Download the Full Version of ebook for Fast Typing at ebookmass.

com

Biology of Cardiovascular and Metabolic Diseases

1st Edition Chaya Gopalan

https://ebookmass.com/product/biology-of-cardiovascular-and-
metabolic-diseases-1st-edition-chaya-gopalan/

OR CLICK BUTTON

DOWNLOAD NOW

Download More ebook Instantly Today - Get Yours Now at ebookmass.com

 Recommended digital products (PDF, EPUB, MOBI) that
you can download immediately if you are interested.

The impact of nutrition and statins on cardiovascular

diseases Lordan

https://ebookmass.com/product/the-impact-of-nutrition-and-statins-on-
cardiovascular-diseases-lordan/

ebookmass.com

Molecular, Cellular, and Metabolic Fundamentals of Human

Aging Evandro Fei Fang

https://ebookmass.com/product/molecular-cellular-and-metabolic-
fundamentals-of-human-aging-evandro-fei-fang/

ebookmass.com

Medicinal Spices and Vegetables from Africa: Therapeutic

Potential against Metabolic, Inflammatory, Infectious and
Systemic Diseases Victor Kuete
https://ebookmass.com/product/medicinal-spices-and-vegetables-from-
africa-therapeutic-potential-against-metabolic-inflammatory-
infectious-and-systemic-diseases-victor-kuete/
ebookmass.com

Encyclopedia of Cardiovascular Research and Medicine 1st

Edition Douglas B. Sawyer

https://ebookmass.com/product/encyclopedia-of-cardiovascular-research-
and-medicine-1st-edition-douglas-b-sawyer/

ebookmass.com
Taxonomic Guide to Infectious Diseases: Understanding the
Biologic Classes of Pathogenic Organisms 2nd Edition And
Cancer Biology) Berman
https://ebookmass.com/product/taxonomic-guide-to-infectious-diseases-
understanding-the-biologic-classes-of-pathogenic-organisms-2nd-
edition-and-cancer-biology-berman/
ebookmass.com

Principles of Cancer Biology 1st Edition

https://ebookmass.com/product/principles-of-cancer-biology-1st-
edition/

ebookmass.com

ESC Textbook of Cardiovascular Nursing

https://ebookmass.com/product/esc-textbook-of-cardiovascular-nursing/

ebookmass.com

Comprehensive Review of Infectious Diseases 1st Edition

Andrej Spec

https://ebookmass.com/product/comprehensive-review-of-infectious-
diseases-1st-edition-andrej-spec-2/

ebookmass.com

Comprehensive Review of Infectious Diseases 1st Edition

Andrej Spec

https://ebookmass.com/product/comprehensive-review-of-infectious-
diseases-1st-edition-andrej-spec/

ebookmass.com
BIOLOGY OF CARDIOVASCULAR
AND METABOLIC DISEASES
 BIOLOGY OF
CARDIOVASCULAR
AND METABOLIC
DISEASES
CHAYA GOPALAN, PH.D., FAPS
Department of Applied Health, School of Education, Health & Human Behavior;
Department of Nurse Anesthesiology, School of Nursing, Southern Illinois University Edwardsville,
Edwardsville, IL, United States

ERIK KIRK, PH.D.

Department of Applied Health, School of Education, Health & Human Behavior,
Southern Illinois University Edwardsville, Edwardsville, IL, United States
Academic Press is an imprint of Elsevier
125 London Wall, London EC2Y 5AS, United Kingdom
525 B Street, Suite 1650, San Diego, CA 92101, United States
50 Hampshire Street, 5th Floor, Cambridge, MA 02139, United States
The Boulevard, Langford Lane, Kidlington, Oxford OX5 1GB, United Kingdom
Copyright © 2022 Elsevier Inc. All rights reserved.
No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or
mechanical, including photocopying, recording, or any information storage and retrieval system, without
permission in writing from the publisher. Details on how to seek permission, further information about the
Publisher’s permissions policies and our arrangements with organizations such as the Copyright Clearance
Center and the Copyright Licensing Agency, can be found at our website: www.elsevier.com/permissions.
This book and the individual contributions contained in it are protected under copyright by the Publisher (other
than as may be noted herein).
Notices
Knowledge and best practice in this field are constantly changing. As new research and experience broaden our understanding,
changes in research methods, professional practices, or medical treatment may become necessary.

Practitioners and researchers must always rely on their own experience and knowledge in evaluating and using any
information, methods, compounds, or experiments described herein. In using such information or methods they should be
mindful of their own safety and the safety of others, including parties for whom they have a professional responsibility.
To the fullest extent of the law, neither the Publisher nor the authors, contributors, or editors, assume any liability for
any injury and/or damage to persons or property as a matter of products liability, negligence or otherwise, or from any use
or operation of any methods, products, instructions, or ideas contained in the material herein.

Library of Congress Cataloging-in-Publication Data

A catalog record for this book is available from the Library of Congress
British Library Cataloguing-in-Publication Data
A catalogue record for this book is available from the British Library
ISBN 978-0-12-823421-1

For information on all Academic Press publications

visit our website at https://www.elsevier.com/books-and-journals

Publisher: Stacy Masucci

Acquisitions Editor: Katie Chan
Editorial Project Manager: Billie Jean Fernandez
Production Project Manager: Omer Mukthar
Cover Designer: Christian J. Bilbow

Typeset by STRAIVE, India

 Dedication

To my family and students who have inspired me in my teaching and writing.

– Dr. Chaya Gopalan

To my family, mentors, and the many students I have had the privilege to teach.
– Dr. Erik Kirk
 Preface

Teaching health science majors about the found that the choices were minimal. Some
biology of cardiovascular and metabolic excellent pathophysiology books go into
disease in a straightforward yet concise great detail over various diseases, but these
way has always been our passion. It is essen- textbooks are too advanced for an introduc-
tial for students who would work in health tory course. We also found that they contain
care to learn about the significant cardiovas- many details over conditions that, although
cular and metabolic diseases they would en- necessary, were not very common. Therefore
counter in their careers. In addition, students we decided to develop an introductory text-
must have a good understanding of the book focused on the more common cardio-
many metabolic pathways/mechanisms as- vascular and metabolic diseases in the
sociated with these conditions to provide health sciences. Many conditions are not in-
quality support. For example, only recently cluded, but the goal in this introductory book
have we learned about the role of inflamma- is to focus on the more common diseases and
tion and the interaction with specific genes in be as clear yet concise in the approach. We
contributing to various diseases. It is also vi- feel we have accomplished that goal with
tal for students to understand how diet and this textbook. We hope you and your stu-
exercise could prevent or treat these condi- dents do too!
tions. These are just some of the critical areas
for health science students to learn as they
will someday work in various areas such as
Organization
exercise science, nutrition, dietetics, medi-
cine, nursing, physical therapy, occupational
therapy, and athletic training, among others. The book is organized into two units: Car-
diovascular diseases and metabolic diseases.
While the amount and type of treatment vary
Each contains chapters relevant to these two
by profession, all health professionals have
units. To help with the comprehension of the
patients with one or more common condi-
material, the authors have included various
tions. We strongly feel that health science
features and aids to reinforce concepts and
students would benefit by having a basic un-
enhance learning. The following is an over-
derstanding of the more common cardiovas-
view of each feature and aid:
cular and metabolic diseases. Even if they are
not directly treating the condition(s), practi- Chapter objectives: Objectives are listed at
tioners should still understand how and the beginning of each chapter to help
why they developed since many of their pa- identify key concepts.
tients will have these conditions. However, Illustrations and figures: Numerous
upon researching the best textbook for a illustrations, figures, charts, and
basic understanding of the more common tables clarify and enhance the essential
cardiovascular and metabolic diseases, we concepts and information.

