Unit - IV Vector Diff
Unit - IV Vector Diff
UNIT - IV
VECTOR DIFFERENTIATION
SYLLABUS :
Introduction, Scalar point functions, Vector point functions, Vector
differential operator , Gradient, Divergence, Curl, Solenoidal,
irrotational, identities.
1. Define Gradient?
Solution :
Let (x, y, z) define as a scalar field. That is is differentiable
at each point (x, y, z) in a certain region of space. Then the Gradient of
is denoted by or grad is defined by
grad = = i + y j + k
x z
grad is vector field.
2. Define divergent?
Solution :
If F (x, y, z) is defined and differentiable vector point function at
each point (x, y, z) in a certain region of space. Then the divergent of F
is denoted by . F or div F (div F is scalar field) is defined by
F1 F2 F3
div F = .F = + +
x y z
3. Define curl?
Solution :
If F (x, y, z) is a differentiable vector point function in a certain
region of space. Then the curl (rotational) of F is denoted by F
or Curl F (Curl F is vector field) is defined by
2 VECTOR DIFFERETIATE - I
i j k
Curl F = F = x y z
F1 F2 F3
F1 F2 F
2. Divergent .F = + y + 3
x z
i j k
3. Curl F F = x y z
F1 F2 F3
4. Solenoidal Vector =0
5. Irrotational Vector F =0
6. Unit normal vector to Surface n̂ = | |
Allied Mathematics - II Tagore college - 3
a
7. Unit normal vector n̂ = | a |
dr
8. Unit tangent vector n̂ = | dr |
. a
8. Directional Derivative Vector = | a | = . n̂
2 2 2
div grad ( ) = + y 2 + y 2
x 2
= 2
= 2z = 2(2) = 4
z z
grad = = i + y j + k
x z
= 4i + 0 j + 4k
= 4i + 4k
Allied Mathematics - II Tagore college - 5
3. If (x, y, z) = x2y – 2y2z3 find at the point (1, – 1, 2).
Solution :
Fiunctiuon Point
= x y – 2y z
2 2 3
(1, – 1, 2).
= 2xy = 2(1)(– 1) = – 2
x x
= x2 – 4y z3 = 1 – 4(– 1)(8) = 33
y y
= – 6 y2 z2 = – 6(1) (4) = – 24
z z
= i + y j + k
x z
= – 2 i + 33 j – 24 k
= – y2 = –1
z z
= i + y j + k
x z
= i –2 j – k
6 VECTOR DIFFERETIATE - I
5. If = x + x2y + yz2 find at the point (1, 0, 0).
Solution :
Fiunctiuon Point
= x + xy + yz
2 2
(1, 0, 0)
= 1 + y2 = 1
x x
= 2 xy + z2 = 0
y y
= 2 yz = 0
z z
= i + y j + k
x z
= i + 0 j + 0k
= i
= – 2 y3 z = – 2(–2)3 (1) = 16
z z
= i + y j + k
x z
= – 12 i – 9 j + 16 k
Allied Mathematics - II Tagore college - 7
7. Find at (1, 1, 1), if = x2y + y2x + z2 .
Solution :
Fiunctiuon Point
=xy+yx+z
2 2 2
(1, 1, 1)
= 2xy + y2 = 2+1=3
x x
= x2 + 2xy = 1+2=3
y y
= 2z = 2(1) = 2
z z
= i + y j + k
x z
= 3i + 3 j + 2k
= 2x = 2
z z
= i + y j + k
x z
= 4i – 6 j + 2k
8 VECTOR DIFFERETIATE - I
9. Find , if = xyz – x2.
Solution :
Fiunctiuon
= xyz – x2
= yz – 2x = xz = xy
x y z
= i + y j + k
x z
= (yz – 2x) i + xz j + xy k
i j k i j k
Curl F = x y z = x y z
F1 F2 F3 x2z y3 z 2 xy 2 z
Curl F = (2xyz – 2y3z) i – (y2z – x2) j + (0 – 0) k
At the point (1, – 1, 1)
Curl F = [2(1)(–1)(1) – 2(–1)(1)] i – [(1)(1) – 1)] j
= [– 2 + 2] i – [1 – 1] j
= 0
13. If F = 3x2y i – 4xy2 j + 2xyz k , find curl F .
Solution :
F = 3x2y i – 4xy2 j + 2xyz k
F1 = 3x2y, F2 = – 4xy2, F3 = 2xyz
i j k i j k
Curl F = x y z = x y z
F1 F2 F3 3 x y 4 xy 2
2
2 xyz
= (2xz + 0) i – (2yz – 0) j + (– 4y2 – 3x2) k
= 2xz i – 2yz j – (4y2 + 3x2) k
10 VECTOR DIFFERETIATE - I
14. Find curl F if F = xy i + yz j + zx k .
Solution :
F = xy i + yz j + zx k
F1 = xy F2 = yz F3 = zx
i j k i j k
Curl F = x y z = x y z
F1 F2 F3 xy yz zx
= (0 – y) i – (z – 0) j + (0 – x) k
= – yi – z j – xk
15. If F = xz3 i – 2xyz j + xz k , find curl F at (1, 2, 0).
Solution :
F = xz3 i – 2xyz j + xz k
F1 = xz3 F2 = – 2xyz F3 = xz
i j k i j k
Curl F = x y z = x y z
F1 F2 F3 xz 3 2 xyz xz
= (0 + 2xy) i – (z – 3xz2) j + (– 2yz – 0) k
= 2xy i – (z – 3xz2) j – 2yz k
At the point (1, 2, 0)
Curl F = 2xy i – (z – 3xz2) j – 2yz k
= 2(1)(2) i – (0 – 3(1)(0)2) j – 2(2)(0) k
= 4i
16. Find the directional derivative of xyz – xy2z3 at the point (1, 2, –1)
in the direction of the vector i – j – 3 k .
