Download the full version of the textbook now at textbookfull.

com

Transformation of Civil Justice Unity and

Diversity Alan Uzelac

https://textbookfull.com/product/transformation-
of-civil-justice-unity-and-diversity-alan-uzelac/

Explore and download more textbook at https://textbookfull.com

 Recommended digital products (PDF, EPUB, MOBI) that
you can download immediately if you are interested.

Biology : the unity and diversity of life 15th Edition

Cecie Starr

https://textbookfull.com/product/biology-the-unity-and-diversity-of-
life-15th-edition-cecie-starr/

textbookfull.com

A History of Islam in Indonesia Unity in Diversity Carool

Kersten

https://textbookfull.com/product/a-history-of-islam-in-indonesia-
unity-in-diversity-carool-kersten/

textbookfull.com

The Political Thought of the Civil War Alan Levine

https://textbookfull.com/product/the-political-thought-of-the-civil-
war-alan-levine/

textbookfull.com

Applications of Topological Methods in Molecular Chemistry

1st Edition Remi Chauvin

https://textbookfull.com/product/applications-of-topological-methods-
in-molecular-chemistry-1st-edition-remi-chauvin/

textbookfull.com
Lady of the House Elite 19th Century Women and Their Role
in the English Country House Charlotte Furness

https://textbookfull.com/product/lady-of-the-house-elite-19th-century-
women-and-their-role-in-the-english-country-house-charlotte-furness/

textbookfull.com

Inclusion, Epistemic Democracy and International Students:

The Teaching Excellence Framework and Education Policy
Aneta Hayes
https://textbookfull.com/product/inclusion-epistemic-democracy-and-
international-students-the-teaching-excellence-framework-and-
education-policy-aneta-hayes/
textbookfull.com

Vesuvius, Campi Flegrei, and Campanian Volcanism 1st

Edition Benedetto De Vivo (Editor)

https://textbookfull.com/product/vesuvius-campi-flegrei-and-campanian-
volcanism-1st-edition-benedetto-de-vivo-editor/

textbookfull.com

Experimental Methods in Biomechanics John H. Challis

https://textbookfull.com/product/experimental-methods-in-biomechanics-
john-h-challis/

textbookfull.com

Blockchain and Smart-Contract Technologies for Innovative

Applications 1st Edition Nour El Madhoun

https://textbookfull.com/product/blockchain-and-smart-contract-
technologies-for-innovative-applications-1st-edition-nour-el-madhoun/

textbookfull.com
Reframing Institutional Logics Substance Practice and
History 1st Edition Alistair Mutch

https://textbookfull.com/product/reframing-institutional-logics-
substance-practice-and-history-1st-edition-alistair-mutch/

textbookfull.com
Ius Gentium: Comparative Perspectives on Law and Justice 70

Alan Uzelac
Cornelis Hendrik (Remco) van Rhee
Editors

Transformation
of Civil Justice
Unity and Diversity
Ius Gentium: Comparative
Perspectives on Law and Justice

Volume 70

Series editors
Mortimer Sellers, University of Baltimore
James Maxeiner, University of Baltimore

Board of Editors
Myroslava Antonovych, Kyiv-Mohyla Academy
Nadia de Araújo, Pontifical Catholic University of Rio de Janeiro
Jasna Bakšic-Muftic, University of Sarajevo
David L. Carey Miller, University of Aberdeen
Loussia P. Musse Félix, University of Brasilia
Emanuel Gross, University of Haifa
James E. Hickey Jr., Hofstra University
Jan Klabbers, University of Helsinki
Cláudia Lima Marques, Federal University of Rio Grande do Sul
Aniceto Masferrer, University of Valencia
Eric Millard, West Paris University
Gabriël A. Moens, Curtin University
Raul C. Pangalangan, University of the Philippines
Ricardo Leite Pinto, Lusíada University of Lisbon
Mizanur Rahman, University of Dhaka
Keita Sato, Chuo University
Poonam Saxena, University of Delhi
Gerry Simpson, London School of Economics
Eduard Somers, University of Ghent
Xinqiang Sun, Shandong University
Tadeusz Tomaszewski, Warsaw University
Jaap de Zwaan, Erasmus University Rotterdam
More information about this series at http://www.springer.com/series/7888
Alan Uzelac Cornelis Hendrik (Remco) van Rhee
•

Editors

Transformation
of Civil Justice
Unity and Diversity

123
Editors
Alan Uzelac Cornelis Hendrik (Remco) van Rhee
Faculty of Law Faculty of Law
University of Zagreb Maastricht University
Zagreb, Croatia Maastricht, The Netherlands

ISSN 1534-6781 ISSN 2214-9902 (electronic)

Ius Gentium: Comparative Perspectives on Law and Justice
ISBN 978-3-319-97357-9 ISBN 978-3-319-97358-6 (eBook)
https://doi.org/10.1007/978-3-319-97358-6

Library of Congress Control Number: 2018949884

© Springer International Publishing AG, part of Springer Nature 2018

This work is subject to copyright. All rights are reserved by the Publisher, whether the whole or part
of the material is concerned, specifically the rights of translation, reprinting, reuse of illustrations,
recitation, broadcasting, reproduction on microfilms or in any other physical way, and transmission
or information storage and retrieval, electronic adaptation, computer software, or by similar or dissimilar
methodology now known or hereafter developed.
The use of general descriptive names, registered names, trademarks, service marks, etc. in this
publication does not imply, even in the absence of a specific statement, that such names are exempt from
the relevant protective laws and regulations and therefore free for general use.
The publisher, the authors and the editors are safe to assume that the advice and information in this
book are believed to be true and accurate at the date of publication. Neither the publisher nor the
authors or the editors give a warranty, express or implied, with respect to the material contained herein or
for any errors or omissions that may have been made. The publisher remains neutral with regard to
jurisdictional claims in published maps and institutional affiliations.

This Springer imprint is published by the registered company Springer Nature Switzerland AG
The registered company address is: Gewerbestrasse 11, 6330 Cham, Switzerland
Preface

The civil justice systems of modern states are facing unprecedented challenges
today, and they are—in most cases, unsuccessfully—struggling to find appropriate
responses to them. At the same time, public confidence in the civil courts and their
ability to protect and enforce civil rights and obligations is fading. The need to
address this state of affairs through a broad international academic discussion is
clear.
This book is the result of academic research on the transformations of con-
temporary civil justice systems. The contributions collected in this volume come
from different regions of the globe, from (North and South) Europe to Africa and
(North and South) America. They share, nonetheless, the same wish to explore
whether the changes in the national justice systems appropriately address the needs
of the present time. Both historical and contemporary contributions indicate that a
profound change is now a conditio sine qua non for the survival of the civil courts
as the principal protectors of the legal rights of those under the jurisdiction of
modern nation states.
The core of this book is the research produced in the research project 6988
(TcJust-UD-IP-11-2013) that was funded by the Croatian Science Foundation
(HRZZ). The international project team represented in this book by seven of its key
researchers was reinforced by experienced, leading scholars of comparative civil
procedure, but also by young and promising contributors interested in the topic.
Most of them shared the experience of joint work and discussion at the postgraduate
course and conference which took place at the Inter-University Centre Dubrovnik
as part of the Public and Private Justice (PPJ) series. The editors would like to thank
the Inter-University Centre, led by Secretary-General Ms. Nada Bruer, for their
continuing kind assistance in providing an inspiring forum for high-quality, pro-
fessional and academic debates.
The editors would also like to thank all of those who helped in the production
and editing of the present volume. They are particularly grateful to
Mr. Randolph W. Davidson (Pavia) for revising the contributions of the non-native
English speakers. Valuable editing assistance was provided by Marko Bratković,

v
vi Preface

who also contributed to this volume. Some pertinent language issues were resolved
by the courtesy of John Sorabji (London).
Last but not least, we would like to express our gratitude to the Springer team,
whose collaboration and understanding greatly helped us to bring this book project
to a successful finish.

Zagreb, Croatia Alan Uzelac

Maastricht, The Netherlands Cornelis Hendrik (Remco) van Rhee
May 2018
Contents

Part I Introduction
The Metamorphoses of Civil Justice and Civil Procedure:
The Challenges of New Paradigms—Unity and Diversity . . . . . . . . . . . . 3
Alan Uzelac and Cornelis Hendrik (Remco) van Rhee

Part II Impact of Regional and Global Developments:

Cooperation, Borrowing, Transplants
Enforcement by Means of Periodic Penalties (Astreinte) in Slovenia:
A Transplant Gone Wild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Aleš Galič
Norwegian Civil Procedure Under the Influence of EU Law . . . . . . . . . 41
Halvard Haukeland Fredriksen and Magne Strandberg
Judicial Cooperation of the EU in Civil Matters in Its Relations
with Non-EU States—A Blind Spot? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Matthias Weller
Civil Litigation in Tribunals in South Africa: Creating a Unified
Tribunal System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Rashri Baboolal-Frank

Part III Unity and Diversity: Civil Justice Between Modernization

and Dejudicialization
Informatization of the Civil Justice System in Poland: An Overview
of Recent Changes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Bartosz Karolczyk
Between Reform and Dejudicialization: Current Trends in Spanish
Civil Litigation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Fernando Gascón Inchausti

vii
viii Contents

The Disappearing Trial: Retrenchment of Litigation

in North America . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Margaret Woo
Private Justice in the Domain of Family Law: The Place of Family
Group Conferences Within the Range of ADR Methods . . . . . . . . . . . . 159
Annie de Roo and Rob Jagtenberg
Reassessing the Essential Role of Public Courts: Learning
from the American Experience . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
Richard Marcus

Part IV Global Trends: From Individual to Collective Justice

Human Rights Class Actions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
Elisabetta Silvestri
A New Model of Civil Litigation in Slovenia: Is the Slovenian
Judiciary Prepared for the Challenges Presented by the New Law
on Collective Actions? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
Jorg Sladič
The Brazilian Collective Redress System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
Sérgio Cruz Arenhart
‘Shadow of the Law’ or ‘Shadow of the Settlement’: Experiences
with the Dutch Act on Collective Settlement of Mass
Damage (WCAM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
Annie de Roo and Rob Jagtenberg

Part V Access to Justice and Fair Trial Rights

Transformation of the Croatian Legal Aid System: From Normative
to Functional Insufficiency . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
Juraj Brozović
The Transformation of Consumer Law in Times of Crisis:
The Ex Officio Control of Unfair Contract Terms . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
Stephanie Law
Safeguarding the Right to an Impartial Tribunal by Means
of Challenging the Judge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
Fokke Fernhout, Erwin Giesen and Oscar Vranken
Contents ix

Part VI Transforming the Apex of the Court Pyramid:

The Changing Function of the Highest Courts
Roots of the Resistance to the Change in the Supreme
Court’s Role . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333
Marko Bratković
Transformation of the Cassation Model in France, The Netherlands
and Belgium: Piercing the Legalistic Veil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349
Matthias Van Der Haegen

