Download full Energy Use in Cities: A Roadmap for Urban Transitions Stephanie Pincetl ebook all chapters

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 62

Download the full version of the textbook now at textbookfull.

com

Energy Use in Cities: A Roadmap for Urban


Transitions Stephanie Pincetl

https://textbookfull.com/product/energy-use-in-
cities-a-roadmap-for-urban-transitions-stephanie-
pincetl/

Explore and download more textbook at https://textbookfull.com


Recommended digital products (PDF, EPUB, MOBI) that
you can download immediately if you are interested.

Devising a Clean Energy Strategy for Asian Cities Hooman


Farzaneh

https://textbookfull.com/product/devising-a-clean-energy-strategy-for-
asian-cities-hooman-farzaneh/

textbookfull.com

Urban Regeneration: A Manifesto for transforming UK Cities


in the Age of Climate Change Steffen Lehmann

https://textbookfull.com/product/urban-regeneration-a-manifesto-for-
transforming-uk-cities-in-the-age-of-climate-change-steffen-lehmann/

textbookfull.com

Biophilic Cities for an Urban Century: Why nature is


essential for the success of cities Robert Mcdonald

https://textbookfull.com/product/biophilic-cities-for-an-urban-
century-why-nature-is-essential-for-the-success-of-cities-robert-
mcdonald/
textbookfull.com

Nitrogen Overload Environmental Degradation Ramifications


and Economic Costs 1st Edition Brian G. Katz

https://textbookfull.com/product/nitrogen-overload-environmental-
degradation-ramifications-and-economic-costs-1st-edition-brian-g-katz/

textbookfull.com
Alkaline Diet For Beginners Achieve Weight Loss Boost
Health and Increase Your Overall Wellbeing Plus 35 Great
Recipes Drinks and Shakes Marcus Ketting
https://textbookfull.com/product/alkaline-diet-for-beginners-achieve-
weight-loss-boost-health-and-increase-your-overall-wellbeing-
plus-35-great-recipes-drinks-and-shakes-marcus-ketting/
textbookfull.com

Encyclopedia of Global Industries Drew D. Johnson

https://textbookfull.com/product/encyclopedia-of-global-industries-
drew-d-johnson/

textbookfull.com

Cultural evolution conceptual challenges 1st Edition


Lewens

https://textbookfull.com/product/cultural-evolution-conceptual-
challenges-1st-edition-lewens/

textbookfull.com

Gender Innovation in Political Science Marian Sawer

https://textbookfull.com/product/gender-innovation-in-political-
science-marian-sawer/

textbookfull.com

Handbook of Artificial Intelligence and Wearables:


Applications and Case Studies 1st Edition Hemachandran K

https://textbookfull.com/product/handbook-of-artificial-intelligence-
and-wearables-applications-and-case-studies-1st-edition-
hemachandran-k/
textbookfull.com
Practical React Native: Build Two Full Projects and One
Full Game using React Native 1st Edition Frank Zammetti

https://textbookfull.com/product/practical-react-native-build-two-
full-projects-and-one-full-game-using-react-native-1st-edition-frank-
zammetti/
textbookfull.com
Energy Use
in Cities
A Roadmap for Urban
Transitions

Stephanie Pincetl · Hannah Gustafson ·


Felicia Federico · Eric Daniel Fournier ·
Robert Cudd · Erik Porse
Energy Use in Cities

“The book provides a unique knowledge resource for researchers, practitioners and
decision-makers alike. It is based on a detailed and novel methodology to interrogate
the socio-spatial features of energy demand across regions and cities, opening the path
for ambitious measures to transform our relationship with energy and infrastructure
in response to the global climate challenge.”
—Stefan Bouzarovski, Professor, Department of Geography, University of
Manchester

“The Energy Atlas provides insightful and detailed information on localized energy
consumption for the City of Los Angeles. As LADWP builds the energy grid of the
future, the Energy Atlas remains vital in the development and incorporation of new
clean technologies into the grid.
The Energy Atlas assists LADWP to better understand building energy consump-
tion across the diverse neighborhoods of Los Angeles. Now, as LADWP begins to
incorporate distributed energy resources, energy storage, and building electrifica-
tion technologies into the grid, UCLA’s Energy Atlas has new importance in
maintaining reliability and managing customer demand.”
—Steve Baule, Director of Sustainable Projects in the Office of Sustainability at
Los Angeles Department of Water and Power

“The team at UCLA have created a wonderfully, comprehensive, knowledge base


with the Energy Atlas—an interactive data centric, map of energy consumption
that enables us as Strategic Sustainability Consultants to rapidly develop insight into
local community level energy usage and GHG emissions, to support the development
of climate action planning and energy reduction strategies that we are currently
undertaking in Southern California.”
—David Herd, Managing Partner, BuroHappold

“If global society is to overcome climate change, then it needs significant trans-
formation in urban energy systems to occur. With Californian cities leading the
way, Dr. Pincetl and her team have constructed and analyzed the most amazing,
spatially detailed data-sets. They have found solutions to formidable data access
challenges and explored thorny issues of social justice under energy transitions.
This book is essential reading for local governments, planners and academics
looking to build sustainable cities.”
—Chris Kennedy, Chair of Civil Engineering, University of Victoria, Canada
Stephanie Pincetl · Hannah Gustafson ·
Felicia Federico · Eric Daniel Fournier ·
Robert Cudd · Erik Porse

Energy Use in Cities


A Roadmap for Urban Transitions
Stephanie Pincetl Hannah Gustafson
Institute of the Environment and Institute of the Environment and
Sustainability Sustainability
University of California Los Angeles University of California Los Angeles
Los Angeles, CA, USA Los Angeles, CA, USA

Felicia Federico Eric Daniel Fournier


Institute of the Environment and Institute of the Environment and
Sustainability Sustainability
University of California Los Angeles University of California Los Angeles
Los Angeles, CA, USA Los Angeles, CA, USA

Robert Cudd Erik Porse


Institute of the Environment and Institute of the Environment and
Sustainability Sustainability
University of California Los Angeles University of California Los Angeles
Los Angeles, CA, USA Los Angeles, CA, USA

ISBN 978-3-030-55600-6 ISBN 978-3-030-55601-3 (eBook)


https://doi.org/10.1007/978-3-030-55601-3

© The Editor(s) (if applicable) and The Author(s), under exclusive license to Springer
Nature Switzerland AG 2020
This work is subject to copyright. All rights are solely and exclusively licensed by the
Publisher, whether the whole or part of the material is concerned, specifically the rights
of translation, reprinting, reuse of illustrations, recitation, broadcasting, reproduction on
microfilms or in any other physical way, and transmission or information storage and
retrieval, electronic adaptation, computer software, or by similar or dissimilar methodology
now known or hereafter developed.
The use of general descriptive names, registered names, trademarks, service marks, etc.
in this publication does not imply, even in the absence of a specific statement, that such
names are exempt from the relevant protective laws and regulations and therefore free for
general use.
The publisher, the authors and the editors are safe to assume that the advice and informa-
tion in this book are believed to be true and accurate at the date of publication. Neither
the publisher nor the authors or the editors give a warranty, expressed or implied, with
respect to the material contained herein or for any errors or omissions that may have been
made. The publisher remains neutral with regard to jurisdictional claims in published maps
and institutional affiliations.

Cover illustration: © Alex Linch_shutterstock.com

This Palgrave Macmillan imprint is published by the registered company Springer Nature
Switzerland AG
The registered company address is: Gewerbestrasse 11, 6330 Cham, Switzerland
Acknowledgments

We would like to thank Howard Choy, Dave Freeman, Ken Alex, Steve
Baule, Michael Peevey, Eric Stokes, Mark Gold, Peter Kareiva, and Amy
Reardon as well as the staff at the Institute of the Environment and
Sustainability at UCLA for their help, support and faith in this project.
Mary Hardin, Julia Skrovan, and Lauren Strug provided invaluable edito-
rial contributions and Sean Kennedy some invaluable analysis. A special
thanks must go to Dan Cheng who spent nearly four years working on
the Atlas, developing creative solutions to gnarly problems. Her cheer,
and consistently positive attitude made an enormous difference. Alex
Ricklefs was a great addition to the team as well. Studio NAND, our
website developer based in Berlin, has been an integral partner in this
venture, providing beautiful, smooth, and sophisticated web develop-
ment, making the Atlas what it is. We are also only as far along as the
previous Atlas team enabled: special thanks goes to Zoe Elizabeth, one of
the first staff and manager of the Atlas 1.0, Jackie Murphy who created the
first beta map, Rob Graham, our first programmer, Sinnott Murphy and
Deepak Sivaraman who also participated in the initial Atlas development.
Finally, this book and our work would not have been possible without
the ongoing support of the Anthony & Jeanne Pritzker Family Foun-
dation for the California Center for Sustainable Communities at UCLA,
spearheaded by Dr. Pincetl.

v
Contents

1 Introduction 1
About the Chapters 3
Bibliography 6

2 The Larger Context, Cities, Smart and Big Data 7


Introduction 7
Smart and Big Data 8
Building Energy Data 9
A Changing Energy Landscape 11
Data to Guide the Transformation 15
Origins of the Energy Atlas 19
Cities, Data, and Sustainability 22
Mapping 25
Intentionality and Consequence 28
A Roadmap for Transparent, Data-Driven Energy
Transitions 30
Bibliography 30

3 Building Energy Data Access and Aggregation Rules 33


Introduction 33
California’s 2014 Data Access Decision 35
University Privacy Aggregation Rules for Public Disclosure 38

vii
viii CONTENTS

Data Access in Practice 38


Summary 42
Bibliography 43

4 Building an Energy Atlas 45


Database Overview 46
Utility Data 47
Parcels and Buildings 49
Megaparcels 51
Administrative Boundaries 52
US Census 52
CalEnviroScreen 53
Data Preparation 54
Geocoding and Utility Data Standardization 54
Spatial Joins in PostgreSQL with PostGIS 56
Monthly Billing Dates 56
Security 57
Masked vs. Unavailable Data 57
Units 58
Limitations 59
Missing Data for Some Publicly Owned Utilities 59
Parcel Data Errors 59
Raw Utility Data Errors 60
Census Data Errors 61
Geocoding Errors 62
Compliance with Data Aggregation Rules 63
Summary 64
Bibliography 64

5 User Design and Functionality 65


Introduction 65
Stakeholder Engagement 66
Website Components 68
Map View 68
Profile View 69
Data Download 78
Visualization, Data Availability, and Privacy Aggregation 79
CONTENTS ix

Summary 83
Bibliography 84

6 Data Analytics 85
Data-Driven Decision-Making 85
How Data Is Transforming Science 86
How Data Is Transforming Society 87
Utility Customer Data 88
Utility Company Internal Customer Data Use Cases 89
Barriers to Third-Party Access 92
Revisiting Utility Customer Data Aggregation Rules 93
Ethical Implications of Utility Customer Data Access
Decisions 95
Third-Party Utility Customer Data Request Procedures 98
Utility Customer Data Analytics 99
Working with Utility Customer Data at Scale 99
Verifying Utility Customer Data Integrity 103
Putting Consumption into Context 105
Detecting Significant Changes in Historical Consumption 106
Forecasting Future Consumption Levels 110
Utility Customer Data Models Versus Descriptions 112
Modeling Applications 113
Minimum Data Requirements 114
Future Research Questions 115
Bibliography 116

7 Case Studies 119


Introduction 119
Advanced Energy Communities Project 120
Overview 120
Background 122
Role of the Energy Atlas 124
Results and Findings 126
Solar Prioritization Tool 1.0 128
Overview 128
Background 129
Role of the Energy Atlas 132
Results and Findings 135
x CONTENTS

