Sharif University of Technology,

Department of Electrical Engineering

‫درس تئوری مدارهای الکتریکی‬

‫توابع شبکه‬
‫مصطفی زرقانی‬
[email protected]
1402-1

1
 ‫توابع شبکه‬
‫❑مقدمه‬

‫❑تعریف تابع شبکه و خواص کلی آن‬

‫❑محاسبه انواع توابع شبکه‬

‫❑محاسبه پاسخ فرکانسی با استفاده از تابع شبکه‬

‫❑رسم منحنی دامنه و فاز پاسخ فرکانسی با استفاده از تابع شبکه‬

‫❑بررسی اثر انواع صفر و قطبها بر پاسخ فرکانسی‬

‫❑تعبیر فیزیکی انواع صفر و قطب ها‬

‫❑مفاهیم و ایده های طراحی فیلتر ها‬

‫‪M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering‬‬ ‫‪2‬‬

 ‫تعریف تابع شبکه‬
‫تابع شبکه به ازای حالت صفر تعریف می شود و برابر است با نسبت تبدیل الپالس خروجی به تبدیل الپالس یک از ورودیها‬
‫شبکه خطی و تغییر ناپذیر با زمان است‬

‫‪m‬‬
‫‪‬‬ ‫‪n‬‬

‫‪ k‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪d y‬‬ ‫‪k‬‬
‫=‬ ‫‪‬‬
‫‪m‬‬
‫‪b‬‬
‫‪d w‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪b s‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪k‬‬
‫) ‪F0 (s‬‬
‫= ) ‪Y (s‬‬ ‫‪k =0‬‬
‫‪W (s ) +‬‬
‫‪k‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪k =0‬‬ ‫‪dt‬‬ ‫‪k =0‬‬ ‫‪dt k‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫) ‪ y (0− ), y (0− ), , y ( n −1) (0−‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a s‬‬
‫‪k =0‬‬
‫‪k‬‬
‫‪k‬‬
‫‪a s‬‬
‫‪k =0‬‬
‫‪k‬‬
‫‪k‬‬

‫) ‪1 (s ) +  0 (s ) B (s‬‬ ‫) ‪F (s‬‬

‫= ) ‪Y n (s )E (s ) = I s (s ) = I 1 (s ) + I 0 (s )  E k (s‬‬ ‫=‬ ‫‪W (s ) + 0‬‬
‫) ‪(s‬‬ ‫) ‪A1 (s‬‬ ‫) ‪A 2 (s‬‬

‫برای محاسبه تابع شبکه فقط یکی از ورودی ها در مدار وجود‬

‫دارد و شرایط اولیه و سایر ورودی ها صفر هستند‬
‫)‪L  yzs (t ) Y ( s‬‬
‫= )‪H (s‬‬ ‫=‬ ‫) ‪= L h(t )  Y ( s ) = H ( s )W ( s )  y (t ) = h(t )  w(t‬‬ ‫تابع شبکه همان تبدیل الپالس پاسخ ضربه است‪.‬‬
‫) ‪L w(t ) W ( s‬‬

‫‪M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering‬‬ ‫‪3‬‬

 ‫انواع توابع شبکه‬
y (t )
i1 (t ) i2 (t )
+ +
w(t ) v1 (t )  v2 (t )
− −
V ( s)
H ( s) = Z ( s) = ‫امپدانس یا امپدانس انتقالی‬
i2 (t ) I s ( s)
+ +
 v2 (t ) I ( s)
is (t ) v1 (t )
H ( s) = Y ( s) = ‫ادمیتانس یا ادمیتانس انتقالی‬
− − Vs ( s )
Z in ( s ) V ( s)
H ( s) = Av ( s) = ‫بهره ولتاژ‬
i1 (t ) i2 (t ) Vs ( s )
+
vs (t ) +
_  v2 (t ) I ( s)
− H ( s) = Ai ( s) = ‫بهره جریان‬
I s ( s)
Yin ( s )

M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering 4

 )‫مثال( محاسبه تابع شبکه‬
𝑉𝑜 (𝑠) 𝑉 (𝑠)
‫محاسبه تابع شبکه 𝑜 و‬
𝑉𝑠 (𝑠) 𝐼𝑠 (𝑠)

:‫ داریم‬x ‫با نوشتن معادالت در گره‬

M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering 5

 )‫ادامه مثال( محاسبه خروجی با استفاده از تابع شبکه و ورودی های معین‬

M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering 6

 )‫مثال( محاسبه تابع شبکه‬

1 𝑉2 (𝑠) 𝑉 (𝑠)
‫ و‬1 ‫محاسبه تابع شبکه‬
𝐼𝑠 (𝑠) 𝐼𝑠 (𝑠)