Part VII Historical Transformations

Does the New Always Prevail? Parallel Modes of Procedure
in the History of Procedural Transformations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
Henrik-Riko Held
Historical Uniformity and Diversity of Notaries in the Shadow
of Their Modern Transformation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401
Ivan Milotić
About the Authors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415
Visit https://textbookfull.com
now to explore a rich
collection of eBooks, textbook
and enjoy exciting offers!
Contributors

Sérgio Cruz Arenhart Faculty of Law, Federal University of Paraná, Curitiba,

Brazil
Rashri Baboolal-Frank Faculty of Law, University of Pretoria, Hatfield,
South Africa
Marko Bratković Faculty of Law, University of Zagreb, Zagreb, Croatia
Juraj Brozović Faculty of Law, University of Zagreb, Zagreb, Croatia
Fokke Fernhout Faculty of Law, Maastricht University, Maastricht, The
Netherlands
Halvard Haukeland Fredriksen Faculty of Law, University of Bergen, Bergen,
Norway
Aleš Galič Faculty of Law, University of Ljubljana, Ljubljana, Slovenia
Fernando Gascón Inchausti Complutense University of Madrid, Madrid, Spain
Erwin Giesen Faculty of Law, Maastricht University, Maastricht, The Netherlands
Henrik-Riko Held Faculty of Law, University of Zagreb, Zagreb, Croatia
Rob Jagtenberg Erasmus School of Law, Rotterdam, The Netherlands
Bartosz Karolczyk Faculty of Law, Kozminski University, Warsaw, Poland
Stephanie Law Max Planck Institute Luxembourg, Luxembourg, Luxembourg
Richard Marcus Hastings College of the Law, University of California, San
Francisco, USA
Ivan Milotić Faculty of Law, University of Zagreb, Zagreb, Croatia
Annie de Roo Erasmus School of Law, Rotterdam, The Netherlands
Elisabetta Silvestri Department of Law, University of Pavia, Pavia, Italy

xi
xii Contributors

Jorg Sladič Faculty of Law, University of Maribor, Maribor, Slovenia

Magne Strandberg Faculty of Law, University of Bergen, Bergen, Norway
Alan Uzelac Faculty of Law, University of Zagreb, Zagreb, Croatia
Matthias Van Der Haegen Faculty of Law and Criminology, Ghent University,
Ghent, Belgium
Cornelis Hendrik (Remco) van Rhee Faculty of Law, Maastricht University,
Maastricht, The Netherlands
Oscar Vranken Faculty of Law, Maastricht University, Maastricht, The
Netherlands
Matthias Weller Department of Law, University of Bonn, Bonn, Germany
Margaret Woo Northeastern University School of Law, Boston, USA
 Part I
Introduction
The Metamorphoses of Civil Justice
and Civil Procedure: The Challenges
of New Paradigms—Unity and Diversity

Alan Uzelac and Cornelis Hendrik (Remco) van Rhee

In nova fert animus mutatas dicere formas corpora.

—Ovid, Metamorphoses

Abstract In 1975, Mauro Cappelletti predicted a profound transformation in the

area of civil justice. In his view, the complexity of contemporary societies required
new and enhanced methods of dispute resolution since the traditional means were
increasingly insufficient to address societal (and even civilizational) challenges. It is
questionable, however, whether this transformation has indeed occurred. In order to
evaluate Cappelletti’s prediction, the present contribution addresses a selection of
changes in the area of civil justice that have occurred since Cappelletti’s prediction
and tries to identify the driving forces of change. Subsequently it identifies seven
main transformation areas in civil procedure, evaluating both their present impact
on civil justice and their possible future effects. The relevant areas are
(1) Transformation by borrowing from national and transnational sources;
(2) Transformation by technological modernization; (3) Transformation by the
reorganization of courts and a redefinition of court functions; (4) Transformation
by the establishment of a multi-dimensional procedure for civil cases;
(5) Transformation by the pursuit of alternatives to litigation; (6) Transformation by
the collectivization of decision-making processes; and (7) Transformation by
‘dejudicialization’ (privatization, outsourcing) of judicial tasks. The contribution
serves as an introduction to the papers collected in the present volume, written by
authors from a wide variety of jurisdictions in Europe and around the globe.

This contribution is the result of research supported by the Croatian Science Foundation (project
no. 6988).

A. Uzelac (&)
Faculty of Law, University of Zagreb, Zagreb, Croatia
e-mail: [email protected]
C. H. van Rhee
Faculty of Law, Maastricht University, Maastricht, The Netherlands
e-mail: [email protected]

© Springer International Publishing AG, part of Springer Nature 2018 3

A. Uzelac and C. H. van Rhee (eds.), Transformation of Civil Justice,
Ius Gentium: Comparative Perspectives on Law and Justice 70,
https://doi.org/10.1007/978-3-319-97358-6_1
4 A. Uzelac and C. H. van Rhee

1 Introduction

In 1975, Mauro Cappelletti, the father of comparative civil procedure, published a

text on the metamorphoses of civil procedure. This text, devoted to the protection of
group and collective interests, starts with a promising first section: Une révolution
en cours dans le droit judiciaire civil (Cappelletti 1975, 571). The essence of
Cappelletti’s submission on a ‘profound transformation’ or a ‘véritable révolution’
in the area of civil justice was the thesis that the complexity of contemporary
societies requires new and enhanced methods of dispute resolution since the tra-
ditional means of individual redress are increasingly insufficient to address societal
(and even civilizational) challenges.
Almost half a century later, Cappelletti’s words still sound fresh—but only as a
programmatic statement. As a description of the reality of national civil justice
systems in Europe and the world, it can hardly be stated that they accurately depict
the state of affairs in the first quarter of the 21st century. The main theme of
Cappelletti’s paper (and many of his other works), the establishment of adequate
mechanisms of collective dispute resolution, is even today in an early stage.
Doctrinal works produced on class actions, collective redress and the protection of
group interests have rarely resulted in a broad and effective network of innovative
judicial remedies. A revolution? A metamorphosis? Until well into the 21st century
the new face of civil justice invoked by Cappelletti will be a wishful construct; new
forms of judicial protection adjusted to process mass claims are—at least in Europe
—not the reality but more like ‘squeaking mice’ (Harsági and Van Rhee 2014). The
‘mighty cleavage’ between private and public law (Merryman 1985, 91) is in most
countries still present.
It should not, therefore, come as a surprise that, apart from a limited number of
those interested in comparative law, scholars of civil procedure generally share the
view that although civil justice does undergo changes, generally it does not radi-
cally alter its features—plus ça change, plus c’est la même chose. The inherited
forms of civil justice, and the traditional doctrine of civil procedure, are taken for
granted. Referring to the well-established human right to a fair trial for any dispute
concerning civil rights and obligations, many think that the residual court monopoly
on dispute resolution should not be put in jeopardy. Indeed, public criticism of civil
justice is every now and then lively voiced, but is that not something that also
shows the cyclic nature of history, as since Shakespeare’s time there have been
those who have complained about civil justice due to the ‘law’s delay’ (Van Rhee
2004).
Current developments may, however, prove that Cappelletti’s statements on the
need for a profound transformation of civil justice are not inaccurate, only pre-
mature. There is no single factor which leads to this conclusion—it is rather a
conjunction of several processes both outside and inside state judiciaries. An
important process is the change in the social context and the methods of human
interaction that is bringing Cappelletti’s need for a ‘profound transformation’ to a
whole new level.
The Metamorphoses of Civil Justice and Civil Procedure … 5

Cappelletti most likely wrote his text with pen and paper—or maybe a type-
writer. Back in 1975, personal computers were rare, and there were no mobile
phones and no internet. Messages were sent by regular post office mail, as even the
telefax did not acquire broad use until the 1980s and 1990s. With the fall of the Iron
Curtain, economic globalization expanded, and integration processes, both in
Europe and elsewhere, entered a new dimension despite all temporary difficulties.
In the past 50 years, the world population has more than doubled. A ‘profound
transformation’ can be noticed, but it is primarily a transformation of life outside
national courtrooms. How much did this transformation affect civil justice, which in
Cappelletti’s time was already in need of a profound change?
One thing is certain: the present situation is more troublesome and uncertain than
the picture painted by Cappelletti. The challenges have multiplied and intensified,
and public dissatisfaction with the operation of contemporary judiciaries has
accumulated. A révolution véritable, a rapid and adequate adjustment of civil
justice systems to the requirements of the new social realities in most countries
happened on a rather modest scale or did not happen at all. Where changes
occurred, they often came with considerable delay, lagging far behind the over-
whelming change in the social environment. It is well known that the national
systems of civil procedure have a strong link to particular or even parochial
characteristics specific to national legal systems and cultures (Deguchi and Storme
2008, 11) and consequently many reforms have been largely local and national in
spite of economic and political integration processes.
The reactions of judicial systems to change are not only slow and indecisive,
they are also going in rather different directions. For researchers of European
procedural law, the current perception of European legal systems is one of ‘unity
and diversity’ (Wijffels 2013, 14). In this introductory chapter, we will analyse the
driving forces that motivate the transformation of civil justice systems. We will also
try to synthesize several trends and reform processes in different jurisdictions,
seeking to find some unity in the diversity of transformations. Additionally, we will
show that the same unity and diversity is apparent in the contributions from dif-
ferent regions of the globe to the present volume.

