Experience Seamless Full Ebook Downloads for Every Genre at textbookfull.

com

From Classical to Quantum Fields 1st Edition

Laurent Baulieu

https://textbookfull.com/product/from-classical-to-quantum-
fields-1st-edition-laurent-baulieu/

OR CLICK BUTTON

DOWNLOAD NOW

Explore and download more ebook at https://textbookfull.com

 Recommended digital products (PDF, EPUB, MOBI) that
you can download immediately if you are interested.

Classical and Quantum Dynamics From Classical Paths to

Path Integrals Fourth Edition Dittrich

https://textbookfull.com/product/classical-and-quantum-dynamics-from-
classical-paths-to-path-integrals-fourth-edition-dittrich/

textboxfull.com

Lectures on Classical and Quantum Theory of Fields 2nd

Edition Henryk Arodz

https://textbookfull.com/product/lectures-on-classical-and-quantum-
theory-of-fields-2nd-edition-henryk-arodz/

textboxfull.com

Classical and Quantum Dynamics From Classical Paths to

Path Integrals 5th Edition Walter Dittrich

https://textbookfull.com/product/classical-and-quantum-dynamics-from-
classical-paths-to-path-integrals-5th-edition-walter-dittrich/

textboxfull.com

Classical and Quantum Dynamics: From Classical Paths to

Path Integrals 4th Edition Walter Dittrich

https://textbookfull.com/product/classical-and-quantum-dynamics-from-
classical-paths-to-path-integrals-4th-edition-walter-dittrich/

textboxfull.com
Classical and Quantum Dynamics -- From Classical Paths to
Path Integrals 6th Edition Walter Dittrich

https://textbookfull.com/product/classical-and-quantum-dynamics-from-
classical-paths-to-path-integrals-6th-edition-walter-dittrich/

textboxfull.com

Classical and quantum dynamics From classical paths to

path integrals 6th Edition Dittrich W.

https://textbookfull.com/product/classical-and-quantum-dynamics-from-
classical-paths-to-path-integrals-6th-edition-dittrich-w/

textboxfull.com

Quantum Fields: From the Hubble to the Planck Scale 1st

Edition Michael Kachelriess

https://textbookfull.com/product/quantum-fields-from-the-hubble-to-
the-planck-scale-1st-edition-michael-kachelriess/

textboxfull.com

Mass : the quest to understand matter from Greek atoms to

quantum fields First Edition Baggott

https://textbookfull.com/product/mass-the-quest-to-understand-matter-
from-greek-atoms-to-quantum-fields-first-edition-baggott/

textboxfull.com

Quantum Chemistry: Classical to Computational 1st Edition

Dua

https://textbookfull.com/product/quantum-chemistry-classical-to-
computational-1st-edition-dua/

textboxfull.com
 OXFORD

UANTUM FIELDS

LAURENT BAULIEU • JOHN ILIOPOULOS

ROLAND SENEOR
FROM CLASSICAL TO QUANTUM FIELDS
From Classical to Quantum Fields

Laurent Baulieu
CNRS and Sorbonne Universites

John Iliopoulos
CNRS and Ecole Normale Superieure

Roland Seneor
CNRS and Ecole Polytechnique

OXFORD
UNIVERSITY PRESS
 OXFORD
UNIVERSITY PRESS
Great Clarendon Street, Oxford, OX2 6DP,
United Kingdom
Oxford University Press is a department of the University of Oxford.
It furthers the University's objective of excellence in research, scholarship,
and education by publishing worldwide. Oxford is a registered trade mark of
Oxford University Press in the UK and in certain other countries
© Laurent Baulieu, John Iliopoulos and Roland Seneor 2017
The moral rights of the authors have been asserted
First Edition published in 2017
Impression: 1
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in
a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, without the
prior permission in writing of Oxford University Press, or as expressly permitted
by law, by licence or under terms agreed with the appropriate reprographics
rights organization. Enquiries concerning reproduction outside the scope of the
above should be sent to the Rights Department, Oxford University Press, at the
address above
You must not circulate this work in any other form
and you must impose this same condition on any acquirer
Published in the United States of America by Oxford University Press
198 Madison Avenue, New York, NY 10016, United States of America
British Library Cataloguing in Publication Data
Data available
Library of Congress Control Number: 2016935303
ISBN 978-0-19-878839-3 (hbk.)
ISBN 978-0-19-878840-9 (pbk.)
Printed and bound by
CPI Group (UK) Ltd, Croydon, CR0 4YY
 The idea of this collaborative work is due to our late colleague Roland Seneor. The book still
carries part of his style with the quest for precision and rigour. He would have brought
considerable improvements, had he had the chance to see the final version. We miss him.

During the preparation of this work, we have profited from the advice of many among our
colleagues but we want to underline, in particular, the influence of Raymond Stora, a master
and a friend, who first taught physicists the importance of fundamental mathematical
concepts in the formulation of gauge theories. Together with Roland Seneor, we had decided to
dedicate this book to Stora's memory.
Contents

Prologue xviii
1 Introduction 1
1.1 The Descriptive Layers of Physical Reality 1
1.2 Units and Notations 3
1.3 Hamiltonian and Lagrangian Mechanics 4
1.3.1 Review of Variational Calculus 4
1.3.2 Noether's Theorem 6
1.3.3 Applications of Noether's Theorem 7
2 Relativistic Invariance 9
2.1 Introduction 9
2.2 The Three-Dimensional Rotation Group 11
2.3 Three-Dimensional Spinors 14
2.4 Three-Dimensional Spinorial Tensors 18
2.5 The Lorentz Group 20
2.6 Generators and Lie Algebra of the Lorentz Group 23
2.7 The Group SL(2, (C) 25
2.8 The Four-Dimensional Spinors 27
2.9 Space Inversion and Bispinors 30
2.10 Finite-Dimensional Representations of SU(2) and SL(2, (C) 33
2.11 Problems 35
3 The Electromagnetic Field 37
3.1 Introduction 37
3.2 Tensor Formulation of Maxwell's Equations 38
3.3 Maxwell's Equations and Differential Forms 40
3.4 Choice of a Gauge 43
3.5 Invariance under Change of Coordinates 45
3.6 Lagrangian Formulation 47
3.6.1 The Euler—Lagrange Equations and Noether's Theorem 48
3.6.2 Examples of Noether Currents 51
3.6.3 Application to Electromagnetism 53
3.7 Interaction with a Charged Particle 56
3.8 Green Functions 58
3.8.1 The Green Functions of the Klein—Gordon Equation 59
3.8.2 The Green Functions of the Electromagnetic Field 63
viii Contents

3.9 Applications 65
3.9.1 The Lienard—Wiechert Potential 65
3.9.2 The Larmor Formula 69
3.9.3 The Thomson Formula 70
3.9.4 The Limits of Classical Electromagnetism 71
4 General Relativity: A Field Theory of Gravitation 73
4.1 The Equivalence Principle 73
4.1.1 Introduction 73
4.1.2 The Principle 74
4.1.3 Deflection of Light by a Gravitational Field 76
4.1.4 Influence of Gravity on Clock Synchronisation 76
4.2 Curved Geometry 77
4.2.1 Introduction 77
4.2.2 Tensorial Calculus for the Reparametrisation Symmetry 78
4.2.3 Affine Connection and Covariant Derivation 80
4.2.4 Parallel Transport and Christoffel Coefficients 83
4.2.5 Geodesics 85
4.2.6 The Curvature Tensor 88
4.3 Reparametrization Gauge Symmetry and Einstein's General Relativity 90
4.3.1 Reparametrisation Invariance as a Gauge Symmetry 90
4.3.2 Reparametrisation Invariance and Energy—Momentum
Tensor 93
4.3.3 The Einstein—Hilbert Equation 95
4.4 The Limits of Our Perception of Space and Time 98
4.4.1 Direct Measurements 99
4.4.2 Possible Large Defects 100
5 The Physical States 103
5.1 Introduction 103
5.2 The Principles 104
5.2.1 Relativistic Invariance and Physical States 105
5.3 The Poincare Group 107
5.3.1 The Irreducible Representations of the Poincare Group 107
5.3.2 The Generators of the Poincare Group 110
5.4 The Space of the Physical States 114
5.4.1 The One-Particle States 114
5.4.2 The Two- or More Particle States without Interaction 115
5.4.3 The Fock Space 116
5.4.4 Introducing Interactions 117
5.5 Problems 118
 Contents ix

6 Relativistic Wave Equations 120

6.1 Introduction 120
6.2 The Klein—Gordon Equation 120
6.3 The Dirac Equation 123
6.3.1 The y Matrices 126
6.3.2 The Conjugate Equation 127
6.3.3 The Relativistic Invariance 128
6.3.4 The Current 129
6.3.5 The Hamiltonian 129
6.3.6 The Standard Representation 129
6.3.7 The Spin 131
6.3.8 The Plane Wave Solutions 132
6.3.9 The Coupling with the Electromagnetic Field 135
6.3.10 The Constants of Motion 136
6.3.11 Lagrangian and Green Functions 137
6.4 Relativistic Equations for Vector Fields 138
7 Towards a Relativistic Quantum Mechanics 142
7.1 Introduction 142
7.2 The Klein—Gordon Equation 142
7.3 The Dirac Equation 144
7.3.1 The Non-relativistic Limit of the Dirac Equation 144
7.3.2 Charge Conjugation 146
7.3.3 PCT Symmetry 149
7.3.4 The Massless Case 150
7.3.5 Weyl and Majorana Spinors 152
7.3.6 Hydrogenoid Systems 153
7.4 Problems 159
8 Functional Integrals and Probabilistic Amplitudes 162
8.1 Introduction 162
8.2 Brief Historical Comments 163
8.3 The Physical Approach 165
8.4 The Reconstruction of Quantum Mechanics 168
8.4.1 The Quantum Mechanics of a Free Particle 169
8.4.2 A Particle in a Potential 170
8.4.3 The Schrodinger Equation 170
8.5 The Feynman Formula 173
8.5.1 The Representations of Quantum Mechanics 173
8.5.2 The Feynman Formula for Systems with One Degree
of Freedom 176
8.6 The Harmonic Oscillator 180
x Contents