Solar Prioritization Tool 2.0 137


Overview 137
Background 138
Role of the Energy Atlas 138
Results and Findings 139
Energy Transitions, Natural Gas, and Indoor Air Quality 140
Overview 140
Background 141
Role of the Energy Atlas 142
Results and Findings 142
Electricity Infrastructure Vulnerabilities Due to Extreme
Heat 144
Overview 144
Background 144
Role of the Energy Atlas 145
Results and Findings 145
LA County Sustainability Plan—GHG Inventory
and Business-as-Usual Scenarios 147
Overview 147
Role of the Energy Atlas 148
Results and Findings 150
A Building Energy Consumption Database for the California
Bay Area 150
Overview 150
Background 150
Role of the Energy Atlas 151
Results and Findings 151
Annex 70 International Research Collaboration 152
Overview 152
Background 153
Role of the Energy Atlas 154
Summary 155
Bibliography 155

8 Conclusion 157
Supporting Local Government Progress on the Energy
Transition 157
Regulatory Impediments 158
Insights from Data-Driven Research 160
CONTENTS xi

Time-of-Use Pricing 161


Interconnection of Distributed Generation 162
Building Energy Use 163
Summary 165
Bibliography 169

Glossary 171

Index 177
Visit https://textbookfull.com
now to explore a rich
collection of eBooks, textbook
and enjoy exciting offers!
List of Figures

Fig. 2.1 California’s energy system and sources of Energy 14


Fig. 4.1 UCLA Energy Atlas database overview 47
Fig. 4.2 Map of gas utility coverage in the Energy Atlas 48
Fig. 4.3 Map of electric utility coverage in the Energy Atlas 49
Fig. 5.1 Map view of the Energy Atlas website 70
Fig. 5.2 Footprint at the base of the map view contains
longitudinal data for a specific geography when a user
clicks the map 71
Fig. 5.3 Profile views compare up to three municipalities with
tabular summaries of consumption data 72
Fig. 5.4 Profile charts displaying energy consumption by building
type for Orange County in 2016 73
Fig. 5.5 Profile charts displaying energy consumption by building
size for Orange County in 2016 74
Fig. 5.6 Profile charts displaying energy consumption by building
vintage for Orange County in 2016 75
Fig. 5.7 Profile charts displaying residential electricity consumption
by CalEnviroScreen Score in Orange County in 2016 76
Fig. 5.8 Residential electricity consumption by median household
income in Orange County in 2016 77
Fig. 5.9 The data download portal of the website 78

xiii
xiv LIST OF FIGURES

Fig. 5.10 City-level industrial natural gas consumption is


significantly masked on the Atlas website due to privacy
rules set by the CPUC. The hashed geographies on this
map show the extent of industrial sector masking in
Southern California 80
Fig. 5.11 The spatial distribution and intensity of energy consumers
plays an important role in how much data is masked by
the 15/15 rule 82
Fig. 6.1 Results of an experiment using the Energy Atlas data to
evaluate the effective masking rates associated with a large
number of different potential alternatives to California’s
existing 15/15 Rule 97
Fig. 6.2 Graphical illustration of the use of the simulated historical
forecasting technique to evaluate the efficacy of a set of
energy efficiency measures implemented in two different
households 109
Fig. 7.1 Overview map of the six census tracts (orange) which
comprise the Disadvantaged Communities of Basset and
Avocado Heights selected as the study area for the AEC
project. Note the number of major freeways intersecting
the site as well as the adjacent large industrial facilities
(bottom right), decommissioned landfill (bottom center),
and gravel quarry (top center) (Basemap data credit:
Mapbox) 121
Fig. 7.2 Overview of analysis methodology for the Solar
Prioritization Tool 1.0 133
Fig. 7.3 Average hourly GHG emissions intensity of grid power,
based upon the changing composition of generators in
the grid portfolio mix, across the hours in the day for
each year between 2010 and 2019 141
Fig. 7.4 Map illustrating the geographic location of the two
project study area zip codes (91732 & 91746), which
largely overlap with the AEC project study area (Basemap
data credit: Mapbox) 143
Fig. 7.5 Los Angeles County DPR planning areas 148
List of Tables

Table 2.1 Major laws, regulations, and rules governing California’s


energy system and its transformation 16
Table 4.1 Utilities included in the Energy Atlas and years of data
available 47
Table 4.2 Building use type categories and descriptions 50
Table 4.3 Data load periods in the Energy Atlas 61
Table 4.4 Parcel geocoding match rate by county 63
Table 5.1 The 15/15 rule 79
Table 6.1 Summary overview of the four paradigms of scientific
discovery as proposed by Hey et al. (2009) 86
Table 7.1 Overview of procedures and methods used in the Solar
Prioritization Tool 1.0 134

xv
CHAPTER 1

Introduction

This book is about an experiment that we felt ethically and scientifically


obligated to conduct. It is a result of finding ourselves in a particular
moment in history—one in which humanity needs to draw upon all of
our species’ knowledge and capabilities to realize a sustainable future in
the coming decades. As academics, we feel it is incumbent upon us to
leverage the university’s unique status—legally, ethically, and intellectu-
ally—in furtherance of urban sustainability and a just energy transition
away from fossil fuels. In doing so, we have discovered an immense gap
in the practical availability of the data necessary for informing decision-
making, including the implementation of California’s ambitious goals for
climate action.
California’s efforts to decarbonize electricity generation and to reduce
energy use in buildings have resulted in the development of a multi-
tude of ambitious and well-intentioned targets, benchmarks, and policies
pursuant to the state’s overarching sustainability goals. In the course of
our research, however, we discovered that a great many of these targets
and benchmarks were “data free”—that is, there were no data available
to guide their implementation or evaluate their success. Nor were there
legislative provisions requiring that any particular kind of data be used
measure or verify progress in meaningful ways. This was not because a
record of building-level energy consumption, among other data, did not
exist—it is regularly collected by utilities for billing purposes—but rather
because utilities have claimed that such data are proprietary. As we shall

© The Author(s) 2020 1


S. Pincetl et al., Energy Use in Cities,
https://doi.org/10.1007/978-3-030-55601-3_1
2 S. PINCETL ET AL.

explain, these proprietary claims seriously limit the use of granular energy
consumption data for public decision-making, and are now proving to be
a significant obstacle to the achievement of the state’s sustainability goals.
In California, greenhouse gas (GHG) emissions from building stock
vary across the state, and by time of day and season, but overall, building
energy use accounts for 25% of the state’s emissions (Mahone et al. 2019).
Globally, buildings account for nearly 40% of cities’ GHG emissions and
40% of their total energy use (International Energy Agency and the
United Nations Environment Program 2018). Consequently, knowledge
of building energy usage patterns and an understanding of their under-
lying drivers are fundamental to developing policy strategies for reduction
of energy consumption and GHG emissions.
When we first began our work to document energy use in cities, we
found ourselves lacking the data needed to inform the energy transition
in a scientifically rigorous manner and help enable the implementation of
effective public policy. Not only did we university researchers not have the
information we needed to pursue our own research questions, but local
governments—charged with saving energy for their residents—could not
even obtain energy data on their own municipal operations from the util-
ities, let alone building energy consumption data for their populations.
As the lack of access had become an increasingly significant obstacle to
energy research and policy implementation efforts, we moved to partic-
ipate in public debates about the rights of different entities to access
building energy data. We pushed for, and participated in, a state level
regulatory process (described in more depth in subsequent chapters) that
eventually gave universities access to building energy consumption data,
although extensive challenges still remain to this day. What we present in
this book is the outcome of that engagement: the UCLA Energy Atlas.
The UCLA Energy Atlas is a spatial-temporal record of the energy
consumed by and within the built environment. The Atlas links energy
consumption from utility billing data to tax assessor’s parcels using
addresses; making statistical, geographic, and chronological analyses of
energy consumption possible. It consists of two parts: a back-end
database, and a public facing, interactive web map, and data visualization
platform. The back-end database, on which the Energy Atlas website is
based, contains hundreds of millions of records of historical consump-
tion at the address level; it enables a wide array of research projects
related to decarbonizing building energy use, which in turn serve to
inform state and local government policies. The public web map displays
1 INTRODUCTION 3

building energy use in a multitude of ways—including by use type, square


footage, and vintage, as well as by socio-demographics—and is aggregated
to protect customer privacy following regulatory rules. The Energy Atlas
is regularly updated with new data and spatial attributes as we obtain
additional research funding, and as local governments request in-depth
analyses.
The UCLA Energy Atlas was born from the need to fill an enormous
gap at this pivotal juncture in the climate crisis. It is a product of our
commitment as scientists to evidence-based energy policy, and a testament
to how crucial such data are for understanding building energy use. This
book is a collaborative endeavor, weaving together knowledge and contri-
butions from an interdisciplinary team of researchers who have created,
maintained, and expanded its geographical extent and content purview.
The Atlas could not have been developed without this interdisciplinary
collaboration. We are also grateful to a number of people without whom
this work would have never been possible. These include Dave Freeman,
former General Manager of the Los Angeles Department of Water and
Power, Howard Choy, former General Manager of Energy and Environ-
mental Services Internal Services Division of Los Angeles County, Mark
Gold, former Acting Director of the UCLA Institute of the Environment
and Sustainability, Amy Reardon of the state Public Utilities Commission,
Michael Peevey, former Chair of the state Public Utilities Commission,
Ken Alex, former Director of the state Office of Planning and Research,
and Eric Stokes, Program Manager at the state Energy Commission who
provided us our first round of funding. We cannot thank all the people
who have, in one way or another, supported our work, but it is a truism
that good work is a collaborative effort, and the Atlas is no different.

About the Chapters


• Chapter 2—Places our initiative in the larger context of the rise
of big data and data representation, the energy transition, and
California’s energy politics.
• Chapter 3—Addresses building energy data access issues in Cali-
fornia (found commonly across the country and beyond) and
aggregation rules. We describe the process by which address-level
building energy use data became available and the political context
of that decision. This chapter, as a result, provides a window into
the institutional context of electricity and natural gas regulation in
4 S. PINCETL ET AL.