+ 1H + + Z3 +
is (t ) 1 v1 1F 1F v2 1 I s (s) V1 Z1 Z2 V2
− − − −
:‫با نوشتن معادالت در دو گره گره داریم‬
 1 1   1  V1 ( s) 1
+ + −1 −  V ( s ) = I ( s ) H
 1 ( s ) = =
 s 2
s s  V ( s )   I ( s )  

1
s + 2
s
 I s (s) s + 2
 
1
=
 
s

   
 −1 − 1 s+2+ 
1   V2 ( s)   0  
V2 ( s) =
1
I s ( s)  H 2 ( s) = 2
V ( s)
=
1

 s s  ( s + 1)( s + 2)  I s ( s) ( s + 1)( s + 2)
)‫پاسخ کامل ( فصل قبل‬
 1 (s + 1)v 1 (0− ) + v 2 (0− ) − i L (0 − )
V 1 (s ) = s + 2 I s (s ) + (s + 1)(s + 2)


(s + 2)(s + 1) 2 V (s ) = 1 (s + 1)v 2 (0− ) + v 1 (0− ) + i L (0− )
 n (s ) = det Y n (s ) = I s (s ) +
s  2 (s + 1)(s + 2) (s + 1)(s + 2)
M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering 7
 )‫مثال( محاسبه تابع شبکه‬
1
𝑉2 (𝑠) 𝑉 (𝑠)
‫ و‬1 ‫محاسبه تابع شبکه‬
𝐼𝑠 (𝑠) 𝐼𝑠 (𝑠)
+ 1H + + Z3 +
is (t ) 1 v1 1F 1F v2 1 I s (s) V1 Z1 Z2 V2
− − − −

‫با استفاده از تقسیم امپدانسی‬

 V 1 (s ) 1
H
 1 (s ) = = Z (s ) = Z || ( Z + Z ) =
s +2
in 1 3 2
+ Z3 +  I s ( s )

 I s (s) V1 Z1 Z2 V2 H (s ) = V 2 (s ) = V 2 (s ) V 1 (s ) = Z 2 H (s ) = 1
− −  2 I s (s ) V 1 (s ) I s (s ) Z 3 + Z 2
1
(s + 1)(s + 2)

M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering 8

 ‫خواص کلی تابع شبکه‬

‫در شبکی خطی و تغییر ناپذیر با زمان ضرایب همگی حقیقی هستند‬

‫تابع تبدیل را می توان به شکل زیر نیز نوشت‪:‬‬

‫به ریشه های صورت صفر های تابع تبدیل می گویند‬

‫به ریشه های مخرج قطب های تابع تبدیل می گویند‪.‬‬

‫صفر ها یا قطب ها می توانند حقیقی یا مختلط باشند‪.‬‬

‫‪M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering‬‬ ‫‪9‬‬

 ‫تابع شبکه و پاسخ فرکانسی‬
‫‪H ( j  ) = H (s ) |s = j ‬‬ ‫برای محاسبه پاسخ فرکانسی کافی است ‪ s‬را با 𝜔‪ j‬جایگزین کنیم‬
‫) ‪H ( j  ) = Re H ( j  ) + j Im H ( j  ) = H ( j  ) e j H ( j ‬‬
‫❑ با استفاده از پاسخ فرکانسی می توان پاسخ حالت دائم شبکه را به ورودی های سیسنوسی محاسبه کرد‪.‬‬

‫❑ پاسخ فرکانسی را در آزمایشگاه می توان برای یک شبکه بدست اورد‪.‬‬

‫❑ با استفاده از پاسخ فرکانسی می توان محل تقریبی صفرها و قطب و پاسخ در حوزه الپالس را تخمین زد‬

‫دامنه و بخش حقیقی تابع زوجی می باشد‪.‬‬

‫فاز و بخش موهومی تابعی فرد می باشد‪.‬‬

‫به ازای هر ورودی سیسنوسی با دامنه و فاز مشخص خروجی را می توان به صورت زیر محاسبه کرد‬
‫)‪Y ( j ‬‬ ‫) ‪Y ( j  ) = H ( j  ) .W ( j ‬‬
‫= )‪H ( j ‬‬ ‫‪ Y ( j  ) = H ( j  ).W ( j  )  ‬‬
‫)‪W ( j ‬‬ ‫) ‪Y ( j  ) = H ( j  ) + W ( j ‬‬