8.7 The Bargmann Representation 186

8.7.1 The Coherent States 186
8.7.2 The Path Integral Formula in the Bargmann Space 191
8.8 Problems 194
9 Functional Integrals and Quantum Mechanics: Formal Developments 196
9.1 T-Pro ducts 196
9.1.1 General Definition 196
9.1.2 Application to the Harmonic Oscillator 197
9.2 S-Matrix and T-Products 201
9.2.1 Three Examples 204
9.3 Elements of Perturbation Theory 206
9.4 Generalizations 211
9.4.1 Three-Dimensional Quantum Mechanics 211
9.4.2 The Free Scalar Field 212
9.5 Problems 217
10 The Euclidean Functional Integrals 218
10.1 Introduction 218
10.1.1 The Wiener Measure 220
10.2 The Gaussian Measures in Euclidean Field Theories 224
10.2.1 Definition 225
10.2.2 The Integration by Parts Formula 228
10.2.3 The Wick Ordering 229
10.3 Application to Interacting Fields 230
10.3.1 The 2-Point Function 231
10.3.2 The 4-Point Function 236
10.3.3 The General Feynman Rules 238
10.4 Problems 239
11 Fermions and Functional Formalism 240
11.1 Introduction 240
11.2 The Grassmann Algebras 243
11.2.1 The Derivative 243
11.2.2 The Integration 244
11.3 The Clifford Algebras 249
11.4 Fermions in Quantum Mechanics 250
11.4.1 Quantum Mechanics and Fermionic Oscillators 250
11.4.2 The Free Fermion Fields 253
11.5 The Path Integrals 254
11.5.1 The Case of Quantum Mechanics 254
11.5.2 The Case of Field Theory 257
 Contents xi

12 Relativistic Quantum Fields 260

12.1 Introduction 260
12.2 Relativistic Field Theories 260
12.2.1 The Axiomatic Field Theory 261
12.3 The Asymptotic States 279
12.3.1 Introduction 279
12.3.2 The Fock Space 281
12.3.3 Existence of Asymptotic States 282
12.4 The Reduction Formulae 286
12.4.1 The Feynman Diagrams 292
12.5 The Case of the Maxwell Field 296
12.5.1 The Classical Maxwell Field 296
12.5.2 The Quantum Field: I. The Functional Integral 298
12.5.3 The Quantum Field: II. The Particle Concept 300
12.5.4 The Casimir Effect 304
12.6 Quantization of a Massive Field of Spin-1 305
12.7 The Reduction Formulae for Photons 308
12.8 The Reduction Formulae for Fermions 309
12.9 Quantum Electrodynamics 310
12.9.1 The Feynman Rules 310
12.10 A Formal Expression for the S-Matrix 311
12.11 Problems 319
13 Applications 320
13.1 On Cross Sections 320
13.2 Formal Theory of Scattering in Quantum Mechanics 324
13.2.1 An Integral Equation for the Green Function 325
13.2.2 The Cross Section in Quantum Mechanics 335
13.3 Scattering in Field Theories 340
13.3.1 The Case of Two Initial Particles 341
13.3.2 The Case of One Initial Particle 343
13.4 Applications 344
13.5 The Feynman Rules for the S-Matrix 353
13.5.1 Feynman Rules for Other Theories 354
13.6 Problems 358
14 Geometry and Quantum Dynamics 360
14.1 Introduction. QED Revisited 360
14.2 Non-Abelian Gauge Invariance and Yang—Mills Theories 362
14.3 Field Theories of Vector Fields 365
14.4 Gauge Fixing and BRST Invariance 369
14.4.1 Introduction 369
14.4.2 The Traditional Faddeev—Popov Method 369
xii Contents

14.4.3 Graded Notation for the Classical and Ghost Yang—Mills

Fields 376
14.4.4 Determination of the BRST Symmetry as the Extension of
the Gauge Symmetry for the Classical and Ghost Fields 378
14.4.5 General BRST Invariant Action for the Yang—Mills
Theory 382
14.5 Feynman Rules for the BRST Invariant Yang—Mills Action 385
14.6 BRST Quantization of Gravity Seen as a Gauge Theory 386
14.7 The Gribov Ambiguity: The Failure of the Gauge-Fixing Process
beyond Perturbation Theory 389
14.7.1 A Simple Example 389
14.7.2 The Gribov Question in a Broader Framework 390
14.8 Historical Notes 393
14.9 Problems 396
15 Broken Symmetries 398
15.1 Introduction 398
15.2 Global Symmetries 399
15.2.1 An Example from Classical Mechanics 399
15.2.2 Spontaneous Symmetry Breaking in Non-relativistic
Quantum Mechanics 400
15.2.3 A Simple Field Theory Model 403
15.2.4 The Linear a -Model 405
15.2.5 The Non-linear a-Model 408
15.2.6 Goldstone Theorem 410
15.3 Gauge Symmetries 412
15.3.1 The Abelian Model 413
15.3.2 The Non-Abelian Case 416
15.4 Problems 418
16 Quantum Field Theory at Higher Orders 420
16.1 Existence of Divergences in Loop Diagrams. Discussion 420
16.2 Connected and 1-PI Diagrams 421
16.3 Power Counting. Definition of Super-Renormalisable,
Renormalizable, and Non-renormalisable Quantum Field Theories 425
16.4 Regularisation 428
16.5 Renormalisation 433
16.5.1 1-Loop Diagrams 433
16.5.2 Some 2-Loop Examples 441
16.5.3 All Orders 443
16.5.4 An 'Almost' Renormalisable Theory 446
16.5.5 Composite Operators 448
16.6 The Renormalisation Group 450
 Contents xiii

16.6.1 General Discussion 450

16.6.2 The Renormalisation Group in Dimensional
Regularisation 453
16.6.3 Dependence of the 13 and y Functions on the
Renormalization Scheme 456
16.7 Problems 457
17 A First Glance at Renormalisation and Symmetry 462
17.1 Introduction 462
17.2 Global Symmetries 463
17.3 Gauge Symmetries: Examples 468
17.3.1 The Adler—Bell—Jackiw Anomaly 468
17.3.2 A Path Integral Derivation 471
17.3.3 The Axial Anomaly and Renormalisation 476
17.3.4 A Consistency Condition for Anomalies 476
17.4 The Breaking of Conformal Invariance 478
17.5 A Non-Perturbative Anomaly 482
17.6 Problems 485
18 Renormalisation of Yang—Mills Theory and BRST Symmetry 486
18.1 Introduction 486
18.2 Generating Functional of BRST Covariant Green Functions 487
18.2.1 BRST Ward Identities in a Functional Form 489
18.3 Anomaly Condition 490
18.3.1 General Solution for the Anomalies of the Ward Identities 491
18.3.2 The Possible Anomalous Vertices and the Anomaly
Vanishing Condition 495
18.4 Dimensional Regularisation and Multiplicative Renormalisation 497
18.4.1 Introduction 497
18.4.2 Linear Gauges and Ward Identities for the BRST
Symmetry and Ghost Equations of Motion 498
18.4.3 Inverting the Ward Identities in Linear Gauges for a Local
Field and Source Functional 499
18.4.4 The Structure of the Counter-terms within
the Dimensional Regularisation Method 501
18.5 Observables 504
18.6 Problems 505
19 Some Consequences of the Renormalisation Group 507
19.1 Introduction 507
19.2 The Asymptotic Behaviour of Green Functions 508
19.3 Stability and the Renormalization Group 511
19.4 Dimensional Transmutation 514
19.5 Problems 518
xiv Contents

20 Analyticity Properties of Feynman Diagrams 521

20.1 Introduction 521
20.2 Singularities of Tree Diagrams 522
20.3 Loop Diagrams 524
20.4 Unstable Particles 528
20.5 Cutkosky Unitarity Relations 532
20.6 The Analytic S-Matrix Theory 534
20.7 Problems 543
21 Infrared Singularities 544
21.1 Introduction. Physical Origin 544
21.2 The Example of Quantum Electrodynamics 545
21.3 General Discussion 550
21.4 Infrared Singularities in Other Theories 551
21.5 Problems 554
22 Coherent States and Classical Limit of Quantum Electrodynamics 555
22.1 Introduction 555
22.2 The Definition of Coherent States 556
22.3 Fluctuations 559
22.3.1 Time Evolution of Coherent States 560
22.3.2 Dispersion of Coherent States 560
22.4 Coherent States and the Classical Limit of QED towards Maxwell Theory 561
22.5 Squeezed States 563
22.6 Problems 565
23 Quantum Field Theories with a Large Number of Fields 566
23.1 Introduction 566
23.2 Vector Models 567
23.3 Fields in the Adjoint Representation 571
23.4 The Large N Limit as a Classical Field Theory 574
23.5 Problems 578
24 The Existence of Field Theories beyond the Perturbation Expansion 580
24.1 Introduction 580
24.2 The Equivalence between Relativistic and Euclidean Field Theories 582
24.3 Construction of Field Theories 584
24.4 The Zero-Dimensional 44 Model 590
24.4.1 The Divergence of the Perturbation Series 591
24.4.2 The Borel Summability 592
24.5 General Facts about Scalar Field Theories in d = 2 or d = 3 Dimensions 594
24.6 The X04 Theory in d = 2 Dimensions 597
 Contents xv