the state, its evolution, and current challenges. Regulation of elec-


tricity and natural gas utilities is scattered across state agencies, the
state legislature and federal agencies and regulators. We shed light
on the evolving regulatory regime for the energy utilities that then
cascades down to the locality. Limitations to using and displaying
disaggregated data are discussed through examining the data aggre-
gation rules and the consequences for research and public display of
energy use in the Atlas. The chapter also introduces utility data—
what data is maintained by the utilities and how researchers have
developed processing methods to make the data usable. We also
explain our geocoding process for the data, how spatial matches are
enabled that allow correlating energy use to buildings and people
and other attributes of the region, such as solar capacity of rooftops,
environmental quality, temperature, or microclimate.
• Chapter 4—Describes how the Atlas was built: the constituent
data layers and their characteristics; the data processing steps and
methodology for linking the data layers together; the approach to
maintaining security and privacy; and the inherent limitations and
challenges of working with these data.
• Chapter 5—Discusses the mapping process itself and the making
of the interactive Atlas website. Interactive websites must be both
functional and beautiful to attract users. They must provide suffi-
cient important data, but in user-friendly, intuitive ways that engage
the user because the presentation of data is well thought through.
We discuss the selection of the covariate data—partly a function
of what is publicly available and what seemed to the researchers—
integrating stakeholder suggestions—to be revelatory about building
energy use for equity analysis and the implementation of renewable
energy resources. This approach is guided by an intent to provide
information to support a just energy transition, and to assist local
government reporting and program implementation. We also discuss
the website’s architecture—the software utilized, and the reasons for
its selection. Finally, we detail database protocols that maintain the
security and confidentiality of the data.
• Chapter 6—Delves into data analytics. “Big data” may be defined by
its size, complexity, and the speed at which additional data is gener-
ated. For big data to be useful, its potential to explain phenomena
and provide insights must be well understood. We explain our
approach to extracting information from the “big” data stored in
1 INTRODUCTION 5

the Energy Atlas. We also discuss analytics driven by requests for


information from stakeholders and/or communities, as well as those
which support specific research grants. The examples presented aim
to demonstrate the enormous potential inherent with the type, size,
and extent of data in the Atlas.
• Chapter 7—Presents a series of case studies made possible by
the Energy Atlas database, including a number of grant-funded
research projects that used the granular data for cutting-edge anal-
ysis without compromising customer privacy. We utilized a hub and
spoke approach to the work: the data is the hub, and we have built
specific analytics, many spokes, as a result of additional funding. We
hope that these projects advance a just transition in the region by
harnessing the power of empirical data to improve our understanding
of energy use in disadvantaged and low-income communities, and
to support policy recommendations. This chapter also describes the
use of the Energy Atlas as the backbone for greenhouse gas emis-
sions accounting for Los Angeles County’s first-ever Sustainability
Plan, allowing for disaggregation of the inventory for the County’s
88 cities, and providing localities with the information needed for
energy efficiency and conservation investments to upgrade building
energy use. The chapter concludes with a discussion of an interna-
tional research collaboration around building energy data in which
we participate, and which highlights the Atlas as a global best
practice.
• Chapter 8—Concludes with a discussion of policy insights and impli-
cations. Policy insights from the Energy Atlas are both multi-scalar,
and temporal. For example, the Atlas enables a prospective analysis of
the potential impacts of “Time-of-Use” pricing for different income
groups derived from energy use at different times of the day, and the
upcoming new time-of-use pricing of energy. Additionally, we have
been able to calculate the capacity of the built environment in Los
Angeles County, to electrify based on roof size and energy use. Grid
information matched to regulations about grid penetration of solar
adds yet another dimension to insights for future policy, for example,
where the grid should be modernized. An important lesson the Atlas
provides is that data access is key to cities developing policies and
programs for energy use reduction, yet some of the most critical data
remains very difficult to obtain. Knowledge of building energy use
has enormous power to inform policy and policymakers about the
6 S. PINCETL ET AL.

types of interventions that can be the most effective, as well as how


to ensure that the buildings in most need of retrofits can be targeted
first. Without good data, everybody (regulators, local governments,
utilities, researchers, and the public) are flying blind.

Bibliography
Mahone, A., Li, C., Subin, Z., Sontag, M., Mantegna, G., & Karolides,
A. (2019). Residential Building Electrification in California Consumer
Economics, Greenhouse Gases and Grid Impacts. www.ethree.com.
CHAPTER 2

The Larger Context, Cities, Smart and Big


Data

Introduction
Cities are now the primary habitat for human beings. For the first time in
our history, most humans live in these areas across the globe, and cities
are increasingly being recognized as important venues within which to
pursue the reduction of humanity’s impacts on the environment (Evans
2019). Cities are accumulations of many of the Earth’s rarest materials.
Often mined and processed in distant places; these materials are assembled
and embedded in city systems so that their unique physical and chemical
properties can be leveraged to provide shelter, jobs, and enable the opera-
tion of many types of infrastructure. Cities rely on continuous input flows
of energy: electricity, natural gas, and other hydrocarbons, which enable
the heating and cooling of buildings, propulsion of vehicles, and func-
tioning of machinery. As humanity has become increasingly urbanized and
reliant on infrastructural systems, concomitant advances in computational
technology now promise tantalizing solutions to previously intractable
infrastructural management problems. However, to “optimize” the func-
tioning of infrastructural systems, we require data from and about those
systems. Accordingly, we now exist in an era of “smart” and “sensored”
cities (Kitchin 2014a, b; Marvin et al. 2018). Naturally, the type and avail-
ability of data affects the character and orientation of a wide range of
policy processes, including sustainability policy. Furthermore, the content
and form of relevant data; its granularity, whether it is designated as

© The Author(s) 2020 7


S. Pincetl et al., Energy Use in Cities,
https://doi.org/10.1007/978-3-030-55601-3_2
Visit https://textbookfull.com
now to explore a rich
collection of eBooks, textbook
and enjoy exciting offers!
8 S. PINCETL ET AL.

public or private information, the frequency of its collection, and how


it is curated, also influence policy processes—especially the evaluation of
policy impacts.

Smart and Big Data


Smart data typically refers to digital data that are collected from
distributed devices (sensors), which monitor activities and provide real-
time data and feedback. Examples include traffic counts, mobility tech-
nologies, waste collection, dynamic street lighting, or energy data from
smart meters. While sensors and control-based devices have existed for
many years as part of municipal and utility infrastructure, the emergence
of the Internet of Things (IOT), coupled with Smart City applications,
has led to an exponential growth in opportunities for data connectivity
and collection. This raises important issues about privacy and secu-
rity. Protocols must be developed to ensure consistent, standards-based
approaches, as well as to ensure that only data that creates added insights
are collected. Data collection and storage are not free, and more data does
not always create additional utility.
Typically, a city’s data goes into an open-source portal that is made
available to planners, decision-makers, and/or the public. It is gener-
ally intended to improve government transparency, accountability, public
participation, and interdepartmental collaboration. Smart sensor networks
are also becoming increasingly marketed to consumers. Domestic sensor
and software packages that provide residents with information about
electricity consumption, air temperature, the status of groceries in a
refrigerator, etc., and allow for remote control devices are now available.
Boyd and Crawford (2012) define “big data” as resting on an interplay
of (1) technology that maximizes computation power and algorithmic
accuracy to gather, analyze, link, and compare large data sets; (2) analysis
drawing on large data sets to identify patterns in order to make economic,
social, technical, and legal claims, and; (3) mythology that large data
sets offer a higher form of intelligence and knowledge that can generate
insights that were previously impossible, with the aura of truth, objec-
tivity, and accuracy (p. 663). It is important to recognize that big data are
not neutral and not all big data are the same. What is collected is a choice
about what is important, and inquiry is always driven by points of view, or
methods that implicitly reflect points of view or goals of the investigators.
Big data and systems that display the data are therefore a result of a social
2 THE LARGER CONTEXT, CITIES, SMART AND BIG DATA 9

process of choice reflecting priorities and ideas about what is important.


How data are identified, collected, processed and displayed is not neutral.
For our work, we make sure that the collection and analysis of building
energy data also provides knowledge about how the existing system and
regulatory shifts may impact the most disadvantaged populations.

Building Energy Data


It is both interesting and revealing to assess what city data are collected
but not made publicly accessible. Privacy protection has been invoked,
most frequently by utilities, to prevent the sharing or release of building
energy and water use. In the United States, flows of energy and water
are considered necessary for human well-being in cities—considerable
investment is made in ensuring reliability and quality of these essential
resources. Despite the vital nature of these services, and the extensive
public oversight of both public and private utilities, granular data about
energy consumption (or water for that matter) in the built environment
are not publicly available in California, nor most of the world.1 This situ-
ation persists despite building energy use comprising a large portion of
urban energy consumption.
While data are usually available at a macro scale (e.g., citywide, or
by sector), little is known about energy consumption inside most cities
at a granular level—by neighborhood, by building type, or as a func-
tion of other salient building characteristics. For example, people use
energy to heat, cook, run appliances and equipment, and for illumina-
tion. But knowledge of the energy use of each of these activities, the
spatial differences in energy use that exist between different homes and
neighborhoods, industries and commercial establishments, as well as how
patterns of energy use change over time have, historically, been gleaned
from either modelling studies or small empirical data samples. Those
approaches, we have discovered, are insufficient to determine differences
in patterns of energy consumption across building and socioeconomic
attributes, between heterogeneous geographies, and over time.

1 There are a few exceptions such as Gainesville Florida and Cambridge MA where
property-level energy consumption data are publicly available. The International Energy
Agency is working to develop a building energy “epidemiology” knowledge base through
its Annex 70 research effort with the goal of characterizing building energy use, but even
in Europe, building energy use reporting is not available at the building scale.
10 S. PINCETL ET AL.

The lack of data is not the result of its absence—utilities must collect it
in order to bill customers. Rather, utilities consider these data proprietary;
key to internal operations and decisions. Generally speaking, utilities
prefer not to have outside entities—the public, researchers, regulatory
bodies—meddle in their internal decision-making processes, which rely
on information extracted from millions of customer bills. Utilities, by and
large, have been very successful in providing essential services—electricity
and natural gas—at affordable prices, with few major breakdowns, black-
outs or service interruptions—though this track record is likely to come
under increasing stress as climate events accelerate. At the same time,
electricity generation and natural gas impose considerable externalities
on society, including pollution and greenhouse gas emissions. Moreover,
there is a strong correlation between affluence and consumption, which
also has societal impacts due to infrastructure requirements. Carefully and
parsimoniously shifting to a decarbonized energy system is very much in
the public’s interest, but the scale and extraordinary complexity of the
infrastructural systems involved requires that robust, disaggregated energy
consumption data be readily available.
That energy consumption data has been by and large proprietary has
negatively affected the ability of regulators to deeply understand patterns
of energy use by socioeconomic groups, and the relationship of that use to
income for electricity and natural gas. Further there are important issues
regulators should better understand for themselves, related to grid infras-
tructure and capacity, local renewable energy generation potential in any
given urban morphology, and the possibilities of storage. Each of these
has important implications for the future of energy generation and use,
and opaque to most PUCs, other regulators and researchers due to the
lack of data. Further there are enormous possibilities to better understand
commercial and industrial energy use as well, and to target efficiency
programs as more is known about the different sectors and how they
might compare among themselves. None of this possible without granular
data about building energy use.
Therefore, to plan for equitable and “smart” energy transitions,
knowing exactly how and how much energy is utilized in buildings, by
whom and where, is critical for precise policy interventions, i.e., targeting
programs, incentives, initiatives and investments according to the driver
(building age, appliances, or other). Distinctions between building types
and residents’ sociodemographic characteristics are also important for
evaluating the performance of energy efficiency programs, which are
2 THE LARGER CONTEXT, CITIES, SMART AND BIG DATA 11

key components of California’s broader strategy of decarbonization and


electrification. While there is a general belief in the efficacy of energy effi-
ciency investments, what works where, and under what circumstances,
remains largely unknown. State agencies and utilities cannot continue to
rely almost exclusively on ex ante methods to evaluate the performance
energy efficiency policies if they are serious about achieving significant
reductions in the demand for energy. Costly repercussions may occur
when programs are poorly designed or implemented, or when they fail
to reach the intended groups of consumers.
Access to granular energy consumption data makes it far more likely
that California will meet its energy targets in an optimal manner, as gran-
ular spatial analysis provides invaluable insights into patterns of energy
use across the landscape and over time, and the extent to which equity
objectives are being achieved. It does no good for the state to set targets
if policies and programs aimed to implement them cannot be accurately
evaluated and course changes can’t be made if some seem to work and
others not.