‫)) ‪w (t ) =  A k cos(k t +  k )  y (t ) =  A k H ( j k ) cos(k t +  k + H ( j k‬‬

‫‪k‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering‬‬ ‫‪10‬‬
 ‫محاسبه و رسم پاسخ فرکانسی‬
m m

b s k
k
b0  (s − z k )
H (s ) = k =0
n
= k =1
n

a s  (s − p
k a0
k k )
k =0 k =1
m

b ( j − z k )
 H ( j  ) = H (s ) |s = j  = 0 k =1
n

( j − p
a0
k )
k =1
m m m

b ( j − z k )
b  j − z k
b l k
H ( j ) = 0 k =1
n
= 0 k =1
n
= 0 k =1
n

( j − p  j − p d
a0 a0 a0
k ) k k
k =1 k =1 k =1

m n
b0
20 log10 H ( j  ) = 20 log10 +  20 log10 j  − z k −  20 log10 j  − p k
a0 k =1 k =1

m n n n
b0 b0
H ( j ) = +  ( j  − z k ) −  ( j  − pk ) = +  k −  k
a0 k =1 k =1 a0 k =1 k =1

M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering 11

 )‫مثال (محاسبه و رسم پاسخ فرکانسی‬
1
V c (s ) 1 1 R C
H (s ) = = Z in (s ) = = = =
I s (s ) Y in (s ) Cs + 1 1 + RCs s + 1
R RC
1 1
 H ( j ) = C = C
j +
1  −1 
j − 
RC  RC 
1 1 1 1
H ( j ) = =
C  1 
2 C d1
 +
2

 RC 

H ( j  ) = − arctan= −1
1
RC
1 − RCt 1 −t
h (t ) = e u (t ) = e u (t )
C C

M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering 12

 )‫مثال (محاسبه و رسم پاسخ فرکانسی‬

M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering 13

 )‫مثال (محاسبه و رسم پاسخ فرکانسی‬

2 =
1
,  =
1 + 0.5 ‫ بزرگتر از‬Q ‫❑ به ازای‬
 RC
0
LC is (t ) R L C vc

Q = 0 =  RC −
 2
0

s
V (s ) 1 1 1 s
H (s ) = c = Z in (s ) = = = 2 C =
I s (s ) Y in (s ) 1 + 1 + Cs s + 2 s + 0 C ( s − (− + j d ) )( s − (− − j d ) )
2

R Ls
1 R 1 j − 0
 H ( j ) = = =
1  1      C ( j  − (− + j d ) )( j  − (− − j d ) )
+ j C  −  1 + jQ  − 0 
R  L   0  
R 1 l1
H ( j ) = =

0  C d 1d 1
2
2 
1+Q  − 
 0  
  
H ( j  ) = − arctg Q  − 0  = 1 − 1 − 1
 0  
1 
h (t ) = e −t (cos d t − sin d t )u (t ) = 0 e −t cos(d t +  )u (t )
C d

M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering 14

 )‫ موازی‬RLC ‫مثال (محاسبه و رسم پاسخ فرکانسی شبکه‬

M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering 15

 ‫تخمین تقریبی محل صفر ها و قطب های تابع شبکه با استفاده از پاسخ فرکانسی‬
‫قطب باعث ایجاد ماکزیمم محلی در پاسخ فرکانسی می شود‪.‬‬ ‫❑‬
‫صفر باعث ایجاد منیمم محلی می شود‪.‬‬ ‫❑‬
‫قطب روی محور موهومی باعث ایجاد دامنه بی کران در پاسخ فرکانسی می شود‪.‬‬ ‫❑‬
‫صفر روی محور موهومی باعث ایجاد منیمم محلی با دامنه صفر می شود‪.‬‬ ‫❑‬
‫پاسخ در فرکانس بی نهایت بر اساس تفاوت درجه صورت و مخرج تعیین می شود‪.‬‬ ‫❑‬

‫)‪H(jw‬‬ ‫)‪H(jw‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering‬‬ ‫‪16‬‬

 ‫فرکانس های طبیعی تابع تبدیل‬
‫کل فرکانس های طبیعی شبکه‬
‫❑ هر فرکانس طبیعی مربوط به یک متغییر شبکه فرکانس طبیعی کل‬
‫‪s9‬‬ ‫‪s10‬‬ ‫شبکه هم می باشد‪ .‬ولی برعکس آن الزاما درست نیست‪.‬‬