Allied Mathematics - II Tagore college - 11
Solution :
Function Point
= xyz – xy2z3 (1, 2, –1)
= yz – y2z3 = –2+4 =2
x x
= xz – 2xyz3 = –1+4 =3
y y
= xy – 3xy2 z2 = 2 – 12 = – 10
z z
= i + y j + k
x z
= 2 i + 3 j – 10 k
a = i – j – 3k
|a| = (1) 2 (1)2 ( 3)2 = 1 1 9 = 11
. a (2i 3 j 10k ) . (i j 3k )
Directional Derivative = =
|a| 11
2 3 30 29
= =
11 113
= 8xz + x2y = – 8 – 2 = – 10
z z
= i + y j + k
x z
= 8 i – j – 10 k
a = 2i – j – 2k
|a| = (2) 2 (1) 2 (2) 2 = 4 1 4 = 3
. a (8i j 10k ) . ( 2i j 2k )
Directional Derivative = =
|a| 3
16 1 20 37
= =
3 3
= 5y + x = 10 + 1 = 11
z z
= i + y j + k
x z
= 7 i + 17 j + 11 1k
a = 3i – 5 j + 4k
|a| = (3) 2 (5) 2 (4) 2 = 9 25 16 = 50 = 5 2
. a (7i 17 j 11k ) . (3i 5 j 4k )
Directional Derivative = =
|a| 5 2
21 85 44 20 4
= = – = =–2 2
5 2 5 2 2
= 2z = 6
z z
Allied Mathematics - II Tagore college - 15
= i + y j + k
x z
= 8i + 6 j + 6k
a = i – 2k
|a| = (1) 2 (0) 2 (2) 2 = 1 4 = 5
. a
Directional Derivative =
|a|
(8i 6 j 6k ) . (i 2k )
=
5
8 12 4
= =–
5 5
= xy – 3xy2z2 = 2 – 12 = – 10
z z
= i + y j + k
x z
= 2 i + 3 j – 10 k
a = i – j – 3k
|a| = (1) 2 (1) 2 (3) 2 = 1 1 9 = 11
16 VECTOR DIFFERETIATE - I
. a
Directional Derivative =
|a|
(2i 3 j 10k ) .(i j 3k )
=
11
2 3 30 29
= =
11 11
= 8xz + 2xy = 24 + 4 = 28
z z
= i + y j + k
x z
= 2 i + 3 j – 10 k
a = 2i + j – k
|a| = (2) 2 (1) 2 (1) 2 = 4 1 1 = 6
. a
Directional Derivative =
|a|
(48i 6 j 28k ) .(2i j k )
=
6
96 6 28 74
= =
6 6
Allied Mathematics - II Tagore college - 17
23. Find the directional derivative of = x2y2z2 at (1, – 1, 1) in the
direction of the tangent to the curve x = et, y = sin 2t + 1,
z = 1 – cos t at t = 0.
Solution :
Function Point
=xyz2 2 2
(1, – 1, 1)
= 2 xy2z2 = 2(1)2(– 1)2(1)2 = 2
x x
= 2 x2yz2 = 2(1)2(– 1)(1)2 = –2
y y
= 2 x2y2z = 2(1)2(– 1)2(1) = 2
z z
= i + y j + k
x z
= 2i – 2 j + 2k
Let r = xi + y j + z k
x = et y = sin 2t + 1 z = 1 – cos t
r = e i + (sin 2t + 1) j + (1 – cos t ) k
t
dr
= et i + 2 cos 2t j + sin t k
dt
dr
at t = 0, = e0 i + 2 cos 0 j + sin 0 k
dt
a = i +2 j
|a| = (1) 2 (2) 2 =
1 4 = 5
a (2i 2 j 2k ) . (i 2 j )
Directional Derivative = . =
|a| 5
24 2
= =–
5 5
18 VECTOR DIFFERETIATE - I
24. In what direction from (3, 1, – 2) is the directional derivative of
= x2y2z2 maximum? Find also the magnitude of this maximum.
Solution :
Function Point
= x2y2z2 (3, 1, – 2)
= 2xy2z2 = 2(3)(1)2(–2)2 = 24
x x
= 2x2yz2 = 2(3)2 (1)(–2)2 = 72
y y
= 2x2y2z = 2(3)2(1)2(–2) = – 36
z z
= i + y j + k
x z
= 24 i + 72 j – 36 k
Maximum directional derivative = = 24 i + 72 j – 36 k
| | = ( 24)2 (76)2 (36) 2 = 576 5776 1296 = 7648
Magnitude of Maximum directional derivative = | |
= 7648
= 1 = 1
z z
= i + y j + k
x z
= 3i – 3 j + k
= 2z = 2(– 1) = – 2
z z
= i + y j + k = – i – j –2 k
x z
28. Find the unit normals vector to the surface x3 + y2 = z at the points
(1, 1, 2).
Solution :
Function Point
=x +y –z
3 2
(1, 1, 2)
= 3x2 = 3 (1) = 3
x x
= 2y = 2 (1) = 2
y y
= –1 = –1
z z
= i + y j + k
x z
= 3i + 2 j – k
Allied Mathematics - II Tagore college - 21
| | = 9 4 1 = 14
3i 2 j k
Unit normal vector ( n̂ ) = =
| | 14
= i + y j + k
x z
= 2i + j + k
| | = 4 11 = 6
2i j k
Unit normal vector ( n̂ ) = | |
=
6
= –1 = –1
z z
= i + y j + k = 2i – 4 j – k
x z
| | = 4 16 1 = 21
22 VECTOR DIFFERETIATE - I
2i 4 j k
Unit normal vector ( n̂ ) = =
| | 21
32. Find the angle between the normals to the surface x2 = yz at the
points (1, 1, 1) and (2, 4, 1).
Solution :
Function Points
= x – yz
2
(1, 1, 1) (2, 4, 1)
1 2
= 2x = 2 = 4
x x x
1 2
= –z = –1 = –1
y y y
1 2
= –y = –1 = –4
z z z
Allied Mathematics - II Tagore college - 23
1 1 2 2 2
1 = i + y j + 1 k 2 = i + y j + k
x z x z
1 = 2 i – j – k 2 = 4 i – j – 4 k
| 1 | = 4 11 | 2 | = 16 1 16
= 6 = 33
Angle between the Surfaces :
1 . 2
cos θ = | || |
1 2
( 2i j k ).(4i j 4k )
=
6 33
8 1 4 13
= =
198 198
1 13
θ = cos
198
34. Find ‘a’ and ‘b’ so that the surface ax3 – by2z = (a + 3) x2 and
4x2y – z3 = 11 cut orthogonally at (2, – 1, – 3).