24.6.1 The Divergence of the A44 Perturbation Series 597

24.6.2 The Existence of the A(4 Theory 601
24.6.3 The Cluster Expansion 607
24.6.4 The Mayer Expansion 617
24.6.5 The Infinite Volume Limit of A44 621
24.6.6 The Borel Summability of the A Theory 622
24.6.7 The Mass Gap for (4 in a Strong External Field 623
24.7 The g(p)4 Theory in d = 3 Dimensions 625
24.7.1 The Expansion: Definition 630
24.7.2 The Expansion Completed 632
24.7.3 The Results 634
24.8 The Massive Gross—Neveu Model in d = 2 Dimensions 635
24.8.1 Definition of the Model 635
24.8.2 The Infinite Volume Limit 639
24.8.3 The Removal of the Ultraviolet Cut-off 639
24.8.4 The Behaviour of the Effective Constants
and the Approximate Renormalization Group
Flow 640
24.9 The Yang—Mills Field Theory in d = 4 644
24.9.1 A Physical Problem 644
24.9.2 Many Technical Problems 645
25 Fundamental Interactions 648
25.1 Introduction. What Is an 'Elementary Particle'? 648
25.2 The Four Interactions 649
25.3 The Standard Model of Weak and Electromagnetic Interactions 651
25.3.1 A Brief Summary of the Phenomenology 651
25.3.2 Model Building 655
25.3.3 The Lepton World 655
25.3.4 Extension to Hadrons 660
25.3.5 The Neutrino Masses 668
25.3.6 Some Sample Calculations 671
25.3.7 Anomalies in the Standard Model 676
25.4 A Gauge Theory for Strong Interactions 680
25.4.1 Are Strong Interactions Simple? 680
25.4.2 Quantum Chromodynamics 683
25.4.3 Quantum Chromodynamics in Perturbation Theory 692
25.4.4 Quantum Chromodynamics on a Space—Time Lattice 712
25.4.5 Instantons 729
25.5 Problems 740
26 Beyond the Standard Model 746
26.1 Why 747
26.1.1 The Standard Model Has Been Enormously Successful 747
xvi Contents

26.1.2 Predictions for New Physics 748

26.1.3 Unsolved Problems of the Standard Model 752
26.2 Grand Unified Theories 752
26.2.1 Generalities 752
26.2.2 The Simplest GUT: SU(5) 754
26.2.3 Dynamics of GUTs 757
26.2.4 Other Grand Unified Theories 764
26.2.5 Magnetic Monopoles 769
26.3 The Trial of Scalars 780
27 Supersymmetry, or the Defence of Scalars 784
27.1 Introduction 784
27.2 The Supersymmetry Algebra 785
27.3 Why This Particular Algebra; or All Possible Supersymmetries of
the S Matrix 786
27.4 Representations in Terms of One-Particle States 787
27.4.1 Massive Case 787
27.4.2 Massless Case 789
27.5 Representations in Terms of Field Operators: Superspace 791
27.6 A Simple Field Theory Model 797
27.7 Supersymmetry and Gauge Invariance 803
27.7.1 The Abelian Case 803
27.7.2 The Non-Abelian Case 806
27.7.3 Extended Supersymmetries 808
27.8 Spontaneous Symmetry Breaking and Supersymmetry 811
27.8.1 Goldstone and BEH Phenomena in the Presence
of Supersymmetry 812
27.8.2 Spontaneous Supersymmetry Breaking in Perturbation
Theory 818
27.8.3 Dynamical Breaking of Supersymmetry 821
27.9 Dualities in Supersymmetric Gauge Theories 823
27.10 Twisted Supersymmetry and Topological Field Theories 833
27.10.1 Introduction 833
27.10.2 A Quantum Mechanical Toy Model 837
27.10.3 Yang—Mills TQFT 839
27.11 Supersymmetry and Particle Physics 848
27.11.1 Supersymmetry and the Standard Model 851
27.11.2 Supersymmetry and Grand Unified Theories 854
27.11.3 The Minimal Supersymmetric Standard Model 855
27.12 Gauge Supersymmetry 858
27.12.1 N=1 Supergravity 859
27.12.2 N = 8 Supergravity 861
27.13 Problems 862
 Contents xvii

Appendix A Tensor Calculus 863

A.1 Algebraic Theory of Tensors 863
A.1.1 Definitions 863
A.1.2 Examples 864
A.1.3 Algebraic Properties of Tensors 866
A.1.4 Bases 866
A.2 Manifolds and Tensors 868
A.2.1 Manifolds, Tangent, and Cotangent Bundles 868
A.2.2 Differential of a Mapping 869
A.2.3 Vector Fields 870
A.2.4 Cotangent Bundle 871
A.2.5 Tensors 871
A.2.6 Lie Derivative 875
A.2.7 Riemannian Structure 877
Appendix B Differential Calculus 879
B.1 Differential Form 879
B.2 Exterior Differential 883
B.2.1 Integration 884
Appendix C Groups and Lie Algebras 889
C.1 Lie Groups 889
C.1.1 Definitions 889
C.1.2 Representations 890
C.1.3 Lie Groups 892
C.1.4 One Parameter Subgroup. Tangent Space 893
C.2 Lie Algebras 896
C.2.1 Definition 896
C.2.2 Matrix Lie Algebras 898
Appendix D A Collection of Useful Formulae 902
D.1 Units and Notations 902
D.2 Free Fields 903
D.3 Feynman Rules for Scattering Amplitudes 906
D.4 Examples 910
Appendix E Extract from Maxwell's A Treatise on Electricity and
Magnetism 912

Index 915
Prologue

This book originated in a course at the Ecole Polytechnique which covered approxim-
ately the first third of it. The course was aimed at undergraduate students, some of
whom were majoring in physics and some in mathematics. The problem we had to face
was that, contrary to what happens in some other places, the education these two com-
munities had received was rather unbalanced towards each other. The physicists had a
good training in an advanced mathematical formalism, but mathematics was perceived as
a mere tool to obtain a precise description of physical phenomena. Similarly, the math-
ematicians had used physics only as a demonstration of mathematics' ability to have a
contact with the real world. Our aim was to show the deep entanglement of physics and
mathematics and how these two disciplines through their mutual interactions over the
past hundred years have enriched themselves and both have shaped our understanding
of the fundamental laws of nature. Today, modern theoretical physics interacts with the
mainstream research in pure mathematics and this interaction has resulted in the de-
velopment of new concepts common to both. We chose an approach which attempts
to reconcile the physicists' and the mathematicians', points of view. It is based, on two
ingredients: the concept of field, as it appears primarily in Maxwells' equations, and
that of the path integral, as formulated by Feynman. With these two ingredients we can
make the connection between the classical and the relativistic quantum worlds. We can
introduce the underlying symmetries, including those of general relativity, and show how
some fundamental physical principles, such as relativistic invariance, locality of the inter-
actions, causality, and positivity of the energy, can form the basic elements of a modern
physical theory.
In this approach we were confronted with the fact that practically one can never dir-
ectly give a mathematical meaning to the path integrals. This, however, can be done
indirectly by the axiomatic link between our relativistic space—time and the Euclidean
universe in which, under certain physical conditions, the existence of path integrals
can be shown. This provides the foundation of what follows. We develop the stand-
ard theory of the fundamental forces which is a perfect example of the connection
between physics and mathematics. Based on some abstract concepts, such as group
theory, gauge symmetries, and differential geometry, it gives a detailed model whose
agreement with experiment has been spectacular. This line of approach, from first prin-
ciples, all the way to specific experimental predictions, has been the guiding line all along.
As a consequence, we decided to leave out subjects, such as the attempts to obtain a
quantum theory of gravity based on string theories, because, although they involve very
beautiful modern mathematics, they have not yet been directly connected to concrete
experimental results.
1
Introduction

1.1 The Descriptive Layers of Physical Reality

Figure 1.1 describes how the different degrees of approximation of the physical 'reality'
fit into each other. This course aims to describe a possible progression from bottom
to top.
We assume that the reader is familiar with classical mechanics, classical electromag-
netic theory, and non-relativistic quantum mechanics. Although the students to whom
the material of this book was first addressed had a good background in mathematics cov-
ering the standard fields such as analysis, geometry, and group theory, the techniques
we shall use will not exceed what is usually taught in an advanced undergraduate course.
We have added three appendices with some more specialised topics.
We start with a very brief reminder of the basic principles of classical mechanics.
This book will develop the theory of relativistic quantum fields, so we have devoted the
second chapter to the properties of the Lorentz group and, in particular, its spinorial
representations. In the third chapter we present the first successful classical field theory,
namely Maxwell's theory of electromagnetism formulated as a Lagrangian field theory.
It will serve as a model throughout this book. The purpose is not to review classical elec-
tromagnetism, but rather to extract some features which will be useful in the discussion
of more general field theories. In the fourth chapter we give a very brief review of general
relativity, the other 'Classical' field theory. It shares with electrodynamics the property
of gauge invariance, but it goes further because of the non-linearity of the transforma-
tions. These two classical theories have guided our intuition for the understanding of the
fundamental forces of nature.
The main applications we have in mind will be in elementary particle physics, so in
the fifth chapter we present the space of physical states as the Fock space built out of free
particles. We use the invariance under the Poincare group and no knowledge of second
quantisation is required.
In the sixth chapter we present the simplest relativistic wave equations for fields of
spin 0, 1/2, and 1. They are studied as classical differential equations and in the next
chapter we attempt to construct out of them a relativistic version of quantum mechanics.