xiii
 About the authors

Dr. Chaya Gopalan received her bache- received several grants, including an
lor’s and master’s degrees from Bangalore NSF-IUSE, an NSF-STEM Talent Expansion
University, India, and PhD from the Univer- Program, and the APS Teaching Career En-
sity of Glasgow, Scotland, for her research on hancement awards.
opioid peptides in the regulation of the re- Besides teaching and research, Dr.
lease of luteinizing hormone. She continued Gopalan enjoys mentoring not only her stu-
her work on galanin and other neuropep- dents but also her peers. She regularly con-
tides as a postdoctoral research fellow at ducts workshops and participates in panel
Michigan State University. Dr. Gopalan discussions related to higher education. Dr.
wanted to follow her passion for teaching. Gopalan is very active in the teaching section
It started as an adjunct position at Maryville of the APS and has served on many commit-
University in St. Louis, which led to tenure- tees. She has published numerous manu-
track positions at St. Louis Community scripts and case studies and contributed
College and St. Louis College of Pharmacy, several textbook chapters and question
and now at Southern Illinois University banks for textbooks and board exams.
Edwardsville (SIUE). She has been teaching Dr. Erik Kirk received his bachelors from
in the areas of anatomy, physiology, and Drury University and his PhD from the Uni-
pathophysiology at both graduate and un- versity of Kansas. His research and clinical
dergraduate levels for health professional experience are in the areas of exercise, metab-
programs. Dr. Gopalan has been practicing olism, and obesity. Dr. Kirk is Certified Clin-
evidence-based teaching using team-based ical Exercise Physiologist through the
learning, case-based learning, and most re- American College of Sports Medicine and a
cently, the flipped classroom methods. Be- Certified Strength and Conditioning Special-
sides her passion for teaching, Dr. Gopalan ists and Certified Personal Trainer through
has kept up with lab research in neuroendo- the National Strength and Conditioning As-
crine physiology. Currently, she is working sociation. Dr. Kirk teaches courses in ad-
on two research projects: one on the role of vanced exercise physiology, cardiovascular
gonadal steroid hormones in the sexual di- and respiratory physiology, biology of car-
morphism of the brain and the other on obe- diovascular and metabolic diseases, and
sity, intermittent fasting, and physical and pathophysiology and treatment of obesity.
mental exhaustion. Dr. Gopalan has received Dr. Kirk’s research interest involves evaluat-
many teaching awards, including the Arthur ing how obesity contributes to cardiovascular
C. Guyton Educator of the Year Award from and metabolic diseases. His work focuses on
the American Physiological Society (APS), understanding the normal adipose tissue
Outstanding Two-Year College Teaching physiology, the alterations in fat metabolism
Award by the National Association of Biol- associated with obesity and diabetes, and
ogy Teachers, and Excellence in Undergrad- how weight loss improves the metabolic
uate Education Award by SIUE. She has also problems caused by obesity. He is also

xi
 C H A P T E R

1
The heart

O U T L I N E

1.1 Introduction 2 1.11 Membrane potentials in cardiac

contractile cells 16
1.2 Location of the heart 2
1.11.1 Comparative rates
1.3 The pericardium 2 of conduction system firing 17
1.4 Layers of the heart wall 3 1.12 Electrocardiogram 19
1.5 External anatomy of the heart 4 1.13 Cardiac cycle 20
1.13.1 Phases of the cardiac cycle 21
1.6 Internal anatomy of the heart 6
1.6.1 Chambers of the heart 6 1.14 Heart sounds 24
1.7 Cardiac muscle and electrical 1.15 Heart rate, stroke volume,
activity 11 and cardiac output 25
1.7.1 Structure of cardiac muscle 11 1.15.1 Heart rate 25
1.15.2 Stroke volume (SV) 26
1.8 Cardiac muscle metabolism 13
1.15.3 Preload 26
1.9 Conduction system of the heart 13 1.15.4 Contractility 27
1.9.1 Sinoatrial node 14 1.15.5 Afterload 27
1.9.2 Atrioventricular node 14 1.15.6 Cardiac output 28
1.9.3 Atrioventricular bundle 1.15.7 Cardiac reserve 29
(bundle of His), bundle branches,
1.16 Cardiovascular centers 29
and Purkinje fibers 14
References 32
1.10 Membrane potentials in cardiac
conductive cells 15

Biology of Cardiovascular and Metabolic Diseases 1 Copyright # 2022 Elsevier Inc. All rights reserved.
https://doi.org/10.1016/B978-0-12-823421-1.00011-1
2 1. The heart

OBJECTIVES
• Review the location, size, and external a • Highlight the events that occur in a normal
anatomy of the heart. cardiac cycle beginning with the
• Locate the internal details of the heart depolarization of the pacemaker cells and
including the chambers, valves, and layers ending with the next round of pacemaker
within the wall. depolarization. Correlate the electrical events
to the mechanical, pressure, and blood
• Follow the flow of blood that reaches the
volume changes that occur in one complete
heart in a step-by-step manner until it ejects
cardiac cycle.
blood.
• Explain how cardiac output is measured.
• Summarize the characteristics of the cardiac
Describe how each component of cardiac
muscle fiber.
output is regulated.
• Compare the electrical activity within a
• State the Frank-Starling law of the heart.
cardiac conductive (pacemaker) cell to that of
a cardiac contractile cell. • Define preload and afterload.
• Locate the parts of the cardiac conduction • Compare the mechanisms by which the
system. Name the normal pacemaker of the parasympathetic and sympathetic nervous
heart. systems affect cardiac output.
• Define the P wave, QRS complex, T wave, PR
and ST segments, and PR and QT intervals in
a normal electrocardiogram.

1.1 Introduction

A human heart pumps approximately 108,000 times per day, more than 39 million times in
1 year, and nearly 3 billion times during a 75-year life span at the normal heart rate (HR) of
75 beats per minute (bpm). Each chamber of the heart ejects approximately 70 mL of blood per
contraction in a resting adult. This would equal to 5.25 L of blood per minute and approxi-
mately 14,000 L per day. Over 1 year, this would equal to 10,000,000 L or 2.6 million gallons
of blood sent through roughly 60,000 miles of vessels.

1.2 Location of the heart

The heart is situated within the thoracic cavity, medially between the lungs, in a dedicated
space known as the mediastinum (Fig. 1.1). The heart is separated from the other structures
within the mediastinum by a tough membrane known as the pericardium, or pericardial sac,
which sits in its own space known as the pericardial cavity.