Solution :
Let 1 = ax3 – by2z – (a + 3) x2 and 2 = 4x2y – z3 – 11
1
Function Point
1 = ax – by2z – (a + 3) x2
3
(2, – 1, – 3)
1 1
= 3ax2 – 2(a +3) x = 3a(2)2 – 4 (a + 3)
x x
= 8a – 12
1 1
= – 2byz = – 2b(–1)(–3) = – 6 b
y y
1 1
= – by2 = – b (–1)2 = – b
z z
1 1 1
1 = i + y j + k
x z
= (8a – 12) i – 6 b j – b k
Function Point
2 = 4x y – z3 – 111
2
(2, – 1, – 3)
2 2
= 8xy = 8 (2) (–1) = – 16
x x
2 2
= 4x2 = 4 (2)2 = 16
y y
Allied Mathematics - II Tagore college - 25
2 2
= – 3z2 = – 3(– 3)2 = – 27
z z
2 2 2
2 = i + y j + k
x z
= – 16 i + 16 j – 27 k
If two surface cut orthogonally then cos θ = 0
( 1). ( 2 ) = 0
[(8a – 12) i – 6 b j – b k ] . [– 16 i + 16 j – 27 k ] = 0
(8a – 12)(– 16) – 6b (16) – b(– 27) = 0
– 128a – 192 – 96 b + 27 b = 0
128a + 69 b + 192 = 0
128a + 69 b = – 192 ..... (1)
Since the point (2, – 1, – 3) lies on the surface 1(x, y, z) = 0
a(2)3 – b(–1)2(–3) – (a + 3) (2)2 = 0
8a – 3b – 4(a + 3) = 0
8a – 3b – 4a – 12 = 0
4a – 3b = 12 ....... (2)
Eq (1) 128 a + 69 b = – 192
Eq (2) 23 92 a – 69 b = 276
220 a = 276
276 69
a = =
220 55
69
Subst a = in eq (2)
55
69
4 – 3b = 12
55
69
3b = 4 – 12
55
23 23 55
b = 4 55 – 4 = 4 55
32 128
= 4 = –
55 55
26 VECTOR DIFFERETIATE - I
35. Find ‘a’ and ‘b’ so that the surface ax2 – byz = (a + 2) x and
4x2y + z3 = 4 cut orthogonally at (1, – 1, 2).
Solution :
Let 1 = ax2 – byz – (a + 2) x and 2 = 4x2y + z3 – 4
Function Point
1 = ax – byz – (a + 2) x
2
(1, – 1, 2)
1 1
= 2ax – (a + 2) = 2a(1) – (a + 2) = a – 2
x x
1 1
= – bz = – b(2) = – 2b
y y
1 1
= – by = – b (–1) = b
z z
1 1 1
1 = i + y j + k
x z
= (a – 2) i – 2 b j + b k
Function Point
2 = 4x y + z3 – 4
2
(1, – 1, 2)
2 2
= 8xy = 8 (1) (–1) = – 8
x x
2 2
= 4x2 = 4 (1)2 = 4
y y
2 2
= 3z2 = 3(2)2 = 12
z z
2 2 2
2 = i + y j + k
x z
= – 8 i + 4 j + 12 k
If two surface cut orthogonally then cos θ = 0
( 1). ( 2 ) = 0
[(a – 2) i – 2b j + b k ] . [– 8 i + 4 j + 12 k ] = 0
Allied Mathematics - II Tagore college - 27
(a – 2)(– 8) – 2b (4) + b(12) = 0
– 8a + 16 – 8b + 12 b = 0
– 8a + 4b + 16 = 0
8a – 4b = 16
2a – b = 4 ..... (1)
Since the point (1, – 1, 2) lies on the surface 1(x, y, z) = 0
a(1)2 – b(–1)(2) – (a + 2) (1) = 0
a + 2b – (a + 2) = 0
a + 2b – a – 2 = 0
2b – 2 = 0
2b = 2
b = 1
Subst b = 1 in eq (1), we get
2a – 1 = 4
2a = 4+1
2a = 5
5
a =
2
= a 2 (sin 2 t cos 2 t ) c 2
= a2 c2
28 VECTOR DIFFERETIATE - I
dr
dt a sin t i a cos t j ck
Unit tangent vector ( n̂ ) = =
dr 2
a c 2
dt
= 16 16 4
= 36 = 6
dr
dt
Unit tangent vector ( n̂ ) =
dr
dt
4 i 4 j 2k 2i 2 j k
= =
6 3
Allied Mathematics - II Tagore college - 29
38. Find the equation of the tangent plane to the surface
2xz2 – 3xy – 4x =7 at (1, – 1, 2)
Solution :
Function Point
= 2xz – 3xy – 4x –7
2
(1, – 1, 2)
= 2z2 – 3y – 4 = 2(2)2 – 3(– 1) – 4 = 7
x x
y
= – 3x y
= – 3(1) = – 3
= 4 xz = 4(1)(2) = 8
z z
= i + y j + k = 7i – 3 j + 8k
x z
Given point : (1, – 1, 2)
a = i – j + 2 k and r = xi + y j + zk
r – a = (x – 1) i + (y + 1) j + (z – 2) k
Equation of the tangent plane = ( r – a ) . = 0
[(x – 1) i + (y + 1) j + (z – 2) k ]. [7 i – 3 j + 8 k ] = 0
7 (x – 1) – 3 (y + 1) + 8 (z – 2) = 0
7 x – 7 – 3y – 3 + 8 z – 16 = 0
7 x – 3y + 8 z – 26 = 0
= 4 xz = 4(1)(2) = 8
z z
30 VECTOR DIFFERETIATE - I
= i + y j + k
x z
= 7i – 3 j + 8k
Given point : (1, – 1, 2)
a = i – j + 2k
r = xi + y j + zk
r – a = (x – 1) i + (y + 1) j + (z – 2) k
To find equation of the tangent plane :
( r – a ) × = 0
i j k
x 1 y 1 z 2
= 0
7 3 8
i [8(y + 1) + 3(z – 2)] – j [8(x – 1) –7(z – 2)]+ k [–3(x – 1)–7(y + 1)] = 0
Comparing i , j , k
8(y + 1) + 3(z – 2) = 0 8(x – 1) – 7(z – 2) = 0
8(y + 1) = – 3(z – 2) 8(x – 1) = 7(z – 2)
y 1 z2 x 1 z2
= ..... (1) = ... (2)
3 8 7 8
–3(x – 1)–7(y + 1) = 0
– 3(x – 1) = 7(y + 1)
– 3(x – 1) = 7(y + 1)
x 1 y 1
= ..... (3)
7 3
Equation eq (1), (2) and (3) we get
x 1 y 1 z2
= =
7 3 8
This is the required equation.
