‫ثّ يُبثغ ٔنتبژی کّ جٓت جشیبٌ انکتشیکی دس يذاس خبسجی آَٓب اص لطت يثجت ثّ طشف لطت يُفی اعت‬
‫‪،‬يُبثغ ٔنتبژ يغتمیى يی گٕیُذ ٔ يذاس آَب سا يذاس جشیبٌ يغتمیى يی َبيُذ ٔ ثب دشٔف اختقبسی ‪DC (Direct‬‬
‫)‪ًَ Current‬بیؼ يیذُْذ‪.‬‬

‫ثؼُٕاٌ يثبل ژَشاتٕس ْبی ‪، DC‬يُجغ تغزیّ انکتشَٔیکی ٔ ثبتشی ‪.‬‬

‫يُبثغ ٔ يذاس جشیبٌ يتبٔة(‪:)AC‬‬

‫ُْگبيی کّ جٓت پالسیتّ ی لطت ْبی یک يٕنذ ثطٕس يتُبٔة تغییش کُذ‪،‬جٓت جشیبٌ َیض ثطٕس يتُبٔة تغیش‬
‫خٕاْذ کشد ایٍ َٕع جشیبٌ سا جشیبٌ يتُبٔة يی گٕیُذ ٔ ثب دشٔف اختقبسی )‪ًَ AC (Alternative Current‬بیؼ‬
‫يیذُْذ‪.‬‬

‫ثؼُٕاٌ يثبل ٔنتبژی کّ دس يُبصل ثشای تغزیّ ی ٔعبیم خبَگی ٔ سٔؽُبیی اص آٌ اعتفبدِ يیؾٕد ‪ٔ،‬نتبژ يتُبٔة‬
‫اعت‬

‫‪4‬‬
 ‫جریان ‪ ،‬ولتاژ و مقاومت الکتریکی‬ ‫‪2-1‬‬

‫جشیبٌ انکتشیکی‪ :‬يی داَیذ کّ ْش اتى اص اجضای ثغیبس کٕچکی ثُبو ْغتّ ٔ انکتشٌٔ)‪(Electron‬‬
‫تؾکیم ؽذِ اعت‪ْ.‬غتّ دس يشکض اتى لشاس داسد ٔ داسای دٔ رسِ پشٔتٌٕ (ثب ثبس يثجت)ٔ َٕتشٌٔ (ثب‬
‫ثبس خُثی)اعت ‪ٔ ،‬نی انکتشٌٔ ْب کّ دس اطشاف ْغتّ دٔساٌ‬
‫يی ًَبیُذ داسای ثبس انکتشیکی يُفی ْغتُذ ‪ .‬ثبس انکتشیکی‬
‫يُفی انکتشٌٔ ْب ثب اثش يثجت ْغتّ ثشاثش اعت ثشای ًْیٍ‬
‫دنیم اتى اص َظش ثبس انکتشیکی خُثی اعت‪.‬انکتشٌٔ ْب ٔ ْغتّ‬
‫ثّ یکذیگش َیشٔی جبرثّ ٔاسد يیکُُذ ‪.‬‬

‫دس اجغبيی کّ ْبدی انکتشیغتّ اَذ‪َ ،‬یشٔی جبرثّ ٔاسدِ ؽذِ‬

‫اص طشف ْغتّ ثّ تؼذادی اص انکتشٌٔ ْب کى اعت ‪،‬ثطٕسیکّ اگش‬
‫ایٍ ْبدی ْب ثقٕست لغًتی اص يذاس انکتشیکی ثّ ثبتشی يتقم‬
‫ؽَٕذ‪َ ،‬یشٔی ثبتشی ‪،‬انکتشٌٔ ْب سا اص لطت يُفی(‪ )-‬ثّ طشف‬
‫لطت يثجت(‪ )+‬دشکت يی دْذ‪.‬‬