From Classical to Quantum Fields. Laurent Baulieu, John Iliopoulos and Roland Seneor.
© Laurent Baulieu, John Iliopoulos and Roland Seneor, 2017. Published 2017 by Oxford University Press.
2 Introduction

Relativistic quantum field theory

h —> 0

Non-relativistic quantum mechanics Classical field theory

Schrodinger's equation Relativistic classical particles

h —> 0 c

Classical hamiltonian mechanics

Figure 1.1 The different approximations of the physical reality. h is

the Planck constant, c is the speed of light and h = 11127

We show that all such attempts point unmistakably to a system with an infinite number
of degrees of freedom, a quantum field theory.
This quantum theory is presented using the path integral approach which is gradually
developed in the next chapters. Following Feynman's original presentation, we show
how we can derive Schrodinger's equation in the non-relativistic case. The quantum
mechanical harmonic oscillator is analysed and we establish the connection with the
formalism of canonical quantisation. In order to establish a more concrete mathematical
framework, we pass to the Euclidean version, in which some rigorous definitions can
be given. A special chapter contains elements of the axiomatic formulation including
the two basic theorems which form the foundations of relativistic quantum field theory,
namely PCT and the connection between spin and statistics. Finally, we develop the
asymptotic theory and the Feynman rules for scalar, spinor, and electromagnetic fields.
The extension to Yang—Mills gauge theories is based on the invariance of the effective
Lagrangian under BRST transformations which allow for a unified treatment of the
Ward identities and the gauge independence of physical quantities.
The theory of perturbative renormalisation is developed separately, including its re-
lation to the renormalisation group and the problem of anomalies. Several properties
of the correlation functions in quantum field theory, such as the analyticity properties
in the complex energy plane, the problem of the infrared divergences, and the classical
limit through the use of the coherent state formalism, are presented in separate chapters.
A special chapter summarises the rigorous results which show the existence of some
simplified field theory models beyond the perturbation expansion. The last chapters
show various applications to particle physics. We present the standard model of strong,
electromagnetic, and weak interactions and the various attempts to go beyond.
A word about references and bibliography. This book touches so many subjects,
without exhausting any of them, that a list of references is not practical. We decided
to follow a minimal line and we shall give very few references. The choice is, to a large
extent, arbitrary and the criteria vary in each case. They include: (i) books or articles
 Units and Notations 3

whose arguments we follow very closely, (ii) works which are not widely known, and
(iii) works whose reading is essential for the understanding of the results presented in
the book.

1.2 Units and Notations

The basis for dimensional analysis is given by the mass [M], the length [L], and the time
[T]. The dimensions of other physical quantities can be expressed as a combination of
these three basic ones. For example,

The speed of light c: [c] =

The Planck constant h: [h] — [m[V2
The force F: [F] = [1", 11
[7 ' ]
The charge e: [e] 2 = [M] [1]3
[T]2

The fine-structure constant a = 4 e2hc — th, which is dimensionless.

We will use from now on 'God-given' units, where

h = c = 1. (1.1)

In this system [L] = [T], [M] = [L]-1 ,[F] = [L]-2, and [e2] = [1].
The only unit left is [L].
Spatial vectors will be denoted x or x. Their components will generally be noted with
Roman indices x = (xl , x2, x3) = ( {xi} ).
Four-vectors will be denoted x and their component indices will be Greek letters:
x = (x° , xl , x2 ,x3) = ({x0 }).
We shall adopt the Einstein convention for the summation over repeated indices.
A word about complex conjugation: In physics books the notation is not uniform. We
shall adopt the standard convention according to which z denotes the complex conjugate
of the complex number z. For an operator A we shall write A* or Al' for its Hermitian
conjugate. Since for a c-number function the operations of complex and Hermitian con-
jugation coincide, we shall occasionally write f* for the complex conjugate off, especially
in cases in which the same symbol may denote an operator in the following sections.
Unfortunately, this simple rule has an exception: In the physics literature it has been
established to use the 'bar' notation also in a different context. If @ represents a spinor,
IP is not just the complex conjugate of it. We shall give the precise definition in the ap-
propriate chapter and we shall make sure there is no confusion whenever the symbol
is used.
4 Introduction

1.3 Hamiltonian and Lagrangian Mechanics

We will give in this section a brief review of rational mechanics. The high-level concep-
tualisation of classical mechanics has played, since the end of the nineteenth century, an
essential part in the development of physical theories.

1.3.1 Review of Variational Calculus

Given q ER" and let y = {t,q I q = q(t),to < t < t1} be a curve in W' x R such that
q(to) = qo and q(ti) = qi, and let the Lagrangian L:118" xR" x R —> R be a sufficiently
regular function of 2n + 1 variables. We have the following.

Theorem 1. The curve y is extremal for the functional 0(y) = f:01 L(q,q,t)dt in the space
of the curves joining (to, qo) to (t1, q1 ) if and only if the Euler—Lagrange equations are
verified along y.

We recall that the Euler—Lagrange equations are

d (a.L, al, _
(1.2)
dt 34) 84 — 0•
The principle of least action links the Newton equations to the Euler—Lagrange
equations.

Theorem 2 (Least Action Principle). The extrema of the functional 0(y) where L =
T — U, the difference between kinetic energy and potential energy, are given by the
solutions of the equations of motion.

The proof is obvious for T = 1 m(q, q) and U = U (q). Introducing the generalised
momentum p = -- aL
a q ' we have the following.
Theorem 3. The Lagrange system of equations j) = and p =a—
q aLq is equivalent to the
Hamilton system of 2n first-order equations

ax
p = __ (1.3)
aq
ail
q = —, (1.4)
ap

where H(p, q, t) = pii— L(q, 4,0 is the Legendre transform of the Lagrangian.

Proof. The Legendre transform is used to pass from a function L of 4 and q to a

function H of p and q. One can invert the equation describing the generalised
 Hamiltonian and Lagrangian Mechanics 5

momentum p from the Lagrangian to express 4 as a function of p and q: 4 =

4(p, q, t). Therefore, we have (we suppose for simplicity that L does not depend
explicitly on time)

HI al-1
dH = — dp + — dg
0p 0g
. a4 aLa4 04 aLa4 0L
= (q + p— — —) dp + (p— — — — —) dq
013 aq ap aq aq aq aq
az,
= qdp — — dq
aq

using Hamilton's equations.

We deduce that a function f (p, q, t) varies with t like

df of of (a1-1 ) =
= + {H , (1.8)
dt at aq ap ap at
where by definition, the Poisson bracket of two functions f and g is given, component-
wise, by

of ag of
_ ag
{f, g} = aqi (1.9)
a.7 apt
If f does not depend explicitly on time, saying that f is a constant of motion is equivalent
to saying that its Poisson bracket with H vanishes.
Hamilton's equations also result from a stationary principle. Indeed, consider the
variation of the action

I L(q, q)dt = f pdq— H(p, q)dt (1.10)

= fto to

with 4(t) = q(t) + q(t) and 13(0 = p(t) + 8p(t) under the condition that 8q(ti ) =
8q(to) = 0. We find that SI is null at first order if Hamilton's equations are verified.
We will now give a global formulation of a Lagrangian system in mechanics.
Given M is a differentiable manifold, T (M) its tangent fibre space, and L :
T (M) —> R a differentiable function, a trajectory of the Lagrangian system (M, L),
of configuration space M and Lagrangian L, is an extremal curve of the functional

tl

(y) = f L()i)dt,
to
6 Introduction

where Y E Ty (t) (M) is the velocity vector. The system of local coordinates q =
(qi , , qm) for a point of y (t) subject to a Lagrangian system verifies the Euler—
Lagrange equations, L(q,q) being the expression, in local coordinates, of the function
L.
If the manifold is Riemannian, the quadratic form on the tangent space T =
1(v, v) , v E Tq(M), is the kinetic energy. The potential energy is a differentiable function
U : M —> R. A Lagrangian system is natural if L = T — U.
These few formulae make it possible to solve problems of mechanics with constraints,
by using the Euler—Lagrange equations.

1.3.2 Noether's Theorem

We will now formulate an invariance theorem. For each one-parameter group of dif-
feomorphisms of the configuration manifold which preserves the Lagrangian there is a
corresponding prime integral of the equations of motion, i.e. a conserved quantity.
Given h : M —> M, a differentiable map, and T (h) : T(M) —> T(M), the induced
map on speeds, a Lagrangian system (M, L) is invariant if Vv E T(M):

L(T(h)v) = L(v) . (1.12)

We then have the following.

Theorem 4 (E. Noether). If the Lagrangian system (M, L) is invariant under the one-
parameter group of diffeomorphisms hs : M —> M, s E R, then the system of the Euler—
Lagrange equations admits a prime integral I : T(M) —> R.
In a local chart

a L dh (q)
I (q, q) — (1.13)
a q ds s= 0

Proof. We only treat the case M = Rm. Letf : R —> M be such that q = f (t) is a solution
of the Euler—Lagrange equations. As L is invariant by T(hs), T (hs) f : R —> M
satisfies also the same equations for any s. Consider the map 0 : R x R —>
given by q = 0 (s, t) = hs(f (t)). By hypothesis

o=
aL(o* =
az, , az, .,
—a) +aq (1.14)
as aq

where the indicate the derivation with respect to s, the dots with respect to t, and
where the derivatives are calculated at the points q = ch (s, t) and 4 = ch (s, t). By
hypothesis, for all constant s, the mapping

(1) s=constant : R )gym (1.15)

 Hamiltonian and Lagrangian Mechanics 7

verifies the Euler—Lagrange equations

a _ aL(o,)
(1.16)
at L ag 0g •

By using this equality in (1.14), we have

0= (1.17)
,cit)q 04 ,cTq cT q at.

1.3.3 Applications of Noether's Theorem

Let us apply the theorem to the Lagrangian of N particles L = EN_' 1;121(q`) 2 —
U(q1 , • • • ,qN ), qt E R3, i = 1, • • • ,N in the following two cases:

1. The Lagrangian is invariant under translations

: —> q`+ sa, a E R3, i= 1, • • • , N. (1.18)

2. The Lagrangian is invariant under rotations

hs : qt —> (R(n, 9 )q`), i = 1, • • • ,N, (1.19)

where R(n, 9) is a rotation of direction n and angle B.

Setting q = (q1 , • • • ,qN ), q E M = (R3)®N, we can define obviously in both cases an

extension of hs to M.
Note that in both cases it is a property of the potential that is expressed, since the
kinetic energy term is invariant under both translations and rotations.

