PRĄDY MORSKIE

1. Podział prądów
Prądem morskim nazywa się zorganizowany ruch wody w określonym
kierunku, odbywający się w otoczeniu wód pozostających we względnym
bezruchu. Klasyfikacje prądów uwzględniają różne ich cechy, stąd
spotykamy kilka odrębnych klasyfikacji, opartych o różne kryteria:
a. według czynników powodujących powstanie danego prądu (klasyfikacja
genetyczna: prądy gradientowe, prądy wiatrowe i dryfowe, prądy pływowe,
prądy inercyjne),
b. według stopnia ich stałości (prądy stałe, okresowe, chwilowe, ...),
c. według głębokości, na których występują (powierzchniowe, głębinowe,
przydenne),
d. według charakteru ruchu (meandrujące, prostolinijne, krzywolinijne; te
ostatnie dzielimy na cyklonalne (tworzą wielkie zamknięte kręgi o kierunku
ruchu na półkuli północnej przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, na płk.
południowej - zgodnym z ruchem wskazówek zegara), antycyklonalne
(tworzą również wielkie zamknięte kręgi o odwrotnym od cyklonalnych
kierunkach ruchu),
e. według cech fizyko-chemicznych wód w obrębie prądów. Do tej ostatniej
klasyfikacji należy zaliczyć najczęściej spotykany uproszczony podział
prądów na zimne i ciepłe. Prądy zimne prowadzą wody chłodniejsze od
wód otaczających, prądy ciepłe - cieplejsze od wód otaczających (patrz
odnośnik [ P_1]).

Prądy gradientowe to prądy generowane przez gradient ciśnienia

hydrostatycznego wynikający z różnic wysokości powierzchni morza
(nachylenia powierzchni) względem powierzchni izopotencjalnej. Przyczyną
powstawania różnic wysokości powierzchni wody może być np. działanie
przenosu ekmanowskiego (patrz prądy wiatrowe), nierównomierne
nagrzanie poszczególnych części oceanu, powodujące różnice gęstości
wód powierzchniowych, działanie wiatru transportującego wody w kierunku
brzegu [P_2], zmiany ciśnienia atmosferycznego nad powierzchnią oceanu,
etc. Prądy wiatrowe to prądy generowane przez bezpośrednie działanie
wiatru na powierzchnię morza. Prądy pływowe to prądy generowane przez
falę (fale) pływowe. Prądy inercyjne to prądy funkcjonujące po ustaniu siły,
która stanowiła ich przyczynę

Prądy stałe charakteryzują się niewielką zmiennością kierunku i prędkości z

roku na rok i z sezonu na sezon. Prądy okresowe charakteryzują się
powtarzalnością kierunku i prędkości w poszczególnych odcinkach czasu.
Przykładem prądów okresowych (krótkookresowych) są prądy pływowe. Z
wielkich prądów przykładem prądów okresowych jest Prąd Somalijski,
płynący wzdłuż wschodnich wybrzeży Afryki na N od równika. W okresie
monsunu zimowego jest prądem ciepłym płynącym z dużą prędkością na S,
w okresie monsunu letniego jest prądem chłodnym płynącym na N. Prądy
chwilowe działają przez krótki na ogół czas, ich kierunki i prędkości są
wcześniej nieprzewidywalne. Najczęściej są to prądy wiatrowe, tworzące
się pod wpływem chwilowych wiatrów, na ogół większej prędkości.
Dokładniejsze obliczenie parametrów prądów wiatrowych jest najbardziej
skomplikowane.

Prądy powierzchniowe obejmują cienką, 10-15 metrową warstwę wód

powierzchniowych, warstwa ta jest niekiedy nazywana "warstwą
nawigacyjną", gdyż w tej warstwie lokuje się zanurzenie zdecydowanej
większości statków i okrętów nawodnych. Prądom powierzchniowym, z
przyczyn oczywistych, poświęci się dalej najwięcej uwagi. Prądy
głębinowe, to prądy funkcjonujące w toni wodnej, bez kontaktu z
powierzchnią oceanu i bez kontaktu z dnem. Przykładem takiego prądu
głębinowego może być np. Prąd Łomonosowa, płynący z zachodu na
wschód w strefie równikowej Atlantyku na głębokości 200 - 500 m. Prądy
przydenne to, jak sama nazwa wskazuje, prądy obejmujące kontaktującą
się z dnem warstwę wody.