‫تؼذاد انکتشٔ َٓبیی کّ اص یک َمطّ ی يذاس يی گزسَذ‪ ،‬يمذاس‬

‫جشیبٌ ػجٕسی اص يذاس سا تؼییٍ يیکُُذ ‪ْ.‬ش چمذس ایٍ انکتشَٔٓب‬
‫ثیؾتش ثبؽذ افطالدبً ؽذت جشیبٌ ثیؾتش اعت‪ٔ.‬ادذ ؽذت‬
‫جشیبٌ انکتشیکی آيپش اعت ٔ ثب دشف ‪ ٔ A‬دس يذاس جشیبٌ سا ثب ‪I‬‬
‫کّ أل کهًّ ‪ Intensity‬ثّ يؼُی ؽذت اعت ًَبیؼ‬
‫يیذُْذ‪َ.‬ذِٕ چگَٕگی اَذاصِ گیشی ؽذت جشیبٌ دس يذاسات دس‬
‫فقم " آؽُبیی ثب اثضاسْبی اَذاصِ گیشی ‪ ،‬تؼًیشاتی ٔ يَٕتبژ" ثیبٌ‬
‫خٕاْذ ؽذ‪.‬‬

‫ٔنتبژ انکتشیکی‪:‬‬

‫ٔنتبژ یب اختالف پتبَغیم انکتشیکی ‪،‬کًیتی اعت کّ جشیبٌ انکتشیکی سا ثٕجٕد يی آٔسد ‪ٔ.‬نتبژ یک‬
‫يُجغ تغزیّ ػجبسعت اص کًیتی اعت کّ انکتشٌٔ ْب سا دس يذاس انکتشیکی ثّ دشکت دس يی‬
‫آٔسد‪ٔ.‬ادذ ٔنتبژ ٔنت اعت ٔ ثب ػاليت ‪َ V‬ؾبٌ يی دُْذ‪َ .‬ذِٕ چگَٕگی اَذاصِ گیشی ٔنتبژ‬
‫انکتشیکی دس فقم " آؽُبیی ثب اثضاسْبی اَذاصِ گیشی ‪ ،‬تؼًیشاتی ٔ يَٕتبژ" ثیبٌ خٕاْذ ؽذ‪.‬‬

‫يمبٔيت انکتشیکی‪:‬‬

‫فشك کُیذ کّ یک ثبس انکتشیکی سا ثّ یک يُجغ ٔنتبژ ٔفم کشدِ‬

‫ایى ‪ .‬گبْی يًکٍ اعت جشیبَی ثیؼ اص دذ دس يذاس جبسی‬
‫ؽٕد ‪.‬صيبَی ایٍ اتفبق يی افتذ کّ يمبٔيت ثبس انکتشیکی‬
‫خیهی کى یب ٔنتبژ خشٔجی يُجغ خیهی صیبد ثبؽذ‪ ،‬ؽذت جشیبٌ‬

‫‪5‬‬
‫سا ثب کى کشدٌ ٔنتبژ يُجغ يی تٕاٌ کى کشد ايب يؼًٕال ً ایٍ کبس يًکٍ َیغت ثُبثشایٍ تُٓب ساِ دم ایٍ اعت‬
‫کّ يمبٔيتی ثّ يذاس اضبفّ کُیى تب جشیبٌ سا کى کُذ‪.‬‬
‫ایٍ کبس سا يیتٕاٌ ثب اضبفّ کشدٌ يمبٔيت ثّ ثبس انکتشیکی یب عیى ْبی ساثط اَجبو داد ايب اص طشفی‬
‫‪،‬يمبٔيت ثبس انکتشیکی ثشدغت ؽشایطی تُظیى ؽذِ ٔ ًَی تٕاٌ آٌ سا تغییش داد ‪.‬پظ تُٓب ساِ تغییش‬
‫يمبٔيت ْبی عیى ْبی ساثط اعت ٔنی يمبٔيت ایٍ عیى ْب‬
‫آَمذس کى اعت کّ ؽبیذ چُذیٍ کیهٕيتش الصو ثبؽذ تب چُذ فذ‬
‫اْى ثّ يذاس اضبفّ ؽٕد‪.‬ثشای سفغ ایٍ يؾکم ثبیذ سٔؽی سا ثکبس‬
‫ثگیشیى گّ ثّ آعبَی ثتٕاَیى ْش يمذاس يمبٔيت دنخٕاِ سا ثّ يذاس‬
‫اضبفّ کُیى ثذٌٔ ایُکّ دس اَذاصِ يذاسيبٌ تغییشات ػًذِ ای‬
‫ثذْیى یب يٕنذيبٌ سا ػٕك کُیى‪.‬يمبٔيت ْب ‪ ،‬ػُبفش يذاسی‬
‫انکتشیکی کٕچکی ْغتُذ کّ ثشای دعتیبثی ثّ ایٍ يُظٕس يٕسد‬
‫اعتفبدِ لشاس يی گیشَذ‪/.‬‬