A Changing Energy Landscape


The energy sector worldwide is struggling with how to generate and
distribute energy while simultaneously reducing greenhouse gas emis-
sions. The emergence of increasingly inexpensive renewable energy gener-
ation, changing building technologies, transportation electrification, and
increasing demand have disrupted the twentieth-century model, putting
incumbent energy companies on the defensive. The highly successful
approach of the modernist era, now challenged by the aforementioned
developments, was to build centralized electricity generating plants, fueled
by hydrocarbons, or sometimes hydropower, and to distribute that energy
through an extensive transmission and distribution grid.
Today, there are other alternatives. Traditional utilities are struggling
to keep up with a dynamic new energy world. As the cost of renewable
energy supply and storage systems begins to rival traditional generation
options, and the operations of conventional generation and distribution
assets are increasingly disrupted by the impacts of climate change, utilities
must alter their business models and infrastructure to adapt. Regulatory
agencies in the United States, such as state Public Utilities Commissions
(PUCs) must update the way they regulate the utilities to confront rapid
12 S. PINCETL ET AL.

market and policy changes pertaining to the energy supply and utility
operations.2
In California today, the state has developed greenhouse gas emissions
reduction mandates for electricity generation, requiring the utilities to
purchase increasing increments of power generated by renewable sources
of energy, as well as to fund energy efficiency programs to reduce demand.
These energy efficiency programs (EE) form an important part of the
state’s approach to reducing building energy use. EE incentives are
funded by revenue collected from ratepayers, designated by the California
PUC (CPUC) for the purpose, and implemented through an array of
different programs and partners. The CPUC has constructed a complex
set of requirements and regulations to govern each of the interacting
aspects of the mandatory regulations from the state, such as the renewable
energy portfolio, and program implementation such as the EE incentives.
Much attention has been focused on electricity generation where alter-
natives are available, but natural gas use (also under the umbrella of the
PUC) in homes and industrial processes remains endemic and difficult to
supplant. It is an inexpensive energy source and extensive infrastructure
exists to distribute it. Most homes, at least in California, have natural gas
appliances that rely on that infrastructure. Natural gas still serves a crit-
ical need for generation of electricity, making up for the intermittency in
renewable energy (solar and wind), and night time generation due to the
state’s lack of renewable energy storage. Shifts toward greater electrifica-
tion will result in stranded assets for natural gas utilities, and expenses for
households that must replace their appliances, as well as potentially higher
utility bills. Transportation electrification will lead to yet more changes
and impacts. These are among the complex tradeoffs that PUCs are grap-
pling with, but without the tools and information that would otherwise
enable them to truly understand the distribution of building energy use
and important explanatory variables.
One might ask why, given the importance of consumption data for
policy implementation, it has not been made more widely available? In
California access came only due to pressure from local governments, the

2 PUCs were created in the early twentieth century to regulate private monopolies and
ensure that those dependent on their services were charged affordable and fair rates. They
were to further ensure that the monopoly shareholders received a fair rate of return, and
that utility rates could provide the utilities with enough revenue to upgrade and maintain
their infrastructure.
Random documents with unrelated
content Scribd suggests to you:
van den man, die haar niet bewust had uitgekozen en dien zij niet
bewust had uitgekozen en die de man van iedere andere soortgelijke
vrouw, zoo goed als zij de vrouw van iederen anderen soortgelijken
man had kunnen zijn, dorst haar openlijk hare geringschatting
toonen—, en raadde uit haar oogen niets dan begeerte naar
ijdelheidsstreeling en zingenot. Mannen, laf en parmantig, naderden
haar in hun onwijze ijdelheid zonder eerbied en zonder hoffelijkheid
en bespraken haar in hun gezelschappen als een gering en
gemakkelijk meisje, dat naar ieder van hen haakte met gelijke
gretigheid en tot maar één doel. Doch Heleen was als een, die een
vriend zoekt in een vreemd land; geen wuftheid en lust, maar
doodsangst en vertwijfeling huisden in haar hart. Ze meed geen
enkelen schijn, omdat ze op de gedachten der menschen zelfs niet
bedacht was, daar pas het vermoeden tot hoeden noopt.

Ze had haar schoonen droom ten einde gedroomd en was ontwaakt


en zag in zichzelf en om zich heen. Ze was geen klein kind meer, ze
kon niet langer de taak van twee alleen verrichten. Als een kind in
een gewaande samenspraak, waarbij het vergeet, dat het maar heel
alleen en aan het spelen is, zoo was Heleen opgegaan in de
fantastische [216]vereering, in schijn voor eenig vriend, doch in
waarheid gericht op wat zij zelf had willen zijn, op het oude Ideaal.
Het tweeledig vermogen, meisje en man tegelijk te zijn, had haar
bedrogen, ze had met zichzelf gespeeld, de man had liefgehad en
het meisje vereerd—, alles was uit haar zelf ontsprongen, had haar
zelf betroffen en was tot haar zelf teruggekeerd. Ze zag het en het
stond haar tegen.

Wat baatte het haar, dat ze nu sneller liep tusschen de verlaten


akkers, dat ze bloedrood bloosde in haar eenzaamheid, dat haar hart
kromp van pijn en van schande, alsof het gebrandmerkt werd en
haar smeekte dat ze nu zwijgen zou? Ze zweeg niet en stortte haar
bitterste gal over zichzelve uit, en kerfde in zichzelf, dat ze door de
scherpste pijn zichzelf mocht genezen. Eenmaal voor jaren was de
waarschuwing in een ontroering tot haar gekomen voordat haar
begrip reikte tot zoover.—„Wie vader ofte moeder liefheeft boven Mij,
en is Mijns niet weerdigh,” maar ze had het niet verstaan. Nu was ze
wakker en wilde wakker blijven. Doch wat de anderen betrof, hoe
dikwijls was in de verloopen jaren haar trots, een spontane,
onoverwogen trots, binnen in haar als een ingekooid dier tegen zijn
traliën opgesprongen. Dan wilde ze zich oprichten, zich op de
menschen werpen, hen bevechten en zich hun meerdere doen
gelden. Ze had op zich genomen redelijk en nederig en zachtaardig
jegens [217]elkeen te zijn, doch redelijkheid en nederigheid en
zachtaardigheid waren hier onbruikbaar als ongangbare en
onbekende munt in een land vol menschen, die op zijn best de
betrekkelijke dingen betrekkelijk verstonden.

Ieder diende met eigen munt betaald, met eigen wapenen bestreden
te wezen. Ze had al te lang naar boven gestaard waar in de
oneindigheid het verschil tusschen toren en vlakken grond verloren
gaat, en uit die aanschouwing het besef van haar volstrekte
nietigheid geput. De anderen hadden het opgemerkt, naar hun aard
aangemerkt en verstaan, en haar aan het benedeneind hunner tafel,
tusschen de geringsten verwezen. Nu zonk haar blik vaak naar de
aarde, ze mat met een aardschen maatstaf en bevond het verschil
tusschen toren en vlakken bodem toren-hoog. Ze had zoolang ze
denken kon, de gevaarlijke dwaasheid der zelfverheffing, die de
denkkracht sloopt, gemeden, was blij geweest als ze haar eigen
fouten en zwakheden zag, als teeken dat ze zulks nog kon, had zich
verre gehouden van hen, die zich op hun afwijkingen bij voorbaat
verhoovaardigen en hun zwakheden beginselen noemen, ze had
elkeen minstens als haar gelijke en waar ’t kon als haar meerdere
willen begroeten—, ze vermocht het niet langer.
Ze zag hoe ze allemaal als slaven aan den zwaren keten van hun
begeerten en den zwaarderen van hun domheid en
eigengerechtigdheid in de [218]aarde vastgeklonken lagen en ze had
zich eindelijk, een arm en vrij mensch, boven hen uitgegroeid
durven gevoelen.

Kon ze zich dan nu maar van die menschen ontdoen en bevrijden.


Doch ze had ze nog altijd noodig voor haar geluk. Haar versmade en
verlaten jeugd wreekte zich aan haar volwassen leeftijd en het leven
zelf wreekte zich aan haar, omdat ze zich van zijne werkelijkheid had
afgewend. Ze kon tusschen de menschen niet aarden, en vreesde
hen tegelijk, omdat ze de macht bezaten, haar laatste illusie te
ondermijnen, welke deze was, dat zij louter in liefde en zonder haat
zou kunnen leven.

Bleef ze tusschen de menschen en ging ze hen bevechten, dan


zouden ze haar dit zeker ontstelen. Niet uit den strijd-zelf zou ze
haat vergaren, doch als vuil schuim zou hij uit haar eigen
machteloosheid komen bovendrijven. Ze zou zich oprichten en een
glimlach zou haar bedwingen, ze zou zich wapenen en een
teederheid of valsche vleierij zou haar ontwapenen. En de heugenis
aan al die onderbroken pogingen zou als donkere droesem in haar
bezinken, als ongedoofde koorts haar rondsluipend blijven kwellen—,
menschen zouden voortgaan haar te beheerschen, zonder haar
meerderen te zijn, tot haar ondraaglijken smaad. Het leven was in
gebreke gebleven haar met kracht en met hardheid toe te rusten,
sterken richten zich op en vechten en de hitte van den strijd verteert
[219]hun haat tot witte asch, maar de onredelijke haat der zwakken,
die eigen onmacht in verwijt tegen anderen keert, kweekt woeker op
woeker, tot het gansche leven verstikt en vergiftigd is. Heleen wilde
niet aldus verstikt en vergiftigd zijn.
In een kalme gestrengheid richtte ze zichzelf en bevond, dat ze tot
het behoud van haar rust en haar zuiverheid terug moest naar de
eenzaamheid, die ze zoo zeer had geschuwd. Doch niet zoodra had
haar rede vonnis gewezen, of het kind binnen in haar hart sprong op
en jammerde om genade. Het vleide om voor Julia te mogen blijven
spelen en in elken zot een Romeo te zien. Het wilde dwaze woorden
hooren en dwaze woorden fluisteren, het wilde den blos en het
hartebonzen voelen als de dichtbije geliefde nadert, het wilde uit
den stap van den laten bode verstaan of hij een brief bracht van den
verren vriend. Wat deerden het kind enghartigheid, hoovaardij, en
onbegrip, het verlangde naar zachte handen en een zachten mond.
Het wilde beloven, voortaan voorzichtiger te zijn en bedachtzaam uit
te zien, voor het zich nieuwen vrienden in de armen wierp. Het kind
beloofde grif en blindelings, zooals elk kind belooft, tegelijk wringend
om los en vrij te komen en, zijn beloften vergetend, eigen zin te
doen, maar de volwassen geest had al te veel geleden en bleef
genadeloos. Het kind moest ditmaal lijden, moest verkwijnen, als het
niet leeren en groeien wilde. De volwassene greep het beet en
[220]duwde het voor zijn verleden als een Blauwbaardskast en het
kind snikte en rilde en wendde zich af en dorst snikkende nog van
een betere toekomst fluisteren. Het was onverbeterlijk en moest
heengebracht worden, waar het zichzelf geen kwaad kon doen.

Laat in den middag kwam Heleen thuis, at een weinig, praatte wat
met haar ouders en ging vroeg naar bed.

Dien nacht regende het, tot in den morgenstond toe. In het diepe
dal van den nacht spartelde de vleugellamme dag vergeefs om naar
het licht te stijgen. Heleen ontwaakte in het duister onder de binten
en nog voor haar bewustzijn tot het leven was weergekeerd, zonken
haar de walging en de rampzaligheid zwaar op de borst. Ze wilde
dien dag alle licht en leven mijden en besloot in haar bed te blijven.
Haar moeder kwam en meende haar te wekken, maar Heleen kon in
een plotselinge en vreemde geprikkeldheid, die haar al het bloed
naar de huid dreef, zelfs dat bijzijn niet dulden, ze dwong echter
haar stem tot vriendelijkheid en zei, dat ze liever alleen en in haar
bed wilde zijn. Toen de moeder daarop nog bleef aandringen dat
Heleen uit het koude hol vandaan beneden bij haar en vader in de
warmte zou komen, logenstraften Heleen’s oogen plotseling zoo fel
de zachtheid van haar stem, dat de beduusde moeder snel aftrok in
den schemer. Heleen bleef alleen. [221]Een gevoel van voldoening om
de verlossing schonk haar voor een wijl soulaas, vergetelheid wiegde
haar in een kortstondige verdooving, doch daar wist ze het weer, de
walging bekroop haar als een moddervuil beest en zoog zich aan
haar vast, ze wierp zich met een schok op het gezicht en kreunde in
haar kussen van afgrijzen en van bitterheid.