1.3 The pericardium

The pericardium, which translates as “around the heart,” is a double-layered connective

tissue membrane that surrounds the heart like a sac and, therefore, is also called as a
 1.4 Layers of the heart wall 3
FIG. 1.1 Location of the heart in the thoracic cav-
ity [1]. The heart is situated within the thoracic cav-
ity, medially between the lungs in the mediastinum.

pericardial sac (Fig. 1.2). The outer sturdy parietal pericardium consists of dense connective
tissue that protects the heart and maintains its position within the thoracic cavity. The inner
visceral pericardium, or epicardium, is attached to the heart and is part of the heart wall.
There is a space between the visceral pericardium and the parietal pericardium and is re-
ferred to as the pericardial cavity. The pericardium secretes a small amount of serous fluid
that fills the pericardial cavity and coats the two pericardial layers which serves as a lubricant
to reduce friction as the heart expands and contracts.

1.4 Layers of the heart wall

The wall of the heart is composed of three layers of unequal thickness. From superficial to
deep, these layers are the epicardium, myocardium, and endocardium (see Fig. 1.2). The out-
ermost layer, the epicardium, is also the innermost layer of the pericardium, the visceral peri-
cardium. The thickest layer of the heart is the myocardium. As the name suggests, the
myocardium consists of cardiac muscle fibers along with its supply of blood vessels and
nerve fibers to help the heart pump blood. It is the contraction of the myocardium that pumps
blood through the heart and into the major arteries to be distributed throughout the body. As
shown in the figure (Fig. 1.3), the pattern is unique to cardiac muscle where the muscle fibers
swirl and spiral around the chambers of the heart and form a figure 8 pattern between the
atria and the ventricles. This swirling pattern allows the heart to withstand stress and pump
blood effectively.
4 1. The heart

FIG. 1.2 Pericardial membranes and layers of the heart wall [2].

Although the ventricles on the right and left sides pump the same amount of blood per
contraction, the muscle of the left ventricle is much thicker compared to the right because
the left ventricle must generate a very high pressure to overcome resistance required to pump
blood into the long systemic circuit. On the other hand, the right ventricle does not need to
generate as much pressure since the pulmonary circuit is shorter and provides less resistance.
Fig. 1.4 illustrates the differences in muscular thickness between the two ventricles. The in-
nermost layer of the heart wall, the endocardium, is a thin layer of connective tissue. The en-
docardium lines the chambers and covers the heart valves.

1.5 External anatomy of the heart

The adult heart weighs approximately 250–350 g (9–12 oz) and measures 12 cm (5 in.) in
length, 8 cm (3.5 in.) wide, and 6 cm (2.5 in.) in thickness. A well-trained athlete may have a
considerably larger heart since exercise results in the addition of muscle proteins to pump
more blood. It is important to note, however, that the thickened heart is not always due to
 1.5 External anatomy of the heart 5
FIG. 1.3 Musculature of the heart [3]. The
swirling pattern of cardiac muscle tissue con-
tributes significantly to the heart’s ability to
pump blood effectively.

FIG. 1.4 Differences in the right and left ventricular muscle thickness [4].

exercise. It can result from abnormal conditions such as hypertrophic cardiomyopathy,

which may cause sudden death in apparently otherwise healthy young people.
The heart is broader at the superior surface and is referred to as the base which tapers off at
the apex (see Fig. 1.5). The base is at the level of the third costal cartilage whereas the apex is
between the fourth and fifth ribs. Cardiac muscle (myocardium) is nourished from the right
and left coronary arteries. These arteries branch off into smaller and smaller arteries, deliv-
ering oxygenated blood and nutrients to the myocardium.
6 1. The heart

Ascending Aorta
(to head and arms)

Superior vena cava Aorta

Base
Pulmonary artery Pulmonary artery
(to right lung) (to left lung)

Right atrium Left atrium

Right pulmonary veins Left pulmonary veins

(from right lung) (from left lung)

Right coronary artery Left coronary artery

Right ventricle Left ventricle

Inferior vena cava Apex

Descending aorta
(to lower body)
FIG. 1.5 External anatomy of the anterior part of the heart [5].

1.6 Internal anatomy of the heart

The heart is divided into four chambers by the septa, or walls. Located between the two
atria is the interatrial septum. The septum situated between the two ventricles is called
the interventricular septum. The interventricular septum is substantially thicker compared
to the interatrial septum to allow the ventricles to generate high pressure when they contract.
The atrioventricular septum, as the name suggests, is found between the atria and the ven-
tricles. It houses four openings that allow blood to move from the atria into the ventricles and
from the ventricles into the pulmonary trunk and aorta. Located in each of these openings
between the atria and ventricles is a valve, a specialized structure that ensures one-way flow
of blood. The valves between the atria and ventricles are known as the atrioventricular (AV)
valves (Fig. 1.6). The right AV valve is known as the tricuspid valve and the left AV valve is
known as the mitral valve.

1.6.1 Chambers of the heart

1.6.1.1 Right atrium
The right atrium receives deoxygenated blood from the systemic circulation. The two ma-
jor systemic veins, the superior and inferior venae cavae, and the large coronary vein called
the coronary sinus that drains the myocardium, empty into the right atrium (Figs. 1.5 and
 1.6 Internal anatomy of the heart 7
FIG. 1.6 Internal anatomy of the heart
[6]. This anterior view of the heart shows
the four chambers, the major vessels, and
their early branches, as well as the valves.
The presence of the pulmonary trunk and
aorta covers the interatrial septum, and
the atrioventricular septum is cut away
to show the atrioventricular valves. Ar-
rows represent flow of blood through the
heart.

1.6). The superior vena cava drains blood from regions above the diaphragm and the inferior
vena cava drains blood from areas below the diaphragm. The coronary sinus drains most of
the coronary veins that return systemic blood from the heart.

1.6.1.2 Right ventricle

The right ventricle receives blood from the right atrium through the tricuspid valve, a valve
found in the opening of the atrioventricular septum. When the right ventricle contracts, the
pressure within the ventricular chamber increases causing the blood to flow toward the pul-
monary trunk and the right atrium (Figs. 1.7 and 1.8). The tricuspid valve closes to prevent
any potential backflow into the right atrium.

1.6.1.3 Left atrium

After the exchange of gases between the alveoli and the pulmonary capillaries, oxygenated
blood returns to the left atrium via four pulmonary veins (Figs. 1.7 and 1.8). Most of the filling
occurs while the atria are relaxed.

1.6.1.4 Left ventricle

The blood from the left atrium flows into the left ventricle through the bicuspid (mitral)
valve which is situated in the opening of the atrioventricular septum on the left side of the
heart. The left ventricle ejects blood into the aorta through the aortic semilunar valve
(Figs. 1.7 and 1.8).
8 1. The heart

FIG. 1.7 A flow chart showing the circulation of blood through the heart as well as between the heart and the
lungs. White arrows within the heart and black arrows between boxes represent flow of blood through the heart. Blue
boxes indicate deoxygenated blood, red boxes indicate oxygenated blood, and purple boxes indicate sites of gas
exchange.