‫‪ 3-1‬لبٌَٕ اْى ‪: Ω‬‬

‫ًْبَطٕس دس کّ ثبال رکش گشدیذ ٔنتبژ ثبػث جبسی ؽذٌ جشیبٌ انکتشیکی دس يذاس ثغتّ يی ؽٕد ٔ‬
‫يمبٔيت ‪،‬ثب ػجٕس جشیبٌ يخبنفت يیکُذ‪ .‬ثیٍ ٔنتبژ ‪،‬جشیبٌ ٔ يمبٔيت ساثطّ ٔجٕد داسد ‪ .‬ایٍ ساثطّ سا‬
‫َخغتیٍ ثبس گئٕسگ عیًٌٕ اْى کؾف کشد ٔ ثّ آٌ لبٌَٕ اْى يی گٕیُذ ٔ ٔادذ يمبٔيت َیض‬
‫اْى َبيیذِ ؽذ‪.‬اْى ثّ ایٍ َتیجّ سعیذ کّ اگش يمبٔيت يذاسی ثبثت َگّ داؽتّ ؽٕد ٔ يمذاس‬
‫ٔنتبژ يُجغ افضایؼ یبثذ ؽذت جشیبٌ صیبد يی ؽٕد ًْچُیٍ کبْؼ ٔنتبژ ‪،‬ؽذت جشیبٌ سا کى‬
‫يیکُذ‪ .‬ثؼجبستی دیگش ‪،‬اْى دسیبفت کّ دس یک يذاس ‪ ، DC‬ؽذت جشیبٌ ثب ٔنتبژ َغجت يغتمیى داسد‬
‫‪ .‬کؾف دیگش أ ایٍ ثٕد کّ اگش ٔنتبژ يُجغ ثبثت َگّ داؽتّ ؽٕد ٔ يمذاس يمبٔيت يذاس افضایؼ یبثذ‬
‫ؽذت جشیبٌ کى يی ؽٕد ٔ ثّ ًْیٍ تشتیت ثب کى کشدٌ يمبٔيت ‪ ،‬ؽذت جشیبٌ صیبد يی‬
‫ؽٕدثُبثشایٍ ثیٍ عّ کًیت ٔنتبژ ‪،‬يمبٔيت ٔ ؽذت جشیبٌ ساثطّ صیش ٔجٕد داسد کّ ثّ لبٌَٕ اْى‬
‫يؼشٔف اعت‪.‬‬

‫پظ ثطٕس خالفّ دس یک يذاس ‪ ، DC‬ؽذت جشیبٌ ثب ٔنتبژ َغجت يغتمیى ٔ ثب يمبٔيت َغجت‬
‫يؼکٕط داسد‪.‬‬

‫کّ دس آٌ ‪ٔ U‬نتبژ ثشدغت ٔنت ‪ R ،‬يمبٔيت ثش دغت اْى ٔ ‪ I‬ؽذت جشیبٌ ثشدغت آيپش اعت‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫‪ 4‬يذاسات عشی – يذاسات يٕاصی‬

‫يذاس عشی ‪:‬‬

‫دس یک يذاس عشی ؽشایط صیش ثشلشاس اعت‪:‬‬

‫جشیبٌ دس یک يذاس عشی دس تًبو َمبط یکی اعت‪.‬‬

‫ٔنتبژ يُیغ دس یک يذاس عشی ثّ َغجت يغتمیى يمذاس‬

‫يمبٔيت ْبی آٌ يذاس تمغیى يی ؽٕد‪ .‬یؼُی يمبٔيت ثیؾتش داسای ٔنتبص ثیؾتش ٔ يمبٔيت کًتش‬
‫داسای ٔنتبژ کًتشی اعت‪.‬ثّ ؽکم صیش تٕجّ‬
‫کُیذ‪.‬‬

‫يمبٔيت دس يذاس عشی ‪:‬‬

‫ثّ جبی چُذ يمبٔيت عشی يی تٕاٌ یک يمبٔيت سا اَتخبة کشد کّ يمذاس آٌ ثب يجًٕع يمبٔيت‬
‫چُذ يمبٔيت عشی ثشاثش اعت ٔ ثّ آٌ يمبٔيت کم یب يمبٔيت يؼبدل يی گٕیُذ‬