Ze schreide in haar eenzaamheid toomeloos en woest, daar haar


leven ontwricht was en bezoedeld en haar lafheid en zwakheid daar
deel van schuld in hadden, met haar los en zot vertrouwen, tot ze
geen tranen meer had en uitgeput was. De regen ruischte, spoelde
van het dak af door de pijpen naar omlaag en kletterde in de zwarte
aarde—, dat regengeluid, dat regengeluid, hoe kende ze het uit
vroeger jaren; beneden tikte de klok en stommelde moeder in het
rond.

Heleen richtte zich half op in haar bed en tuurde voor zich uit. Het
heden verdween, ze moest straks opstaan en haar boeken
klaarleggen om naar school te gaan, de school achter het kleine
plein met poort en boomen. Nu liep ze gansch en al vol van een
bittere zoetheid, ze neuriede met onvaste stem de oude wijzen, in
dien tijd vergaard en zóó mocht het zelfs geen herinnering meer
heeten, het was het weergekeerd verleden-zelf, zich losmakend uit
sluieren, zooals de beelden uit de troebele glasplaat in het
ontwikkelend bad. Hoe weldadig en zoet was dit, daar alles wat [222]
„verleden” heette immers daarom reeds noch kreuk noch vlekken
had. Beneden hing nog op de oude plek „De Ridder en zijn Bruid,”
de jaren hadden haar glans verdoofd, maar de lieftalligheid en het
innerlijk geheim waren ongerept gebleven. Zijzelf had die gestadig
verdiept en verrijkt met wat ze in haar ballingschap had vergaard en
daaruit aangedragen, liefelijk-bedroefde menuet-wijzen, geurige
verzen, klank van harp en spinet, de zoete namen en het zoete leed
van Romeo en van Julia. O, al dat rijke, blijde, vlijmende, fijne, dat
toentertijd reeds in de pijn van het ontwaken haar verlangend hart
als de eenige zegen, het eenige leven had toegelonkt, ze had het
nimmer kunnen veroveren, ze had het nimmer kunnen verzaken,
daar het nog altijd een verborgen hoop en troost verbleef. Ze had
ten leste zich tevreden gesteld met wat ze vond, niet recht meer
wetend wat ze zocht, ze had naar goud gegraven en haar bedrogen
oogen hadden zich verblijd in leem en steenen, het spel van klein-
zijn en vleien had ze willen spelen, waarin ieder den ander naar zijn
echt gehalte toetst en proeft, zoodat dit spel de diepste ernst en de
liefste dwaasheid tegelijk kan zijn en plompe voeten hadden haar op
de borst getrapt. Een domme, aanmatigende jongen was haar met
smadelijk-achteloozen groet voorbijgegaan, en haar hart wilde het
niet vergeten. Daar vrat een vlammenloos vagevuur als van kalk,
zoodat het niet draaglijk was. Ze was uitgetrokken [223]om heldin te
wezen en had zich tot iedermans speeltuig verlaagd en haar hart
wilde er niet van zwijgen; wat het jarenlang zonder verzet lafhartig
had geslikt, elk dwaas en pijnlijk misverstand, elke misplaatste en
grove scherts, elk geringschattend woord—, braakte het nu uit voor
haar voeten als in een benauwde walging tegen zichzelf.

Heleen rilde en liet zich ruggelings terugvallen op het klamme


kussen. Damp had zich onder de binten vergaard, stil en zwaar als
witte rook. Heleen keek er in op en sloot dan traag de oogen. Ze
kroop diep weg onder het dek en sliep van uitputting weer in.
Toen ze ontwaakte, haatte ze het zolderhol, sprong op, kleedde zich
snel en ging naar beneden. De regen was opgehouden, het was
middag, de horizon had zich ruimschoots verwijd, bleek-gouden licht
drong door de zijige misten, een raam stond open en een vogel riep
in den kalen tuin. Heleen ging bij haar moeder in de keuken en hielp
haar met het bereiden van het maal. Ze voelde zich tegenover haar
eigen besluit van den vorigen avond, haar besluit om uit het midden
van de menschen weg te gaan, als een kind, dat zijn kleeren
bemorst, en de kamer ontredderd, en zijn speelgoed verknoeid
heeft, zoodat hij er zelf geen raad meer mee weet, wanneer het zijn
kalme moeder ziet komen om alles voor hem te ordenen en te
reinigen. Ze wilde naar een afgelegen streek gaan en daar eenzaam
wonen, zoodat haar de laster [224]niet deren kon. Ze wilde tusschen
menschen leven, die niet door verschillen gedeeld, door
partijschappen gekerfd zijn, doch in eenheid van denken, voelen en
handelen gebonden, opdat geen opmerken van verschillen haar
meer zou verontrusten en drijven tot het onderzoek naar den aard
van ieders motieven, en ieders hardnekkigheid. De domheid zou er
verdraaglijk zijn, goedig en argeloos en van waanwijzen opsmuk
ontdaan, de openlijke en erkende zelfzucht tienmaal verkieslijker dan
de geniepige inhaligheid, die nimmer zichzelf betrappen mag, van
verlichten en beschaafden.

Daar zou ze tot rust komen. In een vredigheid, die naar vreugde
aardde, overzag ze haar plan. Het zou haar licht vallen, na haar
jarenlange oefening in zwaarder werk, een plaats aan een
dorpsschool te krijgen, ze zou maar te kiezen hebben. Dadelijk na de
vacantie zou ze haar ontslag verzoeken en omzien naar een nieuwe
woonplaats. [225]
[Inhoud]
XXI.

anuari hortte traag voorbij, een rij van


grijze, verstijfde dagen. Een ijzige
Oostenwind heerschte over de stad, scherp
stof joeg dreigend langs de pleinen, en de
straten waren grauw en hard. Als Heleen in
den vroegen morgen schoolwaarts ging,
krom verdoken in zichzelf, voelde ze zich tot
niets dan smartelijkheid en rampzaligheid
verschrompeld; van het geheele leven
hoopte ze nu niets meer. Haar uiterlijk verviel, ze werd geelbleek en
mager en leek ouder dan ze was. In de avonden hield ze zich schuil
in haar huis als een schichtig dier, want ze wilde geen nieuwe
kansen wagen, geen nieuwe ellenden binnenhalen en met effen
rekening vertrekken. Ze had de oude vrouw aangezegd, dat ze
verhuizen en vertrekken ging om rust en gezondheid terug te vinden
in het landelijk leven, doch misschien over een paar jaar terugkeeren
zou. Zelf geloofde ze dat niet, en ze zei het maar losweg en haastig
[226]dien donkeren middag in de keuken, omdat haar dat oude,
broze, eenzame leven toen plotseling nog wranger dan haar eigen
geleek, oud riet aan een verlaten plas, dat trilt in den winterwind.
Ook beloofde ze te schrijven, en nam zich dat werkelijk voor, over
haar leven en kleine ondervindingen.

Heleen hield van de oude vrouw, maar niet alleen van haar, ze hield
van alle oude menschen, om hun zachtaardige hulpeloosheid, die
eigenwaan en aanmatiging heeft afgelegd en gretig naar den steun
der jongeren reikt. Als klein kind reeds had ze zich sterk en snel
gehecht aan wie op haar vertrouwd of haar deernis ingeroepen
hadden, daar die haar de gelegenheid gaven zich te onderscheiden
in edelmoedigheid tot rechtvaardiging en bevestiging van haar eigen
bestaan. Zoo toonde ze zich nu bij oude menschen geduldig en
onverpoosd oplettend en werd daarvoor met dankbaarheid beloond,
die haar lijden lenigde.

Heleen was evenmin als anderen in toewijding en teederheid


belangeloos, ze begeerde een loon: dankbaarheid, vereering, weder-
genegenheid vooral. Toen ze nog een kind en bij haar ouders thuis
was, had ze willig het werk gedaan, dat haar opgedragen werd,
doch zonder vreugde, want vader en moeder hadden immers recht
op haar en het loon, dat ze verlangde, bleef uit. Later had ze haar
vrienden het genoegen haar kleine geschenken mee te brengen,
door verbod ontnomen, doch zelf overlaadde ze hen daarmee, in een
onedelmoedige [227]begeerte de edelmoedigste te zijn. Ook hierin
vleide noch misleidde ze zichzelf en noemde niet, als zoo velen, met
een mooien naam, wat geen mooien naam verdient. Bleef het loon
der dankbaarheid uit, dan troostte ze zich met zelfbeklag en gevoel
van miskend-zijn zoodanig, dat het een bijkans tegen het ander
opwoog. Ze was dus weliswaar niet boos, bitter of wrokkig, doch dit
kwam, omdat ze ten slotte toch altijd verkreeg wat ze begeerde,
hetzij de dankbaarheid en de wedergenegenheid, hetzij het
zelfbeklag doordat hetgeen, waarop ze had gehoopt, haar werd
onthouden. Toen ze die scherpe bewustheid omtrent zichzelf en haar
eigen daden en gedachten, die de plaag van haar latere jaren werd,
nog miste, had ze zich op haar zachtmoedigheid en haar
lankmoedigheid wel eens heimelijk verhoovaardigd; nu niet langer:
ze wist, dat ze hierin volstrekt niet anders of beter dan anderen was
en zich enkel daardoor van hen onderscheidde, dat een schoone
schijn uit zichzelf haar niet bedroog en dat ze alles erkende naar zijn
waren aard. Slechts haar medelijden bleef onomwonden zuiver en
eischte niets voor zijne uitingen tot loon.
Ze bleef in deze Januari-maand, schoon ze elkeen meed en niet wist,
hoe ze dagen en uren bevechten en dooden zou, een oude, doove
dame, die ze kende van jaren her, getrouw bezoeken, en bereidde
zichzelf ieder maal een vreugde uit haar verrassing. De oude vrouw
hield van haar, omdat [228]ze nooit haar gebrek vergat en uren
achtereen, zonder dat haar stem haar begaf of verslapte, luidkeels
het nieuws van dagen vertelde met allerlei dwaze en grappige
verzinsels; en wanneer de ander, die zwak en traag ter teen was,
ook haar soms bezocht, en ze leidde haar daarna huiswaarts, dan
liep ze langzaam en bezadigd, terwijl de oude dame zwaar leunde op
haar arm, en verblijdde zich met zwellend hart in haar jonkheid en
kracht, de andere ten liefde.

Februari kwam rumoerig los met water en wind, het bleef zóó
donker, dat er van het lengen der dagen niets te bespeuren viel en
Heleen dadelijk na schooltijd haar lamp ontstak. Daarna was ze
alleen en dikwijls bekroop haar de lust, er uit te trekken en naar
dezen of genen van haar vrienden te gaan, maar ze durfde niet
meer. Ze was bang, zich te laten gaan en den laster vat op zich te
geven. Want het had lang geduurd, voordat ze het wilde gelooven,
doch nu moest ze het eindelijk wel erkennen, de laster school overal,
onder een schijn van trouwhartigheid, achter de oprechtste
woorden. En nu dan eenmaal haar wantrouwen was opgewekt, nu
dorst ze niet meer spreken en lachen, was ze schuw en schichtig; de
enkele malen, dat ze zich nog in gezelschap begaf, voelde ze haar
bloed in een benauwd bonzen opdringen naar haar hart, als
menschen fluisterden in hoeken, en keek ze vorschend in de oogen,
om te weten wat ze van haar dachten en in haar afwezigheid van
[229]haar zeiden. Haar argeloosheid was weg, maar haar weerzin
tegen lasteren en kwaadspreken steeg tot walging en nochtans dorst
ze zich er maar zelden openlijk tegen verzetten, uit vrees van
huichelachtigheid en schijnbraafheid te worden verdacht, doch ook
uit een natuurlijke onmacht, anderen in hun woorden en daden
openlijk te beschamen. Ze kon dat alleen in drift, niet in
koelbloedigheid, en driftig als in haar jeugd werd ze nu nog maar
zelden meer.