2 The Driving Forces of Change in Contemporary

Civil Justice Systems

The diversity of contemporary judicial systems is largely due to the nation state that
promoted regulation, codification and an institutional framework exclusively linked
to the sovereign power at the national level. The civil courts have for the longest
period been immune to change, as they have their roots in the practices of local
legal communities and largely deal with private interests which are not the first
priority of national political elites [for a slightly different view, see Van Rhee
(2012)]. However, with the European (and global) economic and political
6 A. Uzelac and C. H. van Rhee

integration processes, the push towards harmonization and unification has become
more pronounced. This started in specific areas of substantive law, but gradually
also spilled over into procedural law, in the beginning limited to establishing
mutual trust and cooperation among European judicial systems while preserving
their specific features (Schwartze 2000; Gottwald and Klicka 2002). The basis for
cooperation and mutual understanding in the field of civil procedure is, at least in
continental Europe, also to be found in the common origins of the law of procedure
in Romano-canonical models, which formed a ‘procedural ius commune’ for many
European territories before the codification period (Van Rhee 2011; Petrak 2008).
The early projects aimed at harmonization (‘approximation’) of procedural laws
in Europe date back to the 1980s and 1990s (Council of Europe 1984; Storme
1994), but the trend towards producing ‘genuine’ European instruments of proce-
dure that not only deal with mutual recognition of judicial decisions but also create
new unified European procedures in civil matters (payment orders, small claims)
only started in the 2000s (Freudenthal 2010; Kramer 2010). Attempts to achieve
harmonization even removing the borders between the common law-civil law
divide also happened on a global scale, e.g. by way of defining common principles
and rules of transnational civil procedure (Hazard et al. 2001; ALI/UNIDROIT
2006).
One of the driving forces of harmonization of civil procedure was the global-
ization of the economy and the move towards increasing economic and social
welfare through international trade. In this context, a relatively high degree of
harmonization was achieved in the area of international commercial arbitration
through the work of UNCITRAL on model legislation and international rules, such
as the UNCITRAL Model Law on International Commercial Arbitration and the
UNCITRAL Conciliation Rules (Sanders 2004). Another trend that has received
global attention is the use of alternative dispute resolution, which is a field where
both the UN and the European Union undertook important activities that were
intensified in the 2000s. In the EU, this development received particular attention
after the enactment of the Directive on Mediation (AIA 2008), and in great part also
due to the growing applicability of alternative dispute resolution in the context of
consumer protection (Hodges et al. 2012).
There are several reasons for the approximation of laws and practices in the area
of civil justice that are particularly important for Southern and Eastern Europe. One
of the reasons relates to problems with respect to delay and inefficiency of judicial
proceedings (Van Rhee 2004; Galič 2013). Others are connected with the common
heritage of socialism (Uzelac 2010). Some, especially in the Mediterranean coun-
tries, are the result of a history of dysfunctional court practices (Uzelac 2008).
In Western Europe, the excessive costs of litigation are the common driving
force behind a number of reforms that have become the focus of attention especially
in the past decade (Hodges et al. 2010). In any case, since the beginning of the 21st
century there has been a perception in many national civil justice systems of crisis
accompanied by common attempts to introduce a new approach to civil procedure
(Zuckerman 1999; Trocker et al. 2005). The establishment of a balanced system of
legal aid and assistance in which access to justice is guaranteed also for the
The Metamorphoses of Civil Justice and Civil Procedure … 7

disadvantaged and legally illiterate members of the society is an issue in many

jurisdictions, also in reform attempts in Southern and Eastern Europe (Uzelac and
Preložnjak 2012).
Equally in the East and in the West, the sources of inspiration for legal reforms
are often drawn from the activities of transnational bodies. Among others, a frame
of reference was created by various documents of international organizations such
as the UN and the Council of Europe. An even more precise and compelling source
of motivation for reforms was the case law of transnational tribunals. For Europe,
the major source is the case law of the European Court of Human Rights in
Strasbourg, in particular concerning Article 6 of the European Convention on
Human Rights (Van Dijk et al. 2018; Uzelac 2013). Successful or promising reform
projects in other countries also play a major role: the global reputation of the
reforms of the English Civil Procedure Rules by Lord Woolf is a good example
(Andrews 2003; Van Rhee 2005; Gottwald 2010).
For some countries, a special source of reform involving harmonization was the
EU accession process. The establishment of rules which make domestic legal
systems of new Member States more compatible with the legal systems of existing
EU Member States is not so problematic. The biggest stumbling block is the proper
functioning of the justice system and ensuring effective and timely legal protection
[for an example from Eastern Europe, see Uzelac et al. (2013), Uzelac (2009)].

3 The Forms of Transformation: Unity and Diversity

in Seven Polycentric Steps

The metamorphoses discussed here are often not easy to spot and define. Why some
forms change in a certain way depends on multiple factors. The judicial transfor-
mations, as described in the preceding paragraphs, also occur due to different
factors and different local circumstances. Changes are sometimes subtle, sometimes
abrupt, and very often interconnected. Still, it is possible to distinguish seven main
transformation processes in civil procedure triggered by the contemporary chal-
lenges to the national justice systems. In the present introduction, these processes
will be ordered based on their intensity and impact, from ‘soft’ and more con-
ventional to more radical ones, including processes that may dramatically alter the
very substance of our understanding of ‘civil justice’. In real life, often these
processes occur simultaneously and combined. Nevertheless, they can be distin-
guished and are characteristic of many legal justice systems irrespective of their
geographic or cultural location. There is in our opinion no relation of hierarchy
between the various forms or processes of transformation. The seven processes are
truly polycentric, as the policies of judicial reform can involve one, several or all of
them at the same time.
8 A. Uzelac and C. H. van Rhee

The seven transformation processes distinguished here are the following:

1. Transformation by borrowing from national and transnational sources;
2. Transformation by technological modernization;
3. Transformation by the reorganization of courts and a redefinition of court
functions;
4. Transformation by the establishment of a multi-dimensional procedure for civil
cases;
5. Transformation by the pursuit of alternatives to litigation;
6. Transformation by the collectivization of decision-making processes;
7. Transformation by ‘dejudicialization’ (privatization, outsourcing) of judicial
tasks.
These processes of transformation of civil justice systems are visible in various
contemporary legal systems, and their particular features largely depend on per-
ceptions of the goals of civil justice (Uzelac 2014). However, these transformation
processes are undeniably present, and concrete examples can be found in the
contributions to this volume.

3.1 Borrowing from National and Transnational Sources:

Change as a Legislative Mimicry and Transplantation
of Concepts

The ‘softest’ and most conventional form of legal adaptation to new social cir-
cumstances is the borrowing of ideas from other legal systems. Comparative legal
historians have argued that ‘massive successful borrowing is common place in law’
(Watson 2000; also see Watson 1974).
While the notion of legal transplants can be controversial, it is certainly wide-
spread and originates in the past. It consists mainly of some form of emulation of
legal rules or principles, either by copying or by rephrasing and adjustment. One
may now ask whether there is anything decisively innovative in the legal transplants
pertaining to the functioning of civil justice in the 21st century. The method is old,
but a novel element is its universal application to national civil procedure and civil
justice systems (court structures and the legal profession). Some forms of proce-
dural transplants have indeed been undertaken in the past, with varying success,
such as the introduction of the German model of civil litigation in Japan in 1890, or
the literal translation of the Austrian ZPO in the Kingdom of Yugoslavia in 1929.
But such all-encompassing transplants were more the exception than the rule. With
the start of the 21st century, the procedural reforms based on transplants from other
legal systems became mainstream, in particular where it concerns borrowing from
transnational sources. In Europe, for example, the reconfirmed European Union
competence in the field of civil procedure introduced by the Treaty of Amsterdam
and expanded by the Treaty of Lisbon caused the Member States to regularly check
The Metamorphoses of Civil Justice and Civil Procedure … 9

their internal procedural design from the perspective of compatibility with EU law.
Consequently, recent studies speak of a ‘Europeanization’ of civil procedure,
announcing the introduction of common minimum standards (see Manko 2015;
Tulibacka et al. 2016). The new case law of the European Court of Human Rights in
the interpretation and application of the fair trial rights of Article 6 ECHR became
indispensable in the reforms of civil procedure in a whole series of areas such as
fairness, reasonable time, the means of recourse, effective remedies, the effective
implementation of judgments and proportionality in the enforcement of civil
judgments [inter alia see Van Dijk et al. (2018), Uzelac (2013, 2009)].
In a way, issues that used to be strictly national (for instance payment orders, or
enforcement systems) are now increasingly ‘trans-nationalized’. In economic and
political integration such as in the European Union (where the notion of
‘cross-border matters’ became ubiquitous), the idea of mutual trust forces the legal
reformers to resort to comparative law whenever a new reform of civil justice is
planned.
Also, beyond membership in international organizations, procedural transplan-
tation is becoming an indispensable technique. For example, the ambit of influence
of EU law includes non-EU countries like Norway, among others, which follow the
European acquis without wishing to become fully bound by EU membership (see
infra the contribution of Fredriksen and Strandberg). In addition, the prospective
members of closed clubs—such as the accession candidates to the EU—treat
procedural models of the countries that have passed the test of compatibility in the
accession process as best practices. The European Union as such may also have
motives to regulate the judicial cooperation of its Members States with non-EU
states (see the contribution of Weller to this volume).
Beyond transnational integration, the echo of successful reforms undertaken
mainly for national reasons—like the Woolf reform in England and Wales—mo-
tivates national legislators, both in Europe (as in the Netherlands) and on the other
side of the globe (as in Singapore, Hong Kong and China). There are mutual
influences. Just as England may be a source of inspiration for Germany, the latter
may be a source of inspiration for the former (cf. Gottwald 2010). The formation of
bodies for the evaluation of the national justice systems such as the CEPEJ
(European Commission for the Efficiency of Justice of the Council of Europe)
motivates states to compare their laws and regulations with the laws and regulations
of other states that are perceived to excel in efficiency and fairness. The easiest way
to emulate (more) successful or efficient states are ‘transplants’ from foreign law
even though these transplants sometimes ‘go wild’ (see the contribution of Galič to
this volume), create ‘legal irritants’ (Teubner 1998) and generally raise further
methodological issues (cf. Legrand 1997).
The principal agents of legislative borrowing that transform contemporary civil
justice systems are currently official bodies involved in international processes. If
scholars of civil procedure wish to retain their relevance, they need to study
comparative law. While this is only partially true today, it is quite likely that the
‘transplantational’ nature of reforms in the national civil justice systems will
transform not only civil justice, but also civil procedural scholarship, which will
Visit https://textbookfull.com
now to explore a rich
collection of eBooks, textbook
and enjoy exciting offers!
10 A. Uzelac and C. H. van Rhee

need to absorb comparative methodology, so far rarely employed in the study of

civil procedure. Comparative law becomes the engine of change for civil procedure
(Picker 2016). This trend is already noticeable in international projects for the
creation of model rules for national civil justice systems. The ALI-UNIDROIT
Transnational Principles are a genuine comparative product, which will be raised to
the next level in the ongoing ELI-UNIDROIT project that aims to produce
European Rules of Civil Procedure (Hazard et al. 2001; ALI/UNIDROIT 2006;
Uzelac 2017, 3–4).