‫‪s5‬‬ ‫‪s9‬‬ ‫❑ هر قطب تابع تبدیل‪ ،‬فرکانس طبیعی مربوط به آن متغییر شبکه می‬
‫فرکانس های طبیعی‬ ‫باشد‪ .‬ولی برعکس آن الزاما همیشه برقرار نیست‪.‬‬
‫فرکانس های طبیعی‬
‫متغییر ‪y‬‬ ‫‪s2‬‬ ‫متغییر ‪z‬‬
‫‪s7‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪s7‬‬ ‫‪s5‬‬
‫‪s4‬‬ ‫‪s 3 s1‬‬ ‫‪b s‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪k‬‬
‫) ‪F0 (s‬‬
‫‪s6‬‬ ‫= ) ‪Y (s‬‬ ‫‪k =0‬‬
‫‪n1‬‬
‫‪W (s ) +‬‬ ‫‪n2‬‬

‫‪s8‬‬ ‫‪a s‬‬

‫‪k =0‬‬
‫‪k‬‬
‫‪k‬‬
‫‪a s‬‬
‫‪k =0‬‬
‫‪k‬‬
‫‪k‬‬

‫) ‪F0 (s‬‬
‫فرکانس های تابع تبدیل‬ ‫فرکانس های تابع تبدیل‬ ‫‪= H (s )W (s ) +‬‬ ‫‪n2‬‬
‫متغییر ‪ Y‬به یک ورودی‬ ‫متغییر ‪ Z‬به یک ورودی‬ ‫‪a s‬‬
‫‪k =0‬‬
‫‪k‬‬
‫‪k‬‬

‫مشخص‬ ‫مشخص‬

‫‪M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering‬‬ ‫‪17‬‬

 ‫مثال‬
‫پاسخ وردی صفر‬

‫پاسخ حالت صفر‬

M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering 18

 ‫تعبیر فیزیکی قطب ها‬

‫فرکانس های طبیعی شبکه اجتماع فرکانس های تابع تبدیل های مختلف می باشد‪.‬‬

‫‪M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering‬‬ ‫‪19‬‬

 :‫مثال‬

+ +  2(s + 1) (s + 1)v c (0− ) − 2i L (0− )

1 0.5F vc V c (s ) = 2 I s (s ) +
− s + 2s + 2 s 2 + 2s + 2
is (t ) v1  − −
1H V (s ) = (s + 1)(s + 2) 0.5 sv (0 ) − (s + 2)i (0 )
1 I s (s ) + c L

− iL  1 s 2 + 2s + 2 s 2 + 2s + 2

Z (s)

 2 v c (0− )
V c (s ) = V s (s ) +
 s +2 s +2
i1 +
vc  1 i L (0− )
1 I L (s ) = V s (s ) +
0.5F

vs (t ) +
_ −  s +1 s +1
1H 1  s 2 + 2s + 2 −(s + 1)v c (0− ) + (s + 2)i L (0− )
iL I 1 (s ) = V s (s ) +
 (s + 1)(s + 2) (s + 1)(s + 2)
Y (s)
M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering 20
 ‫تعبیر فیزیکی صفرهای تابع انتقال‬
‫‪Z6‬‬ ‫‪Z4‬‬ ‫‪Z2‬‬
‫‪+‬‬
‫)‪I s (s‬‬ ‫‪Z7‬‬ ‫‪Z5‬‬ ‫‪Z3‬‬ ‫) ‪Z1 Vo ( s‬‬
‫‪−‬‬

‫) ‪V o (s ) Z 1 (s ) Z 3 (s ) Z 5 (s ) Z 7 (s ) Y 2 (s )Y 4 (s )Y 6 (s‬‬
‫= ) ‪H (s‬‬ ‫=‬
‫) () () () () ( ) () () () () () ( ) ‪I s (s‬‬

‫صفر شدن امپدانس شاخه های موازی در یک فرکانس باعث می شود اثر منبع در خروجی دیده نشود‪.‬‬

‫صفر شدن ادمیتانس شاخه سری در یک فرکانس یعنی آن شاخه در فرکانس مورد نظر مشابه مدار باز است و می تواند‬
‫یک صفر تابع انتقال باشد‪.‬‬

‫‪M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering‬‬ ‫‪21‬‬

 :‫مثال‬
1 1H
io (t )
1 +
1F F 1F 1
vs (t ) + 9
_ vo (t )
1H 2H
−

M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering 22

 ‫فیلتر ها‬

M. Zarghani, Sharif University of Technology, Department of Electrical Engineering 23