FIG. 1.8 Heart valves [7]. The atrioventricular valves include the tricuspid valve and mitral valve. The semilunar
valves are the pulmonary and mitral valves, https://www.heartandstroke.ca/heart-disease/conditions/valvular-
heart-disease

1.6.1.5 Valves of the heart

Valves are specialized structures that ensure one-way flow of blood. There are four valves
in total within the heart. The opening between the right atrium and right ventricle is guarded
by a tricuspid valve or the right AV valve. It consists of three flaps, or leaflets, made of en-
docardium along with additional connective tissue. Each flap of the valve is attached to strong
strands of connective tissue, the chordae tendineae (Figs. 1.9B and 1.10B). There are several
Discovering Diverse Content Through
Random Scribd Documents
 Met zijn gewonen sluipenden tred als dien van een beer op sokken,
de oogen spiedend rond slaande, ging hij 't bruggetje over en
vervolgde langzaam zijn weg, want hij was erg moe.

Eensklaps stond hij paalstil. Hoorde hij daar aan de overzijde der
beek achter 't hooge hakhout geen leven?

Er was geen twijfel aan.

Maar wat kon dat zoo laat nog zijn?

Voorzichtig als een speurhond sloop hij nader bij en zag nu de twee
vrienden druk met het net in de weer. Oogenblikkelijk herkende hij ze
en hij begreep ook wel, dat ze zich daar aan wetsovertreding
schuldig maakten. Bovendien zag hij, hoe bij iederen trek met het
net het aantal visschen vermeerderde. Grijnslachend mompelde hij:

"Gaan jelui je gang maar, hoor! Ik zal hier intusschen een poosje
zitten uitblazen."

Eerst toen hij bespeurde, dat onze twee visschers gingen eindigen,
begon hij te roepen:

"O jij schurken! Onbeschaamde vischdieven! Wacht maar een

oogenblik! Wacht! zeg ik je. 'k Beveel het je, overeenkomstig artikel
zóó en zóóveel van de Wet!"

De Laat en zijn vriend, in de meening dat veldwachter Van Braam

of de jachtopziener van 't kasteel Heiterloo die bedreigingen uitte,
namen In allerijl de vlucht. Dronken Hannes pakte de visschen met
het net mede en, ofschoon hij zwaar bevracht was, daar hij den
gebedelden voorraad ook nog te dragen had, toch moest hij telkens
stil staan en om de kostelijke grap grinniken.

Hijgend als een stoompaard bereikten onze twee visschers het

dorp. Erg ontdaan kropen zij onder de dekens, wat te gemakkelijker
viel, omdat hun overige huisgenooten al sinds geruimen tijd in diepe
rust waren. Ze konden echter den slaap niet vatten.
 {Illustratie: ... en blijft nu en dan staan luisteren ... (Pag. 113).}

Van achteren speet het hun, dat ze zich door den mooien avond en
de gunstige gelegenheid hadden laten verlokken om uit visschen te
gaan.

De smid vroeg zich bezorgd af, wat daarvan wel 't gevolg zou zijn.
De mogelijkheid bestond toch, dat niet alleen de heer van Heiterloo,
maar ook al de boeren die pachters van dezen grondeigenaar
waren, in 't vervolg zijn smidse zouden vermijden. In dat geval zou
jaar op jaar de schade aanmerkelijk wezen. Zonder last en
onaangenaamheden zou 't stellig niet afloopen, meende hij. De
jachtopziener Vervoort was een algemeen gehaat en gevreesd
heerschap, die 't in hem gestelde vertrouwen meer dan eens op een
schandelijke wijze misbruikt had, door onschuldige lieden achter slot
en grendel te helpen. Hij zou ook deze zaak stellig niet maar blauw-
blauw laten.

Ruim een kwartier zou Verhoeven aldus hebben liggen peinzen,

toen hij eensklaps tot zijn groote ontsteltenis een luid kloppen op 't
venster van zijn slaapvertrek hoorde, 't welk hem deed opschrikken.

Hij hield den adem in en bleef ingespannen in 't bed zitten

luisteren.

Spoedig werd het kloppen herhaald.

Toen vermande hij zich en vroeg luid:

"Wie is daar?"

Een grove stem van buiten antwoordde:

 "'t Spijt me baas, maar 'k heb onaangenaam nieuws voor je: 'k
moet namelijk rapport van je maken!"

"'t Was de eerste maal en 't zal ook de laatste maal zijn,"
verzekerde deemoedig de smid, die intusschen opgestaan en naar 't
raam toegekomen was.

"Zóó waarlijk! Dan ben je er al dadelijk leelijk ingeloopen! Weet je

wat? Schuif vlug het raam op en geef me een rijksdaalder. In dat
geval zal ik zorgen, dat de zaak geheim blijft."

De smid haastte zich om aan dit bevel te voldoen en legde zich

toen weer ter rust, blij dat de zaak voor hem zulk een gunstige
wending genomen had. Maar 't was toch een dure pret voor hem
geweest.

Hannes streek den rijksdaalder op, gaf brommend den raad dat
zoo iets nooit weer gebeuren moest en spoedde zich toen naar de
woning van De Laat, waar hij met het gewenschte gevolg dezelfde
comedie speelde.

De twee vrienden moesten nu een nieuw net koopen en ze waren

nog bovendien ieder een rijksdaalder kwijt.

De vagebond wist het gekaapte net in een naburig stadje

voordeelig van de hand te doen.

Toen had hij geld.

De gelegenheid was gunstig.

Het weder was uitlokkend.

Hij nam derhalve den dikken knuppel, die hem voor wandelstaf
diende, ter hand, snoof de lucht op als een beer die zijn prooi ruikt,
draaide zich op zijn breede, plompe voeten, die in vuile, erg
havelooze schoenen staken en vrij veel overeenkomst vertoonden
met de klauwen van een beer, naar 't Oosten, naar 't Westen en naar
't Zuiden en stapte toen in de beste stemming voort waarheen de
omstandigheden hem voeren zouden, zóó kordaat als ware hij van
plan geweest een reis om de wereld te ondernemen.

XIV.
Een vader, op weg om zijn zoon te zoeken.

Eenige jaren zijn er weer verloopen.

't Is een sombere herfstavond.

In gedachten bevinden we ons in een nauwe, donkere straat van

één onzer kleine steden, waar aan weerszijden de hooge huizen
zich spookachtig afteekenen tegen de donkere lucht.

De straat is bevloerd met groote keien, waarover men slechts

moeilijk kan voortgaan, omdat ze bij iederen stap de voeten knellen
en pijnigen.

Slechts hier en daar flikkert een lantaarn, die de naaste omgeving

maar gebrekkig verlicht.
 De bejaarde man, die daar gebogen en hijgend voor ons uit gaat,
stoot zich tengevolge van zijn sloffenden gang telkens weer aan de
ruwe steenen.

Hij leunt zwaar op zijn stok. Blijkbaar is hij zeer vermoeid. En dat is
ook waarlijk geen wonder. Hij heeft toch al een lange, bezwaarlijke
reis achter den rug.

't ls onze oude kennis, de zaadhandelaar De Laat.

Wat heeft hij, zoo laat, nog in deze nauwe, donkere straat te doen?

Schuw kijkt hij telkens om zich heen.