3.2 Technological Modernization: From ‘Justice’

to ‘E-Justice’

The challenge of keeping pace with technological developments is also funda-

mentally transforming civil justice. The nature of this transformation should not be
underestimated.
Technology today is not a tool which merely assists the administrators and
judges to do whatever they have been doing in the past but a tool which assists them
to do so with higher efficiency and lower costs. As described supra, technological
changes in the past few decades have led to a true ‘revolution’. The attempts of
national reformers to maintain traditional procedural forms, employing new ‘in-
ventions’ such as computers and video recording only superficially, have little
prospect of success in the long run, as such forms of legal process are (or will soon
be) perceived as hopelessly antiquated, in spite of the use of new ‘gadgets’. Modern
technology urges a fundamental transformation of justice systems, legal markets
and the law itself (Susskind 2003).
At present, civil justice systems still struggle with the adoption of fundamental
changes mandated by the developments of modern life, as is demonstrated by
contemporary studies on electronic technology (see Kengyel and Nemessányi
2012). Even the very idea of a fully ‘electronic’, paperless procedure is still con-
troversial, though the public at large has every right to expect completely digitized
proceedings, i.e. proceedings that are conducted by electronic means in all
important procedural steps—initiation of the proceedings, service of documents,
evidence-taking, hearings and decisions.
Moreover, the establishment of ‘e-justice’ (a fashionable and frequently used
notion in many states) should not create a justice system in which the ‘electronic’
element is an end in itself. Electronic litigation should not be just a functional
equivalent of the older, paper-based procedure. It has the capacity to fundamentally
change the procedure, just as paper-based litigation did not simply emulate but
fundamentally transformed oral procedures in the past.
Electronic litigation, if properly employed, can revolutionize all dimensions of
communication among the main actors in the lawsuit. The flow of information will
not only be speedier, but also more complete and productive. Immediate
The Metamorphoses of Civil Justice and Civil Procedure … 11

communication is expedient, between the parties (or their representatives), between

the parties and the court (including the court administration and other legal services
and professions) and between different courts or their departments. Any decision
made in a pending lawsuit can be announced and delivered instantly.
Such an immediate flow of communication is instrumental for the fulfilment of
the goals of civil procedure. If all channels of communication are kept open, the
various steps in the procedure can be openly discussed among all participants, and
the ideal of an open justice system, in which the parties, their lawyers and the court
collaborate in the execution of a common task—i.e. the conduct of a quick and
inexpensive, but fair and accurate process—may be achieved. Electronic litigation
is thus an optimal tool to neutralize the disadvantages of both adversarial and
inquisitorial proceedings, contributing to a cooperative model that adjusts the
procedure to its substance and optimizes the use of the necessary resources while
reducing unnecessary litigation (Uzelac 2017; Van Rhee 2014).
Integral technological modernization as a form of thorough transformation of
civil justice also has further positive features. It presupposes a system in which all
necessary legal sources are freely accessible to and instantly searchable for the
interested audience, from applicable laws and regulations to case law and com-
mentaries. For the courts and lawyers it means that paper files are replaced by
electronic files, transcripts by video recordings and public auctions in courts by
digital bidding led by virtual auctioneers.
All of this has a number of side effects. The tremendous potential of new
technologies does not only enable accelerated and cheaper proceedings, it also
makes a number of conventional legal activities (and their agents) obsolete.
Massive court archives, impressive court buildings and administrative staff (such as
typists, drivers, administrators and bailiffs) may in the near future become unnec-
essary, replaced by only a handful of IT specialists. Moreover, the very essence of
some legal professions that have built their portfolios on the classic written pro-
ceedings is put into jeopardy. For lawyers there is an urgent need to ‘embrace new
technologies and novel ways of sourcing legal work’ in order to continue a pros-
perous, and avoid a disastrous, future (Susskind 2008, 269). Many aspects of the
traditional operations of civil justice that are simple, routine and repetitive will be
replaced by some form of automation. This, indeed, has the capacity to transform
the profile of civil justice. In the future, civil justice will have to adopt a full
spectrum of new technologies in order to become more flexible, more cost-efficient
and leaner.
For many of the principal agents of the contemporary civil justice systems, who
for ages have been pampered with high demand and high esteem for the services of
their arcane profession—and abundant profits for low-tech legal work—this may
not be good news. When paper-based industrial society changes into technology-
based internet society (Susskind 2008), those professions which mainly survive on
paper-based services—public notaries are a prominent example—may have tough
times transforming, adapting, to new environments. However, adaptation is by no
means impossible. From history we learn that the traditional understanding of
12 A. Uzelac and C. H. van Rhee

notaries as agents who are exclusively linked to documents is factually incorrect, as

is demonstrated in the historical contribution by Milotić to the present volume.
In any case, the fear of a transformation of the traditional legal professions is
certainly among the reasons why the transformation by technological modernization
happens in a slow, poorly designed and inefficient way in many civil justice sys-
tems. A second historical contribution to this volume provides an example of new
procedures which were intentionally disregarded by legal elites in order to protect
their imminent interests, thereby creating parallel and largely conflicting modes of
procedure in which, at least for the time being, the old modes were prevalent (see
the contribution of Held). But, just as in the past, in contemporary societies social
pressure is mounting, in particular in countries which have a history of slow and
inefficient courts and a low level of social trust in the traditional forms of justice.
Thus, paradoxically, new technologies are being introduced faster in these civil
justice systems which experience more dysfunctionalities than in countries where
judicial institutions are more trusted and their users more satisfied (see the contri-
bution of Karolczyk to this volume).

3.3 Reorganizing Justice: A Redefinition of Court

Structures and Their Functions

The changes discussed above do not only affect the technological functioning of
civil justice. As has been stated, the organizational components of civil justice are
also affected. Starting with court structures, the introduction of new technologies,
enhanced means of communication and travel and a change in the profile and
number of cases are putting a redefinition of the role and function of courts on the
agenda, as well as the overall composition of court structures. This trend has
sometimes been referred to as ‘developing a public administration perspective’ on
judicial systems (Fabri and Langbroek 2000).
There are at least three dimensions to this reorganization process. The first
dimension is related to the size and number of court structures. In many countries,
the structure of the court network dates back to the 18th and 19th centuries. In the
light of new realities (such as better roads, faster trains, airplanes and instant
communication), it is legitimate to ask whether there is a need for a court in every
community, and whether, in general, the structure of the court network is adequate
for meeting the current justice demands.
The second dimension concerns specialization. While the transformation of court
procedures often rationalizes the influx of cases, it should be noted that in the future
the remaining court cases are likely to be more complex. One may ask whether this
should lead to the creation of new, specialized courts, or to some other forms of
specialization, depending on many factors. As several examples show (see the
contribution of Baboolal-Frank to this volume) the process of modernization of
court structures may result in a move in the opposite direction, i.e. to the creation of
The Metamorphoses of Civil Justice and Civil Procedure … 13

a unified court system away from the decentralized and compartmentalized struc-
tures as they exist today in many jurisdictions. Such an amalgamated court system
may bring advantages in terms of consistency, effectiveness and standardization of
court functions while preserving specialist skills and knowledge.
The third dimension is a conceptual one and deals with rethinking the role and
function of particular courts, especially those at the apex of the court pyramid. The
new approach to justice systems as a public service offered to its users under
favourable terms and for an affordable price motivates a reassessment of the role of
the courts in the judicial hierarchy. Can a system of state courts afford multiple
assessments of the same issue at three or more levels of adjudication? Should
supreme courts be used for a private function, in order to correct errors in the factual
and legal determination in a wide range of cases? The reforms of the supreme courts
both in the East and in the West demonstrate a trend which focuses the role of these
courts on specific, system-oriented issues. While this trend is not without difficul-
ties, it is not likely that it will be stopped. As demonstrated by various contributions
to this volume (see Bratković and Van Der Haegen), the past experience of slow
procedures, backlogs and the poor quality of supreme adjudication transforms the
very essence of the models upon which supreme courts are founded, shifting their
attention from the mass processing of individual cases to a narrower range of
systemically important issues, resulting in well-reasoned decisions of fundamental
importance for the rule of law.

3.4 Multi-dimensional Procedures: From Speed and Costs

to Proportionality, Access to Justice and Case
Management

Technological modernization and court reorganization based on best international

practices logically leads to another fundamental procedural transformation: the
reshaping of the approach to cases processed by the civil justice system. The
keywords of many reforms in different parts of the world since the beginning of the
21st century are proportionality, access to justice and case management. All of
these notions are connected in the new, multi-dimensional perspective on the goals
of civil justice.
While the conventional doctrine of civil procedure almost exclusively focused
on substantive justice (i.e. on the accuracy of the decision-making process, the
fairness of the judicial processes and the consistency of judicial decisions), the
approach to reforms in the past two decades has raised to the same level of
importance the element of appropriate time (i.e. the speed of decision-making),
affordable costs (i.e. the reduction of unnecessary expenses) and the effectiveness of
the enforcement of civil and commercial judgments (the timely and complete
implementation of judicial decisions). There is a desire to distribute the means
which are at the disposal of the national justice systems proportionally, based on the
14 A. Uzelac and C. H. van Rhee

importance and social value of the matters at stake. This is not an entirely new
approach; its most authoritative and prominent example is Lord Woolf’s ‘new
theory of justice’ in England and Wales (Sorabji 2014, 161–199).
Part of the proportionate allocation of resources related to the enhancement of
access to justice for the ultimate court users is the establishment of a system in
which the users will have a real and practical possibility to use the system in a way
that is appropriate to protecting their rights. In the context of austerity policies and
social priorities, the establishment of a legal aid system which does not merely
provide an attractive normative framework, but which is functional in practice can
be a significant challenge (as is demonstrated in the contribution of Brozović to this
volume).
Another way to promote access to justice is the creation of special proceedings
which can provide quick and affordable relief to a large circle of court users.
Among these special proceedings are summary proceedings for the certification of
uncontested debts such as payment orders, and special proceedings for the pro-
tection of consumers. As explained in the contribution of Stephanie Law to this
volume, one way to reduce costs and provide access to justice is to provide the
courts with more extensive ex officio powers to establish the facts relevant for the
protection of consumers. Indeed, for managerial judges with broad powers it is
essential to maintain impartiality. In this volume, a team led by Professor Fernhout
developed a method of assessing the predicted effectiveness of measures for safe-
guarding such impartiality.

3.5 In Pursuit of the Best Alternatives: Consensual Dispute

Resolution and ADR

A transformation of the approach to the goals of civil justice leads also to a different
attitude towards conventional civil litigation. Contentious civil litigation once upon
a time viewed as the pinnacle of the legal process—as a constitutionally guaranteed
default method of legal protection with which each dispute starts and ends—is
progressively regarded (at least by some scholars) as a costly and lengthy method of
dispute resolution which should be avoided wherever possible. If law is regarded as
a service industry and civil justice as another public service offered to the society,
then litigation should be used only where ultimately necessary.
If civil litigation is the ultimate remedy (ultimum remedium), what then is the
first and preferable remedy? As there is no need for state intervention where private
persons can resolve their problems autonomously and consensually, the first pref-
erence of contemporary civil justice is a negotiated solution, reached either as a
result of direct contact between the disputants or with the assistance of a third,
neutral party in some form of alternative dispute resolution (ADR).
As argued by Professor Marcus in his contribution to this volume, the ADR
movement in the USA was a ‘reaction to costly and lengthy proceedings the United
Random documents with unrelated
content Scribd suggests to you:
hier op mager rantsoen gezet, gelijk gij zien zult, een stuk tasajo
(zoutevleesch) en wat roode boontjes met pepersaus.

—Dat laat zich wel gebruiken, en ik zou er zeker de noodige eer aan
bewijzen, als ik den minsten eetlust had; maar in deze oogenblikken zou het
mij ondoenlijk zijn, om een brok aan den mond te brengen, wat het ook
wezen mogt.