2. Prądy wiatrowe; nieco teorii, obliczenia

Prąd wiatrowy tworzy się w rezultacie tarcia powietrza o powierzchnię
wody (działania naprężeń stycznych). Ponieważ przekazywanie energii
odbywa się w funkcji czasu, woda porusza się początkowo na powierzchni
bardzo wolno. W miarę upływu czasu prędkość wód na powierzchni powoli
rośnie. Aby doszło do wykształcenia się prądu, którego prędkość przy danej
prędkości wiatru osiągnęła maksimum, musi upłynąć pewien okres. Taki
prąd wiatrowy, który przy danej prędkości wiatru ma stałą prędkość
nazywamy prądem ustalonym.
Poruszająca się na powierzchni "warstwa" wody trze o warstwę pod nią
leżącą, przekazując przez tarcie część swojej energii tej warstwie,
wprawiając ją w ruch. Niech będzie to warstwa 2. Poruszająca się warstwa
2 przekazuje energię warstwie 3, warstwa 3 - 4, ..., warstwa n-1 warstwie n.
Ilość przekazywanej z warstwy do warstwy energii zmniejsza się, w związku
z czym wraz z głębokością maleje prędkość wody . Spadek prędkości
wody wraz z głębokością jest ekspotencjalny (wraz ze wzrostem głębokości
z, prędkość prądu zmienia się według zależności e-az, gdzie e - podstawa
logarytmów naturalnych, a - pewna funkcja prędkości kątowej Ziemi,
szerokości geograficznej i współczynnika lepkości kinematycznej wody, z -
głębokość), co powoduje, że na pewnej głębokości faktyczna prędkość
wody staje się praktycznie zerowa. Na poruszającą się na powierzchni
warstwę wody działa siła Coriolisa, odchylając ją na półkuli północnej o 45°
w prawo [ 1 ] w stosunku do kierunku przepływu powietrza. Warstwa 2,
leżąca na pewnej głębokości, której ruch przekazuje warstwa
powierzchniowa, pod wpływem tej samej siły Coriolisa odchyla się w
również prawo od kierunku ruchu warstwy powierzchniowej, warstwa 3
odchyla się w prawo od kierunku ruchu warstwy 2, itd, itd. W rezultacie,
wraz z głębokością prędkość prądu zmniejsza się i jednocześnie zmienia
się kierunek przepływu wody tworzącej prąd wiatrowy. Na głębokości, na
której kierunek prądu staje się przeciwny do kierunku prądu na powierzchni,
a prędkość prądu staje się równa 1/23 prędkości prądu na powierzchni
wyznacza się tak zwaną granicę warstwy tarcia (oznaczaną zazwyczaj jako
D). Wypadkowy ruch wody w warstwie tarcia (od powierzchni do D)
skierowany jest na półkuli północnej 90° w prawo od przepływu powietrza
generującego prąd wiatrowy, na półkuli południowej 90° w lewo od kierunku
wiatru. Ten dość skomplikowany układ ruchów wody w prądzie wiatrowym
na morzu "bezgranicznie głębokim" [ 2 ] opisuje tak zwana spirala Ekmana [
3 ] (patrz rycina)

Rycina ta wymaga być może pewnych objaśnień. Rysunek jest

zorientowany (patrz oznaczenia N i E) i dotyczy półkuli północnej. Wiatr
wieje z jakąś prędkością z S na N; kierunek ten wyznacza ciemnozielona
strzałka opisana "kierunek wiatru". Na powierzchni (z = 0) prąd (opisana
strzałka pomarańczowa) odchyla się o 45° w prawo od kierunku przepływu
powietrza generującego prąd, jego prędkość na powierzchni opisuje
długość wektora. Na głębokości z = 0.1D kierunek prądu odchyla się
ponownie na prawo, prędkość się zmniejsza (krótszy wektor), ..., Na
głębokości z = D (granica warstw tarcia), maleńki wektor (1/23 wektora na
powierzchni) jest sierowany przeciwnie do kierunku prądu na powierzchni.
Scałkowany od z = 0 do z = D przenos wody (przepływ) jest oznaczony
jasnozieloną strzałką (transport wypadkowy; skierowany pod kątem 90° na
prawo w stosunku do kierunku wiatru).
Głębokość warstwy tarcia D (m) zależy od prędkości wiatru i szerokości
geograficznej (oznaczenie fi). Im większa prędkość wiatru tym głębiej leży
na tej samej szerokości granica warstwy tarcia. Im większa prędkość
wiatru, tym więcej czasu upływa do ustalenia się prądu. Przy wietrze około
15-17 m·s-1 wiejącym bez zmiany kierunku potrzeba około doby, aby na
powierzchni prędkość prądu osiągnęła swoją maksymalną, stałą wartość.
Na głębokości 100 m stabilizacja prędkości nastąpi dopiero po około 50
dobach.
Do obliczania prędkości prądu wiatrowego (Vp) w kilku pierwszych
metrach od powierzchni korzysta się z formuł przybliżonych. Jedną z nich
jest:

Vp = (0.0127·Vw)/(sin (fi))0.5

gdzie: Vw - prędkość wiatru, (fi) - szerokość geograficzna. Formuła zwraca

prędkość prądu w tych samych jednostkach, co mianowanie prędkości
wiatru. Nie trudno zauważyć, że stosowalność tej formuły do obliczania
prędkości prądu w bardzo niskich szerokościach jest ograniczona; daje ona
nierealnie duże szybkości prądu.

Stosunek prędkości prądu (Vp) do prędkości wiatru (Vw):

Vp/Vw = kw

określa się mianem prądowego współczynnika wiatrowego (kw). Badania

wykazały, że na morzu, którego głębokość jest wyraźnie większa od dolnej
granicy (głębokości) warstwy tarcia D, jego wartość nie zależy od prędkości
wiatru i jest bliska 0.02. Znajomość tego współczynnika pozwala na proste
określanie przybliżonej prędkości prądu wiatrowego:

Vp = 0.02·Vw,

gdzie prędkość wiatru i prądu mianowana jest w tych samych jednostkach.

Oznacza to, że średnio prędkość prądu na powierzchni jest w przybliżeniu
równa 2% prędkości wiatru generującego prąd. Wobec opisanego wyżej
procesu przekazywania energii w głąb toni wodnej i wprawiania przez wiatr
w ruch ogromnych mas wody, trudno się dziwić, że prądy wiatrowe
charakteryzują się niewielkimi prędkościami.

Obliczanie kierunku i prędkości prądu wiatrowego na morzu głębokim, z

dala od brzegów

Kierunek prądu to ten kierunek, w którym prąd płynie, kierunek wiatru, to

ten kierunek, z którego wiatr wieje (przypomnę tu pospolicie stosowane
przez marynarzy określenie - "wiatr wchodzi do róży kompasowej, prąd
wychodzi z róży kompasowej"). Zatem, jeśli na półkuli północnej wieje np.
wiatr NW o prędkości 20 w, to:
- kierunek wiatru "odwracamy" (+180°): NW = 315°; (315+180)-360 = 135°
(SE); prąd odchyla się w prawo (zatem znak +) o 45°; 135 + 45 = 180° (S).
Prędkość wiatru mnożymy przez współczynnik wiatrowy (kw) równy 0.02:
20 w·0.02 = 0.4 w. Kierunek prądu = 180°, Vp = 0.4 w.
Niech na półkuli południowej wieje wiatr NW o prędkości 45 w:
(315 + 180)-360 = 135°, wiatr odchyla się w lewo (zatem znak -) o 45°; 135-
45 = 90° (E), prędkość prądu = 45·0.02 = 0.9 w. Kierunek prądu = 90°, Vp =
0.9 w.

Porównajmy obliczone prędkości prądu wiatrowego za pomocą podanego

wzoru i współczynnika wiatrowego.
Niech na szerokości 55°S wieje wiatr o prędkości 35 w.
Obliczenie za pomocą współczynnika wiatrowego: 35 w · 0.02 = 0.7 w.
Obliczenie za pomocą wzoru: 35 w · 0.0127 = 0.4445, sin 55° = 0.8191,
pierwiastek z sin(55°) = 0.9051; 0.4445/0.9051 = 0.4911 w, zaokrąglamy
do 0.5 w.
Niech na szerokości 25°N wieje wiatr o takiej samej prędkości (35 w).
Obliczenie za pomocą wzoru: 35 w · 0.0127 = 0.4445, sin 25° = 0.4226,
pierwiastek z sin(25°) = 0.6501; 0.4445/0.6501 = 0.6837, zaokrąglamy
do 0.7 w.
Jak można zauważyć, wraz ze wzrostem szerokości geograficznej
rozbieżności między prędkością prądu obliczonego przy wykorzystaniu
prądowego współczynnika wiatrowego i wzoru na prędkość prądu
narastają. Dla potrzeb nawigacyjnych wystarczającą dokładność uzyskuje z
obliczeń wykorzystujących prądowy współczynnik wiatrowy.