Spiedend neemt hij de huizenrijen aan weerskanten in

oogenschouw en blijft nu en dan staan luisteren naar 't gerucht, dat
daar binnen gehoord wordt.

Enkele huizen zien er vrij wat deftiger uit dan al de overige. Voor de
breede ramen hangen kleurige gordijnen en er binnen hoort men
een luidruchtige dansmuziek. Door de openstaande deuren werpt hij
spiedende blikken in de helder verlichte gang. Maar als de portier
hem beleefd doch dringend uitnoodigt om binnen te komen,
verwijdert hij zich snel en met teekenen van schrik en afschuw.

De arme man zoekt zijn zoon, zijn Steven, die vóór eenige dagen
de ouderlijke woning verliet en van wien men sedert niets meer
vernam.

En tegelijk met hem is ook Dronken Hannes verdwenen.

In den laatsten tijd gebeurde 't, helaas! wel meer, dat hij een heelen
nacht buitenshuis doorbracht, maar zóó lang als nu is hij toch nog
nooit weggebleven.

Zijn moeder is al sinds weken ziek en tobt aldoor over 't lot van
haar éénigen zoon. Als hij niet thuis is, heeft ze rust noch duur.
 Sinds den vroegen morgen is De Laat al op 't pad. Nu is hij koud en
doodmoe. Zijn schoenen zijn erg bemodderd. Geen zonnestraal
heeft zijn weg vervroolijkt. De lucht was donker bewolkt en dreigde
met regen. Er woei een koude, vochtige wind.

Het water in de slooten en beken stond buitengewoon hoog en was

op sommige plaatsen buiten de oevers gevloeid, het had de lage
weiden en heidevelden en hier en daar zelfs de wegen overstroomd.

Aldoor verder ging de reis.

Hij heeft den moed niet, om zonder zijn jongen in huis terug te
komen, overtuigd als hij is, dat zijn vrouw dan doodelijk ongerust
worden zou.

Maar hoe zou hij hem vinden?

Voor wie iets of iemand zoekt, is de wereld zoo verbazend groot en

zijn er zooveel wegen, waarvan telkens weer nieuwe wegen
uitloopen. Onder deze omstandigheden wordt het zoeken haast een
hopeloos werk.

De Laat kende al de wegen uit den omtrek. In alle wind en weer

was hij er over voortgespoed. Plassen had hij doorwaad, koude en
hitte moedig doorstaan, want hem kwelden zorgen noch verdriet en
hij had hoop op vertrouwen in de toekomst.

Zijn handel ging zeer voordeelig en de som, die hij en zijn vrouw
konden besparen, werd met ieder jaar grooter.

Hoe schoon, hoe licht en blij had toen hem en zijn brave vrouw de
toekomst geschenen!

En nu was alles zoo geheel anders geworden.

De zoon, op wien hun hoop gebouwd was, had de ouderlijke

woning verlaten, om in gezelschap van een gewoon vagebond de
wereld in te gaan, misschien wel om met dezen in 't vervolg als een
straatslijper rond te zwerven. En dat, terwijl hij zijn hulp in de zaak
telkens meer behoefde, want met het klimmen zijner jaren viel 't
reizen hem steeds moeilijker. En in plaats dat de zoon nu voor de
zaak, die ook dezen in staat stelde om in betrekkelijke welvaart te
leven, op reis zal gaan, moet de vader zijn huis verlaten om hem te
zoeken en zijn zieke vrouw aan de zorg van Tonia toevertrouwen.

Nu, het bedaarde, schrandere, werkzame meisje is dat vertrouwen

wel waardig.

Als de arme moeder zich bezorgd toonde over de toekomst van

haar zoon, — en dat was telkens weer 't geval, — dan wist ze haar
beter dan iemand anders gerust te stellen en de goede
verwachtingen weer in haar te wekken, die ze vroeger van haar kind
had gekoesterd.

Moeder De Laat werd steeds meer aan haar verstandig en

vriendelijk buurmeisje gehecht en ze verlangde iederen dag naar het
uur, waarop ze gewoonlijk kwam opdagen.

De weg naar hier was vader De Laat erg lang gevallen. Zoo
vreemd, zoo treurig eenzaam hadden hem de vroeger zoo
vriendelijke wegen en paden geschenen.

Wanneer hij op zijn handelsreizen daar voorbijkwam, groette hem

iedereen en wisselde hij met de meesten eenige vriendelijke
woorden.

Nu poogde hij geheel alleen en onopgemerkt zijn reis te vervolgen.

Dat was niet gemakkelijk.

Op schier iederen akker waren nu de lieden met den

aardappelenoogst bezig.

Uit de huizen, waar hij voorbijging, kwamen bekende vrouwen naar

buiten; sommige om water te putten, andere om de wasch te
verzorgen of eenig ander werk te verrichten.

Als hij ze zag, die bekende gezichten, en bedacht hoe vriendelijk

ze hem altijd hadden welkom geheeten, schaamde hij zich diep, hen
nu zonder groeten voorbij te moeten gaan.

Want hij was overtuigd dat ze, zoodra ze hem zagen, hem zouden
uitnoodigen om binnen te komen, wat uit te rusten en, — evenals
vroeger, — een kop koffie met een boterham te nuttigen. En hij was
verzekerd, dat dan haar eerste vraag wezen zou: "Hoe komt u zoo
hier? — We hebben u in zoo langen tijd niet in deze buurt gezien."
En verder zouden ze vragen naar den welstand van vrouw en zoon
en wat de laatste zou worden: of hij ook voor den zaadhandel, dan
wel voor een handwerk of eenig vak van studie werd opgeleid.

De zielsbedroefde vader poogde zich dan achter 't kreupelhout ter

zijde van den weg te verbergen en zoo dit niet mogelijk was, sloop
hij voorbij, de oogen ten gronde gericht en zonder te groeten, in de
hoop van niet opgemerkt, in ieder geval niet herkend te worden.

Sommige merkten hem niettemin op en wanneer er dan twee of

meer bij elkander waren, hoorde hij haar zacht tegen elkaar zeggen:

"Lieve deugd, wat is die hupsche, vroolijke man treurig veranderd!

Wat is hij erg geouderd! Men zou hem haast niet weerom kennen."

Op verschillende plaatsen passeerde hij jongens en meisjes, die

hun koe langs de wegen hoedden. Ze kenden echter niet den
bejaarden, vermoeiden man, die daar sloffend kwam voorbijgaan en
die hen geregeld vroeg:

"Is je hier vandaag of gisteren of eergisteren niet een jongmensch

gepasseerd in gezelschap van een bejaard persoon, die zoo'n
ruigen pijekker aan had?"

Op die wijze had hij eenige uren na den middag 't geluk, zijn jongen
op 't spoor te komen.
 "Eergisterenmorgen zijn hier twee zulke lui voorbij gekomen,"
verzekerde hem een kleine koeherder. "Ze gingen gearmd en
zwaaiden van links naar rechts, precies of ze dronken waren."

"Dom toch, dat ik daaraan niet eer gedacht heb!" mompelde de

vader en haastte zich, den weg naar de stad in te slaan, die
intusschen nog uren ver verwijderd was.