—Zoo! sprak de kapitein, terwijl hij den onbekende een wantrouwenden

blik toewierp.

Maar op het bedaard en open gelaat van zijn gast vertoonde zich zulk een
ongekunstelde glimlach, dat hij zich schaamde over zijn voorbarigen
argwaan, en zijn donkere blik terstond de vorige helderheid hernam.

—Het spijt mij wel: maar dan zal ik u verlof verzoeken om alleen te mogen
eten, want om u de waarheid te zeggen, caballero, moet ik u bekennen, dat
ik letterlijk raas van den honger.

—Het zou mij zeer leed doen, als ik u het minste oponthoud veroorzaakte.

—Domingo! riep de kapitein, breng mijn diner!

De knecht—dezelfde, welken het paard van den vreemdeling zoo onzacht

had omvergeworpen, liet zich geen oogenblik wachten, al trekbeende hij
nog, en bragt in een houten schotel het diner van zijn chef; eenige
geroosterde maïskoeken, die hij in de hand droeg, voltooiden den bijna
kloosterlijken maaltijd.

Domingo was een Indiaansche mesties, van ongunstig voorkomen, met

hoekige trekken en een norsch gezigt; hij scheen omtrent vijftig jaar oud, in
zoo ver het mogelijk is, den ouderdom van een Indiaan uit zijn voorkomen
op te maken. Sedert zijn ongeval met het paard, droeg Domingo den
onbekende een innigen wrok toe.

—Con su permiso, met uw verlof, zei de kapitein terwijl hij een der
maïskoeken doorbrak.
—Ik zal intusschen een cigaar rooken, om u gezelschap te houden,
antwoordde de vreemdeling met zijn onverstoorbaren glimlach.

De kapitein maakte eene beleefde buiging en viel aan zijn sober maal, met
al de graagte van iemand, die lang had moeten vasten. Wij zullen [12]ons
deze gelegenheid ten nutte maken, om den lezer zijn portret te geven.

Don Miguel Ortega, onder welken naam hij bij zijne gezellen bekend was,
was een elegant en fraai jongman, van hoogstens zes en twintig jaar. Zijn
door de zon gebronsd gelaat was fijn besneden en zijne levendige oogen
schitterden helder en fier onder zijn open voorhoofd, terwijl zijn verhevene
gestalte, vast gespierde leden, en breede hooggewelfde borst een zeldzame
kracht aanduidden. Inderdaad zou het moeijelijk, zoo niet onmogelijk zijn
geweest, om in de gansche uitgestrektheid der voormalige spaansche
koloniën een verleidelijker cavalier te vinden, wien het schilderachtige
amerikaansche kostuum beter stond en meer tot den hombre de a caballo
maakte, terwijl hij tevens in dezelfde mate al de uitwendige
bekoorlijkheden in zich vereenigde, die de vrouwen zoo gaarne zien en
waar zelfs het gemeen mede dweept. Ondanks dit alles hadden, voor een
bevoegder opmerker, de oogen van don Miguel te veel diepte, en fronsten
zijne wenkbraauwen te huichelachtig en bedriegelijk, om niet te vermoeden
dat er achter al die verleidelijke uitwendige gaven een bedorven ziel en
slechte hoedanigheden zich verscholen.

Een jagers-maaltijd, die door goeden eetlust gekruid wordt, duurt zelden
lang; en ook de zijne was spoedig afgeloopen.

—Zie zoo, zei de kapitein, zijne vingers aan een bosje gras afwrijvende; nu
een sigaartje, om de spijsvertering te bevorderen, en dan zal ik de eer
hebben u goeden avond te wenschen; gij zult toch zeker geen plan hebben
om ons te verlaten eer de dag aankomt?

—Dat zou ik u niet kunnen zeggen, antwoordde de onbekende; dat zal min
of meer afhangen van het weer, dat wij van nacht krijgen; ik heb haast
genoeg, en gij weet caballero, wat onze buren, de Gringos zeggen: tijd is
geld.
—Gij kent uwe eigene zaken beter dan ik, caballero; handel volkomen naar
goedvinden, alleen sta mij toe, eer ik mij verwijder, dat ik u goeden nacht
wensch en voorspoed op uwe ondernemingen!

—Ik zeg u dank, caballero.

—Nu een enkel woord, of liever ééne vraag nog eer wij scheiden.

—Spreek.

—Wel te verstaan, als gij die vraag te onbescheiden mogt vinden, zijt gij
volkomen vrij om haar onbeantwoord te laten.

—Dat zou mij zeer verwonderen van een caballero, die zoo wellevend is;
verklaar u dus als ik u verzoeken mag.

—Ik heet don Miguel Ortega.

—En ik don Stefano Cohecho.

De kapitein maakte eene eerbiedige buiging.

—Vergun mij nu op mijne beurt dat ik u eene vraag doe, hervatte de

vreemdeling.

—Als ik u verzoeken mag!

—Waarom hebt gij mijn naam willen weten?

—Omdat het in de prairiën altijd goed is, zijne vrienden van zijne vijanden
te kunnen onderscheiden. [13]

—Dat is zoo, welnu?

—Welnu, thans ben ik overtuigd, dat ik u niet onder de laatsten zal tellen.

—Quien sabe? Wie weet? lachte don Stefano; er bestaan zulke wonderbare
kansen.
Na eenige woorden op gelijke vriendschappelijke manier te hebben
gewisseld, drukten de beide mannen elkander de hand, don Miguel begaf
zich naar de tent, en don Stefano, na zijne voeten bij het vuur te hebben
uitgestrekt, sliep in, althans sloot de oogen.

Een uur later heerschte in het kamp de diepste stilte. De vuren verspreidden
slechts een flaauwen glans, en de schildwachten, op hunne geweren
rustende, gaven zich zelfs aan die vage dommeling over, die wel geen
slapen is, maar toch geen waken meer heeten mag.

Plotseling liet zich tweemaal achtereen het sombere gekras hooren van een
uil, die waarschijnlijk in een der naastbij staande boomen verscholen zat.

Don Stefano opende de oogen. Zonder van plaats te veranderen of zich te

verroeren, verzekerde hij zich met een opmerkzamen blik, dat alles rondom
hem in rust was; na zich vervolgens overtuigd te hebben, dat zijn machete
en zijne revolvers nog op dezelfde plaats lagen, greep hij zijn buks, en
bootste op zijne beurt het geschrei van den uil na. Een gelijkluidend
geschreeuw gaf oogenblikkelijk antwoord.

De vreemdeling, zonder zich op te rigten, plooide zijne zarapé in eene

menschelijke gedaante, fluisterde zijn paard eenige zoete woordjes toe, om
het gerust te stellen en geduld te leeren oefenen, en zich thans op den grond
uitstrekkende, kroop hij op handen en voeten stilletjes naar een der
uitgangen van het kamp; toen hield hij even stil, om zoo scherp mogelijk
rond te zien.

Alles bleef even kalm als te voren. Tot aan den voet der borstwering
genaderd, die door de pakken der muilezels gevormd was, rigtte hij zich op,
sprong met de vaardigheid van een boschkat over het bolwerk, en verdween
in de prairie.

Op hetzelfde oogenblik stond in het kamp een man op, sprong mede over de
borstwering en ijlde hem na.

Die man was Domingo.

[Inhoud]
III.
 De nachtelijke zamenspraak.
Don Stefano Cohecho scheen met de woestijn zeer goed bekend; zoodra hij
zich dus in de prairie bevond, en naar hij meende tegen alle lastige
nasporing beveiligd was, stak hij moedig het hoofd op; zijn gang werd
rustiger en stouter, zijn oog glom met een somberen gloed, en hij trad met
snellen stap naar een boschje van palmboomen, [14]wier schrale
waaijerkruinen bij dag tegen de brandende zonnestralen slechts een
onvoldoende bescherming verleenden.

Inmiddels verzuimde hij de noodige voorzorgen niet; van tijd tot tijd bleef
hij plotseling staan en luisterde naar het minste geritsel, of bespiedde met
scherpen blik de donkere diepten der wildernis; en dan weder, na zich
verzekerd te hebben, dat alles rondom hem in rust was, vervolgde hij eenige
sekonden later zijn togt, met denzelfden vasten tred, dien hij had
aangenomen, toen hij het kamp verliet.

Domingo, om ons van eene Indiaansche spreekwijze te bedienen, trad

letterlijk op zijne voetsporen, bespiedde en beluisterde al zijne bewegingen
met de behendigheid, die den mestiezen bijzonder eigen is, wel zorg
dragende, dat de man, welken hij vervolgde, hem niet kon betrappen.

De mesties was een van die karakters, welke men in de grensdistricten maar
al te veel aantreft, en die evenzeer begaafd met groote talenten als met
grove gebreken, gelijkelijk in staat zijn om zoowel goede als slechte zaken
te helpen uitvoeren, maar die zich meestal door hunne boosaardige
neigingen laten besturen.

In deze oogenblikken volgde hij den vreemdeling zonder regt te weten

waarom, en zonder voor zich zelven te hebben uitgemaakt of hij voor of
tegen hem zou te werk gaan; dit te beslissen hing af van den loop der
omstandigheden, al naar mate hij berekenen kon, hetzij van verraad of van
pligtbetrachting het meeste voordeel te zullen trekken; ook vermeed hij
zorgvuldig om zijne tegenwoordigheid te laten blijken, daar hij wel
begreep, dat het geheim op welks ontdekking hij uit was, hem groote
voordeelen zou kunnen aanbrengen, maar alleen en inzonderheid, wanneer
hij het goed wist te gebruiken; steeds weifelend en onzeker, trok hij zich
echter niet terug, maar ging derwijze te werk, dat hij de ontdekking van het
kostelijk geheim geen oogenblik in de waagschaal stelde.

Meer dan een uur lang volgden de beide mannen dezelfde rigting, zonder
dat don Stefano een oogenblik vermoedde, dat hij werd nagespoord, en dat
een der geslepenste schurken uit de prairie hem digt op de hielen zat.

Na tallooze wegen en omwegen door het hooge gras te hebben gemaakt,

kwam don Stefano eindelijk aan den oever der Rio-Colorado, die op dit
punt breed en kalm als een meer daarheen vloeide, over eene zandige
bedding, omzoomd door digte boschaadjen van katoenboomen en hooge
populieren, wier wortels tot den rand van het water reikten. Aldaar
aangekomen, bleef de onbekende een oogenblik staan luisteren, bragt de
hand aan den mond en bootste volmaakt het keffen van den coyote (wolf)
na; bijna onmiddelijk verhief zich het zelfde geluid uit het lage oeverbosch,
en vertoonde zich op korten afstand eene ligte, van boomschors
vervaardigde kaan, die door twee mannen werd geroeid.

—Ha! zei don Stefano met een bedwongen stem, ik wanhoopte reeds u te
ontmoeten. [15]

—Hebt gij dan ons signaal niet gehoord? antwoordde een der roeijers in de
kaan.