Inaczej zachowuje się prąd wiatrowy na wodach płytkich, czyli takich,

których głębokość akwenu jest mniejsza od grubości warstwy tarcia.
Leżące płytko dno wprowadza tarcie, nie pozwalające na wykształcenie się
pełnej pionowej struktury prądu wiatrowego. Ponieważ w przypadku
płytkiego występowania dna dochodzi do stopniowego spiętrzania wody,
prędkość prądu na płyciźnie może różnić się wyraźnie od prędkości
"czystego" prądu wiatrowego (o czym dalej). Największe różnice zachodzą
w kierunku prądu w stosunku do kierunku wiatru. Zmiana wektora prądu na
płyciźnie w stosunku do wektora wiatru zależy jednocześnie od głębokości
akwenu i siły (prędkości) wiatru, gdyż wraz ze wzrostem prędkości wiatru
zmienia się i głębokość (miąższość) warstwy tarcia [współczynnik tarcia
rośnie wraz ze wzrostem siły wiatru przy stałej głębokości]. Odchylenie
kierunku prądu od kierunku wiatru zmniejsza się wraz z ograniczeniem
głębokości i wzrostem siły wiatru. Orientacyjne wartości tych zmian
zestawione są w tabeli poniżej.

Tab.1. Odchylenia wektora prądu powierzchniowego (°) od wektora wiatru w zależności od

siły wiatru i głębokości akwenu (za Jegorovem, 1974). Niebieskie wartości - kierunek prądu
powierzchniowego różniący się od kierunku prądu wiatrowego na morzu głębokim
głębokość siła wiatru (°B)
morza (m) 2 3 4 5 6 7 8 9 10
10 42 20 8 6 4 4 4 3 3
20 45 45 22 20 12 10 6 5 4
50 45 45 45 45 45 37 31 22 17
100 45 45 45 45 45 45 45 45 43
150 45 45 45 45 45 45 45 45 45

Analizując wartości w tabeli, można zauważyć, że w przypadku gdy

głębokości są równe, większe od 100 m, niezależnie od siły wiatru,
przyjmować można wartość odchylenia wektora prądu wiatrowego.
Ewentualne różnice kierunku prądu powierzchniowego na takich
głębokościach w stosunku do kierunku prądu wiatrowego na morzu
głębokim stają się zaniedbywalnie małe. Z kolei na wodach płytkich, o
głębokościach rzędu do kilkunastu metrów, przy wietrze o sile 5-6°B i
większej można przyjmować, że kierunek prądu powierzchniowego
pokrywa się z wektorem wiatru.
Prędkość prądu powierzchniowego na płyciznach jest niepoliczalna, gdyż
przestaje on występować w czystej postaci prądu wiatrowego. Na ogół w
cieśninach oraz na akwenach przybrzeżnych wraz ze wzrostem siły
(prędkości) wiatru rosną nachylenia powierzchni wody, co pociąga za sobą
powstawanie prądów gradientowych, na które nakładają się zazwyczaj
prądy pływowe (wyjątkiem są tu morza bezpływowe). W rezultacie
prędkości prądów w takich warunkach charakteryzują się dużą
zmiennością, dodatkowo uzależnioną od kierunku wiatru. Na ogół prędkości
prądów powierzchniowych w takich warunkach stają się znacząco wyższe
od czystych prądów wiatrowych, często przekraczając 1.0 - 1.5 węzła.

Typowe prędkości prądów wiatrowych na morzu głębokim mieszczą się w

granicach od 0.2 do 0.8 węzła. Tylko przy najsilniejszych i jednocześnie
długotrwałych wiatrach wiejących z tego samego kierunku ich prędkości
przekraczają 1 węzeł. Faktycznie, przy bardzo dużych prędkościach wiatru,
które polączone są z dużymi gradientami ciśnienia atmosferycznego,
tworzą się prądy stanowiące wypadkową kilku, różnych pod względem
genetycznych prądów.