‫‪7‬‬
 ‫تمغیى ٔنتبژ ثیٍ دٔ يمبٔيت عشی‪:‬‬

‫ٔنتبژ دٔ عش ‪ R1‬ثشاثش اعت ثب جشیبٌ دس يمبٔيت ‪: R1‬‬

‫) (‬
‫جشیبٌ کم يذاس ثشاثش اعت ثب‪:‬‬

‫) (‬

‫ساثطّ ای ‪ 2‬سا دس ساثطّ ی ‪ 1‬لشاس يی دْیى‪:‬‬

‫اکٌُٕ ‪ U1‬سا يی تٕاٌ ثّ فٕست ساثطّ ی ‪َٕ 3‬ؽت‪:‬‬

‫ًْچُیٍ ثّ سٔػ يؾبثّ يمذاس ٔنتبژ دٔ عش ‪R2‬ثشاثش اعت‪.‬‬

‫يثبل‪ :‬دس يذاس ؽکم صیش يمذاس يُجغ تغزیّ )‪ (E‬چُذ ٔنت اعت؟‬

‫جٕاة‪:‬‬

‫‪RT=R1+R2+R3=7.5k‬‬ ‫سٔػ أل‪:‬‬

‫‪E=I RT=1mA 7.5K=7.5 V‬‬

‫سٔػ دٔو‪ :‬يیتٕاَیى افت ٔنتبژ سٔی ْشيمبٔيت سا دغبة‬

‫ٔ عپظ ثب ْى جًغ کُیى‪.‬‬

‫‪UR1=I R1=1mA 1K=1 V‬‬

‫‪UR2=I R1=1mA 1.5K=1.5 V‬‬

‫‪UR3=I R1=1mA 5K=5 V‬‬

‫‪E=UR1+UR2+UR3=1+1.5+5=7.5 V‬‬

‫‪8‬‬
 ‫يذاس يٕاصی ‪:‬‬

‫دس یک يذاس يٕاصی ؽشایط صیش ثشلشاس اعت‪:‬‬

‫ٔنتبژ دس یک يذاس يٕاصی ‪ ،‬دٔعش ًّْ يقشف کُُذِ ْب یکغبٌ ٔ ثشاثش ٔنتبژ يُجغ تغزیّ اعت ‪.‬‬

‫‪E=U1=U2=U3‬‬

‫جشیبٌ دس يذاس يٕاصی دس ْشیک اص ؽبخّ ْب ثب‬

‫يمبٔيت يختهف ‪ ،‬يتفبٔت خٕاْذ ثٕدٔ جشیبٌ‬
‫کم يذاس جًغ جشیب َٓبی ؽبخّ ْبعت‪.‬‬

‫يمبٔيت دس يذاس يٕاصی ‪:‬‬

‫يمبٔيت يؼبدل دس يذاس يٕاصی اص ساثطّ صیش ثذعت يی آیذ‪.‬‬

‫دبنت خبؿ‪ :‬يمبٔيت يؼبدل ثیٍ دٔ يمبٔيت يٕاصی‬

‫تمغیى جشیبٌ ثیٍ دٔ يمبٔيت يٕاصی‪:‬‬

‫‪9‬‬
 ‫‪ 5-1‬خبصٌ)‪(Capacitor‬‬

‫خبصٌ چیغت؟ خبصٌ لطؼّ ای انکتشَٔیکی اعت کّ يی تٕاَذ ثبس انکتشیکی سا ثّ فٕست انکتشٌٔ دس‬
‫خٕد رخیشِ کُذ ٔ دس فٕست َیبص اَشژی سا ثّ يذاس ثبص گشداَذ‪ُْ.‬گبو ػجٕس جشیبٌ ثّ آسايی ؽبسژ ٔ ثؼذ‬
‫اص لطغ جشیبٌ ثّ آسايی تخهیّ يی ؽٕد اص ایٍ لطؼّ يی تٕاٌ ثشای کبْؼ َٕیض يذاس‪ ،‬تجذیم ٔنتبژ‬
‫‪AC‬ثّ ‪ًْ ٔ DC‬چُیٍ کبْؼ َٕیض ٔ آساو سٔؽٍ کشدٌ يٕتٕس ْبی انکتشیکی اؽبسِ کشد‪.‬‬