—Zonder dat zou ik immers niet gekomen zijn? Maar mij dunkt dat gij wel
een beetje vóór mij hier hadt kunnen wezen.

—Dat konden we onmogelijk.

De kleine praauw zat nu in het oeverzand; de twee mannen sprongen

luchtig aan wal, en bevonden zich reeds het volgende oogenblik bij don
Stefano. Beiden waren gekleed en gewapend als de jagers in de prairiën.
—Hm! hervatte don Stefano, de weg is verduiveld lang van het kamp tot
hier, ik vrees dat men mijne afwezigheid zal ontdekken.

—Dat is een gevaar, waar gij niet buiten kunt, antwoordde de vorige
spreker, een man van hooge gestalte, gunstig voorkomen en strenge
gelaatstrekken, terwijl zijne haren, wit als sneeuw, in lange krullen over
zijne schouders golfden.

—Enfin, nu gij er eenmaal zijt, zullen wij nader afspreken en vooral kort
zijn, want de tijd is kostbaar. Wat hebt gij sedert onze scheiding gedaan?

—Niet veel bijzonders; wij zijn u in de verte gevolgd, dat is alles, om u te

kunnen helpen in geval van nood.

—Dank u; geen nieuws?

—Geen het minste; wie zou het ons gebragt hebben?

—Dat is waar; en uw vriend Loer-Vogel, hebt gij dien ook gezien?

—Neen.

—Cuerpo de Christo! dat valt ons tegen, want zoo mijn voorgevoel mij niet
misleidt, zullen wij weldra onze messen moeten gebruiken.

—Men zal er zich van weten te bedienen.

—Dat weet ik, Vrij-Kogel,1 ik ken uw moed sedert lang; maar gij, uw
kameraad Ruperto, en ik, wij zijn niet meer dan drie personen, dat is alles.

—Geen nood!

—Hoe zoo, geen nood? nu wij tegen dertig of veertig geoefende jagers
zullen te strijden hebben? waarlijk Vrij-Kogel, gij maakt mij dol met zulke
beschouwingen, gij zoudt mij geheel van de wijze helpen. Gij ziet nergens
bezwaar in en twijfelt aan niets; denk toch dat wij thans niet met slecht
gewapende Indianen te doen hebben, maar met blanken, bandieten en
roovers, zooals gij weet, die zich laten doodschieten zonder een duim breed
te wijken, en voor wie wij onvermijdelijk zullen moeten onderdoen.

—Dat is waar, daar heb ik niet aan gedacht, zij zijn met hen zoo velen.

—Als wij sneuvelen, wat moet er dan van haar worden?

—Goed, goed, hernam de jager bedenkelijk het hoofd schuddend, ik herhaal

u, dat ik er niet over had nagedacht. [16]

—Gij ziet dus, dat wij ons zonder uitstel met Loer-Vogel moeten verstaan,
en met de mannen over welke hij te beschikken heeft.

—Ja, alles goed en wel, maar noem mij eens een bepaald punt in de
woestijn, waar wij zulk een man als Loer-Vogel moeten zoeken. Wie weet
waar hij zich op dit oogenblik bevindt? Hij kan even goed geen
geweerschot ver zijn als vijf honderd mijlen van ons af.

—Het is om gek van te worden.

—Wel ingezien, zitten wij in een moeijelijk parket. Maar weet gij in allen
geval zeker, dat gij u niet bedriegt, en dat gij op het regte spoor zijt?

—Zeker ben ik tot nog toe van niets, ofschoon alles mij doet gelooven dat
ik mij niet bedrieg; doch verlaat u vooreerst op mij, ik zal spoedig weten,
waar ik mij aan te houden heb.

—Overigens zijn wij nog op hetzelfde spoor, dat wij sedert Monterey
gevolgd hebben; er bestaat eenige kans, dat wij op den regten weg zijn.

—Waartoe zullen wij besluiten?

—Drommels, als ik weet wat ik zeggen zal.

—Gij zijt moedbenemend, inderdaad. Kunt gij mij dan geen middel aan de
hand geven?
—Vooreerst moet ik er de noodige zekerheid van hebben, en ten tweede
hebt gij zelf immers gezegd, dat het eene dwaasheid zou zijn om zulk een
slag te durven slaan.

—Gij hebt gelijk, ik keer naar het kamp terug; den volgenden nacht zien wij
elkander weêr, en dan zou ik wel zeer ongelukkig zijn als ik niet had
uitgevorscht, wat wij beiden zoo vurig verlangen te weten. Ga er intusschen
op uit, zoek en doorzoek de prairie in alle rigtingen, help mij en zoo hot
immer mogelijk is, breng mij dan eenig berigt van Loer-Vogel.

—Uwe aanbeveling is overbodig, ik zal niet werkeloos blijven.

Don Stefano greep de hand van den ouden jager en drukte die met warmte:

—Vrij-Kogel, sprak hij met eene ontroerde stem, ik zal u niets zeggen van
onze oude vriendschap of van de goede diensten, die ik meermalen het
geluk had u te bewijzen, ik wil u slechts herhalen, wat ik weet dat voor u
genoeg is, namelijk dat van het welslagen onzer onderneming mijn
levensgeluk afhangt.

—Goed, goed, vertrouw op mij, don José, ik ben te oud om in de

vriendschap te wankelen; ik weet niet wie in deze zaak ongelijk heeft, en ik
wensch dat het regt aan uwe zijde is; maar daarmede bemoei ik mij niet;
wat er ook gebeure, ik zal toonen, dat ik uw goede en trouwe kameraad ben.

—Ik zeg u dank, mijn oude vriend, tot den volgenden nacht!

Met deze weinige woorden, maakte don Stefano, of hij die zich dus liet
noemen, zich gereed om heen te gaan, maar een onverwachte wenk van
Vrij-Kogel hield hem terug.

—Wat is er? vroeg de vreemdeling. [17]

De jager hield den wijsvinger van zijne regterhand voor zijn mond, ten
teeken dat hij zwijgen moest; zich toen tot Ruperto wendende, die er al dien
tijd onverschillig en stil bij had gestaan, fluisterde hij met eene bijna
onhoorbare stem: Grijp den coyote!
Zonder te antwoorden sprong Ruperto, zoo vlug als een jaguar, de struiken
in en verdween in het katoenboomenboschje, dat op korten afstand lag.
Eenige oogenblikken later hoorden de beide mannen, die in gebogen
houding maar zonder een woord te spreken stonden te luisteren, een
krakend geruisch van ritselende bladeren en brekende takken, onmiddellijk
gevolgd door het ploffen van een zwaar ligchaam dat op den grond viel;
verder hoorden zij niets meer.

Maar bijna oogenblikkelijk galmde hun den kreet van een nachtuil in de
ooren.

—Dat is Ruperto die ons roept, zeide Vrij-Kogel, alles is in orde.

—Wat is er dan gebeurd? vroeg don Stefano ongerust.

—Niets van belang, hernam de jager, hem een wenk gevende dat hij volgen
zou. ’t Was slechts een spion, die u achter de broek zat; dat is al.

—Een spion!

—Por Dios! gij zult het zien.

—O wee! dat ziet er gek uit.

—Minder gek dan gij denkt, mits wij hem in handen kunnen krijgen.

—Ja, maar dan zullen wij hem immers moeten dooden?

—Wie weet? dat hangt waarschijnlijk af van het verhoor, dat wij hem zullen
laten ondergaan; in allen geval zie ik er niet veel kwaad in om zulk
ongedierte uit te roeijen. Zoo sprekende, waren Vrij-Kogel en zijn medgezel
het boschje reeds binnengedrongen.

Op den grond lag Domingo, aan handen en voeten gebonden met de reata
(paardenkoppel) van Ruperto, en te vergeefs worstelende om de koorden te
verbreken, die hem in het vleesch drongen. Ruperto stond met de beide
handen kruiselings op de tromp van zijn buks geleund, die met de kolf op
den grond rustte, lagchend en meesmuilend te luisteren, maar zonder een
woord terug te zeggen, naar den stroom van scheldwoorden en vloeken, die
de mesties in zijne woede uitbraakte.

—Dios me ampare! (God beware mij) riep deze, terwijl hij zich kronkelde
als een adder. Verdugo del demonio! (duivelsche kerel) is dat eene
behandeling voor een fatsoenlijk mensch! Ben ik een Roodhuid, om mij dus
te zien knevelen als een rol tabak, en mij de leden te laten binden als een
kalf, dat naar den slagter moet? Als ik u ooit onder mijne handen krijg,
vervloekte hond, zal ik je die streek betaald zetten, die ge mij gespeeld hebt,
reken daar op!

—In plaats van te dreigen, mijn goede man, zei Vrij-Kogel tusschenbeide
komende, moest gij dunkt mij liever ronduit bekennen, dat gij in onze magt
zijt en u daarnaar gedragen.

De bandiet wendde oogenblikkelijk het hoofd om, het eenige lid dat hij nog
vrij had, en keek den jager aan: [18]

—Het staat u heel mooi om mij “goede man” te noemen en mij raad te
geven, oude vanger van muskus-rotten! riep hij brutaal; zijt gij een blank
mensch of een Indiaan, dat gij op deze wijze een jager behandelt?

—Als gij, in plaats van hier te komen afluisteren wat u niet aangaat, waarde
senor Domingo, zoo is uw naam immers als ik mij niet bedrieg, liever
stilletjes in uw kamp waart blijven slapen, dan zou dit kleine ongeval,
waarover gij u zoo beklaagt, u nooit overkomen zijn, zei don Stefano
spotachtig.

—Ik moet de juistheid van uwe redenering toegeven, hervatte de bandiet

koddig; maar wat duivel! kon ik het helpen? Het is altijd mijn zwak geweest
om te willen uitvinden, wat anderen voor mij zochten te verbergen.

Don Stefano keek hem met argwanenden blik in de oogen.

—En hebt gij dat zwak reeds lang gehad, mijn goede vriend? vroeg hij.
—Van mijn eerste jeugd af, antwoordde Domingo onbeschroomd.

—Nu, dan zult gij al vrij wat geheime zaken hebben leeren kennen?

—O, ontzaggelijk veel, waarde heer.

Don Stefano wendde zich tot Vrij-Kogel, en riep: Zeg eens vriend, maak
zijne banden een weinig los, zijn gezelschap kan ons misschien tot voordeel
strekken, ik zou gaarne eenige oogenblikken hooren wat hij te vertellen
heeft.

De jager bragt stilzwijgend de bekomen order ten uitvoer. De bandiet

slaakte een zucht van tevredenheid, toen hij zich minder beklemd voelde, en
ging op het gras overeind zitten.

—Cuerpo de Christo! riep hij op vrolijken toon, thans is mijne positie ten
minste om uit te houden, zoo kan ik nog praten.

—Niet waar?