Allied Mathematics - II Tagore college - 31
40. If = yz i + xz j + xy k , find .
Solution :
= i + y j + k
x z
= yz = xyz + C1 (integrate)
x
y
= xz = xyz + C2
= xy = xyz + C3
z
= xyz + C
41. If = 2xyz3 i + x2z3 j + 3x2yz2 k , find (x, y,, z)
z given that
(1, –2, 2) = 4.
Solution :
= i + y j + k
x z
= 2xyz3 = x2yz3 + C1 (integrate)
x
= x2z3 = x2yz3 + C2
y
= 3x2yz2 = x2yz3 + C3
z
= x2yz3 + C
42. Find if F = ( 6xy + z3) i + (3x2 – z) j + (3xz2 – y) k .
Solution :
F = i + y j + k
x z
32 VECTOR DIFFERETIATE - I
= 6xy + z3 = 3x2y + xz3 + C1
x
y
= 3x2 – z = 3x2y – yz + C2
= 3xz2 – y = xz3 – yz + C3
z
= 3x2y – yz + xz3 + C
43. Find if F = ( y2 cosx + z2) i + (2y sinx – 4) j + 3xz2 k
Solution :
F = i + y j + k
x z
= y2 cosx + z2 = y2 sin x + xz2 + C1
x
y
= 2y sinx – 4 = y2 sin x – 4y + C2
= 3xz2 = xz3 + C3
z
= y2 sin x + xz2 – 4y + xz3 + C
44. If = ( 6xy + z3) i + (3x2 – z) j + ( 3xz2 – y) k , find
Solution :
F = i + y j + k
x z
= 6xy + z3 = 3x2y + xz3 + C1
x
y
= 3x2 – z = 3x2y – yz + C2
= 3xz2 – y = xz3 – yz + C3
z
= 3x2y + xz3 – yz + C
Allied Mathematics - II Tagore college - 33
45. Find , if = (y + sin z) i + x j + x cos z k
Solution :
F = i + y j + k
x z
= y + sin z = xy + x sin z + C1
x
= x = xy + C2
y
= x cos z = x sin z + C3
z
= xy + x sin z + C
46. If = (3x3 + 2y2 +1) i + (4xy – 3y2 z – 3) j + (2 – y2) k , find .
Solution :
= i + y j + k
x z
3 4
= 3x3 + 2y2 + 1 = x + 2xy2 + x + C1
x 4
y
= 4xy – 3y2 z – 3 = 2xy2 – y3 z – 3y + C2
= 2 – y2 = 2z – y2z + C3
z
3 4
= 4
x + 2xy2 + x – y3 z – 3y + 2z – y2z + C
47. If = 2xyz i + x2 z j + yx2 k , find the scalar potential
Solution :
= i + y j + k
x z
34 VECTOR DIFFERETIATE - I
= 2xyz = x2 yz + C1
x
y
= x2 z = x2 yz + C2
= yx2 = x2 yz + C3
z
= x2 yz + C
48. Find the divergence and curl of the vector F = xyz i + 3x2y j +
(xz2 – y2z) k at the point (2, – 1, 1).
Solution :
i j k i j k
F = x y z = x y z
F1 F2 F3 xyz 3 x 2 y xz 2 y 2 z
= 2 i – [1 + 2] j + [– 12 – 2] k
= 2 i – 3 j – 14] k
i j k i j k
F = x y z = x y z
F1 F2 F3 x2 y y2z z2x
F = (0 – y2) i – (z2 – 0) j + (0 – x2) k
F = – y2 i – z2 j – x2 k
F1 = – y2, F2 = – z2, F3 = – x2
i j k
( F) = x y z
y2 z2 x2
= (0 + 2z ) i – (– 2x) j + (0 + 2y) k
= 2z i + 2x j + 2y k
50. Prove that F = x2z2 i + xyz2 j – xz3 k is solenoidal.
Solution :
F1 = x2z2 F2 = xyz2 F3 = – xz3
F1 F2 F3
= 2xz2 = xz2 = – 3xz2
x y z
If F is solenoidal .F = 0
36 VECTOR DIFFERETIATE - I
F1 F2 F3
.F = + +
x y z
= 2xz2 + xz2 – 3xz2
= 3xz2 – 3xz2 = 0
Therefore F is solenoidal vector..
51. Prove that F = (2x2y + yz) i + (xy2 – xz2) j – ( 6xyz + 2x2y2) k is
solenoidal.
Solution :
F1 = 2x2y + yz F2 = xy2 – xz2 F3 = –6xyz– 2x2y2
F1 F2 F3
= 4xy = 2xy = – 6xy
x y z
If F is solenoidal .F = 0
F1 F2 F3
.F = + +
x y z
= 4xy + 2xy – 6xy
= 6xy – 6xy = 0
Therefore F is solenoidal vector..
i j k i j k
F = x y z = x y z
F1 F2 F3 4 xy z 3 2x2 3 xz 2
i j k i j k
F = x y z = x y z
F1 F2 F3 y 2 cos x z 3 2 y sin x 4 3 xz 2
= 3xz2 = xz3 + C3
z
scalar potential = y2 sinx + xz3 – 4y+ C
38 VECTOR DIFFERETIATE - I
55. Prove that F = ( y2–z2 +3yz–2x) i +(3xz + 2xy) j +(3xy–2xz + 2z) k
is irritational.