1.3.3.1 Invariance under Translations

Given hs (q1) = qz + sa, therefore

dhs (q1)
= a, (1.20)
ds
SO

,_
aq g z, E
) — miq a _ a = pa (1.21)
8 Introduction

and
d/ dp a dp
0 = — = = a— (1.22)
dt dt dt
since a is a constant.
We thus see that the invariance under translation of the Lagrangian implies the
conservation of the total momentum.
1.3.3.2 Invariance under Rotations
Let us fix the direction of the rotation and take as parameter s the angle of rotation. It is
a one-parameter group of diffeomorphisms. Now with

he(g1 ) = R(n,6)qz = q`(9) (1.23)

we have
d d
(1.24)
c li(9(q) = c q (9)
The conserved quantity is

I = '41(9) d9q1(19)1e=o ,
i=1

and since

R(n,9)q = [cos91 + (1 — cos9)n n + sim9 nn]q , (1.25)

this shows that

d •
sin9 (nq • qi — qi) + cos9 n A qi (1.26)
d9 qt (9) =
and therefore
N (N
I = Em • (n A q1) = min • (qi A )= n• q1 A Y= ) . (1.27)
i=1 i=1 E
i=1

As I is conserved for any n, what follows is the conservation of the total angular
momentum:
N
L= (1.28)
i=
2
Relativistic Invariance

2.1 Introduction
Until the beginning of the twentieth century, physicists postulated the existence of an
absolute time, a Euclidean space, and `Galileo's Principle of Relativity', that is to say the
invariance of the laws of physics by the Galilean group of transformations. The transform-
ations generating this group are space rotations, constant translations in space and time,
and the passage from one reference frame to any other in uniform motion with regard to
the first. Some reference frames, the reference frames of inertia, are privileged. They are
such that the laws of physics are the same there as in absolute space.
The principle of Galilean relativity and the idea of an absolute time are at the origin
of the Principia, written by Newton in 1686. Newton justifies them by the predictive
power of the physical theories that come from them. However, he perceives their limits
by the following consequences: the unobservability of space by any experiment, the in-
stantaneous propagation of signals, and the interaction between corpuscules. He writes
to Richard Bentley in 1687:

`That one body may act upon another at a distance through a vacuum, without the me-
diation of something else, by and through which their action and force may be conveyed
from one to another, is to me so great an absurdity, that I believe no man, who has in
philosophical matters a competent faculty of thinking, can ever fall into it.'

More than any other, with the range of mathematical knowledge of his time, New-
ton knew that he could not go any further in his analysis of space—time. Many of his
writings state his faith in the future generations to deepen the understanding of natural
phenomena, theoretically and experimentally.
The theory of electrodynamics presented by Maxwell in 1864 and the Michelson ex-
periment mark the abandon of the Newtonian theory of space and time. The Maxwell
equations predict that the speed of light in the vacuum is a universal constant c (equal, by
definition, since 1983 to 299, 792, 458 m s-1). Because of the Newtonian law on composi-
tion of speeds, this prediction cannot be true in two frames in relative motion defined by a
Galilean transformation. The existence of an ether serving as support to the propagation

From Classical to Quantum Fields. Laurent Baulieu, John Iliopoulos and Roland Seneor.
© Laurent Baulieu, John Iliopoulos and Roland Seneor, 2017. Published 2017 by Oxford University Press.
10 Relativistic Invariance

of light has allowed for a certain time to admit that only the laws of mechanics obeyed
the Galilean principle of relativity, the laws of electromagnetism being true only for some
particular inertial frames, those at rest with respect to the ether. Faced by the failure of
the experiments to measure the speed of motion of the earth in the ether, and partic-
ularly the Michelson experiment, the proposition from Poincare, Lorentz, and Einstein
to replace the Galilean transformations with the Lorentz transformations led Einstein
to introduce in 1905 a new mechanics in which electrodynamics and mechanics satisfy
a unique principle, the principle of special relativity. This new principle postulates the
invariance of the equations of physics by Lorentz transformations rather than by those
of Galileo. One of the spectacular consequences of this new mechanics is the violation
of the law of composition of velocities predicted by Newton's theory. The principle of
equivalence of the forces of inertia and of gravitation, discovered by Einstein in 1916
makes it possible to incorporate gravitation within the frame of a relativistic theory. This
principle is the basis for the theory of general relativity. It is equivalent to the statement
that no experiment confined to an infinitely small region of space—time could allow us to
distinguish an inertial frame from another one.
Today the hypothesis on space—time is as follows. It should be possible to write the
laws of physics geometrically in a Riemannian manifold of four dimensions, locally equi-
valent to a Minkowskian space with a signature (+, —, —, —). The microscopic particles are
described by local fields. If we introduce a system of local coordinates, the classical equa-
tions of motion are differential equations, deriving by a principle of least action from an
action invariant under local Lorentz transformations. The quantum theory is founded
using the formalism of functional integration, leading back within certain limits to the
classical theory.
Einstein's theory allows coherent classical descriptions of gravity and electrodynam-
ics. Although we will not study the quantum theory of gravitation in this book, it is
still necessary to understand how the force of gravity is linked to the local proper-
ties of space—time. We shall give a brief summary of the classical theory of general
relativity in Chapter 4; here we want only to point out that a simple consequence of
Einstein's equations is that the gravitational attraction between corpuscules is linked to
the curvature of space, itself induced by the corpuscules. Let us take the simplified case
of a two-dimensional curved space, for example a sphere. Let two test particles exist in a
neighbourhood considered as small compared to the curvature of the sphere. According
to Einstein's principle, they must move at a constant speed on geodesics, that is to say
on big circles. If we observe the particles for a sufficiently short time, their trajectories
appear to be parallel and the Newtonian principles are respected. After a certain time,
the observer will see the particles to converge. He will then be able to conclude that there
exists an attractive force between the two particles.
Einstein's analysis on the nature of space—time is confirmed by many experiments
in classical physics. However, the quantum theory of gravitation still escapes our com-
prehension despite the common efforts of physicists and mathematicians. Moreover,
because of the orders of magnitude of physical constants and perhaps because of our
lack of imagination, there do not exist experiments putting into evidence a gravitational
quantum effect.
Random documents with unrelated
content Scribd suggests to you:
maar vruchteloos. Altijd kwam hij weer terug op hetzelfde
onderwerp, met het dualistisch bestaan, dat daaraan dien dag was
verbonden.

Tegen den avond werd het er niet beter op. Te tien uren moest hij bij
haar komen. Hij at niet. Reeds tegen negen uren wandelde hij kalm,
maar innerlijk zeer onrustig op het Koningsplein. Hij zag Van Velton
en Louise in de voorgalerij, daarna ook Hortense; hij zag het rijtuig
vóórkomen en Van Velton met zijn dochter wegrijden; hij begreep
het: de familie was ergens geïnviteerd, maar mevrouw had zich laten
excuseeren.

Daar zat ze, alleen. Wie haar bespied had, zou niets anders
bespeurd hebben dan een Indische dame, die in kalmte van geest
zat te wippen in een schommelstoel. Geen zweem van onrust of
zenuwachtigheid, en toen Fournier met een glimlach om den mond
en iets familiaars in de uitdrukking van zijn gezicht binnenkwam,
stond ze op en trad hem een paar schreden te gemoet, wat ze
anders nooit deed. [128]

„Dag meneer Fournier!” zei ze luid. „Komt u ons nog eens

bezoeken? Wel, dat vind ik goed.”

Verrast keek hij rond. Er stond, ja, een huisjongen naast een pilaar
en die keek droomerig recht voor zich uit. Anders was er niemand
dan hij en zij. Waarom sprak ze dan zoo hard en noemde zij hem
meneer? Hij ging zitten.

„En hoe gaat het je?” vroeg ze vriendelijk.

Hij trok de wenkbrauwen op en boog bedenkelijk het hoofd ter zijde.

„Wat zal ik er op antwoorden?”

„Wel,” zei ze lachend, „de waarheid. Ik vraag immers niets anders.”

„De waarheid is niet in twee woorden te zeggen.”

„Gebruik er dan maar wat meer. Ik heb den tijd om van je

aangenaam discours te profiteeren.”

Het was zoo vreemd, dat hij aan de echtheid van het briefje begon te
twijfelen. Zij sprak wel een half uur, en hij, eenigszins verstrooid en
verlegen, gaf slechts onbestemde antwoorden.

„Ik kan niet zeggen,” zei ze eindelijk, „dat je vanavond erg gezellig
bent. Je hebt wel eens vroolijker buien gehad.”

’t Was hem te veel.

„Wel, ik moet je de waarheid zeggen, Louise. Is dat briefje.…” Hij

tastte tegelijk in den zak om het te voorschijn te halen, maar zij hield
hem tegen met een gebaar.

„Het is van mij,” zei ze. „Ik moet je spreken, Fournier, en.…”

Hij zag dat zij zeer ontroerd was. Niet aan haar gezicht, maar aan
het op en neer gaan van haar boezem. [129]

„En?” vroeg hij.

„Niets, het is niets. Ik wilde alleen maar zeggen.… dat ik het nog tien
minuten wil uitstellen. Ik houd anders niet van uitstellen. Praat maar
wat, dan heb ik een oogenblik afleiding.”

’t Was gemakkelijker gezegd dan gedaan; hij deed het dan ook niet,
maar stond op, haalde een album uit de binnengalerij en bladerde in
de teekeningen en portretten, zonder een woord te zeggen. Nooit
had hij haar zóó gezien, nooit haar op dien toon hooren spreken.
„Kijk eens,” zei hij eindelijk op een c r a y o n wijzend, dat een Indisch
landschapje voorstelde, „wat is dat knap gedaan! Er staat geen
naam bij. Van wien is het?”

Zij had hem zitten aankijken, terwijl hij met het album bezig was.
Geen oog had ze van hem afgewend, en dat deed ze ook nú niet. ’t
Sumatrasche landschap verwaardigde zij met geen blik.

„Ik moet je spreken, Fournier,” herhaalde zij met denzelfden

vreemden klank in haar stem. „Ik moet je spreken. Kom even met
me mee.”

Zij ging hem voor het huis binnen en in een der zijkamers. Hij lette er
op, dat ze hem niet bracht in haar eigen vertrekken. Het licht
brandde helder en de deur stond open.

’t Was waar, dat zijn voornemens goed waren en hij zich plechtig had
voorgenomen om met alle kracht, die in hem was, de leer te laten
zegevieren, maar toch overviel hem een gevoel van teleurstelling.