Er was een tijd geweest, dat ze zich keer op keer liet terugwijzen
aan de deur van bevriende vrouwen en meisjes, en grif geloofde in
de voorwendsels, waarachter zich hun onverschilligheid en de
vadsigheid van hun gevoel verschool, en toch weer terugkwam of
argeloos vriendelijk ze bleef ontvangen, als ze zich verwaardigden,
tot haar te gaan. Toen veronachtzaamde ze niemand en werd dus
door elkeen veronachtzaamd, en van nederigheid door gebrek aan
trots verdacht. Nu toonde ze stuurloos en onberedeneerd haar trots
in grillige lichtgeraaktheid, weigerde lichte diensten om te laten zien,
dat ze zichzelf op prijs houden kon, vatte vlam op een onschuldig
bedoeld woord en verviel daardoor in een ander uiterste. Door dit
alles vervreemdde ze voortdurend verder van de menschen, maakte
het elkeen en vooral zichzelf bitter en moeilijk, trok zich dus meer en
meer terug en begon te haken naar den dag, waarop ze in de
landelijke eenzaamheid rust, [230]slaap en den vrede des harten
terugvinden zou.

Toen Maart in het land kwam, vol lichtvaardige beloften, leefde


Heleen op. Het vooruitzicht spoedig te zullen heengaan, lokte haar
meer en meer aan. Wederom richtte zich al haar taaie verwachting
op en naar een komend leven toe. Ze had naar hier en overal
geschreven, wat ze gedacht had was geschied, ze had maar te
kiezen, waar ze na Paschen wonen zou. Ze ging nu haar Zondagen
besteden, om die dorpen te bezien en zich te vergewissen omtrent
hun ligging, kleur en bewoners. Ze zwierf de vlakke wegen af, drong
in de bosschen, tuurde de woningen binnen en sloeg de menschen,
die ze ontmoette, aandachtig gade, als om te weten, welk een soort
leven ze haar bereiden zouden als ze in hun midden te wonen
kwam. ’s Avonds was ze dan zoo moe, dat ze niet werken en denken
kon en in halve verdooving op haar rustbank lag; in de nachten
droomde ze kortstondig en benauwd en in de donkere stonden der
slapeloosheid herdacht ze de jaren en de droomen van haar jeugd.

Eindelijk koos ze tot haar nieuwe woonplaats een dorp dat tusschen
plassen lag, aan den zoom van bosch en hei. Ze kwam er toen de
dorpsstraat vol stond van zon, de boomen beefden van verlangen
om uit te knoppen en de boerenkinderen lentetje schenen te spelen
met bloemenhoedjes en witte kleedertjes van den vorigen zomer.
Hier wilde ze wonen, de meidoorn zou er geuren tegen [231]dat ze
kwam, en de witte wasch wapperen onder bloeiende perelaars.

In de tweede helft van de maand keerden koude en buiigheid terug.


Al het kruit was ineens verschoten, doch Heleen bleef gelaten in het
vooruitzicht van haar naderend vertrek. Een enkele maal bezocht
haar een vriend, jongen of meisje, doch vond haar de oude niet
meer en trok spoedig weer af, zonder dat Heleen pogingen tot
terughouden deed. Ze sprak niet veel meer en lachte niet veel meer,
en meed vooral angstvallig elk twistgesprek. Ze hoedde haar
verdooving als een kostbaar goed en wilde niet blootgerakeld
worden. Eens kreeg een meisje haar toch nog aan het klagen over
wat ze meende, dat de menschen haar hadden aangedaan. Het was
een namiddag en het regende. Het meisje hoorde haar aan, zweeg
even en zei toen, met een zweem van kregeligheid in haar stem: „je
waart ook vaak zoo vreemd, Heleen.” Heleen voelde een snelle rilling
langs haar slapen, een warme prikkeling achter haar oogleden, ze
deed de oogen even toe, Hamlet’s woord murmelde door haar
hoofd: „en heet mij daarom als een vreemde welkom,” doch ze was
moe en ze zweeg het, sloeg de oogen op, glimlachte vluchtig in een
huivering, keek naar buiten en dacht „het is nog maar voor enkele
weken.” [232]
[Inhoud]
XXII.

eleen herkende hem aan zijn oogopslag,


zooals elk oplettend mensch in de volte
onmiddellijk dengene herkent die
mogelijkerwijs zijn vriend zal wezen. Ze
herkende hem aan al dat onbewuste en
onwillekeurige, dat oppervlakkigen als
oppervlakkig verwerpen, omdat ze het in zijn
echte beduidenis niet verstaan,—zijn
glimlach, de bewegingen van zijn handen en
den klank van zijn stem. Ze ontmoette hem voor de eerste maal in
zijn eigen huis, hij was lector en gaf onderricht in scheikunde; een
meisje van zijn college had Heleen verteld, dat ze met een groepje
anderen was genoodigd enkele zeldzame, oude instrumenten die hij
bezat, te komen zien en zich Heleen’s bijzondere voorliefde voor
oude voorwerpen en oude prenten onder het vertellen plotseling
herinnerend, had ze Heleen toegezegd, dat ze den lector, die met
haar familie was bevriend, zou verzoeken, [233]Heleen te mogen
medenemen. Hij had dat goedgevonden en op een
Woensdagmiddag begaven ze zich te zamen naar zijn huis, waar hij
alleen en ruim woonde met een oude meid en boven zijn
woonkamer een laboratorium had. Daar waren de meesten der
anderen al bijeen, lachend en pratend, ongedwongen maar zonder
luidruchtigheid, en Heleen zag hem dadelijk tusschen de jongeren,
tegen een werktafel stond hij geleund en praatte schertsend met
een meisje, maar brak af en sloeg de oogen naar Heleen en haar
gezellin op, toen ze binnentraden, zoodat ook het meisje omkeek,
plotseling niet langer lachte, en zich terugtrok naar de anderen toe.
Heleen zag nu zijn oogen, donker en kalm doordringend, waarin een
felheid uit jongere jaren leek gedoofd maar niet teloorgegaan, onder
een hoog en bleek voorhoofd. Iets van den glimlach van zijn laatst
gesprek scheen vergeten om zijn mond gebleven, zijn blik vloeide in
een vluchtige opmerkzaamheid over haar heen, terwijl het meisje,
dat hem kende, lachend om eigen linksheid, hen wat onbeholpen
voorstelde—, toen wendde hij zich ook dadelijk weer af.

Heleen deed haar mantel af en sloeg hem gade—, meer dan de


oogen bekoorde haar de zachtspottende glimlach, waardoor zijn
gezicht welwillend en hooghartig was tegelijkertijd en zijn stem,
rustig en effen, maar als uit diepten opgeweld, en met tintelingen
van geestdrift en vluchtige [234]pret. Schoon hij tenger en baardeloos
was, met maar weinige, teere voorhoofdrimpels, giste Heleen hem
eerder vijftig dan veertig, had hij niets van een jongen of een jongen
man, en deed geenerlei moeite het een of het ander te schijnen,—hij
had in zijn houding het gezagsbewustzijn van iemand die over niets
minder denkt dan juist over zijn houding en zijn gezag. Alles wat hij
deed, spreken, lachen, zich bewegen, was rijp en rustig, niets echter
dood of gedoofd. Zoolang hij met deze en gene afzonderlijk sprak,
hield Heleen zich achteraf en sloeg hem en de anderen gade. Ze zag
hoe de meisjes het hoofd naar hem ophieven, lonkend met lippen en
oogen, of, minder bewust en zediger, vriendelijk vleiden met haar
blik en haar stem—, hij daartegenover had voor elkeen denzelfden
glimlach en den zachten, vluchtigen blik, die niets weigerde en niets
beloofde. Heleen in haar afzonderlijkheid, overdacht plotseling, dat
misschien al die meisjes hem onverschillig waren, maar dat hij
evengoed met elk van haar te zamen een geheim kon bezitten en
dat met volmaakte kalmte en volmaakte gerustheid voor elk der
anderen verbergen en ze kreeg tegelijk den indruk dat het hem
gemakkelijker moest vallen vertrouwelijkheid te winnen, dan
vertrouwelijkheid te weren.

Zoodra het gesprek om de voorwerpen die hij toonde heen, zakelijk


en algemeen werd—hij sprak nu vast en koel, zonder haperen of
bedenken[235]—schaarde Heleen zich bij de anderen, tusschen wie
ze zich vreemd en om hun grootere kennis beschaamd en armelijk
voelde en toen de kring daarop weer uiteendreef en er hier en daar
nog onderling gevraagd en opgehelderd werd, zag Heleen hem aan
een andere tafel bezig met afgewend hoofd onopgemerkt oplettend
luisteren, zonder zich nog in de gesprekken te mengen,—zijn handen
bewoog hij tusschen glas en metaal, zijn blik greep naar hier en naar
daar, hij floot zacht en bijkans toonloos. Heleen zag zijn gezicht van
terzij, noch de oogen, noch den glimlach, toch voelde ze de
doordringende aandacht van dat afgewende luisteren. Haar hart
klopte snel in de plotselinge hevige begeerte dat al die aandacht één
oogenblik voor haar alleen mocht wezen.

Het werd nu tijd van heengaan, enkele van de meisjes kwamen


vleiend bij hem om zich in hun mantel te laten helpen, hij deed dat
vlug en koel, met afwerende handen en den zacht-spottenden
glimlach, die toch ook een vergoeding leek te willen zijn—als iemand
die zich in een vast voornemen aan kleine bekoringen onttrekt en
allen terugwijst, maar niemand grieft. Doch het tegendeel dat hij
met elk van haar te zamen een klein en lieflijk geheim bezat, dat hij
alleen van allen en geen van haar van elk ander wist, leek Heleen,
hoe zonderling ook, nu meer dan even te voren een mogelijkheid,
bijkans een zekerheid. Ze had die [236]zekerheid geheel willen
bezitten, doch ze dorst zelfs niet vorschen, ze had óók wat van zijn
aandacht gewild, doch ze dorst het niet pogen, daarom groette ze
stroef en koel en ging alleen naar huis.