Solution :
F1 = y2–z2 + 3yz – 2x F2 = 3xz + 2xy F3 = 3xy–2xz + 2z
If F is irrotational × F =0
i j k i j k
F = x y z = x y z
F1 F2 F3 y 2 z 2 3 yz 2 x 3xz 2 xy 3xy 2 xz 2 z
i j k
x y z = 0
F1 F2 F3
i j k
x y z = 0
x 2 y az bx 3 y z 4 x cy 2 z
(c + 1) i – (4 – a) j + (b – 2 ) k = 0
Comparing i, j, k
c+1 = 0 4–a = 0 b –2 = 0
c = –1 a = 4 b = 2
Allied Mathematics - II Tagore college - 39
x2
= x + 2y + 4z = + 2xy + 4xz + C1
x 2
3y2
y
= 2x – 3y – z = 2xy – – yz + C2
2
= 4x – y +2z = 4xz – yz + z2 + C3
z
x2 3y2
= + 2xy + 4xz – – yz + z2 + C
2 2
i j k i j k
F = x y z = x y z
F1 F2 F3 x 2 y 2 x 2 xy y 0
= (0 – 0) i – (0 – 0) j + (– 2y + 2y) k
i j k i j k
F = x y z = x y z
F1 F2 F3 rnx rn y rnz
i j k
= rn x y z
x y z
= rn [(0 – 0) i – (0 – 0) j + (– 2y + 2y) k ]
2 2 2
+ 2 + = 0
x 2 y z 2
This equation is called Laplace Equation.
Allied Mathematics - II Tagore college - 41
3. Prove that grad ( + ) = grad ( ) + grad ( )
Solution :
grad ( ) = ( )
= i j k ( )
x y z
= i x j y k z + i
x
j
y
k
z
= grad ( ) + grad ( )
2 2 2
= + 2 +
x 2 y z 2
= 2
5. For what values of n is the vector r n r solenoidal?
Solution :
If is solenoidal
(r n r ) = 0
r (r n) + r n ( r ) = 0
r (r n) + 3 r n = 0 ......... (1)
Let r = x i + y j + z k and r2 = x2 + y2 + z2
42 VECTOR DIFFERETIATE - I
r r r
2r = 2x 2r y
= 2y 2r = 2z
x z
r x r y r z
= y
= =
x r r z r
rn = i j k . rn
x y z
r r r
= n rn – 1 y i + n rn – 1 y j + n rn – 1 k
z
x y z
= n rn – 1 [ + j + r k]
r i r
nr n 1
= [x i + y j + z k ]
r
= n r n–2 r
From eq (1)
r [n r n – 2 r ] + 3 r n = 0
n r n–2 r 2 + 3 rn = 0
n r n–2 r2 + 3 rn = 0
n r n + 3 rn = 0
(n + 3) r n = 0
n
r 0 so (n + 3) = 0 n =–3
6. Prove that div ( u + v ) = div ( u ) + div ( v )
Solution :
F1 F2 F3
div F = .F = + +
x y z
Let u = u1 i + u2 j + u3 k and v = v1 i + v2 j + v3 k
u + v = (u1 + v1) i + (u2 + v2) j + (u3 + v3) k
div ( u + v ) = . (u +v )
= i j k . [(u1 + v1) i + (u2 + v2) j + (u3 + v3) k ]
x y z
i j k i j k
curl ( u + v ) = x y z = x y z
F1 F2 F3 u1 v1 u 2 v2 u3 v3
i j k i j k
= x y z + x y z
u1 u2 u3 v1 v2 v3
= curl ( u ) + curl ( v )
= i x j y k z + i x j y k z
= grad ( ) + grad ( )
44 VECTOR DIFFERETIATE - I
9. If r is the position vector of the point P(x, y, z), then
prove that . | r |2 = 2 r .
Solution :
Let r = x i + y j + z k and r2 = x2 + y2 + z2
r r r
2r = 2x 2r y
= 2y 2r = 2z
x z
r x r y r z
= y
= =
x r r z r
. | r |2 = .r2
r r r
= 2r i + 2r j + 2r k
x y z
r r r
= 2r i x j y k z
x y z
= 2r [ + j + r k]
r i r
2r
= [x i + y j + z k ]
r
= 2r
10. Prove that . r = 3.
Solution :
Let r = x i + y j + z k
div r = . r
= i j k .(x i + y j + z k )
x y z
x y z
=
x y z
= 1+1+1=3
Allied Mathematics - II Tagore college - 45
r
11. Prove that r = .
r
Solution :
Let r = x i + y j + z k and r2 = x2 + y2 + z2
r r r
2r = 2x 2r y
= 2y 2r = 2z
x z
r x r y r z
= y
= =
x r r z r
r = i j k ..(r)
x y z
r r r
= i + j + k
x y z
x y z
= i + j + k
r r r
1
= [x i + y j + z k ]
r
1
= r
r
2
12. Prove that r̂ = .
r
Solution :
Let r = x i + y j + z k and r2 = x2 + y2 + z2
| r | = x2 y2 z2 = r
r r r
2r = 2x 2r y
= 2y 2r = 2z
x z
r x y
r r z
= y
= =
x r r z r
r r
Unit Vector r̂ = | r | =
r
46 VECTOR DIFFERETIATE - I
r
r̂ =
r
1 1
= r + .r
r r
1 3
r̂ = r + ...... (1)
r r
1
= i j k 1
r x y z r
r 1 r 1 r 1
= i j k 2
x r 2 y r 2 z r
1 r r r
= – i j k
r2 x y z
1 x y z
= – i j k
r2 r r r
1
= – 3 [x i + y j + z k ]
r
1 r
. = –
r r3
From eq (1)
r 3
= r +
1
.