3. Informacje o prądach

Na wielu mapach nawigacyjnych (generalnych) znajdują się ogólne

informacje o prądach stałych - bądź w postaci odpowiednich symboli
graficznych, bądź w postaci uwag. Na mapach drogowych (Routeing
Charts) i pilotowych (Pilot Charts) prądy są oznaczone za pomocą
odpowiedniej symboliki (strzałki) informującej o kierunku, prędkości i
stopniu stałości danego prądu w danym miesiącu; informacja o prądach na
tych mapach jest szczegółowa. Dla wielu obszarów przybrzeżnych (np.
wody brytyjskie), na których występują duże pływy wydawane są specjalne
atlasy prądów pływowych, stosowna informacja o prądach pływowych
znajduje się również na mapach nawigacyjnych (fioletowe romby z
oznaczeniami literowymi).
Mniej lub (częściej) bardziej szczegółowe informacje o prądach, również w
strefach przybrzeżnych, znajdują się w locjach. Podchodząc do portów lub
zamierzając przejść przez cieśninę lub kanał należy wcześniej
szczegółowo zapoznać się z charakterystyką występujących tam prądów,
zwrócić uwagę na ich osobliwości lokalne, związki z typem pogody (stanem
morza, kierunkiem i prędkością wiatru, fazą pływu).

Niektóre ośrodki oceanograficzne wydają mapy informujące o aktualnej

charakterystyce prądów. Dotyczy to głównie obszaru zachodniej części
Północnego Atlantyku oraz Pacyfiku przy wybrzeżach Japonii. Mapy te
mogą służyć jako cenne źródła operacyjne. Do 2006 roku Naval
Oceanographic Office (USA) wydawał bardzo ciekawe mapy Golfstromu
(analizy; 2 sekcje: S i N) z oznaczeniami rozkładu temperatury powierzchni
oceanu (SST), granicami Golfstromu, Prądu Florydzkiego, prędkościami
tych prądów (strzałki z opisem prędkości) oraz rozkładem powierzchniowym
mas wody (patrz mapy poniżej). Oznaczone na tych mapach były również
ciepłe (WE), antycyklonalne i zimne (CE), cyklonalne wiry powstałe przez
odcięcia meandrów Golfstromu.
 Golfstrom; sekcja N. Analiza z dnia 3 marca 2006 roku. Opracowanie Naval
Oceanographic Office (USA). Oznaczenia mas wód: LAB - wody labradorskie
(arktyczne), SHW - wody szelfowe, GS - wody Golfstromu, SAR - wody Morza
Sargassowego (tropikalne). Liczby - temperatura powierzchni oceanu, strzałki -
kierunek prądu, liczba obok - prędkość prądu na powierzchni w węzłach. CE - zimne
wiry (cyklonalne), WE - ciepłe wiry (antycyklonalne). W rejonie 40°N, 050°W
Golfstrom przesunięty jest mocno na N, co oznacza, że znaczna część wód
Golfstromu kieruje się w północne ramię prądowe delty Golfstromu. Z wód tych, po
transformacji, utworzą się wody atlantyckie, które będą następnie przez Prąd
Północnoatlantycki transportowane w kierunku Europy (NE). Świadczy to o tym, że
po pewnym czasie wody przylegające do W wybrzeży Europy będą miały zasoby
ciepła większe od przeciętnych, a zima roku 2007/2008 w NW i N Europie będzie
mocno opóźniona i/lub cieplejsza niż przeciętnie

Golfstrom; sekcja S. Analiza z dnia 3 marca 2006 roku. Opracowanie Naval

Oceanographic Office (USA). Objaśnienia - jak na mapie powyżej.

Od połowy roku 2006 NOO zaprzestał wydawania map Golfstromu w takiej

postaci, przechodząc na mapy bez oznaczenia temperatury powierzchni
oceanu, ale z kompletnym pokryciem powierzchni informacją o prędkości
(barwa) i kierunku prądu (strzałki). O ile poprzednio wydawano wyłącznie
mapy analizy, to obecnie NOO wydaje również na ten akwen prognozy
prądów, co 12 godzin, do 72 godzin (3 dób; patrz mapy poniżej)
NE część N Atlantyku. Naval Oceanographic Office. Mapa analizy prądów z dnia 21
grudnia 2007, 0000Z. Prędkość prądów oznaczona barwą, kierunki strzałkami. W
rejonie 40°N, 050°W większość wód Golfstromu kieruje się na SE, w kierunku NE
części Morza Sargassowego, co świadczy o zmniejszeniu dopływu ciepła do wód,
które następnie będą transportowane przez Prąd Północnoatlantycki w kierunku
Europy
 NE część N Atlantyku. Naval Oceanographic Office. Mapa prognozy prądów z dnia
21 grudnia 2007, 0000Z.+ 60. Objaśnienia - patrz wyżej.