Hoe weinig geheimzinnig was dat alles! Niet ’t geringste waasje van
poëzie lag over ’t decoratief van dit r e n d e z - v o u s ! [130]

Ofschoon hij voor iemand van zijn leeftijd tact en menschenkennis

genoeg bezat, ontbrak Fournier geheel een zekere donjuansche
handigheid. Hij was het ook niet gewoon. De uitingen zijner liefde
waren, evenals op dien avond in den tuin, Europeesch
hartstochtelijk, en minder geschikt voor het Indisch klimaat, dat zich
wel eigent voor diepe gronden, doch met stille wateren.

Zooals het nu ging, begreep hij er niets van. Nog eenigszins bezield
met zijn goede voornemens, schoof hij zijn stoel wat dichter bij den
haren. Hij wilde er toch wat meer van weten.
Zij bleef hem aankijken, en hij schrikte van de doodelijke uitdrukking,
die haar gezicht aannam.

„Wat is het toch, Louise,” vroeg hij dringend. „Zal ik ’n glas water
halen?”

Ze glimlachte even en schudde met het hoofd.

„Is het,” ging hij voort, „dan zoo verschrikkelijk een oogenblik met me
alleen te zijn? Je weet, Louise, hoe lief ik je altijd heb gehad, en als
een ellendig misverstand mijn geest niet had beneveld, zou je al lang
mijn lief vrouwtje zijn geweest Kom,”—vol goede voornemens vatte
hij haar hand—„kom, wees nu niet zoo geagiteerd en kijk me met je
mooie oogen niet zoo droevig aan! Heb je er dan zoo’n spijt van dat
ik ben gekomen om een oogenblik ongestoord met je samen te
zijn?”

Het hielp niet; het had geen gunstige uitwerking op haar; ze werd
bleeker en de hand, die hij in de zijne hield, kouder. Wat hij nog
verder zou zeggen wist hij niet; het was voor hem erg
u n h e i m i s c h . Plotseling stond ze op, lei haar [131]beide handen
op zijn schouders en zag hem strak in het gezicht.

„Gérard, je moet trouwen met Hortense.”

„Hè?” vroeg hij één en al ontnuchtering en verbazing.

„Je m o e t het doen, Gérard,” ging ze snel en zenuwachtig voort. „Ik

zeg je m o e t . Ga nu heen. Ik zal je later nog wel spreken. Maar
d o e het, Gérard! In godsnaam, doe het asjeblieft; trouw haar!”

Zij had al sprekende zijn beide handen gegrepen en die met kracht
gedrukt; haar gezicht was vlak bij het zijne geweest, en toen zij na
haar laatste woorden was weggeloopen en hem alleen had gelaten
in de zijkamer, zag hij nog een paar seconden haar gelaat voor zich
met die zonderlinge, wilde uitdrukking in haar trekken en dien
starenden blik.

Meester Gérard Fournier was volkomen a u b o u t d e s o n

l a t i n , hoe vlijtig hij ook indertijd ’t gymnasium had bezocht en later
de pandecten had bestudeerd. Zooals hij daar stond, met den
ledigen stoel, waarop ze had gezeten, vóór zich en te midden van al
de luxe van ’t fraai gemeubeld vertrek, scheen het hem een dwaze
droom; hij wist zelfs niet wat hem te doen stond: of hij heen zou
gaan of blijven. Hij moest Hortense trouwen had ze gezegd, en dat
klopte precies met het praatje van Droz dien ochtend. Welk een
idée!

’t Was waar, dat nu dáárop het r e n d e z - v o u s uitdraaide, waarom

hij den geheelen dag in zoo’n abnormale stemming had verkeerd, de
leer al heel gemakkelijk had gezegevierd; dat hem die victorie
aangenaam was, had hij ondanks de beste voornemens waarlijk niet
kunnen zeggen.

Een minuut of tien liep hij, erg uit zijn humeur, de kamer [132]op en
neer, in de stille hoop, dat ze nog zou terugkomen.

Maar ze kwam niet.

Toen nam hij zijn hoed en verwijderde zich zacht, voor zichzelven
min of meer met zijn figuur verlegen. Hij liep en liep het Koningsplein
om, tot hij weer het huis van Van Velton voorbijkwam. De gaslampen
waren uitgedraaid en er brandde slechts een bescheiden pitje om
vader en dochter voor te lichten als ze thuis kwamen.

’t Was alles van de meest eenvoudige proza; zoo zuiver realistisch

mogelijk. Wellicht sliep ze al. Misschien lachte ze hem uit in haar
kamer. Maar dat denkbeeld, hoezeer het zich aan zijn
teleurgestelden geest opdrong, verwierp hij toch, toen hem haar
groote ontsteltenis weer voor den geest kwam.

Peinzend over wat Louise toch bij mogelijkheid kon bedoelen met
haar zonderling verlangen, dat hij Hortense zou trouwen, ging hij
naar huis.

Het meisje zelf, dat reeds met veel Bataviasche families bekend was
geraakt en in den laatsten tijd op een bijzonder goeden voet stond
met haar stiefmoeder, bracht een é c l a t a n t nieuwtje mee van ’t
partijtje, dat ze bezocht had met haar vader, met wien de jongste
standjes stilzwijgend waren bijgelegd.

Zij klopte zacht op de deur van Louise’s slaapkamer, om te hooren of

ze nog wakker was. Het dadelijk antwoord toonde aan, dat van
slapen geen quaestie was. Zij vond haar stiefmoeder op een divan in
den donkersten hoek van het zacht verlichte vertrek.

„Wat zit u daar ongezellig.” [133]

„Was het nogal aardig vanavond?” vroeg Louise, alsof zij de

opmerking niet had gehoord.

„Vreeselijk saai; maar ik heb iets vernomen, dat ik u nog even wilde
vertellen.”

Hortense ging ook op den divan zitten en ontlastte haar gemoed van
het Bataviasch familie-nieuwtje. Intusschen gewenden haar oogen
aan het flauwe licht, en toen zag ze dat die van haar stiefmoeder erg
rood waren en gezwollen.

De nacht bracht kalmte.

Hij kalmeerde Louise, die zich den vorigen avond erger had
opgewonden dan ze had laten blijken, en hij deed Fournier tot
bezinning komen.

Het denkbeeld van een huwelijk met Hortense scheen hem ’s

morgens niet meer zoo volkomen onmogelijk als den vorigen dag.

Louise kon hij toch niet trouwen, en het viel niet te ontkennen dat het
jongelui’s leven hem in den laatsten tijd erg verveelde. In elk geval
was hij er dan zeker van, dat hij een vrouw kreeg, die hem liefhad en
die hem niet nam om zijn maatschappelijke positie, of om zijn geld,
of wel om „getrouwd” te wezen, maar eenig en alleen om zijn
persoon.

Natuurlijk had dit alles zich niet zoo ineens aan zijn geest
opgedrongen, maar terwijl hij ’s morgens zijn koffie dronk, in alle
kalmte, was het eene voor, het andere na bij hem opgekomen.

Hij droeg nu reeds een paar jaren zijn liefde zonder resultaat met
zich om en was er aan gewoon geraakt het o b j e c t te zien zonder
het te kunnen grijpen. [134]

’t Was Zondag-ochtend en hij behoefde niet naar ’t kantoor te gaan.

Langs de kali te Noordwijk, waar hij tegenwoordig zijn kamers had,
was het stiller dan gewoonlijk; de toko’s waren gesloten, en de
dagelijksche bedrijvigheid haast geheel verdwenen. Zoo rustig zat hij
in zijn galerijtje een sigaar te rooken, doelloos starende naar den
hoogen rooden kaaimuur en het grijsachtig altijd vlietend water,
waarin het bruine volkje met welbehagen rondspartelde. Tusschen
het donker bladgroen en de krachtige sierplanten staken scherp de
witte muren af der Europeesche huizen aan den overkant. Traag
rolden de ledige dos-à-dos over den weg, terwijl de vriendelijke
koetsiers half liggende de plaatsen warm hielden, waarop de
eventueele passagiers zouden gaan zitten. Nu en dan vloog de
equipage van een enkelen kerkganger over den weg, of rolde een
karretje voorbij, met een paar min of meer aardige nonnaatjes er in,
die, in sarong en kabaja, uitgingen, misschien om bij vriendinnen of
verwanten zich ter eere van den Zondag op ’n lekkere portie
r o e d j a q te vergasten. Groepjes Europeesche kinderen, de
meisjes in veelkleurige Zondagsche jurkjes, de jongens als
miniatuurmannetjes in zwarte jasjes en met witte pantalons aan,
liepen over het trottoir, nu en dan stilstaand en k o e m p o e l a n
makend om te overleggen hoe ze ’t best en ’t spoedigst door hun
weekgeld zouden komen, en welken tekst ze zouden opgeven thuis,
als er soms gevraagd werd waarover dominee of pastoor hadden
gepreekt. En alles ging kalm en zonder veel gedruisch; men had er
bij kunnen indommelen.

Nu, dat gebeurde Fournier wel niet, maar toch werkte het rustige
ochtenduur mede, om hem tot een gemoedelijke [135]wereldwijsheid
te stemmen, die in een huwelijk met Hortense Van Velton zoo’n
absurditeit niet zag.

Vroeger zou hij nooit zoover zijn gekomen. Hij vond toen huwelijken,
die niet van weerszijden uit liefde waren gesloten, afschuwelijk, en
sprak een streng oordeel uit over alle m a r i a g e s d e
c o n v e n a n c e of d e r a i s o n .

Doch nu hij wat ouder werd en de praktijken der samenleving hem,

vooral sedert hij advocaat was, getoond hadden hoe weinig verband
er bestond tusschen ideaal en werkelijkheid, had zich zijn geest
geplooid, en zonder dat hij ooit bepaald onrecht zou vergoelijken,
had hij voor veel, wat in het leven voorkwam, gewonnen aan
elasticiteit van geweten.