r
r
r
r 3
= r r3 +
r
r2 3 1 3
= – 3 + = – +
r r r r
2
=
r
Allied Mathematics - II Tagore college - 47
13. Prove that curl r = 0.
Solution :
Let r = x i + y j + z k
F1 = x F2 = y F3 = z
i j k i j k
curl r = x y z = x y z
F1 F2 F3 x y z
= i (0 – 0) – j (0 – 0) + k (0 – 0) = 0
curl r = 0
r
14. Prove that curl 2 = 0.
r
Solution :
r x y z
Let r = x i + y j + z k 2 = 2 i + 2 j + 2 k
r r r r
x y z
F1 = F2 = F3 =
r2 r2 r2
i j k i j k
curl r = x y z
=
x y z
F1 F2 F3 x y z
r2 r2 r2
2 z r 2 y r
= i (–
r 3 y +
r 3 z
)
2z y 2y z
= i (– 3
r r
+ 3 )
r r
= i (0)
= 0
48 VECTOR DIFFERETIATE - I
15. Prove that rn = n r n – 2 r and .( rn) = n (n + 1) r n – 2.
Solution :
Let r = x i + y j + z k and r2 = x2 + y2 + z2
r r r
2r = 2x 2r y
= 2y 2r = 2z
x z
r x r y r z
= y
= =
x r r z r
rn = i j k . rn
x y z
r r r
= n rn – 1 y i + n rn – 1 y j + n rn – 1 k
z
x y z
= n rn – 1 [ i + j + k]
r r r
nr n1
= [x i + y j + z k ]
r
= n r n–2 r
.( rn) = .(n r n – 2 r )
= r .(n r n – 2 ) + n r n – 2 .( r )
x y z
= r n(n – 2 ) r n – 3[ i + j + ] + n r n – 2 (3)
r r r k
= r n(n – 2 ) r n – 4 [x i + y j + z k ] + 3 n r n–2
= r n(n – 2 ) r n – 4 r + 3 n r n – 2
= n(n – 2 ) r n – 4 r 2 + 3 n r n – 2
= n(n – 2 ) r n – 4 r 2 + 3 n r n – 2
= n(n – 2 ) r n –2 + 3 n r n – 2
= n r n – 2 [n – 2 + 3]
= n r n – 2 (n + 1)
.( rn) = n (n + 1).
Allied Mathematics - II Tagore college - 49
16. Prove that × ( rn) = 0.
Solution :
Let r = x i + y j + z k and r2 = x2 + y2 + z2
r r r
2r = 2x 2r y
= 2y 2r = 2z
x z
r x r y r z
= y
= =
x r r z r
rn = i j k . rn
x y z
r r r
= n rn – 1 y i + n rn – 1 y j + n rn – 1 k
z
x y z
= n rn – 1 [ i + j + k]
r r r
nr n1
= [x i + y j + z k ]
r
rn = n r n–2 xi + n r n–2 y j + n r n–2 z k
F1 = n r n – 2 x F2 = n r n – 2 y F3 = n r n – 2 z
i j k i j k
rn = x y z
=
x y z
F1 F2 F3 nr n 2 x nr n2 y nr n2 z
y z
= [n(n – 2 ) r n – 3 z – n(n – 2 ) r n – 3 y ] i
r r
x z
– [n(n – 2 ) r n – 3 z – n(n – 2 ) r n – 3 x ] j
r r
y x
+ [n(n – 2 ) r n – 3 x – n(n – 2 ) r n – 3 y ] k
r r
= (0) i – (0) j + (0) k
= 0
50 VECTOR DIFFERETIATE - I
17. Prove that (r n r ) = (n + 3) r n.
Solution :
(r n r ) = r (r n) + r n ( r
(r n r ) = r (r n) + 3 r n ........... (1)
Let r = x i + y j + z k and r2 = x2 + y2 + z2
r r r
2r = 2x 2r y
= 2y 2r = 2z
x z
r x r y r z
= y
= =
x r r z r
rn = i x j y k z . rn
r r r
= n rn – 1 y i + n rn – 1 y j + n rn – 1 k
z
x y z
= n rn – 1 [ i + j + k]
r r r
nr n1
= [x i + y j + z k ]
r
= n r n–2 r
From eq (1)
(r n r ) = r (r n) + 3 r n
= r [n r n – 2 r ] + 3 r n + 3 r n
= n r n–2 r 2 + 3 rn
= n r n–2 r2 + 3 rn
= n r n + 3 rn
= (n + 3) r n
1 r
18. Prove that . =
r r3
Solution :
Let r = x i + y j + z k and r2 = x2 + y2 + z2
r r r
2r = 2x 2r y
= 2y 2r = 2z
x z
Allied Mathematics - II Tagore college - 51
r x r y r z
= y
= =
x r r z r
1
= i j k 1
r x y z r
r 1 r 1 r 1
= i 2 j 2 k 2
x r y r z r
1 r r r
= – i j k
r2 x y z
1 x y z
= – 2
i j k
r r r r
1
= – 3 [x i + y j + z k ]
r
1 r
. = –
r r3
r 2
19. Prove that . =
r r
Solution :
Let r = x i + y j + z k and r2 = x2 + y2 + z2
r r r
2r = 2x 2r y
= 2y 2r = 2z
x z
r x r y r z
= y
= =
x r r z r
r 1 1
. = r + .r
r r
r
r 1 3
. = r + ...... (1)
r r r
1
= i j k 1
r x y z r
52 VECTOR DIFFERETIATE - I
r 1 r 1 r 1
= i 2 j 2 k 2
x r y r z r
1 r r r
= – i j k
r2 x y z
1 x y z
= – 2
i j k
r r r r
1
= – 3 [x i + y j + z k ]
r
1 r
. = –
r r3
From eq (1)
r 1 3
. = r +
r r r
r 3
= r r 3 +
r
r2 3 1 3
= – 3 + = – +
r r r r
2
=
r
r
20. Prove that f (r) = f ' (r)
r
Solution :
Let r = x i + y j + z k and r2 = x2 + y2 + z2
r r r
2r = 2x 2r y
= 2y 2r = 2z
x z
r x r y r z
= y
= =
x r r z r
f (r) = i j k f (r)
x y z
Allied Mathematics - II Tagore college - 53
r r r
= f ' (r) i + f ' (r) j + f ' (r) k
x y z
r r r
= f ' (r) i j k
x y z
x y z
= f ' (r) i j k
r r r
i x j y kz
= f ' (r)
r
r
f (r) = f ' (r)