—Te weerga ja! ik ben geheel tot uwe dienst, mijnheer, voor alles wat gij
verlangt.

—Dan zal ik van uwe beleefdheid gebruik maken.

—Ga vrij uw gang, mijnheer, en maak er gebruik van; ik kan niet anders
dan winnen door met u te praten.

—Zoudt gij dat denken?

—Ik ben er van overtuigd.

—Daar kondt gij misschien wel gelijk in hebben; zeg mij eens, hebt gij
behalve die edele nieuwsgierigheid, die gij zoo ronduit hebt durven
bekennen, ook nog andere kleine gebreken?

De bandiet deed alsof hij drie minuten lang eerlijk in zijn geweten
rondzocht, en antwoordde toen zoo bedaard mogelijk: Op mijn woord van
eer, senor, ik zie niets.

—Zijt gij daar zeker van?

—Hm! het kan gebeuren, maar toch, ik geloof van neen.

—Ha, gij ziet dat gij er niet geheel zeker van zijt.

—Eigentlijk gezegd, neen! riep Domingo met geveinsde openhartigheid;

zoo als gij weet, senor, de menschelijke natuur is zoo onvolmaakt. [19]

Don Stefano knikte toestemmend.—Als ik u een beetje op weg hielp, zeide

hij, misschien zou .…

—zouden wij dan wel iets vinden, niet waar, mijnheer? viel Domingo hem
met drift in de reden. Welnu, help mij dan een beetje op weg, ik verlang
niets liever dan dat.

—Zoo, bijvoorbeeld .… maar let wel, ik bevestig niets, ik veronderstel het

alleen, meer niet.

—Caraï! dat weet ik wel; ga uw gang, mijnheer, geneer u niet.

—Zoo vraag ik u, zoudt gij niet een zeker zwak hebben voor geld?

—Voor goud vooral.

—Dat wou ik juist zeggen.

—Goud is ook zoo verleidelijk, mijnheer.

—Ik reken het u volstrekt niet aan als een misdaad, vriend, ik bepaal mij
alleen, om er kennis van te nemen; buitendien is het zulk een algemeene
trek .…

—Niet waar?

—Dat gij er natuurlijk mede behebt moet zijn.

—Zeer goed, mijnheer, ik beken dat gij het geraden hebt.

—Ziet gij nu, dat ik het wel wist?

—O! goud, eerlijk gewonnen.

—Dat spreekt van zelf; gesteld nu eens, dat men u, bijvoorbeeld duizend
piasters bood, om het geheim te ontdekken van de palankijn van don
Miguel Ortega?

—Te weerga! riep de bandiet, terwijl hij den vreemdeling scherp in de

oogen keek, die hem van zijn kant even oplettend gadesloeg.

—En als er dan iemand was, vervolgde don Stefano, die u bovendien, als
onderpand van den koop, een ring ten geschenke gaf, zoo als deze
bijvoorbeeld?

Bij deze woorden liet hij den mesties een prachtigen diamant in de oogen
schitteren.

—Dan nam ik het aan, te duivel, ja! riep Domingo op een toon van
onmiskenbare begeerigheid, al zou ik mijne hoop op het paradijs er voor in
de waagschaal stellen, om achter dat geheim te komen.

Don Stefano wendde zich tot Vrij-Kogel.—Maak den man los, zeide hij
koeltjes, wij verstaan elkander.

Zoodra de mesties zich vrij gevoelde, sprong hij op van vreugde.

—De ring! riep hij.

—Zie daar! zei don Stefano, terwijl hij hem dien overhandigde; is onze
koop nu gesloten?

Domingo kruiste den duim van zijn regterhand over dien van zijn linker,
rigtte fier zijn hoofd op, en sprak met een vaste, nadrukkelijke stem:—Bij
het heilige kruis des Verlossers, zweer ik, dat ik alles wat in mijn vermogen
is zal aanwenden, om het geheim te ontdekken dat don Miguel Ortega zoo
zorgvuldig zoekt te verbergen; ook zweer ik, dat ik den caballero, met wien
ik op dit oogenblik onderhandel, nimmer zal verraden; door dezen eed, dien
ik ten aanhoore van de drie caballeros, hier tegenwoordig, uitspreek,
verbind ik mij, om, zoo ik hem [20]ooit mogt breken, zonder mij te beklagen
iedere straf, al ware het den dood zelf, te ondergaan, die deze drie
caballeros zullen goedvinden mij op te leggen.

De eed thans door Domingo uitgesproken, was de zwaarste, die door een
Spaansch-Amerikaan kon worden afgelegd; er bestaat geen voorbeeld dat
zij dien ooit verbroken hebben. Don Stefano boog dus, ten volle overtuigd,
dat de bandiet zijn woord zou gestand doen.

Op dit oogenblik knalden er plotseling verscheidene geweerschoten,

gevolgd door een vreeselijken oorlogskreet kort in de nabijheid.

Vrij-Kogel ontstelde er van.—Don José, zeide hij tegen den vreemdeling,

hem de hand op den schouder leggende. God helpe ons! keer naar het kamp
terug; en den volgenden nacht zal ik u waarschijnlijk meer nieuws kunnen
vertellen.

—Maar dat schieten dan?

—Maak u niet ongerust, ga terug naar het kamp, zeg ik u, en laat mij
handelen.

—Nu, als gij het zoo wilt, zal ik gaan.

—Tot morgen?

—Ja, tot morgen.

—En ik nu? riep Domingo, caramba! kameraden, als gij met messen gaat
spelen, zoudt gij mij dan niet meê kunnen laten doen?

De oude jager keek hem oplettend aan.

—Wel! zeide hij, zich een oogenblik bedacht hebbende, uw idée is zoo
kwaad niet, kom dan maar meê, als gij het verlangt.

—Dat komt juist goed, nu heb ik dadelijk een voorwendsel gevonden voor
mijne afwezigheid.

Don Stefano begon te lagchen; nadat hij Vrij-Kogel nog eens aan hunne
zamenkomst voor den volgenden nacht had herinnerd, verliet hij het
boschje, en rigtte zijne schreden naar het kamp.

De beide jagers en de mesties bleven alleen.

1 Zie Vrij-Kogel, Leiden, van den Heuvell en van Santen. ↑

[Inhoud]
IV.
 Indianen en Jagers.
Op de plaats waar zich de drie jagers bevonden, vormde de Rio-Colorado,
gelijk wij reeds gezegd hebben, een zeer breeden stroom, welks zilveren
wateren zachtkens voortkabbelden door eene schoone schilderachtige
streek. Nu eens, zoowel aan den linker- als regteroever, verhief zich het
terrein eensklaps tot bijna loodregte rotssteilten, en bergen van
ontzagwekkende schoonheid; dan weder daalde de grond langzaam af in
lagchende weiden, getooid met het weligste groen, of in bevallig golvende
valleijen, bedekt met geboomte van allerlei soort. Het was in een dezer
valleijen, dat de kleine praauw van Vrij-Kogel aan wal was gezet en van
alle zijden als door een digt gordijn van [21]opgaand bosch ingesloten,
zouden de jagers zelfs midden op den dag, aan den bespiedenden blik
hebben kunnen ontsnappen van iederen nieuwsgierige, die hen had willen
verrassen; thans echter, in dit vérgevorderde uur van den nacht, onder het
bleek en sidderend licht der maan, die hare stralen naauwelijks als door een
sluijer van digt gebladerte heenboorde, waren zij geheel verborgen, en
konden zij zich volkomen veilig rekenen. Door de sterkte zijner strategische
stelling gerustgesteld, begon Vrij-Kogel, terstond nadat don Stefano hem
verlaten had, zijne oorlogzuchtige plannen te ontwikkelen, met het heldere
doorzigt van iemand, die zich sedert vele jaren in de ervaringen der
woestijn had geoefend.

—Kameraad, zeide hij tot den mesties, zijt gij bekend met de prairie?

—Zeker niet zoo goed als gij, oude strikkenzetter, antwoordde Domingo
zedig; maar toch genoeg om u van dienst te zijn in de onderneming, die gij
wagen wilt.

—Die manier van antwoorden bevalt mij, zij bewijst dat gij uw werk goed
verlangt te doen; luister dus met aandacht: de kleur van mijne haren, en de
rimpels op mijn aangezigt geven u reden genoeg om te denken, dat ik
zekere ondervinding moet bezitten, daar ik mijn gansche leven in de
wouden heb doorgebragt; er is om zoo te zeggen geen grashalm die ik niet
ken, geen geluid, waarvan ik geen rekenschap kan geven, geen spoor dat ik
niet zou kunnen ontdekken. Eenige minuten geleden vielen er niet ver van
ons af verscheidene geweerschoten en weergalmde de oorlogskreet der
Indianen; onder die geweerschoten, ben ik zeker de buks te hebben gehoord
van een man, voor wien ik de warmste vriendschap koester, die man is op
dit oogenblik in gevaar, hij vecht met de Apachen, die hem gewis
overrompeld en in zijn slaap hebben aangevallen. Het aantal der schoten
doet mij onderstellen dat mijn vriend niet meer dan twee makkers bij zich
heeft; als wij hem dus niet te hulp komen is hij verloren, want zijne
vijanden zijn talrijk; de poging, die ik wagen wil, is bijna hopeloos; wij
hebben alle kansen tegen ons; denk er dus over na eer gij mij antwoordt.
Zijt gij nu nog bereid om met mij en Ruperto mede te gaan, in één woord,
om uw scalp en uw leven in ons gezelschap te wagen?

—Bah! zei de bandiet onbekommerd, een mensch sterft maar eens;

misschien krijg ik nooit weder zulk eene schoone gelegenheid, om een
eerlijken dood te sterven. Gij kunt over mij beschikken, oude
klemmenzetter, ik ben de uwe met lijf en ziel.

—Goed, dat antwoord heb ik wel verwacht. Het was evenwel mijn pligt, om
u op het gevaar opmerkzaam te maken, dat gij er bij loopt; thans zullen wij
er niet verder over spreken, maar handelen, want de tijd dringt, en iedere
minuut, die wij verliezen, is eene eeuw voor hem, dien wij willen redden.
Trek mijne moksens1 aan, houd uwe oogen en ooren open, wees vooral
voorzigtig, en doe niets buiten mijne orders; laat ons gaan! [22]

Na zorgvuldig het slot van zijn buks te hebben nagezien, eene voorzorg, die
door de anderen werd gevolgd, bleef Vrij-Kogel eenige sekonden staan om
zich niet te vergissen; toen stapte hij, met de instinctmatige vastheid, die bij
de jagers schier tot een tweede gezigt wordt, snel maar zoo stil mogelijk
voort, in de rigting van den vermoedelijken strijd, en gaf de twee anderen
een wenk om hem te volgen.