Wydawane są również przez Naval Oceanographic Office znacznie bardziej

szczegółowe pod względem rozkładu przestrzennego analizy i prognozy
prądów dla tej części N Atlantyku, w sekcjach North, Mid i South. Można
zapoznać się z nimi poprzez podane na tej stronie linki (link 4). Oprócz
wymienionych wyżej analiz i prognoz prądów wydawane są codzienne
analizy pola temperatury NW N Atlantyku, na których zasięg Golfstromu,
choć bez oznaczeń prędkości, jest oznaczany (patrz mapa poniżej).
 Naval Oceanographic Office. Analiza pola temperatury powierzchni oceanu (SST) z
oznaczeniem granic Golfstromu, mas wód oraz chłodnych i ciepłych wirów. Sekcja N.
7 październik.2007. Widoczne meandrowanie Golfstromu wzdłuż 40°N, położony
najdalej na W (między 060 a 065°W) meander wkrótce zostanie odcięty,
przekształcając się w ciepły wir antycyklonalny. Część wód Golfstromu kieruje się w
północną galęź prądową delty, reszta kieruje się do wschodniej gałęzi prądowej.
Naval Oceanographic Office. Analiza pola temperatury powierzchni oceanu (SST) z
oznaczeniem granic Golfstromu, mas wód oraz chłodnych i ciepłych wirów. Sekcja N.
8 sierpnia.2004 roku. Widoczne meandrowanie Golfstromu wzdłuż 40°N, położony
najdalej na W (między 060 a 065°W) meander wkrótce zostanie odcięty,
przekształcając się w ciepły wir antycyklonalny. Większość wód Golfstromu kieruje
się w południową galęź prądową delty. Zwróć uwagę na zmianę szerokości
geograficznej osi Golfstromu na długościach 045°W - 065°W między 2007 (mapa
powyżej) a 2004 rokiem
 Japan Coast Guard. Mapa Kurosiwo (Kuro-sio). Edycja codzienna, za wyjątkiem
sobót i niedziel. W tabeli po prawej oznaczona temperatura powierzchni morza w
wyznaczonych punktach (liczby na brzegach). Patrz link 5

4. Prądy powierzchniowe Wszechoceanu

Należy nauczyć się położenia, nazw, głównych elementów charakterystyki

prądów powierzchniowych Wszechoceanu. Trzeba umieć wskazać
położenie, kierunek, prędkość, charakter (ciepły, zimny) następujących
prądów:

Ocean Atlantycki
Prąd Jukatański, Prąd Florydzki, Golstrom, Prąd Północnoatlantycki, Prąd
Norweski, Prąd Nordkapski, Prąd Zachodniospitsbergeński, Prąd Irmingera,
Prąd Zachodnioislandzki, Prąd Wschodnioislandzki, Prąd
Wschodniogrenlandzki, Prąd Zachodniogrenlandzki, Prąd Ziemi Baffina,
Prąd Labradorski, Prąd Luzytański (inaczej Prąd Portugalski), Prąd
Kanryjski, Prąd Gwinejski, Prąd Północno-Równikowy Atlantyku, Prąd
Gujański, Prąd Antylski, Przeciwprad Równikowy Atlantyku, Prąd
Południowo-Równikowy Atlantyku, Prąd Brazylijski, Prąd Falklandzki, Prąd
Benguelski.

Ocean Indyjski
Prąd Południowo-Pasatowy, Prąd Somalijski, Prąd Monsunowy, Prąd
Mozambicki, Prąd Aghullas (Prąd Przylądka Igielnego), Prąd
Zachodnioaustralijski.