En gelijk we bij 't begin van dit hoofdstuk reeds mededeelden, — hij
bereikte eerst vrij laat in den avond het doel van zijn treurigen tocht,
een tocht die hem zou blijven heugen, al werd hij ook honderd jaar
oud.

Zoo had vader de Laat dan nu de stad bereikt. Maar voor iemand,
die er een geliefd kind moest opsporen, is zelfs een kleine stad
verbazend groot.

Intusschen begreep hij dat zijn jongen, nu hij Dronken Hannes tot
kameraad had, in geen geval in een zoogenaamde fatsoenlijke buurt
moest gezocht worden.

Hij wendde zich derhalve terstond tot de achterbuurt, waar we hem

zooeven ontmoetten en waarin hij tot dusver nog nooit een voet
gezet had.

Eindelijk bleef hij poozen voor een herberg, die met de voorzijde
naar een grootere straat gekeerd stond.

Hij luisterde ademloos toe.

Daar binnen klonk een luidruchtig gepraat en gelach.

De stem van zijn zoon meende hij luid boven die der anderen uit te
hooren.

Terwijl hij nog in beraad stond, of hij hier al of niet zoo te zeggen
met de deur zou komen in huis vallen, trad er een eenvoudig, doch
zindelijk gekleede vrouw met een knap, vriendelijk gezicht naar
buiten.

Ze bleef op de stoep staan.

"Hè!" zei ze, zich tot De Laat wendend, "'t is daar binnen bij die
dranklucht en dien tabakswalm op den duur niet om uit te houden!"

De Laat begreep, dat het de waardin was. Hij zei derhalve met een
toonlooze stem:

"'t Schijnt er in uw herberg druk te wezen vanavond, juffrouw!"

En terwijl hij dit zeide, beefde hij alsof hij de koorts had. Geen
wonder.

Hij herkende nu heel duidelijk de stem van zijn zoon, die op een
kommandotoon iets scheen te gebieden.

Daarop volgde een dof gebrom als van een beer, toen een
herhaald gebons op de planken vloer en eindelijk een daverend
gejuich en handgeklap.

"O ja!" antwoordde de waardin, "'t gaat er nu een paar avonden al

zeer luidruchtig toe. Gisteravond kwam hier zoo'n ruwe kerel met
een harigen pijekker aan en een ruwe muts op, zijn intrek nemen en
hij had een jongmensch van een goede achttien jaar bij zich, die,
naar zijn kleeding en zijn voorkomen te oordeelen, in 't geheel niet
bij hem past. En die twee maken daar binnen nu de poppen aan 't
dansen. Kent u dat jonge mensch bijgeval?"

"Ja! Is u de waardin hier?"

"Precies geraden! Hoe vraagt u dat zoo?"

"Dan begrijp ik waarlijk niet, hoe u er toe komen kunt om zulke

brooddronken lieden in uw herberg te laten den baas spelen. Als ik
in uw plaats ware, liet ik dat soort lui zonder omwegen buiten de
deur zetten."
 "Van den baas spelen is hier in 't minst geen spraak," antwoordde
de kasteleines fier. "Die oude, dien je daar zoo leelijk hoort
brommen, loopt nu op handen en voeten door de gelagkamer en
speelt voor beer. En dat doet hij zóó natuurlijk, dat men om zijn
potsen lachen moet, of men wil of niet. Het jonge mensch speelt
voor berenleider. Hij houdt zijn ruigen kameraad vast aan een dik
touw en laat hem dansen. Gisteravond ging de oude languit op den
rug op den vloer liggen en liet één der gasten op zijn buik staan. En
toen 't hem begon te vervelen, deed hij dezen door een gezwinde
intrekking en uitzetting der buikspieren een buiteling maken, zoodat
hij onder de biljarttafel terecht kwam en in den eersten opslag van
toeten noch blazen wist. "Die is van de plank gewiepst!" riep hij
zegevierend. Er kwam geen einde aan de toejuichingen der gasten,
terwijl 't jonge mensch, dat met moeite van onder 't biljart kwam te
voorschijn kruipen, door de anderen werd in 't ootje genomen.

Dit spelletje wordt nu ook weer vertoond en de gasten vermaken er

zich kostelijk mee. Als het is afgeloopen, heft de beer zich weder log
en plomp overeind en 't jonge mensch, dat hem gezelschap houdt,
roept:

"Het eerste bedrijf is af. De kunst moet beloond worden! Als ieder
een kleinigheid bijdraagt, zijn ze alle twee geholpen: de berenleider
en de beer!"

En de bezoekers tasten in hun beurzen en de rojaalsten onthalen

de beide potsenmakers nog bovendien op een borrel of een glas
bier.

Dan begint het tweede bedrijf.

Het jonge mensch loopt op handen en voeten zoo verbazend vlug

door de gelagkamer heen en weer, dat het verwonderlijk is om te
zien. Wie gewoon op zijn voeten loopt, kan hem nog haast niet
bijhouden. Dan buitelt hij verscheidene malen achtereen over zijn
hoofd. Vervolgens gaat hij op 't hoofd staan, — eerst op den vloer.
En de hond dien ze bij zich hebben, — een oud, leelijk mormel, ze
noemen hem Fannie, — nu, die hond dan wipt op kommando heel
netjes tusschen de in de lucht geheven beenen van 't jonge mensch
door. 'k Geloof haast, dat ze nu juist tot daar toe met hun voorstelling
gevorderd zijn. Hoor maar, hoe ze 't uitschateren! Hoor ze eens in de
handen klappen! Maar 't spel zal nog vrij wat komieker worden. 't
Jonge mensch klimt vervolgens op een tafel en gaat ook daarop op
zijn hoofd staan, zoodat zijn beenen hoog in de lucht staan. En
ofschoon dit zooveel moeilijker te doen is, toch springt ook nu de
hond er op kommando flink weg door heen. En als dit eenige malen
geschied is, roept de oude, die voor beer gespeeld heeft:

"Het tweede bedrijf is afgeloopen. Gedenk de arme kunstenaars!

Ieder moet wat verdienen: ook wij kunnen onmogelijk van den wind
leven, ofschoon we 't al vaak genoeg geprobeerd hebben. Wees
daarom voor dezen keer een beetje rojaal, mijn lieve menschen en
bedenk wel, dat het zaliger is te geven, dan te ontvangen!"

Op die manier pratende gaat hij met zijn ruige muts rond en
ontvangt centen, stuivertjes en zelfs enkele dubbeltjes.

Dan komt het derde bedrijf.

Het jonge mensch leent van een der gasten een fiets en maakt
daarop allerlei kunsten. Hij rijdt er op rondom de biljarttafel, om
gewone tafels en stoelen heen; om kort te gaan: ook in dit opzicht
volbrengt hij verbazende toeren. Hij is een echte waaghals en 't zou
me volstrekt niet verwonderen, zoo hij op die manier nog eens een
ongeluk kreeg."