‫عبختًبٌ خبصٌ‪ :‬ثب تٕجّ ثّ ؽکم صیش دس يیبثیى کّ خبصٌ اص دٔ ففذّ ی فهضی يٕاصی تؾکیم‬
‫ؽذِ اعت‪.‬ثیٍ دٔ ففذّ ی فهضی الیّ ای اصجُظ ػبیك لشاس داسد‪.‬الیّ ػبیك سا دیبنکتشیک يی‬
‫َبيُذ‪.‬‬

‫ظشفیت خبصٌ‪:‬‬

‫تٕاَبیی خبصٌ سا دس رخیشِ ی ثبس انکتشیکی ‪،‬ظشفیت خبصٌ يی گٕیُذ‪.‬ثُبثشایٍ ْشچمذس ظشفیت خبصٌ‬
‫ثیؾتش ثبؽذ‪،‬يی تٕاَذ ثبس انکتشیکی ثیؾتشی رْیشِ کُذ‪.‬ظشفیت خبصٌ ثّ ؽکم فیضیکی آٌ‬
‫ٔاثغتّ اعت‪ْ،‬شچمذس عطخ يؾتشک خبصٌ ثیؾتش ٔ ضخبيت دی انکتشیک اٌ َبصکتش ثبؽذ ظشفیت‬
‫خبصٌ ثیؾتش اعت‪.‬ظشفیت خبصٌ ثّ جُظ ػبیك َیض ثغتگی داسد‪.‬‬

‫ٔادذ ظشفیت خبصٌ فبساد)‪ (F‬اعت‪ .‬ثّ دنیم ثضسگی فبساد اص ٔادذ ْبی کٕچکتش یؼُی يیکشٔ‬
‫فبساد ) ‪َ ،(µ‬بَٕ فبساد )‪ ٔ (nF‬پیکٕ فبساد )‪ (PF‬اعتفبدِ يی ؽٕد‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫ٔنتبژ كبس خبصٌ‪:‬‬

‫دذاکثش يمذاس ٔنتبژ‪ DC‬یب يبکضیًى ٔنتبژ‪ AC‬ساکّ خبصٌ يی تٕاَذ تذًم کُذ‪،‬ثطٕسیکّ دی انکتشیک آٌ‬
‫آعیت َجیُذ ‪ٔ،‬نتبژ کبس خبصٌ یب )‪ WV(Working Voltage‬يیُبيُذ‪.‬يؼًٕال ً يمذاس آٌ سٔی خبصٌ تٕعط‬
‫کبسخبَّ دسج يیؾٕد‪.‬‬

‫ثشای يثبل‪،‬دس ؽکم سٔثشٔ يمذاس ظشفیت خبصٌ ‪ٔ 47µF‬‬

‫ٔنتبژ کبس آٌ ‪ٔ 55‬نت اعت‪.‬‬

‫دس يٕسد إَاع خبصٌ دس فقم ْبی آیُذِ فذجت خٕاْذ‬

‫ؽذ‪.‬‬

‫‪ 7-1‬دیٕد ْب‬

‫یکی اص لطؼبت پش کبسثشد دس يذاسات انکتشَٔیکی دیٕد اعت‪.‬دیٕد اص پیَٕذ دٔ لطؼّ کشیغتبل(َٕع ‪ٔN‬‬
‫‪ )P‬ثٕجٕد يی آیذ ٔ دس إَاع يختهف عبختّ يیؾٕد‪.‬‬

‫دیٕد دس ثبیبط يغتمیى ٔ ثبیبط يؼکٕط‪:‬‬

‫ٔفم کشدٌ ٔنتبژ ثّ دیٕد سا ثبیبط کشدٌ دیٕد يی َبيُذ‪.‬اتقبل ٔنتبژ ثّ دیٕد ثّ دٔ فٕست ايکبٌ پزیش‬
‫اعت‪.‬‬