r
2
21. Prove that 2 f (r) = f '' (r) + f ' (r).
r
Solution :
Let r = x i + y j + z k and r2 = x2 + y2 + z2
r r r
2r = 2x 2r y
= 2y 2r = 2z
x z
r x r y r z
= y
= =
x r r z r
f (r) = i j k f (r)
x y z
r r r
= f ' (r) i + f ' (r) j + f ' (r) k
x y z
r r r
= f ' (r) i j k
x y z
x y z
= f ' (r) i j k
r r r
i x j y kz
= f ' (r)
r
54 VECTOR DIFFERETIATE - I
r
f (r) = f ' (r)
r
2
To Prove : 2 f (r) = f '' (r) + f ' (r)
r
1
= i j k 1
r x y z r
r 1 r 1 r 1
= i 2 j 2 k 2
x r y r z r
1 r r r
= – i j k
r2 x y z
1 x y z
= – 2
i j k
r r r r
1
= – 3 [x i + y j + z k ]
r
1 r
. = –
r r3
r
2 f (r) = [f ' (r) ]
r
r 1 1
= [f ' (r) ] + f ' (r) ( . r ) + r f ' (r)( )
r r r
r r 1 1 r r r
= [f '' (r) ] + f ' (r) (3) – r f ' (r) 2 i
x
j
y
k
z
r r r r
r2 3 1 x y z
= 2 f '' (r) + f ' (r) – r f ' (r) 2 i r j r k r
r r r
3 1
= f '' (r) + f ' (r) – r f ' (r) 3 [x i + y j + z k ]
r r
3 r
= f '' (r) + f ' (r) – r f ' (r) 3
r r
Allied Mathematics - II Tagore college - 55
3 1
= f '' (r) + f ' (r) – f ' (r)
r r
2
= f '' (r) + f ' (r)
r
i j k
curl F = F = x y z
F1 F2 F3
i j k
curl grad = (grad ) = x y z
x y z
2 2 2 2 2 2
= yz zy i – xz zx j + xy yx k
= 0
23. If F = z i + x j + y k then prove that curl (curl r ) = 0.
Solution :
Let F = z i + x j + y k
F1 = z F2 = x F3 = y
i j k
curl F = F =
x y z
z x y
= (1 – 0) i – (0 – 1) j + (1 – 0) k
56 VECTOR DIFFERETIATE - I
= i + j + k
F1 = 1 F2 = 1 F3 = 1
i j k
curl(curl F ) = x y z
1 1 1
= (0 – 0) i – (0 – 0) j + (0 – 0) k
= 0
curl(curl F ) = 0
We know that a ( b c ) = ( a . c ) b – ( a . b ) c
A A
x
i B Here a = i , b =
x
c = B
A A A
i x B = (i .B) x i . x B
A A
= (i .B) – i . B
x x
Allied Mathematics - II Tagore college - 57
A A
= (B . i )
x
– i .
x B
A
= B.i
x A
– i .
x B
A
=
B. i A –
x i .
x B
= ( B . ) A – ( . A ) B ........ (2)
B B
i A
x
Here a = i, b = A c =
x
B B B
i A
=
x
i . A (i .A)
x
x
B B
=
i . x A –
A.i
x
B
=
i . A –
x
A.i B
x
B
= i . A – A. i B
x x
B
= i . A – A. i B
x x
= ( . B ) A – ( A . ) B ........ (3)
Subst eq (2) and (3) in (1) we get
(A B ) = (B . )A – ( .A )B + ( .B)A – (A . )B
= ( B . ) A – ( . A ) B – [( A . ) B – ( . B ) A ]
Hence Proved
58 VECTOR DIFFERETIATE - I
25. Prove that ( A ) = . ( . A ) – 2. A .
Solution :
Let A = A1 i + A2 j + A3 k
F1 = A1 F2 = A2 F3 = A3
i j k i j k
A = x y z = x y z
F1 F2 F3 A1 A2 A3
A 3 A 2 A3 A1 A A
= i y z – j + k 2 1
x z x y
A 3 2 A A
1 3 A A
2 1 A
F1 = y z F2 = z x F3 = x y
i j k
( A ) =
x y z
A 3 A 2 A1 A3 A 2 A1
y z z x x y
2 A 2 2 A1 2 A1 2 A 3
= i xy
y 2 z 2
xz
2 A 2 2 A1 2 A1 2 A3
= i xy y 2
2
z xz
2 A 2 2 A 3 2 A1 2 A1
= i xy xz y 2
z 2
2 A 2 2A3 2 A1 2 A1
= i xy xz – i y 2
z 2
= . ( . A ) – 2. A
Therefore ( A ) = . ( . A ) – 2. A
Hence Proved.
Allied Mathematics - II Tagore college - 59
26. If a is a constant vector and r = x i + y j + z k then show that
(a r ) = 2a .
Solution :
Let a = a1 i + a2 j + a3 k and r = x i + y j + z k
i j k
a1 a2 a3
ar =
x y z
ar = i ( z a2– ya3 ) – j (za1 – xa3) + k (ya1 – xa2)
i j k
(a r ) = x y z
za2 ya3 xa3 za1 ya1 xa2
= i (a1+ a1 ) – j (– a2 – a2) + k (a3 + a3)
= i (2 a1) + j (2 a2) + k (2 a3)
= 2 [a1 i + a2 j + a3 k ]
= 2 a
27. If A is a constant vector prove that ( A . r ) = A
Solution :
Let A = A1 i + A2 j + A3 k where A1, A2, A3 are constant
r = xi + y j + z k
A . r = (A1 i + A2 j + A3 k ). (x i + y j + z k )
= A1 x + A2 y + A3 z
(A.r ) = [ i + j + k ] [A1 x + A2 y + A3 z]
x y z
= A1 i + A2 j + A3 k
(A.r ) = A
60 VECTOR DIFFERETIATE - I
1
28. If v = w r prove that w = curl v where w is a constant
2
vector..