Ocean Spokojny
Prąd Pólnocno-Równikowy Pacyfiku (Północny Prąd Passatowy Pacyfiku),
Kurosiwo (Kurosio), Prąd Północnopacyficzny, Prąd Alaskański, Prąd
Ojasziwo (Ojasiwo: w nim Prąd Kamczacki i Prąd Kurylski), Prąd
kalifornijski, Przeciwprąd Równikowy Pacyfiku, Prąd Południowo-
Równikowy Pacyfiku, Prąd Wschodnioaustralijski, Prąd Humboldta (z jego
częściami składowymi: Prądem Chilijskim i Prądem Peruwiańskim)

We wszystkich oceanach na pólkuli południowej

Prąd Przylądka Horn, Antarktyczny Prąd Cirkumpolarny (Antarctic
Circumpolar Current; inaczej Prąd Wiatrów Zachodnich, często nazywany w
polskich atlasach i podręcznikach geografii Dryfem Wiatrów Zachodnich),
Prąd Wokółantarktyczny, Prąd Morza Weddella.

Linki
1. Encyklopedia prądów morskich (j.angielski)
2. Geneza prądów (j. angielski)
3. Link do japońskich map Kurosziwo i map temperatury powierzchni
morza (SST)

Uwagi dla uczących się

W źródle podanym jako link (1) opracowane są charakterystyki prądów
Oceanu Atlantyckiego. Prądy pozostałych akwenów są w opracowaniu i
mają być systematycznie uzupełniane. Zaleca się posługiwanie tym
źródłem, jako podstawowym, przy nauce o prądach Oceanu Atlantyckiego.
Nazw, rozmieszczenia i charakterystyk pozostałych prądów należy się
uczyć z kolejnych tomów Locji i Routeing Charts lub z dobrego atlasu
geograficznego.
Proszę również zapoznać się ze znajdującymi się w "Encyklopedii..."
rozdziałami wstępnymi, objaśniającymi tworzenie się kręgów cyrkulacyjnych
prądów (wielkoskalowych wirów prądowych) oraz słownikiem
podstawowych terminów dotyczących prądów morskich.

W podręcznikach w języku polskim (nawet akademickich) oraz we

wszelkiego rodzaju "encyklopediach internetowych" na temat prądów
morskich jest bardzo dużo informacji fałszywych, często bzdurnych (patrz
na przykład Wikipedia ), w związku z czym przy uczeniu się należy
zachować odpowiednią dozę krytycyzmu i nieufności. Dotyczy to również
polskich podręczników oceanografii. Największe zamieszanie wprowadza
beztroskie i niefrasobliwe używanie nazwy Golfstrom (polska nazwa "Prąd
Zatokowy") na każdy niemal prąd występujący na Północnym Atlantyku.
Bardzo często mylone są nazwy prądów (np. Prąd "Bengulewski" miast
"Prąd Benguelski" lub "Prąd Peruwiański, inaczej nazywany Prądem
Humboldta albo Prądem Atakamskim..." (co nie jest prawdą, gdyż pojęcia te
nie są synonimami)

- Golfstrom, mimo polskiej nazwy Prąd Zatokowy na pewno nie wypływa z

Zatoki Meksykańskiej i nie opływa wybrzeży Norwegii ani Spitsbergenu, jak
piszą to bzdurnie polskie podręczniki, lecz powstaje w wyniku połączenia
Prądu Florydzkiego z Prądem Antylskim na N od Grand Bahama, kończy
się w tzw. delcie Golfstromu (rejon 50-45°W, 36-44°N), w której
następuje bifurkacja wód Golfstromu. Większa część ciepłych i silnie
zasolonych wód Golfstromu w jego delcie szeroką strugą zawraca na SE,
kierując się do NE części Morza Sargassowego. Część wód kieruje się
słabo zorganizowaną, szeroką i wolno płynącą strugą na E. Ostatnia część
wód Golfstromu kieruje się na N-NE, gdzie płynąc na skraju chłodnych wód
arktycznych, transformuje się w wody północnoatlantyckie (atlantyckie). Z
wód tych następnie formuje się, płynący następnie na ENE Prąd
Północnoatlantycki. Prąd Północnoatlantycki dochodzi do rejonu na W-NW
od Szkocji, gdzie z kolei również bifurkuje. Część wód Prądu
Północnoatlantyckiego cieśninami między Farerami a Szetlandami oraz
Farerami a Islandią przenika do Morza Norweskiego. Strumień, który
przenika przez Bramę Farero-Szetlandzką tworzy główny nurt Prądu
Norweskiego. I dopiero Prąd Norweski (jak sama nazwa wskazuje) płynie
wzdłuż wybrzeży Norwegii. I z całą pewnością nie jest to Golfstrom.
Pozostała część wód Prądu Północnoatlantyckiego szeroką, słabo
zorganizowaną strugą zawraca na NW, następnie W, opływając następnie
południowe wybrzeża Islandii. Z wód tych, po dalszych procesach
transformacji, tworzą się następnie Prąd Zachodnioislandzki i Prąd
Irmingera.