Wie beschrijft de gewaarwordingen van den armen vader, die eens

zulke groote verwachtingen koesterde van zijn zoon en nog steeds
was blijven hopen, dat hij eens de steun van zijn ouderdom wezen
zou, nu hij van deze vrouw moest vernemen dat zijn Steven in
gezelschap van Dronken Hannes haast net als een gewone
bedelaar giften inzamelde bij 't meest alledaagsche herbergpubliek.

Sprakeloos van droefheid bleef hij daar als aan den grond geboeid
staan.
 De spraakzame kasteleines verwonderde zich over den indruk,
dien haar verhaal op den vreemdeling gemaakt had. En daar deze
bleef zwijgen, vervolgde zij:

"U meent misschien, dat we een goed werk zouden doen, als we
voor dit soort menschen onze herberg gesloten hielden.

Toch is juist het tegendeel 't geval.

Zoolang de klanten enkel pleizier maken, is 't voor alle partijen

beter, dat we ze laten begaan.

Door zooveel mogelijk den teugel te vieren, voorkomt men

opstootjes. Het ongeluk van veel jongelieden, ja zelfs van bejaarde
menschen is, dat ze geen gezellig, ja soms in 't geheel geen thuis
hebben. En zoo we hen hier de deur wijzen, loopen ze gevaar van in
gelegenheden te belanden, waar ze nog vrij wat erger middelen van
tijdpasseering en verstrooiing zullen vinden en gevaar loopen om
met hun beurs tevens hun gezondheid kwijt te raken."

"Hebt u zelf ook kinderen?" vroeg hierop De Laat met een

toonlooze stem.

"Ja we hebben een jongen en een meisje!" antwoordde ze, terwijl

een glans van geluk haar gelaat verhelderde.

"Zijn die op 't oogenblik ook daar in de gelagkamer?"

"Welneen! Ze hebben een afkeer van zulke ruwe tooneelen. Onze

zoon is op een handelskantoor werkzaam. Hij past goed op, verdient
al negen gulden in de week en zijn chef heeft hem beloofd, binnen
kort zijn loon te zullen verhoogen. Ons meisje helpt mij in de
huishouding en ofschoon ze nog pas veertien jaar is, kan ze al zoo
handig met de naald omgaan als ik zelf het nooit geleerd heb."

"Hoe is 't mogelijk, dat uw kinderen onder zulke omstandigheden

toch zoo braaf en oppassend gebleven zijn?" vroeg De Laat met
blijkbare verbazing.
 "Wel," antwoordde de vrouw, "mijn man en ik hebben ons uiterste
best gedaan, om hun een gezellig thuis te verzekeren en ze steeds
nuttige bezigheid te verschaffen, zoodat ze lust in 't werken kregen.
Ook zorgden we, dat ze niet meer dan 't hoog noodige zakgeld
hadden en dat hun kameraden eenvoudige, flinke, werkzame
jongeluitjes waren. Verder zorgden we zooveel mogelijk voor goed
voedsel, een doelmatige kleeding, goede boeken en tevens voor de
noodige leermiddelen. Daarbij gaven we er nauwlettend acht op, dat
de taak die ze te doen kregen, voor hun leeftijd en krachten was
berekend en dat er op de inspanning steeds de noodige uitspanning
en rust volgde. Maar boven alles zorgden wij er voor, dat er in ons
gezin altijd een vriendelijke geest bleef heerschen, zoodat de
kinderen een prettig thuis hadden en niet uren achtereen op straat
bleven rondzwerven. Hebt u ook kinderen?" dus besloot de waardin
op zachten toon te vragen.

"Ach ja!" klonk het bedroefd antwoord. "'k Heb een zoon."

"Och zoo!" zei de goede vrouw meewarig. "'t Komt me voor, dat die
zoon u juist niet veel reden tot vreugde geeft."

"Neen, precies het tegendeel. Hij is den breeden weg opgegaan,

zooals men zegt," antwoordde de ongelukkige vader met een zucht.

"Arme man!" zei de vrouw op deelnemenden toon. "Ik ben waarlijk

met uw lot begaan. En leeft zijn moeder nog?"

"Ze leeft nog, ja! Maar ze is eenigszins zwak van gestel en 't
verdriet, dat ze van haar zoon gehad heeft, maakte haar onvatbaar
voor vreugde en geluk. In den laatsten tijd is ze meestal bedlegerig."

"Hoe oud is uw zoon?" vroeg de vrouw weder met een zachte,

medelijdende stem.

De vermoeide vader, verteerd door kommer en hartzeer, bleef

zwijgen. Zijn lippen bewogen zich krampachtig; het was hem echter
niet mogelijk, om een woord uit te brengen. Tranen verduisterden
zijn oogen.
 Door het diepst medelijden bewogen, vatte de waardin hem bij de
hand.

"Je bent doodmoe en moet wat uitrusten, aleer ge uw reis

vervolgt," zei ze. "Kom mee!"

Hij volgde haar werktuigelijk. Ze traden een klein, net vertrek, dat
grensde aan de gelagkamer, binnen. En eenige oogenblikken later
stond er voor onzen eenzamen reiziger al een warm kop thee en een
flinke boterham op tafel.

Hij dronk de thee in eens uit. "Hé, daar frischt een mensch weer
heelemaal van op!" zei hij. "Mag ik nog een kop thee, als 't u blieft?"

Dit zeggende haalde hij zijn beurs te voorschijn, om te toonen dat

hij niet arm was en 't geen hij gebruikte wenschte te betalen.

Doch de vrouw maakte met de hand een afwerend gebaar.

"Neen, laat dat blijven!" sprak ze, "wat de klanten bestellen moeten
ze natuurlijk betalen, maar u is van avond mijn gast. Het komt me
zoo voor, dat ge zijt uitgegaan om uw zoon te zoeken; anders zoudt
ge wel bij uw zieke vrouw zijn thuis gebleven. In gedachten stel ik
me in uw plaats, mijn goede man! Geen onzer weet, wat hem nog
boven 't hoofd hangt. Onze zoon heeft een schat van mooie boeken.
Sommige staan vol verzen en één van deze boeken is van Tollens.
Verleden Zondag las ik deze regels, die me sinds altijd door 't hoofd
spelen:

"'k Heb zoovele struikelaren,

Vrienden, op mijn weg ontmoet,
Die den ééns geglipten voet
Langer niet meer meester waren,
Wien zoo licht een tweede pas
En zoo zwaar het keeren was."

Het medelijden, dat deze eenvoudige vrouw hem betoonde, deed

haar geheel het vertrouwen van vader De Laat verwerven.
 Hij vertelde haar nu, wie de berenleider en kunstenmaker was en
verzocht haar tevens hem te willen zeggen, hoe hij naar haar
meening in deze omstandigheden diende te handelen.