Solution :
Let w = w1 i + w2 j + w3 k and r = x i + y j + z k
i j k
w1 w2 w3
v = wr =
x y z
v = i ( z w2– yw3 ) – j (zw1 – xw3) + k (yw1 – xw2)
i j k
Curl v =
x y z
zw2 yw3 xw3 zw1 yw1 xw2
= i (w1+ w1 ) – j (– w2 – w2) + k (w3 + w3)
= i (2 w1) + j (2 w2) + k (2 w3)
= 2 [w1 i + w2 j + w3 k ]
= 2 w
1
Curl v = w
2
i j k
curl F = F = x y z
F1 F2 F3
2 F3 2 F2 2 F3 2 F1 2 F2 2 F1
= xy xz – xy yz + xz yz
2 F3 2 F2 2 F3 2 F1 2
2 F2 F1
= – – + + –
xy xz xy yz xz yz
= 0
Formula involving
30. Prove that . ( F) = ( .F) + .F OR
div ( F) = div F + grad .F
Solution :
Let F = F1 i + F2 j + F3 k and is a scalar function
. ( F) = [ i + y j + k ] [ F]
x z
= [ i + y j + k ] (F) +[ i + y j + k ] (F)
x z x z
= [ i + y j + k ] .(F1 i + F2 j + F3 k ) + .F
x z
B
= A i
x
We know that a ( b c ) = ( a . c ) b – ( a . b ) c
A B
i B Here a = A , b = i c =
x x
B B
=
A. i (A.i )
x x
B B
= A. i –
x
(A . i )
x
Allied Mathematics - II Tagore college - 63
B
= A. i –
x A . i x
B
B
A × Curl B =
A. i – ( A
x
. )B ............... (1)
A
B × Curl A = B × i
x
A
= B i
x
We know that a ( b c ) = ( a . c ) b – ( a . b ) c
A
Here a = B , b = i c =
x
A A
=
B .
x
i (B . i )
x
A
=
B.
x i –
B.i A
x
A
=
B.
x i –
B.i A
x
A
B × Curl A =
B. x i – ( B . ) A ............... (2)
Adding eq (1) and (2) we get
B A
( A ×Curl B )+( B ×Curl A ) = A. i – ( A . ) B
x
+ B.
x i
– (B. )A
B A
= A.
x B. x i –( A . ) B –( B . ) A
64 VECTOR DIFFERETIATE - I
= i x (A.B) – ( A . ) B – ( B . ) A
= grad ( A . B ) – ( A . ) B – ( B . ) A
( A . ) B + ( B . ) A +( A ×Curl B )+( B ×Curl A ) = grad ( A . B )
grad ( A . B ) = ( B . ) A + ( A . ) B + B ×Curl A + A ×Curl B
LHS = RHS
Hence Proved
33. Prove that div. ( A × B ) = B .curl A – A . curl B
OR
. ( A × B ) = B .( × A ) – A . ( × B )
Solution :
LHS
. (A×B) = i . x (A B)
A B
=
i . ( B) (A )
x x
A B
=
i . B +
i . A
x
x
We know that a b = – b a
A B
=
i . B –
i . A
x x
We know that a . ( b c ) = b . ( c a ) = c . ( a b )
A B
=
i . B –
i . A
x x
A B
=
B. i
x
–
A .i
x
Allied Mathematics - II Tagore college - 65
A B
= B. i – A. i
x
x
. ( A × B ) = B .( × A ) – A . ( × B )
div. ( A × B ) = B .curl A – A . curl B
Hence Proved.
r
34. Prove that log r = 2
r
Solution :
Let r = x i + y j + z k and r2 = x2 + y2 + z2
r r r
2r = 2x 2r y
= 2y 2r = 2z
x z
r x r y r z
= y
= =
x r r z r
log r = i j k log r
x y z
1 r 1 r 1 r
= i + j + k
r x r y r z
1 x 1 y 1 z
= i + j + k
r r r r r r
1
= 2 (x i + y j + z k )
r
r
=
r2
1
35. Prove that 2 log r =
r2
Solution :
Let r = x i + y j + z k and r2 = x2 + y2 + z2
r r r
2r = 2x 2r y
= 2y 2r = 2z
x z
66 VECTOR DIFFERETIATE - I
r x r y r z
= y
= =
x r r z r
log r = i j k log r
x y z
1 r 1 r 1 r
= i + j + k
r x r y r z
1 x 1 y 1 z
= i + j + k
r r r r r r
1
= 2 (x i + y j +z k)
r
r
log r =
r2
r
2 og r = ( log r) = ( 2 )
r
1 1
= 2 (r ) + r ( 2 )
r r
1 2 r 1 r 1 r
= 2 (3) + r [– 3 i – 3 j– 3 k]
r r x r y r z
3 2 x y z
= 2 – r 3 [ i + j + k]
r r r r r
3 2r
= 2 – 4 (x i + y j + z k )
r r
3 2r
= – 4 r
r2 r
3 2r 2
= –
r2 r4
3 2
= 2 –
r r2
1
=
r2
Allied Mathematics - II Tagore college - 67
36. Prove that 2 ( ψ ) = 2 ( ψ ) + 2 . ψ + ψ 2 ( )
Solution :
2
2 ( ψ ) = x 2
( ψ) = x x ( ψ)
ψ
= x x ψ x
2 ψ ψ 2 ψ
= 2
x
x x
ψ
x 2 x x
= 2 ( ψ ) + 2 . ψ + ψ 2 ( )
37. Prove that . ( A ) = 0.
Solution :
Let A = A1 i + A2 j + A3 k
F1 = A1 F2 = A2 F3 = A3
i j k i j k
A = x y z = x y z
F1 F2 F3 A1 A2 A3
A 3 A 2 A3 A1 A A
= i y z – j + k 2 1
x z x y
A3 2 A A
1 3 A A 2 A
1
F1 = y z F2 = z x F3 = x y
F1 2 A3 2A 2
= –
x xy xz
F2 2 A1 2 A3
y
= –
yz xy
F3 2A 2 2 A1
= –
z xz yz
2 A3 2
2 A 2 A1 2 A3 2A 2 2 A1
. ( A ) = – + – + – = 0
xy xz yz xy xz yz