Na het ontbijt hervatte hij het werk, dat hij den vorigen dag had laten
liggen, en langzamerhand kwam hij geheel in „zijn zaken”, zóó zelfs
dat hij schrikte, toen een oprijdend voertuig de grind op ’t voorerf
deed knarsen.
’t Was de coupé van Van Velton,—dat zag hij dadelijk aan het span.

Haastig schoot hij een zwart jasje aan over zijn kabaja, en liep naar
voren, ’t Was Van Velton zelf!

Teleurgesteld reikte Fournier hem de hand.

Waarom hij was teleurgesteld begreep hijzelf niet recht. Het was
toch duidelijk dat Louise hem niet op klaarlichten dag visites zou
maken op zijn kamers.

„Hoe gaat het, hoe gaat het?” zei Van Velton opgeruimd. „Ik kom
maar eens hier, want gisteren zocht ik je vruchteloos op je kantoor.
Droz zei dat je ziek waart.”

„Ziek is het woord niet. Een beetje onlekker.”

„Komaan, dat is gelukkig. Och, ik had ’n paar kleine [136]zaakjes,

waarover ik je spreken wilde. Conveniëert het je?”

„Welzeker; met genoegen.”

Toen de bespreking der kleine zaakjes, die, dacht Fournier, zulk een
haast niet hadden, was afgeloopen, stonden zij op en Van Velton,
geen m i m e s makende om weg te gaan, nam kalm plaats op een
der twee luierdstoelen, die een marmeren tafeltje in de voorgalerij
flankeerden.

„Je woont hier wel aardig.”

„Ja, dat gaat nogal.”

„’t Ziet er hier netjes uit. En zoo gezellig!”

„’t Kan anders wel eens vervelend wezen, zoo alleen.”

„Ja, dat is de keerzijde van het jongelui’s leven. Er gaat bij slot van
rekening niets boven een eigen tehuis en een eigen familie.”

Fournier kon een glimlach niet onderdrukken bij de gedachte aan het
gelukkig leven en het prettig eigen tehuis van Van Velton. Hij wist
van hem, wat iedereen wist, met het verschil, dat hij, Fournier, de
waarheid kende, zonder overdrijving. Maar toch was die waarheid
ruim voldoende! En dan zag hij onwillekeurig in Van Velton nog iets
anders. Het was waar dat er tusschen hem en Louise nooit dat
voorviel, wat door de wereld als h e t criterium wordt beschouwd,
maar niettemin was het hem alsof hij de hoorntjes door het fijne
grijze haar van Van Velton zag steken.

Hij wilde toch wel eens zien hoever deze zou gaan.

„Ja,” antwoordde hij, „dat kan ik begrijpen. Als men een lieve vrouw
heeft en in vrede een gelukkig leven leidt, dan moet het huwelijk een
zegen zijn!”

Van Velton keek hem onderzoekend aan, maar Fournier [137]tikte de

asch van zijn sigaar met het onschuldigste gezicht.

„Zeker,” zei hij gerustgesteld, „dat is het ook. ’t Leven e n g a r ç o n

in Indië,—praat er niet van! Het is om een menschenhater te
worden.”

„Zoo erg vind ik het nu niet. Het is zeker vervelend en eentonig, en ik

vind dat het philosophische buien verwekt; maar tot misanthropie.…
neen, dat heb ik nog niet bespeurd.”

„Toch is het zoo! Wat heeft hier een ongetrouwd man, ’t zij
jongmensch of weduwnaar? Ja, hij kan naar de sociëteit gaan. Ook
kan hij „visites” maken en cadeautjes koopen voor de kindertjes van
zijn getrouwde vrienden. Hij kan eten, drinken, rooken en verder.…
zich gruwelijk vervelen.”

„Hm!” zei Fournier. „Er is nog wel iets waarmee veel jongelui zich
uren achtereen kostelijk kunnen vermaken! Bovendien hebben zij
hun lectuur en hun studie.”

Dat laatste was iets waartegen Van Velton n i e t s kon inbrengen.

Het andere „iets”.… ja daarover had hij veel kunnen zeggen, want
zijn wijsheid en ervaring waren groot op dat gebied. „Lectuur,”—dat
ging ook nog, voor zoover het dagbladen, brochures, Fransche
romans en marktberichten aanging,—maar „studie” was een woord,
dat uit zijn dictionnaire was geschrapt.

Hij had er alle respect voor; hij sprak met onderscheiding van
personen, die een wetenschappelijke opleiding hadden genoten, en
hoe onbegrijpelijker en duisterder ze waren in hun betoogen en
gesprekken, des te knapper en geleerder was hij gaarne bereid hen
te vinden. [138]

Hij, Van Velton, behoorde tot de velen, die de studie zoo hoog
plaatsen, dat ze er zelf niet bij kunnen.

„Ja,” zei hij na eenige oogenblikken, „maar de meesten doen er niet

veel aan.”

„’t Is waar, doch dat is hun eigen schuld. Ik geloof dat veel jongelui
hun genoegens op den verkeerden weg zoeken. Lekkere schotels,
lekker bier, café-chantants, Europeesche prostituées,—dat is het zoo
ongeveer, wat hier het meest onder de jongelui wordt gemist, en nu
vind ik, dat het ontbreken van die elementen het leven nog volstrekt
niet tot een hel maakt.”
’t Gesprek beviel Van Velton niet. Hoe kon die Fournier over dat alles
met zekere minachting spreken? Een fijne schotel met een goeden
Europeeschen eetlust, dat was dan toch geen zaak om te
verwerpen! Een glas of wat Beiersch, zooals men dat in de groote
bierhuizen te Amsterdam dronk, was iets om hier in Indië van te
watertanden; een café-chantant.… en de rest,—wèl die Fournier
had, vond hij, voor een jongen man akelige ideeën.

„Zie je wel,” zei hij, „dat ik gelijk had en er iets misanthropisch komt
over hen, die hier als celibatair leven?”

Fournier wilde protesteeren, maar Van Velton liet hem niet aan het
woord. Hij sprak voort over het leven in Indië, en er was veel
waarheid in hetgeen hij zeide, want een jarenlange ondervinding had
hem geleerd. Te midden van zijn lange uitweiding bracht een koeli
een briefje voor Fournier, en deze schrikte toen hij aan het adres de
hand herkende van Louise; ’t was zoo onverwacht en tegenover Van
Velton zoo vreemd, dat hem ’t bloed naar het hoofd steeg. [139]

„Excuseer me een oogenblik,” vroeg hij, waarna hij opstond en naar

zijn lessenaar ging, waar hij ’t briefje opende.

Het had geen bovenschrift. „Ik weet,” stond er, „dat V. bij je is. Hij is
vóór het huwelijk, zeer er voor zelfs, en zal wellicht er op zinspelen.
Neem de gelegenheid te baat en vraag hem de hand van Hortense.
Ik smeek het je, Gérard, doe het! Doe het voor je zelven, doe het
v o o r mij! Verscheur dit. L.”

Langzaam voldeed hij aan ’t laatste bevel. „Het” huwelijk! Hij streek
zich de hand over het voorhoofd; ’t was alsof het een in principe
reeds uitgemaakte zaak betrof, zoo schreef ze er over.

Onwillekeurig vroeg hij, toen hij in de voorgalerij bij Van Velton

terugkwam, die volstrekt geen haast scheen te hebben:
„Hoe maakt het juffrouw Hortense?”

„Uitmuntend. Zij houdt zich goed; ’t schijnt dat het klimaat voor haar
gestel gunstig is. Vindt je niet, dat zij er beter uitziet, dan toen ze pas
uit Europa kwam?”

„Wel,” antwoordde Fournier beleefd, „zij zag er toen ook goed uit.”

„Ja-a. Maar ’t is voor mijn vrouw en mij wel ’n beetje lastig. Wij
kunnen haar niet zoo thuis laten, als wij zelf graag blijven; voor
getrouwde lui gaat dat, maar ’n meisje op haar leeftijd moet ’n beetje
profiteeren van partijen, en dan dienen wij haar wel te vergezellen.”

„Ik denk niet, dat u daar lang last van zult hebben.”

Met een erg wijzen glimlach op het gezicht keek hem Van Velton
aan.

„Och kom? En waarom denk je dat zoo?” [140]

„Wel, er zullen zich spoedig genoeg pretendenten opdoen, om den

last van u met genoegen over te nemen.”

Van Velton lei zijn arm op het marmeren tafelblad en zag hem,
zonder te antwoorden, aan, op een wijze, die voor geen tweeërlei
uitlegging vatbaar was. Zijn heele gezicht zei: „Ga uw gang; ik wacht
het vervolg. Vrees niets; wat gij vraagt zal u gegeven worden.”

En Fournier begreep niet en heeft nooit begrepen onder welken

invloed hij verkeerde; hij heeft nooit langs den weg der logica het
raadsel kunnen oplossen: wat hem er toe bracht zulk een
gewichtigen stap te doen dien ochtend, of wat hem zenuwachtig en
verlegen maakte,—maar zooveel is zeker, dat hij in het onbewaakte
oogenblik met spreken voortging, en zeide, dat als Van Velton ’t
wilde toestaan, hij een dier pretendenten zou zijn.
Het bericht dat de koffieoogst in Brazilië of de aanplant van
beetwortels in Europa totaliter was mislukt, had Van Velton niet meer
in zijn nopjes kunnen brengen, dan het welslagen dezer
Zondagochtend-expeditie.

Toen hij het erf van zijn woning opreed zag hij Louise in de
voorgalerij staan, juist alsof ze hem opwachtte; maar dááraan dacht
hij niet, want dàt kon natuurlijk niet waar wezen; zij keek hem aan,
en aan zijn gezicht, aan zijn geheele houding zag ze dat het gelukt
was.

Ofschoon vol van het groote nieuws trof het hem toch, dat zij er zoo
slecht uitzag; dat haar gelaat was vermagerd en haar oogen zoo
diep lagen.

„Scheelt je iets?” vroeg hij.