‫ثبیبط يغتمیى)‪:(Forward bias‬‬

‫اگش َیًّ ْبدی َٕع ‪(P‬آَذ) سا ثّ لطت يثجت ثبتشی ‪N‬‬

‫(کبتذ) سا ثّ لطت يُفی آٌ ٔفم کُیى‪،‬دیٕد دسدبنت ثبیبط‬
‫يغتمیى اعت‪.‬‬

‫اکثش دیٕد ْبی يٕسد اعتفبدِ دس ایٍ ثبیبط کبس يیکُُذ‪.‬‬

‫ٔنتبژ ساِ اَذاصی دیٕد (پتبَغیم عذ) دس دیٕد ْبی يختهف‬

‫يتفبٔت اعت ٔثغتگی ثّ جُظ دیٕد ثیٍ ‪ 5.5‬تب ‪ٔ 5.7‬نت‬
‫يتغیش اعت‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫ثبیبط يؼکٕط‪:‬‬

‫دس يٕسد إَاع دیٕد ٔ َذِٕ تغت ٔ ؽُبخت آَٓب دس فقم ْبی آیُذِ فذجت خٕاْذ ؽذ‪.‬‬

‫‪12‬‬
 ‫ترانزیستور‬ ‫‪8-1‬‬

‫یکی دیگش اص لطؼبت اعبعی ٔ پش کبسثشد دس انکتشَٔیک ‪،‬تشاَضیغتٕس اعت‪.‬تشاَضیغتٕس ثّ‬

‫ػُٕاٌ عٕئیچ‪،‬تمٕیت کُُذِ‪،‬تثجیت کُُذِ ی ٔنتبژ ٔ ‪ ...‬دس يذاسْبی انکتشَٔیکی يٕسد‬
‫اعتفبدِ لشاس يی گیشد‪.‬‬

‫عبختًبٌ تشاَضيغتٕس‬

‫تشاَضیغتٕس يؼًٕنی‪،‬یک انًبٌ عّ پبیّ اعت کّ اص عّ کشیغتبل َیًّ ْبدی َٕع ‪P ٔ N‬‬
‫کّ دس کُبس یکذیگش لشاس يی گیشَذ‪،‬تؾکیم ؽذِ اعت‪.‬‬

‫انف‪ -‬دٔ لطؼّ َیًّ ْبدی َٕع ‪ N‬دس دٔ طشف ٔ َیًّ ْبدی َٕع ‪ P‬دس ٔعط )‪(NPN‬‬

‫ة‪ -‬دٔ لطؼّ َیًّ ْبدی َٕع ‪ P‬دس دٔ طشف ٔ َیًّ ْبدی َٕع ‪ N‬دس ٔعط )‪(PNP‬‬

‫ثّ ایٍ َٕع اص تشاَضیغتٕس ْب‪،‬تشاَضیغتٕس ْبی دٔ‬

‫لطجی )‪BJT (Bipolar Junction Transistor‬‬
‫يی َبيُذ‪.‬‬

‫يؼبدل ديٕدي ٔ ػاليت لشاسدادی تشاَضيغتٕس‬

‫ْش تشاَضیغتٕس داسای عّ پبیّ ٔ دٔ پیَٕذ اعت‪ْ.‬ش پیَٕذ سا يی تٕاٌ ثّ فٕست یک دیٕد‬
‫َؾبٌ داد ‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫مبانی دیجیتال‬

‫‪ 1-2‬مقدمه‪:‬‬

‫ايشٔصِ يذاسات يُطمی کبسثشد ثغیبس گغتشدِ ای دس عیغتى ْبی انکتشَٔیک داؽتّ ٔ ؽُبخت ٔ‬
‫تؼًیش ایُگَّٕ يذاسات يغته ضو داؽتٍ داَؼ کبفی دس ایٍ دٕضّ ٔیکی اص تخقـ ْب ی يٓى ثب اسصػ‬
‫افضٔدِ ثبال يی ثبؽذ نزا ثب تٕجّ ثّ اًْیت ایٍ يٕضٕع دس ایٍ فقم اثتذا ثب چُذ افطالح اؽُب خٕاْیذ‬
‫ؽذ ‪،‬عپظ ؽشح يختقشی اص يُطك دیجیتبل فشاخٕاْیذ گشفت ٔ دسادايّ عشاؽ گیت ْب ٔ آی عی‬
‫ْبی پشکبسثشد ‪ CMOS ٔ TTL‬خٕاْیى سفت‪.‬ثبص ْى طجك فقم لجم یبدآٔسی يیکُیى کّ ثب تٕجّ ثّ َٕع‬
‫يخبطت ‪ ،‬تًبيی يطبنت ثقٕست خالفّ ‪ ،‬عبدِ ٔ سٔاٌ ٔ ثب دیذ اعتفبدِ ػًهی دس استجبط ثب تؼًیشات تؾشیخ‬
‫گشدیذِ‪.‬‬