Można również na przykład napotkać twierdzenia "Główny nurt Prądu

Zatokowego, Prąd Kanaryjski, po przebyciu tysięcy mil spływa w tym czasie
wschodnią częścią Atlantyku w stronę równika i mieszając się z
cieplejszymi wodami obniża ich temperaturę." czy też "Na Oceanie
Spokojnym na półkuli północnej odpowiednikiem ciepłego Prądu
Zatokowego jest prąd Kuro Siwo, a Prądu Kanaryjskiego - Prąd Oja Siwo
" | X |. Prąd Kanaryjski z całą pewnością ani nie jest głównym nurtem Prądu
Zatokowego, ani odgałęzieniem tego prądu. Ojasiwo (Siwo - prąd morski po
japońsku) nie stanowi pacyficznego analogu Prądu Kanaryjskiego, jak to
zgrabnie napisano w podręczniku. Jeśli szukać jakichś podobieństw, to
Ojasiwo może być jedynie porównywany z Prądem Labradorskim, zaś Prąd
Kanaryjski z Prądem Kalifornijskim.

- Prąd Humboldta jest generalną nazwą systemu prądów, płynących na N

wzdłuż zachodniego wybrzeża Ameryki Południowej. Na ten wielki system
prądowy składa się: Prąd Chilijski, następnie Prąd Peruwiański. Prąd
Atakamski (nazwa używana przez geografów, niemal wcale przez
oceanologów) stanowi część Prądu Peruwiańskiego

Tak więc zalecana ostrożność ma mocne uzasadnienie.

Odnośniki:
[P_1] Sama temperatura wód prowadzonych przez prąd nie ma tu nic do
rzeczy. Do tego, aby zaliczyć dany prąd do prądów ciepłych lub chłodnych,
nie jest istotna rzeczywista temperatura danego prądu, lecz jedynie to, czy
prowadzi on wody cieplejsze od wód otaczających, lub chłodniejsze od
otaczających. Prąd Zachodniogrenlandzki, który prowadzi wody o
temperaturze od +5 do 0°C jest prądem ciepłym, gdyż otaczające wody
mają temperaturę od +2 do -1.7°C. Prąd Benguelski, prowadzący wody o
temperaturze od 16 do 18°C jest prądem chłodnym, gdyż otaczające go
wody mają temperaturę od 23-24 do 28-29°C.

[P_2] Morze "bezgraniczne głębokie" - w tym przypadku akwen, którego

głębokość jest większa od głębokości zalegania warstwy tarcia. Jeśli np.
dolna granica warstwy tarcia zalega na głębokości 100 m, dla rozwoju
prądu wiatrowego jest bez znaczenia czy akwen ma głębokość 150 czy
1500 m.

[P_3] Tu przyczyną powstania prądu gradientowego jest podniesienie

poziomu wody w pobliżu brzegu, a tym samym postanie różnic poziomu
między wodami przybrzeżnymi a otwartymi wodami oceanu, nie zaś sam
transport wód przez wiatr

[ 1 ] Na półkuli południowej o 45° w lewo (lustrzane odbicie)

[ 2 ] Vagn Walfrid Ekman - (1874-1854) wybitny oceanograf, Szwed, uczeń

Vilhelma Bjerknesa, opracował teorię prądów wiatrowych, skonstruował
prądomierze (przyrządy do pomiaru kierunku i prędkości prądu na danej
głębokości).
bifurkacja - podział jednolitego strumienia (nurtu) na dwa (lub więcej)
strumienie przepływu wody, kierujących się w różne strony
transformacja wód - zmiany właściwości chemicznych (głównie zasolenia i
zawartości gazów) i fizycznych (głównie temperatury i gęstości) mas
wodnych. Zachodzi pod wpływem procesów mieszania się mas wody o
odmiennych parametrach wyjściowych

[ X ] Oba cytaty z jednej strony (s. 204) podręcznika S.Trzeciaka;

"Meteorologia morska z oceanografią". Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa, 2000.