"Van avond kunt ge onmogelijk weer thuis komen," zei ze na eenig

beraad. "Bovendien zou 't ook niet verstandig wezen om nu uw zoon
onder de oogen te komen en hem in 't bijzijn van al die anderen te
bevelen om met u mee te gaan. Terwijl hij zich reeds aangewend
heeft om in alles zijn eigen hoofd te volgen, zou 't zeer de vraag zijn
of hij u, terwijl de anderen hem om 't zeerst toejuichen, zou
gehoorzamen. 't Best zal wezen, dat u van nacht hier blijft. De twee
vrienden hebben den vorigen nacht in onze schuur in 't hooi
geslapen en dit zullen ze ongetwijfeld van nacht weer wenschen te
doen. Ik zal zorgen, dat ze een goed avondmaal krijgen en ieder een
paar dekens om in te slapen. Als dan de schuur zorgvuldig gesloten
wordt, zijn we zeker dat ze ons niet ontsnappen. Morgen vroeg ga ik
uw zoon alleen te spreken vragen en breng hem dan bij u. Terwijl gij
hem tracht te overreden om u naar huis te volgen, praat ik met zijn
kameraad en dreig hem met de politie, omdat hij een minderjarige
buiten voorkennis van zijn ouders en zelfs tegen hun wil heeft
meegenomen. Van hem zul je dan in den eersten tijd geen last meer
hebben en zonder hem kan uw zoon vooreerst ook weinig uitvoeren.
Dronken Hannes is vroeger wel meer hier geweest en als ik dan
maar even van de politie repte, kroop hij dadelijk in zijn schulp. En ik
vermoed, dat hij daarvoor wel zijn goede redenen zal hebben."

Zóó werd dan ook besloten.

 XV.
Moeder en zoon.

"Kind, kind, wat doe je jou vader en mij een verdriet aan, door zóó
maar weg te loopen!" zei moeder De Laat den volgenden avond diep
treurig tot haar zoon, die stil voor haar bed zat en niet zonder
aandoening het bleek en vermagerd gelaat der goede vrouw
beschouwde.

"Maar vader en moeder doen m i j nog een grooter verdriet aan,"

sprak hij met zacht verwijt, "door me te noodzaken om weer thuis te
komen, juist als ik goed op weg ben om het tot iets meer dan een
leeglooper te brengen. Wat toch moet ik in huis uitvoeren? Er is hier
volstrekt niets voor me te doen, dan mij zelf en anderen in den weg
zijn."

"Och, och! dat ik nog moest beleven dat het zoover kwam!" zuchtte
de goede vrouw. "Arme, arme jongen! In gedachten zie 'k je later, als
je vader en ik reeds gestorven zijn, bij duisteren avond nog eens
terugkomen en om 't oude huis zwerven en aan ons en aan den
goeden ouden tijd terug denken, toen we hier samen nog zoo blij en
gelukkig bij elkander waren. Vreemde menschen zul je dan op onze
oude plaatsen zien zitten en voor jou, mijn kind, zullen ze dan geen
enkel plaatsje hebben open gelaten.

Je zult in je ouderlijk huis niet meer thuis zijn en misschien daarin

zelfs niet meer geduld worden.

Van nacht, in den droom, zag ik je hier om 't huis rondzwerven,

koud, doodmoe en hongerig, met gescheurde kleeren en
doorgesleten schoenen, terwijl 't binnen zoo warm, zoo licht en
gezellig was en de bewoners om de welvoorziene tafel zaten. 't Was
avond en door de reten van de vensterluiken gluurde je naar binnen.
Je steunde 't vermoeide hoofd tegen 't vensterkozijn; ik hoorde je
zacht schreien en 't ging me door de ziel. Een kleine hond daar
binnen merkte je op; hij begon te keffen en toen maakte jij je snel uit
de voeten. En toen de deur openging en 't licht zoo recht vriendelijk
naar buiten straalde, was je al achter 't kreupelhout op den dijk
verdwenen.

Ik wilde je troosten, maar ik greep in de ijle lucht. Toen werd ik

wakker en riep je luid bij je, naam en Tonia van den nachtwacht
kwam uit het bed hiernaast stappen, zette zich neêr waar jij nu op 't
oogenblik zit en toen ik haar vroeg: "Waar is Steven? en waar is mijn
man? Zijn die nog al niet thuis gekomen?" zag ze mij medelijdend
aan. "Stel je gerust en beproef wat te slapen, buurvrouw!" zei ze.
"Morgen zullen ze wel al terug zijn." De goede ziel schudde 't bed
wat op en legde de kussens terecht en toen ik me verder stil hield,
ging ook zij weer slapen.

En nu ben je terug gekomen," zeide ze zacht en teeder. "En alles is

vergeven en vergeten. Ik ben blij, dat ik je dit nog zelf zeggen kan.
Want ik heb er een voorgevoel van, dat ik niet lang meer bij u en uw
vader zal kunnen blijven. Je moeder zegent je, mijn arme goede
jongen en ze is verzekerd, dat alles zich nog eens ten beste zal
schikken."

Ze strekte de vermagerde hand naar hem uit.

Hij vatte die, zichtbaar bewogen en hield ze in de zijne gesloten. Er

welden tranen in zijn oogen.

Die magere hand en arm; dat smal, vermagerd gelaat; die

diepliggende oogen, welke hem, ondanks al wat er gebeurd was,
nog vol liefde tegenschitterden zooals andere oogen, ook de
vriendelijkste, dit nooit deden, — ze zeiden hem duidelijker dan
woorden dit kunnen doen, dat weldra die hand en die arm, door
doodskou verstijfd, die oogen al ras voor immer zouden gesloten
zijn; dat de tijd aanstaande was, waarin haar vriendelijke stem hem
nooit meer zou kunnen spreken van vergeven en vergeten en haar
ooren niet meer zouden kunnen vernemen zijn verzekering van diep
berouw en zijn bede om vergeving.

Hij boog zich snikkend over de goede vrouw heen en omarmde en

kuste haar, als in vroeger, gelukkiger tijden.

Op dit oogenblik kwam er een groote, ruige hond op de bedsponde

springen, zoodat de zieke er van ontstelde.

Het beest lekte de handen en 't gezicht van den zoon en trachtte
hem blijkbaar op die wijze te troosten en op te beuren.

"Hoe komt die hond zoo op eens hier?" vroeg de moeder

verwonderd.

Steven klopte 't vriendelijk dier goedkeurend op zijn ruigen kop en

streelde hem met de vlakke hand over nek en rug.

"Een veertien dagen geleden wilden de jongens het arme beest

verdrinken, moeder!" zei hij. "Ze hadden een touw met een zwaren
steen er onderaan om den hals gestrikt. Maar 't verschrikte beest
huiverde en jankte en zag me zóó smeekend aan, dat ik medelijden
met hem kreeg en zei: "Geef mij dien hond maar!"

Sinds is hij altijd bij me gebleven.

En, o! je moest eens gezien hebben, moeder! welke sterke toeren

hij deed, toen we in die stadsherberg, waar vader me vond, onze
voorstellingen gaven. De zaal daverde van de toejuichingen!"

"Goed, goed mijn jongen!" zei de moeder met een afwerend

handgebaar, "zwijgen we verder daarover! Je vader zou 't erg
verdrietig vinden, als hij je daarvan hoorde vertellen, bedenk dit wel!
En laat voortaan ook voor hem alles vergeven en vergeten zijn! Hij is
een goed man en wel waard om liefde te ontvangen van wie hem 't
liefst zijn op de wereld."
Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade

Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.

Let us accompany you on the journey of exploring knowledge and

personal growth!

ebookmass.com