„Mij? Volstrekt niet.” [141]

„Je ziet er zoo.… betrokken uit.”

Zij haalde de schouders op.…

„Wat komt er dàt op aan!”

„Nu, ik breng goed nieuws mee.”

„Zoo?”

„Ja. Je weet, dat ik bij Fournier ben geweest. Raad eens wat hij me
gevraagd heeft?”

„Ik denk dat hij Hortense ten huwelijk heeft gevraagd.”

„Hoe weet je het?” vroeg hij verbaasd.

„Daar behoef je zoo verwonderd niet over te wezen. Het was voor
iedereen duidelijk genoeg dat hij haar het hof maakte.”

„Dat schijnt zoo. Enfin, ik heb ’t niet direct opgemerkt. Hij was
beleefd, galant, enfin, zooals vele jongelui zijn voor m i j n dochter.
Dat spreekt vanzelf.”

„Hortense zou wel aanzoek hebben gekregen ook al was ze de

dochter van een ander.”

„Denk je dat? Vindt je haar mooi?”

„Neen.”

„Vindt je haar chic?”

„Ook niet.”

„Of verstandig, of.…?”

„Niets van dat alles, en t o c h zou ze aanzoek hebben gehad, al was

ze doodarm.”

„Dat is me te hoog.”

„Zij heeft i e t s , dat niet alle meisjes hebben. Ik weet niet wat; het
doet er ook niets toe of het in woorden is te zeggen.”

Hij lachte.

„Ah zoo! Is dat ’t geheimzinnige „en ik en weet niet wat?” [142]Nu, het
doet me pleizier dat je zoo iets in haar hebt ontdekt. Ik zou het niet
licht gesnapt hebben.”

„Omdat ze je dochter is.”

„Wel mogelijk. Enfin, zij is gevraagd door Fournier en ik heb mijn
toestemming gegeven. Ik zal.…”

„Je zult me een genoegen doen door de rest aan mij over te laten.
Ook hadt je mij wel eerst kunnen raadplegen.”

„Ik wist niet dat.… en dan.…”

„O, ik begrijp je wel: je wist niet, dat ik er belang in stelde, en dan: ik

liet mij nooit als haar stiefmoeder gelden, nietwaar? Maar je moet
niet vergeten, dat i k mevrouw Van Velton ben, en dat ik tegenover
vreemden in mijn positie als zoodanig gerespecteerd wil worden.”

„Als ik geweten had, dat je daarop waart gesteld, dan verzeker ik

je.…”

„Je behoeft me niets te verzekeren. Handel liever zooals het past

tegenover de wereld, en verlies niet uit het oog, wat je me
verschuldigd bent. Je weet wel dat je een b r u t e bent; dat je niet
weet hoe ’t behoort, ondanks al je a i r s .”

„Maar bederf me nu asjeblieft met die standjes den goeden dag

niet!”

„’t Is me vrij onverschillig wat ik voor jou bederf.”

Zij liet hem staan en ging het huis binnen.

Woedend smeet Van Velton zijn hoed in zijn kantoor op de

schrijftafel. Wat was dat mensch een helleveeg! Om tot bedaren te
komen, dronk hij een glas Selzerwater, en trachtte weer in zijn
humeur te geraken door te denken aan de geschikte manier, waarop
hij zijn tweede dochter bezorgd zag. Iemand als de advocaat
Fournier,—dáár zonk zelfs [143]zijn schoonzoon de controleur bij in
het niet, meende hij.
Louise ging rechtstreeks naar de kamers van Hortense. Zij was niet
boos; ze had alleen dien geheelen ochtend het gevoel gehad van
iemand, die iets op het hart heeft dat er af moet; de bedienden
hadden er langs gehad, maar dàt had haar geen s o u l a g e
verschaft, want ze wist heel goed dat de knechts en meiden alles
van haar slikten, zonder zich er iets van aan te trekken, en toch in
dienst bleven, omdat het zoo’n royale familie was, waar zooveel geld
viel te verdienen, bij wie het zoo gemakkelijk ging voorschot te
krijgen, en die genoeg personeel had om ieders werk licht te doen
zijn.

Dat ze Van Velton op zijn plaats had gezet, verlichtte haar.

Hortense zat in haar kamer een brief te schrijven aan een

kostschoolvriendin in Holland. Verwonderd keek zij op toen haar
stiefmoeder binnenkwam.

„Stoor ik je?” vroeg deze.

„Volstrekt niet. Ik schrijf maar wat onzin. ’t Is zoo moeilijk aan een
meisje in Holland iets over Indië te schrijven.”

„Wat ik je heb te vertellen is geen onzin.”

„Nu, u maakt me nieuwsgierig! Zeg het maar gauw.”

„Het is, meen ik zeker, zeer aangenaam nieuws voor je. Kunt ge het
niet raden?”

Hortense werd rood, en haar hand, waarin zij nog den

pennenhouder hield, beefde.

Uit het hoekje van een kleine c h a i s e - l o n g u e , waarop zij had

plaats genomen, bespiedde Louise het meisje.
Welzeker, dat was het ware! Zij vond het eenigszins vreemd,—maar
dat het de echte, onvervalschte liefde was, die zich bij het
melkblanke meisje op die wijze verried, [144]betwijfelde ze geen
oogenblik. Die lui waren anders, meer demonstratief; maar à f o n d
bleef het toch allemaal ’t zelfde.

„Wel?” vroeg ze met een treurigen glimlach, toen Hortense het raden
naliet.

Maar het meisje raakte ernstig in verlegenheid en zag haar

smeeken.

„Er is bij papa aanzoek om je gedaan.”

Nu was Hortense weer bleek geworden; zij stond op, kwam snel
naar haar toe en ging bij haar zitten op een voetenbankje, dat bij de
c h a i s e - l o n g u e stond.

„Toe, zeg het nu! Als het een ander is, wil ik toch niet.”

„Het is geen ander, Stance. Fournier heeft je gevraagd.”

Met een kleur als vuur sloeg het meisje, geheel de gewone
verhouding uit het oog verliezend, haar armen om den hals harer
stiefmoeder en kuste haar zoo innig en met zooveel uitdrukking van
dankbaarheid op ’t gelaat, dat Louise haar vol verwondering
verstomd aanstaarde. Zonder terugstootendheid maakte zij zich
zacht uit de hartstochtelijke omhelzing los, streek haar kabaja glad,
veegde met haar fijnen zakdoek over haar voorhoofd en zuchtte.

„Blijf nog een beetje,” vroeg Hortense. „Ik moet iemand hebben om
mee te praten over hem. Het is verschrikkelijk nu alleen te wezen.”

Ofschoon reeds opgestaan om weer te vertrekken, voldeed toch

Louise aan het verzoek. Zij begreep het meisje niet; dàt begreep ze.
In een dergelijk geval zou zij, Louise, bij voorkeur alleen, stil in een
hoekje onbeweeglijk hebben neergezeten, en elk woord dat luid
werd gesproken, zou haar ruw en onaangenaam [145]in de ooren
hebben geklonken als in disharmonie met haar droom van geluk. Bij
Hortense daarentegen was het één en al drukte en luidruchtigheid.
Ze dacht hardop, en ze had behoefte aan iemand die het hoorde, en
die nu en dan, al was het ook maar met een enkel woord, repliek
gaf. En zoo zat mevrouw Van Velton-Van der Linden de gansche
intieme geschiedenis aan te hooren.

„Den eersten avond, weet u nog wel, toen ik voor het eerst kennis
met hem maakte?”

Ze knikte van ja. Of ze het wist!

„Nu, toen voelde ik het. Wat is dat toch vreemd. Ik had het dikwijls
gelezen in romans, maar ik geloofde er niets van, niets
hoegenaamd. Toch is het waar. Ik weet het nu bij ondervinding. Zou
hij toen ook zoo’n gevoel hebben gehad?”

„Ik weet het niet. De mannen zijn zoo anders.”

„Het moet toch ééns in hem zijn ontwaakt, dunkt me. Ik zal ’t hem
vragen. Het is toch vreemd dat hij me nooit rechtstreeks over iets
heeft gesproken.”

„Hij zal het niet kiesch hebben gevonden, zoolang hij niet zeker was
van de toestemming van papa.”

„Gekheid. Ik had een stille verklaring vóór het officiëele aanzoek wel
heerlijk gevonden.”

Louise schudde het hoofd.

„Ben je nu nog niet tevreden?”

„Tevreden? Ik ben gelukkig. Ik had hem gekozen boven allen, en als
hij mij had gevraagd en papa had geweigerd.…”

„Wat dan?”

„Dan had ik hem toch genomen.” [146]

„Dat kan niet zoolang je minderjarig bent, en zelfs daarna kost het
moeite.”

„Ik zou met hem gevlucht zijn.”

Met haar groote zwarte oogen zag Louise verschrikt het meisje aan.

„Het is goed d a t i k a l l e e n zulke dingen hoor, Hortense.”

„’t Kan mij niet schelen. Sedert ik Fournier ken, ken ik maar één
verlangen. De rest van de wereld is me onverschillig.”

Het was, vond Louise, om niet te gelooven. Dat was dan het
resultaat van de strenge, uiterst ingetogen en fatsoenlijke opvoeding,
die ze in Holland had gehad!

„Hortense, je weet niet wat je zegt.”

„Dat weet ik heel goed, en ik zeg niets dan de waarachtige waarheid.

Als ge zelf ooit hebt bemind met geheel uw hart, dan moet u me ook
begrijpen.”

Het zonderlinge lachje, dat iedereen trof, die het zag, maar dat
niemand kon verklaren, plooide weder Louise’s lippen.

„Laat het wezen zooals het wil,” zei ze, „in elk geval mag je zoo
tegen niemand spreken. Je hebt het nu tegen mij gedaan, en dat kan
geen kwaad. Doe het nooit tegen iemand anders.… zelfs niet tegen
Fournier.”
Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade

Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.

Let us accompany you on the journey of exploring knowledge and

personal growth!

textbookfull.com