‫تؼبسیف‪:‬‬

‫اػذاد دٔدٔیی‪ :‬اػذادی کّ تُٓب دٔ يمذاس سا داسا ْغتُذ ‪.1 ٔ 5‬‬

‫عیغتى ْبی دیجیتبل‪ :‬عیغتى ْبی کّ دس آٌ اطالػبت ثّ ؽکم دٔدٔیی پشداصػ يیؾٕد ‪.‬‬

‫ثیت ‪ :‬کٕچکتشیٍ ٔادذ اطالػبتی دس عیغتى دیجیتبل ٔ يمذاس آٌ يی تٕاَذ ‪ 5‬یب ‪ 1‬ثبؽذ‪.‬‬

‫يُظٕس اص ففش دیجیتبل یؼُی ْیچ‬

‫ثبیت ‪ :‬ثّ ْش ْؾت ثیت یک ثبیت گفتّ يی ؽٕد ٔ ثشای تجبدل اطالػبت اص ٔادذ اعتفبدِ يی ؽٕد‪.‬‬

‫َکتّ ‪ْ:1‬ش کیهٕ ثبیت دس عیغتى دیجیتبل يؼبدل ‪ 1524‬ثبیت يی ثبؽذٔ ْش يگب ثبیت َیض ‪ 1524‬کیهٕ‬
‫ثبیت اعت ٔ َٓبیتبً ْش گیگب ثبیت َیض ‪ 1524‬يگب ثبیت‪.‬‬

‫َکتّ ‪ :2‬يُظٕس اص ‪ ،5‬یؼُی ٔنتبژ ففش تب ‪ٔ2.5‬نت ٔ يُظٕس اص ‪ ،1‬یؼُی ٔنتبژ ‪ 3.5‬تب ‪ٔ 5‬نت (دس اکثشعیغتى‬
‫ْبی دیجیتبل )‬

‫‪14‬‬
 ‫‪ 1-2‬گیت های منطقی‬

‫دس ایُجب گیت ْبی يُطمی صیش تؾشیخ يیگشدد‪.‬‬

‫‪AND‬‬ ‫‪-1‬‬
‫‪OR‬‬ ‫‪-2‬‬
‫)‪inverter(Not‬‬ ‫‪-3‬‬
‫‪Buffer‬‬ ‫‪-4‬‬
‫‪NAND‬‬ ‫‪-5‬‬
‫‪NOR‬‬ ‫‪-6‬‬
‫‪XOR‬‬ ‫‪-7‬‬
‫‪XNOR‬‬ ‫‪-8‬‬

‫گیت ‪:AND‬‬

‫فمط دس فٕستی خشٔجی یک يی ؽٕد کّ تًبو ٔسٔدیٓب یک ثبؽُذ‪.‬‬

‫جذٔل ػًهکشد ایٍ گیت‪:‬‬

‫ٔسٔدی ‪A‬‬ ‫ٔسٔدی ‪B‬‬ ‫خشٔجی ‪C‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫گیت ‪:OR‬‬

‫اگش فمط یکی اص ٔسٔدیٓب یک ثبؽذ خشٔجی یک يی ؽٕد‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫جذٔل ػًهکشد ایٍ گیت‪:‬‬

‫ٔسٔدی ‪A‬‬ ‫ٔسٔدی ‪B‬‬ ‫خشٔجی ‪C‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫گیت )‪: Inverter(NOT‬‬

‫خشٔجی يؼکٕط ٔسٔدی اعت‪.‬‬

‫جذٔل ػًهکشد ایٍ گیت‪:‬‬

‫ٔسٔدی ‪A‬‬ ‫خشٔجی ‪B‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬

‫گیت ‪: Buffer‬‬

‫ایٍ گیت ثشای تمٕیت عیگُبل دس عیغتى ْبی انکتشَٔیک اعتفبدِ يی ؽٕد‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫گیت )‪: NAND(NOT AND‬‬
‫ػًهکشد ایٍ گیت يؼکٕط گیت ‪ AND‬اعت‪.‬‬

‫جذٔل ػًهکشد ایٍ گیت‪:‬‬

‫ٔسٔدی ‪A‬‬ ‫ٔسٔدی ‪B‬‬ ‫خشٔجی ‪C‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬

‫گیت )‪: NOR(NOT OR‬‬

‫جذٔل ػًهکشد ایٍ گیت‪:‬‬

‫خشٔجی ٔسٔدی ٔسٔدی‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬

‫گیت ‪: XOR‬‬

‫جذٔل ػًهکشد ایٍ گیت‪:‬‬

‫ٔسٔدی ‪A‬‬ ‫ٔسٔدی ‪B‬‬ ‫خشٔجی ‪C‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪17‬‬
 ‫گیت ‪: XNOR‬‬

‫جذٔل ػًهکشد ایٍ گیت‪:‬‬

‫ٔسٔدی ‪A‬‬ ‫ٔسٔدی ‪B‬‬ ‫خشٔجی ‪C‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪ 1-3‬آی سی های ‪ TTL‬و ‪CMOS‬‬

‫يتذأنتشیٍ خبَٕادِ ْبی يذاسْبی يُطمی کّ دبٔی يذاس ْبی پبیّ ْغتُذ ػجبستُذ اصخبَٕادِ‬
‫‪ ٔ CMOS‬خبَٕادِ ‪ TTL‬کّ يٕسد اخیش داسای صیش گشٔ ْبی يختهفی اعت کّ دس جذٔل صیش ثّ چُذ‬
‫ًََّٕ اص آٌ اؽبسِ ؽذِ اعت‪.‬‬

‫‪18‬‬
‫عطخ تغزیّ دس خبَٕادِ ‪ٔ TTL‬نتبژ َبيی ‪ ٔ +5‬دسخبَٕادِ ‪ CMOS‬اص ‪ +3‬تب ‪ٔ +15‬نت تغییش‬
‫يیکُذ‪ًْ .‬چُیٍ عطٕح يُطمی ففش ٔ یک ثشای ْش کذاو اص ایٍ دٔ خبَٕادِ دس جذٔل صیش رکش ؽذِ‬
‫اعت‪.‬‬

‫ثشای ؽُبخت یک تشاؽّ دیجیتبل اص َظش َٕع تکُٕنٕژی ٔ َٕع کبسثشد آٌ ‪ ،‬يیتٕاٌ اصؽًب يخقٕفی کّ‬
‫سٔی ْش آی عی َٕؽتّ ؽذِ اعت اعتفبدِ کشد ٔ ثب يشاجؼّ ثّ ثّ کتبثچّ ْبی ‪ CMOS‬یب‪ TTL‬ثب‬
‫ػًهکشد آٌ تشاؽّ ثقٕست کبيم آؽُب ؽذ‪ .‬يتذأنتشیٍ آی عی ْبی ‪ TTL‬ثب پیؾَٕذ ‪ٔ 74‬آی عی ْبی‬
‫‪ CMOS‬ثب پیؾَٕذ ‪ 4‬يتًبیض يیگشدَذ‪.‬‬

‫دس ؽکم صیش َذِٕ ؽُبخت تشاؽّ ٔ تشتیت لشاس گشفتٍ پبیّ ْبی آٌ آٔسدِ ؽذِ اعت‪/.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫آی سی های متداول ‪ TTL‬و‪CMOSL‬‬

‫‪7404‬‬

‫‪7408‬‬

‫‪7486‬‬

‫‪20‬‬
 ‫‪74125‬‬

‫بافر با ورودی کنترل فعال به صفر‬

‫‪83137‬‬

‫این آی سی یک دیکدر ‪ 3‬به ‪ 7‬است یعنی با توجه به ‪ 3‬ورودی خود یکی از ‪ 7‬خط خروجی را فعال می کند‪.‬‬

‫پایه های ‪ 3-2- 1‬ورودی ها هستند و پایه های ‪ 9- 8‬الی ‪ 11‬هشت خروجی این آیسی می باشند‬

‫‪21‬‬
 ‫امیدواریم این فایل آموزشی برای شما مفید بوده باشه‪.‬‬

‫برای مشاهد و دانلود همه فایلها و فیلمهای اختصاصی به وب سایت انجمن چراغ چک ملحق شوید‬

‫‪www.CheraghCheck.ir‬‬

‫‪.‬‬ ‫چراغ چک‬

‫‪Telegram ID: @Cheraghcheck‬‬