Het was tot nu toe in Heleens leven zoo geweest, schoon ze vele
vrienden had gehad, dat ze nimmer zelfstandig eenige moeite had
gedaan een man te naderen. Geen man had haar ooit sterk bekoord,
geenen man had ze ooit begeerd—, dit was geheel en al
verklaarbaar uit haren aard. Ze was geen lichtbewogen meisje, op
zinnelijk avontuur belust, ze begeerde zich toe te wijden om vereerd
te zijn, om deel uit te maken van eens anders leven en daarin
onmisbaar te worden, teneinde in het gevoel van die onmisbaarheid
een schijn van grondslag en doel te verwerven in een onvast en
wankel leven, teneinde door het andere bestaan het levend besef te
behouden van een eigen bestaan, en aan de radeloosheid te
ontkomen. Doch die drang was pas dan opgewekt, als iemand haar
zocht te winnen, omdat hij haar klaarblijkelijk verlangde voor zijn
geluk of noodig had tot zijn behoud. Dan rees ze plotseling uit de
diepten der wanhoop tot een glanzend, bloeiend leven, wist ze elk
ding stellig en zichzelve God-gelijk; in het voluit verwerkelijken van
wat hare vreugde en haar bestemming leek, middel en doel
tegelijkertijd, achtte ze niet langer de persoonlijkheid van wien haar
aanzocht, mat zijn waarde of [237]onwaarde niet langer met
redelijken maat, maar verheerlijkte hem willens onredelijk om
zichzelf reden te geven voor haar eigen verheerlijkten staat. En door
misverstand en ontgoocheling, scheiding en scheuring, pijnlijk en
ruw, had ze dit jaren lang volgehouden, zoodat het haar zelve
verbaasde en ze zich afvroeg, wat dit toch wel in haar mocht zijn,
dat haar méér dan staande hield, altijd weer ophief, altijd weer volop
nieuw vertrouwen, volop nieuwe zekerheid gaf—, tot ze ten leste
toch niet meer kon, walgend tegen elkeen, walgend van zichzelf als
had ze zich voor elkeen blootgetoond en aan elkeen prijsgegeven,
walgend tegen haar argeloosheid en haar vol vertrouwen in een
ieder, zich kervend met schimp—, eindelijk verslagen, moedeloos en
moe, wars en beu van zooveel onbelangrijk leven en zooveel en zoo
blijvend misverstand. Nu wilde ze in eenzaamheid vluchten, om haar
nederlaag te vergeten en haar kwellingen te ontgaan. Ze zag wel
deze haar dwaling: dat ze de menschen had willen winnen en
trotseeren in hun zeden tegelijkertijd en zich vernederingen getroost
voor het eene, toch doorzettend in het andere, omdat daarin haar
bestaansvoorwaarde lag—; ze had vergeving gesmeekt voor wat
haar hart als zijn goed recht erkende, om geen liefde, geen
genegenheid, geen achting zelfs te verspelen, die ze noodig had, die
ze toch stelliger zóó dan door den koppigsten trots verloor.… ze had
het [238]klaar voorzien en toch niets op het spel durven zetten,
zielsbeducht voor verlies, zooals elke man weet dat hij elke vrouw
door smeeken vervreemdt en toch in zijn weekheid voor zich-alleen
het tegendeel vreezend en hopend, smeeken blijft. Ze had nu
eindelijk van dit alles genoeg, genoeg van het pleiten voor eigen
deur, van den kamp tusschen waardigheid en hartsbehoefte, waarin
haar kracht versmolt, genoeg ook van haar pogingen, menschen te
overtuigen, die niet overtuigd wilden zijn en haar ten leste met hun
spot en hun zelfgenoegzaamheid deden wankelen in haar krachtigst
gevoel. Ze ging vertrekken om van dit alles verlost te zijn.

De betrekkelijke rust, waarin ze sinds dien Kerstdag in haar oude


huis leefde, aardde niet naar de diepe en klare berusting, doch naar
de troebele en verlammende verdooving, was geen vrede, maar een
wapenstilstand, door nood en uitputting opgedrongen. De zwaarden
blijven vaardig, de trommelen gereed om oproer en geweld te
roffelen. Ze had bijkans de hoop verloren, dat ze ééns de zaligheid
van echte rust en echten vrede zou smaken, dat ze ééns zou mogen
zwijgen, niet langer zwijgen om zich te verbergen, ten einde de pijn
der bespotting te ontgaan, maar zwijgen omdat zonder woorden
alles klaar en duidelijk tusschen haar en een ander zou wezen.

Ze had van het gelaat van den man, dien ze dezen dag had leeren
kennen, oogen en glimlach [239]onthouden en de gespannen
aandacht in zijn afgewende luisteren. Was het waar, wat haar toch
nog zoo argeloos en al te snel vervoerde hart haar toefluisterde, had
hij werkelijk ieder ding doorzien en in zijn eigen doorzicht rust en
berusting gevonden en zou hij ook haar doorzien in al haar
schijnbare tegenstrijdigheden en tweeledigheid? Zou hij haar drang
naar recht en redelijkheid verstaan als een drang naar rust en
verlossing in een blijvend besef, dat zij voor zich het uiterste had
vervuld en gedaan en niet meer vermocht dan ze was? Had ze van
hem niet de laffe toegeeflijkheid te vreezen, waarmee menschen elk
streven in elkaar ten onder brengen, tot hun verderf? Was hij rijk
genoeg om te geven, en nederig genoeg om te ontvangen? Ze
voelde zich vol opgetaste schatten, zou hij het waardevol verschil
tusschen die ongangbare munt en tusschen waardelooze munt
onderkennend, bereid zijn te ruilen tegen het gereede dat hij zelf
bezat? Niemand had het tot nu toe verstaan, niemand had wil of
vermogen tot dien ruil gehad.

De schemering viel, droomende was Heleen uren ver voortgegaan,


ze was de stad langs haar buitenzijde rond geweest en liep nu in
een verlaten straat, waar huizen in aanbouw stonden tegen een
drassig, doodgetreden weiland, bezaaid met afval van blank hout en
vergeten gereedschap en stukken roode steen. Heleen ontwaakte uit
haar gedachten, keek op en links en rechts de donkere
[240]spelonken der onvoltooide huizen in, doch voelde niet haar
gekende droefgeestigheid uit die schemering en die verlatenheid.
Wat had haar dan in bescherming? Wat proefde er zoo zoet in haar
keel? Vreugde? Vreugde waarom? O, dwaas die ze was, er bestond
niets. Ze greep naar het pas voorbije oogenblik, wilde het nog weer
voelen, nog weer smaken, doch dit was verwisseld en verloren als in
een wolkenspel. Eerst lijkt het een trouw en goedig schaap, het kind
kijkt er naar op en verblijdt zich warm om wat het ziet, een ding van
de aarde haalt het terug, één enkel oogenblik en het ziet weer op en
zoekt zijn schaap, nu is het een barsche hond of een booze man of
niets meer dan een lompe wolk, die de zon verdringt en met regen
dreigt.

Heleen lachte om haar angst te verdrijven, terwijl ze zich haastte


naar haar huis. Was het zóó met haar gesteld, was dit haar besluit
en de vastheid van haar voornemen? Ze hoonde zichzelf om zich
staande te houden tegen wat ze haar dwaasheid achtte, doch dit
belette haar niet, dienzelfden avond naar de oude vrouw te gaan en
haar te verblijden met de tijding, dat ze nog niet heenging, maar
voorloopig wonen bleef. Ook schreef ze den brief, waarin ze haar
verzoek om ontslag ongedaan maakte. [241]
[Inhoud]
XXIII.

an dien dag af trokken Heleens zwaarste


bekommeringen als damp uit haar weg en
zoodra ze uit haar weg waren en zij ze als
dingen buiten zich beschouwen en
onderzoeken kon, leken ze haar gering en
begreep ze niet, dat ze haar zoo naar geest
en lichaam hadden kunnen knauwen. Wat
beteekende dit alles nog? Ze wierp allen
ballast overboord en steeg trillende op in
een ruimte van blauw en goud. Ze deed als een veldheer, die de
gansche macht van zijn troepen in een hardnekkig voornemen
samentrekt op één enkel punt—wat op andere plaatsen voorvalt, kan
hem plotseling niet meer schelen—ze trok haar tobbende gedachten
weg van haar teleurgestelde wenschen en haar ontastbaar leed en
richtte ze onwrikbaar op één vaste bedoeling: hem naderen, hem
bereiken, hem winnen. Ze vergaarde en spitste al haar
vindingskracht om een middel [242]te vinden, dat haar in die
bedoeling leiden zou.

De hulpelooze vermoeidheid week uit haar geest en leden, ze voelde


zich vaardig en veerkrachtig. Doch het duurde niet lang en toen
bemerkte ze, dat de dagen vergingen en verdwenen, dat ze
voortging in onvruchtbaar peinzen en toch geen middel had
gevonden, hoe ze hem bereiken zou.

Soms nam ze zich plotseling voor, dat ze hem schrijven ging; in een
opgeschroefde beslotenheid wierp ze zich voor haar tafel en schreef
verwarde en onsamenhangende dingen, zonder dat ze zich moeite
gaf ze klaar en samenhangend te doen zijn, want het stond, terwijl
ze schreef, toch al reeds in haar vast, dat ze het niet volbrengen zou.
Het was maar voor even een spel met zichzelf, dat haar voor even
verdoofde en vertroostte. Ze verscheurde den brief, voor hij klaar
was; ze zou niet schrijven. Ze vreesde den glimlach, die haar had
bekoord en die voor alle anderen en voor al het andere, maar niet
aldus voor haar mocht zijn. Plotseling liet ze haar ouden afgod los:
het lieve en liefkoozende woord. Geen woorden voor hem, geen
woord voordat de tijd rijp was. Het duurde weken en ze vond het
middel niet. Elk dat ze bedacht, scheen haar noodlottig aan wat ze
zocht. Ze wilde hem naderbij komen om hem te winnen, hem
winnen om hem te behouden; niets was nog bereikt, niets ook was
bedorven, alles hing af van het oogenblik, dat ze koos om tot hem te
gaan, van een woord, van een toevallig gebaar, van een lichtglans,
van een glimlach, [243]ze huiverde voor dat beslissend oogenblik en
dorst het niet uitlokken. Doch al die weken beheerschte hij evenwel
haar leven in daad en in gedachte; haar houding tegenover zichzelf
en tegenover de menschen veranderde niet naar uiterlijke gedaante,
doch wel naar innerlijk gehalte. Wat ze besliste en deed, besliste en
deed ze niet langer met dat hopeloos en verlammend gevoel van
iemand die aan zijn eigen innerlijke stem geen geloof meer kan
slaan—, ze deed nu aldus met een doel en naar een toets, opdat
„hij” haar houding tegenover zichzelf en tegenover de wereld juist
en gerechtigd zou achten; zoodat ze aan hem de kracht ontleende,
om haar plannen en voornemens met zichzelf volledig te
verwezenlijken. Ze nam dus niet zoozeer toe in wat deugd is
geheeten, maar wel in kracht en in blijmoedigheid daartoe.
Noodzaak werd op deze wijze tot geluk—instinct tot wet, en het
deerde haar den eersten tijd nauwelijks, dat hij van dit alles niets
vernam en haar dus geen enkel teeken van goedkeuring kon
zenden.

Doch toen ze op een dag zijn naam toevallig las in een


dagbladbericht, trilde ze weer van de begeerte, hem nog eens te
mogen zien en met hem te spreken. Het bericht vermeldde, dat hij
voornemens was in den aanstaanden winter een reeks van
cursuslessen voor belangstellende leeken in de beginselen van zijn
vak te geven. Onmiddellijk nam Heleen zich voor, daarheen te gaan
en dit [244]voornemen schonk haar rust en troost. Ze zou hem
terugzien, al moest het maanden duren! In de dagen die op haar
eerste ontmoeting volgden, waren hare gedachten zoo sterk op hem
samengetrokken geweest, dat ze elk oogenblik meende hem in de
straat te zien aankomen op haar weg naar school en ze ervoer nu
goed aan zichzelf, hoe sterke begeerten de rede vertroebelen
kunnen. Deze spanning ging voorbij, Heleen had zich al reeds
gevoegd naar de zekerheid, dat ze hem niet voor den volgenden
winter terug zou zien, toen ze zich op een avond in een volle
tramwagen recht tegenover hem bevond.

En de allereerste vaste gedachte die zich losmaakte uit de


verwarring om dit ongedachte wederzien, was een verheugenis,
omdat het avond was, daar het goudgele kunstlicht in de tram haar
mooier deed schijnen dan het fletse licht van den winterdag en
omdat ze een breedgeranden hoed droeg, die schaduwen lei over
haar voorhoofd en den glans van haar oogen verhoogde. Ze
overwoog dit alles snel, nog vóór ze zat en voelde tegelijk in een
weeë onbehaaglijkheid, wat wonderlijk-wankel ding een
menschenleven is, daar geluk en toekomst en de verwezenlijking der
warmste verlangens van deze geringe dingen afhangen, en toch was
het zoo en toch wilde zij-zelf het niet anders en toch had ze al die
weken, zonder het zich te bekennen, haar hoop geklampt aan het
besef van haar bekoorlijkheid, daar ze wist, dat de zekerste weg om
[245]een man te naderen is hem uit de verte te bekoren en dat alle
denkbare deugden en zelfs schoonheid niet opwegen tegen één
enkelen welgerichten blik. Ze keek hem echter niet aan, sloeg de
oogen neer op een boek en veinsde te lezen, daar ze ook wist dat
een man licht nieuwsgierig wordt naar den blik en de kleur der
oogen van een meisje, dat tegenover hem zit en veinst te lezen. Ze
wilde die nieuwsgierigheid in hem opwekken, en trachtte terwijl wat
ze denkende en doende was te proeven en te keuren, maar het
samentrekken harer gedachten lukte haar niet, en ze moest zich
telkens van nieuws af hernemen, zooals iemand, die lezende
afdwaalt, en bemerkt dat er van een heele bladzij niets tot hem is
doorgedrongen, tot zesmaal en tot tienmaal toe. Want iedermaal als
de wagen stilstond, voelde ze een angstkramp in haar borst en kon
zich niet weerhouden, snel en schichtig op te zien om te weten of hij
nog bleef.

Een van die keeren bemerkte ze, dat hij naar haar keek, doch ze
droeg zorg hem door geen terugblik aan zichzelf te verraden. Ze
dacht aan den glimlach en de zacht-afwerende koelheid, waarmee
hij de meisjes in haar mantels had geholpen. Doch de onrust werd
haar nu te machtig, ze besloot heen te gaan, voor ze zich daardoor
verried, ze stond op en trok haar mantel neer, hij nam even den
hoed af en boog het hoofd met een zweem van zijn glimlach, maar
Heleen vergat zijn groet te beantwoorden, doch liet staande één
[246]enkele seconde den blik van haar oogen recht en vast in de zijne
neergaan, uit een gespannen wil hem in dit moment te bekoren.
Doch terwijl ze dat deed, ontgleed haar wil en zelfbedwang, en de
blik welke had willen bekoren, zwikte, sloeg om en werd er een, die
dringend vroeg om hulp en om gehoor. In de verwarring, die hierop
volgde, ontging haar zijn houding, ze bukte het hoofd, de wagen
hield stil, trillend en ontdaan stond ze in een donkere straat, een
heel eind van haar huis.

Ook hierover verliepen weken, doch ze vergat het niet. In de


oogenblikken dat ze het herdacht, leek het haar, alsof hij haar sinds
dien dag op een geheimzinnige wijze bestond, en geen enkele maal
kwam het in haar op—ondanks al de ervaringen van jaren, de
overpeinzingen en voornemens der verloopen weken—dat ook hij
haar even goed van een onedele bedoeling had kunnen verdenken.
Haar schrik en bezorgdheid leefden op met dit redeloos vertrouwen,
omdat ze had gemeend, het in zichzelf ten onder te hebben
gebracht.

Ze zag hem echter niet terug, haar hoop en onrustigheid namen


voortdurend toe. Het meisje met wie te zamen ze hem had bezocht
was in dien tijd verloofd geraakt en verzuimde, dwaas van vreugde,
haar colleges, ze danste Heleen op de gangen voorbij, haar oogen
vol licht en tinteling, haar mond in een gestadigen lach. Toch
benijdde Heleen haar niet. Op een middag hield ze haar [247]staande
en gaf haar lachend te raden, wie er naar haar had gevraagd.
Heleen trilde, meende onmiddellijk te begrijpen, maar ze verried zich
niet en twijfelde in het volgend oogenblik. De ander noemde zijn
naam. Heleen bedwong haar verwarring en dorst er niet verder op
doorgaan. Hij had naar haar gevraagd, wat ze deed, hoe oud ze
was, hoe ze leefde. Ze was wel zoo blij, dat ze moeite had het te
verbergen.

Doch toen ze alleen op haar kamer was, sprak ze zichzelf streng en


nuchter toe. Wat beduidde die vreugde om de vluchtige
belangstelling van een vreemden man? Verviel ze nu zonder tegen
weer in de oude dwalingen en dwaasheden, ongetwijfeld weer tot
een hard en bitter besluit? Ze smaadde zichzelf, om zich staande te
houden, doch dit belette niet, dat haar hart schokte van vreugde,
enkel en alleen als ze het meisje dat hem kende en hem somwijlen
sprak, zag uitgaan en binnenkomen, telkenmaal in hoop op een
woord of een tijding, doch het een en het ander bleef uit.

Ze lei zichzelf onvoorwaardelijk op, dat ze niet uit eigen beweging


naar hem zou vragen, en vermeed het meisje, om die verleiding te
ontgaan;—toen ze op een dag meende, dat ze zich nu lang en sterk
genoeg had bedwongen en in een plotselinge warme zwakheid zich
overgaf aan haar neiging, bemerkte ze, dat het juist drie dagen
geleden was, sinds ze zich het tegendeel voornam, zóózeer sponnen
haar gedachten de dagen en de uren uit. [248]

Heleen werd door dit alles bang voor zichzelf, bang voor de
ongedurigheid, die ze na tijden van rust en nuchterheid in aantocht
voelde en zoozeer vreesde, omdat in dien toestand haar klaar en
krachtig verstand, haar scherp onderscheidingsvermogen onklaar
raken en verstompen zou. Ze hield zich, nu het nog tijd was, nu ze
de dingen nog kon zien in hun juiste verhouding, schatten naar de
juiste waarde en meten met den juisten maat, aanhoudend voor, dat
ze niet in haar oude fout zou vervallen en elk klein ding
overschatten, verzwaren en vergrooten, zoodat ze van angst tot
angst geslingerd en door het geringste bloedend gewond zou
worden, totdat haar sombere prikkelbaarheid haar van wien ze het
meest begeerde te winnen, zou vervreemden. Ze prentte zich in, dat
ze die schichtigheid moest bedwingen, geen volmaaktheid
verwachten van eenig mensch, haar ongeduld intoomen, haar
gretige voortvarendheid breidelen en elk ding overlaten aan zijn
eigen groei tot haar duurzaam geluk. Ze bracht zichzelf onder het
oog, dat geen meisje een man kan winnen, zoomin als een man een
meisje, door hem al te zeer klaarblijkelijk te zoeken en dat liefde het
zekerst gewonnen is met koele kalmte. Zijzelf had eens met
koelheid, die afweren wilde, een jongen aan zich gebonden, tot zijn
liefde een last en een plaag werd. Ze wist het alles, het mocht edel
of onedel zijn, die overweging was voor een ander uur, nood was
nood en elke zaak had zijn eigen eisch. Wat [249]deed daarenboven
de tijd ertoe, enkele weken, enkele maanden, die vriend had ook
haar niet in enkele maanden vergeten, hoezeer ze het had begeerd,
tot stilling van wroeging en bitter zelfverwijt. Maar haar diepste
wezen had aan die vertoogen geen deel, ze voelde het, terwijl ze
peinsde, de volheid van het toestemmend gevoel bleef uit, het klonk
alles als muziek uit een schriel instrument, lusteloos bespeeld, mat
en mager. Inwendig trilde ze van ongeduld en ongedurigheid, het
kind weerde zich alweer tegen den volwassene en liet die vermanen
en praten en dreigde dreinend zijn eigen zin te doen. Want hoe, als
een ander in den tijd, dien zij verloopen liet, hem nabij kwam en
voor zichzelf veroverde? Al het bloed vloog prikkelend naar haar
huid, onrust ontwrong haar wrange zuchten, ze sprong uit haar stoel
en liep heen en weer en klemde de handen ineen in het benauwde
besef van haar onmacht. Ze voelde zich bezeten van de koorts, die
uitvinders kunnen hebben, verdwaasd in den waan, dat een ander
hen met dezelfde vinding voor zal zijn, als ze niet dag en nacht in
het touw blijven. Ze zag hem terug met zijn donkeren, ingekeerden
blik, die niets scheen te beloven, maar ook niets weigerde en den
zweem van zijn glimlach, zooals ze hem dien middag met de meisjes
had gezien. Waren ze hem allen onverschillig, of bezat hij met elk
van haar een klein en lieflijk geheim, dat hij met gemak en kalmte
voor elk der anderen verborg en [250]dat hij van allen wist en geen
een van elkaar?

Ze was uit de halve verdooving der voorbije weken in een toestand


van opgewondenheid geraakt, die rust en slaap uit haar wegroofde.
Doffe trommelen roffelden oproer en het zwaard was uitgetogen.
Reeds bij voorbaat in de eenzaamheid als in de eenige redelijke
oplossing getroost, zag ze plotseling den kans op een rijker en
blijder, een rijk en blijde-bloeiend leven en wist, dat de
verwerkelijking daarvan, als ieder ding, van een toevalligheid afhing,
zoodat ze den eenen dag bang was in te grijpen en zich den
anderen verweet, dat ze uit lafheid jegens zichzelf in gebreke bleef.
Ze vergat haar vrienden en vermeed de menschen, zonder er zich
rekenschap van te geven, ongemerkt dreef ze weg en trok van het
buitenleven haar aandacht af. Sinds haar hart had besloten dat de
onbekende man, van wien ze niets dan oogen en glimlach wist, haar
leven zou beheerschen en ze niet langer zichzelf, doch hem van al
haar daden en gedachten rekenschap zou geven, voelde ze zich
zoozeer gestegen en tot elk blijk van hoogheid en opoffering bereid,
dat ze zich over de geringschatting der menschen jegens haar, had
ze die nu nog overdacht, pijnlijk verbaasd zou hebben. Daar zij al
het verledene vergat en zonder voorbehoud of nagedachte als met
knik en glimlach vergaf, waande ze zich van de wereld even
gemakkelijk vergeten en vergeven. Het was dus die pijnlijke
verbazing, welke in [251]haar trilde, toen haar jong verloofd
vriendinnetje haar kwam vertellen, dat iemand Heleen had belasterd
in „zijn” tegenwoordigheid—en Heleen wist toch wel, wien ze
meende?—en dat hij zich daarop tegen het bespreken van afwezigen
met een ongewone kantigheid had verzet. Heleen barstte uit, eischte
te weten wat de menschen van haar wilden en wisten, en was
daarin volkomen oprecht, maar de ander was van haar kant even
oprecht toen ze Heleens houding onecht en schijnheilig heette,
Heleen was aarts-coquet en had zich niet aan te stellen, alsof
niemand dat wist. Boos liep ze heen.

En Heleen snikte in radelooze machteloosheid. Ook deze onnoozele


waan was uit;—ze had over het verledene een kleed willen weven,
het lag al vol galen en gaten; ieder mensch stond tegen haar op,
waande zich haar gerechtigde aanklager en rechter. Als een dwaze
struisvogel had ze gemeend, dat de menschen haar niet zagen, daar
ze hen niet langer zag, dat de menschen zich welwillend gevoelden
tegenover haar, daar zij zich welwillend gevoelde tegenover hen. O,
immer die dwalingen, omdat haar gevoel niet uit zichzelf kon komen
en tegen het betere weten deed alsof elk ander mensch haar zuiver
evenbeeld was en weerklank gaf op wat in haar werd aangeslagen—
en na die dwalingen de ontgoochelingen, als ze uit zichzelf werd
weggerukt en zag dat de menschenwereld iets gansch anders was
dan een [252]eindeloos verveelvuldigd eigen-Ik. Niet ieder vergat met
knik en glimlach, omdat hij al lang wat beters had om over te
denken dan wraak om ouden smaad, ze had vrienden verstooten en
ze gegriefd in hun eigenliefde, hoe had ze kunnen vergeten, wat ze

You might also like