Het is schier onmogelijk, zelfs in de verte zich een denkbeeld te maken van
hetgeen een marsen in de prairiën beteekent, bij nacht en te voet, te midden
van digte bosschaadjen, verward in elkander gegroeide boomen, en
reusachtige lianen, die zich allerwege ineenslingeren en in iedere rigting de
wonderlijkste figuren vormen, welke een eeuwenheugend warbosch kan
opleveren. Op marsch in zulk een bosch, op een bodem zamengesteld uit
den afval, die door vele jaarhonderden is opgehoopt, nu eens heuvels
vormende van verscheidene voeten hoogte, dan weder plotseling
doorsneden met diepe onzigtbare kuilen en moerasgronden,—is het niet
alleen reeds moeijelijk, zich in zulk eene verwarde en ondoordringbare
wildernis een spoor te banen en den regten weg te vinden, als men
onbekommerd voorttrekt en niet vreest overrompeld te worden; maar deze
taak wordt schier onmogelijk, wanneer men verpligt is om er in roerlooze
stilte door te worstelen en geen tak kan doen zwiepen, geen blad doen
ritselen, zonder gevaar van den vijand wakker te maken, dien men tracht te
overrompelen.

Alleen veeljarig oponthoud in zulk eene wildernis kan den mensch de

noodige bekwaamheid geven, om dit moeijelijke werk tot stand te brengen,
en deze bekwaamheid bezat Vrij-Kogel in de hoogste mate; hij kende de
vele hindernissen die zich bij iederen stap voor hem opdeden, hindernissen,
waarvan onder zulke omstandigheden een enkele reeds genoeg zoude zijn
geweest, om den stoutmoedigste aan den goeden uitslag te doen wanhopen.
De twee andere jagers hadden alleen het spoor te volgen, dat door hunnen
gids even behendig als moeijelijk werd gebaand. Gelukkigerwijs werden de
avonturiers slechts door een kleinen afstand gescheiden van hen, wien zij
hulp gingen toebrengen; zonder dat zou bijna de geheele nacht noodig zijn
geweest om hij hen te komen. Zoo Vrij-Kogel zulks gewild had, had hij den
rand van het bosch kunnen omtrekken en zich dan alleen door het hooge
gras behoeven heen te worstelen, een weg, die oneindig gemakkelijker en
minder vermoeijend zou zijn geweest: maar met de juistheid van zijn door
gewoonte geoefenden blik, begreep hij dat de rigting, die hij gekozen had,
de eenige was, die hem in staat zou stellen om tot het tooneel van den strijd
door te dringen, zonder door de Indianen te worden opgemerkt, die, in
weerwil van al hunne geslepenheid, er niet in ’t minst op verdacht waren,
dat iemand het zou hebben durven wagen, hen langs zulk een weg te
naderen.
Na een togt van ongeveer twintig minuten, hield Vrij-Kogel stand. De drie
jagers waren op het bedoelde terrein. Terwijl zij de struiken zachtjes
uiteenschoven, wat zagen zij?

Naauwelijks tien passen voor hen uit was eene boomvrije opening; [23]op
deze ledige plek waren drie vuren aangelegd, rondom welke een aantal
krijgslieden der Apachen deftig zaten te rooken, terwijl hunne paarden, aan
piketten gekoppeld, het jeugdig loof der boomen afknabbelden. Zijn vriend
Loer-Vogel stond rustig onder de opperhoofden, op zijn buks leunende, en
nu en dan eenige woorden met hen wisselend. Vrij-Kogel begreep niets van
hetgeen hij zag. Al deze lieden schenen op den vriendschappelijksten voet
met den jager, die van zijn kant noch door gebaar noch in zijn voorkomen
eenige de minste bekommering verried!

Om onze lezers de zonderlinge stelling, waarin al deze mannen tegenover

elkander waren geplaatst, goed te doen verstaan, moeten wij eenige stappen
in ons verhaal terugtreden. Bij den plotselingen aanval der Indianen hebben
wij gezegd, dat Loer-Vogel stout op hen afwas gegaan, een bisonsmantel
zwaaijend, ten teeken van vrede. De Indianen waren hierop blijven staan,
met de hoffelijke bescheidenheid, die zij in al hunne nationale gebruiken in
acht nemen, ten einde de opheldering van den jager aan te hooren. Twee der
opperhoofden waren hem zelfs te gemoet getreden, om hem beleefd te
verzoeken zich nader te verklaren.

—Wat verlangt mijn broeder met het blanke gezigt? vroeg een der
opperhoofden, hem groetende.

—Kent mijn roode broeder mij dan niet, en is het noodig, dat ik hem mijn
naam noem, om hem te doen weten tot wien hij spreekt? antwoordde Loer-
Vogel op gebelgden toon.

—Het is onnoodig; ik weet dat mijn broeder een groot krijgsman der
blanken is; mijne ooren zijn geopend, ik wacht de verklaring af, die hij mij
geven zal.

Loer-Vogel trok minachtend de schouders op.

—Zijn de Apachen dan laffe coyoten en plunderaars geworden, zeide hij,
dat zij zich aan benden verzamelen, om in de prairie op roof uit te gaan?
Waarom hebben zij mij aangevallen?

—Mijn broeder weet het wel.

—Neen; dan zou ik het u niet vragen. De Antilope-Apachen hadden eens

een groot krijgsman tot opperhoofd, de Roode-Wolf genaamd; dat
opperhoofd was mijn vriend, met wien ik een verbond had gesloten; maar
de Roode-Wolf is zonder twijfel dood, en zijn scalp versiert waarschijnlijk
de hut van een Comanch, daar de jonge lieden van zijn stam in weerwil van
het tusschen ons bezworen vredeverbond, mij zijn komen aanvallen
gedurende mijn slaap.

Het opperhoofd rigtte zich op in zijn volle lengte en fronste de

wenkbraauwen.

—Het bleeke gezigt heeft, als alle zijne landgenooten, een adderentong,
zeide hij barsch, een dikke huid bedekt zijn hart, en de woorden, die zijne
borst uitblaast, zijn even trouweloos; de Roode-Wolf is niet dood, en zijn
scalp versiert geenszins de hut van een Comanch; hij is nog altoos de eerste
sachem der Antilope-Apachen, dat weet de jager zeer goed, dewijl hij op dit
oogenblik tot hem spreekt.

—Ik acht mij gelukkig, dat mijn broeder zijn naam heeft genoemd [24]want
aan zijne manier van handelen zou ik hem niet hebben herkend.

—Ja; er is onder ons een verrader, hervatte het opperhoofd norsch; maar die
verrader is een blanke, en geen Indiaan!

—Dat mijn broeder zich nader verklare, ik begrijp hem niet, er is een mist
voor mijne oogen, mijn geest is beneveld: de woorden van het opperhoofd
zullen die wolk ongetwijfeld doen verdwijnen.

—Dat wensch ik! Moge de jager mij met eene eerlijke tong en zonder
omwegen antwoorden, want zijne stem is eene muziek, die mij langen tijd
zoet in de ooren klonk en mijn hart verheugde; ik zal mij gelukkig rekenen,
als zijne verklaring mij den vriend teruggeeft dien ik meende verloren te
hebben.

—Dat mijn broeder mij ondervrage! ik zal zijne vragen beantwoorden.

Op een gegeven teeken, hadden de Apachen weldra verscheidene vuren

ontstoken en een kamp aangelegd. Ondanks al zijne slimheid, had zich in
het hart van den Apachen-chef een heimelijke argwaan gevestigd; hij wilde
echter den blanken jager, dien hij zeer vreesde, zooveel mogelijk toonen,
dat hij vrijelijk handelde en volstrekt geen kwaad in ’t zin had. De Apachen,
toen zij de goede verstandhouding zagen, die tusschen hunnen sachem en
den jager scheen te heerschen, hadden zich gehaast om de bekomen orders
uit te voeren. Elk spoor van strijd of vijandschap was in een oogenblik
verdwenen, en het kleine grasveld had al het aanzien van een kampement
van vreedzame jagers, die door een vriend werden bezocht.

Loer-Vogel moest in zijn geest lagchen over het welgelukken van zijne
krijgslist, en over de behendige manier, waarop hij met weinige woorden
aan de omstandigheden eene geheel andere rigting had weten te geven.
Intusschen was hij niet volkomen gerust over de ophelderingen, die het
opperhoofd hem vragen zou; hij gevoelde zich als in een wespennest,
waaruit hij, althans zonder een of ander gelukkig toeval, geen kans zag zich
te redden.

De Roode-Wolf had den jager verzocht naast hem bij het vuur te komen
zitten, een verzoek waaraan deze zich echter wel wachtte van te voldoen,
daar hij nog niet wist welken keer de zaken konden nemen, en hij zijne
eenige hoop op behoud niet wilde verzwakken in geval de verklaring
onstuimig afliep.

—Is de blanke jager gereed om te antwoorden? vroeg de Roode-Wolf.

—Ik wacht op alles, wat mijn broeder mij zal gelieven te vragen!

—Goed! dat mijn broeder dan de ooren opene, voor hetgeen een
opperhoofd spreekt.
—Ik luister!

—De Roode-Wolf is een beroemd opperhoofd; zijn naam is gevreesd bij de

Comanchen, die voor hem vlugten als schroomvallige vrouwen. Op zekeren
dag aan de spits zijner jonge helden uitgetrokken, drong de Roode-Wolf in
een altepetl (dorp) der Comanchen; de Bison-Comanchen waren dien dag
op de jagt in de prairiën, hunne krijgslieden en jongelingen waren afwezig;
de Roode-Wolf verbrandde de hutten en voerde de vrouwen gevankelijk
weg; is dit de waarheid? [25]

—Het is de waarheid! antwoordde de jager zich buigende.

—Onder die vrouwen bevond zich er een, voor welke het opperhoofd der
Apachen zijn hart voelde kloppen; deze vrouw was de Cihuatl van den
sachem der Bison-Comanchen. De Roode-Wolf voerde haar met zich naar
zijn stam, en behandelde haar niet als eene gevangene, maar als eene
welbeminde zuster. Wat deed de blanke jager?

Hier hield het opperhoofd op en vestigde een doordringenden blik op Loer-

Vogel; deze echter wendde zijne oogen niet af, en zeide: Ik wacht tot mijn
broeder mij beschuldige, opdat ik moge weten wat hij mij ten laste legt.

De Roode-Wolf vervolgde min of meer met ontroering in zijne stem:

—De blanke jager, de vriendschap van het opperhoofd misbruikende, drong

door in zijn altepetl, onder voorwendsel van zijn rooden broeder te
bezoeken. Daar hij bij allen gekend en geliefd was, liep hij vrijelijk in het
dorp rond, doorsnuffelde alles, en toen hij de Wilde-Roos ontdekte,
schaakte hij haar in een duisteren nacht en voerde haar weg als een
lafhartige verrader!

Bij dit verwijt greep de jager zijn buks met krampachtige hand; maar bijna
oogenblikkelijk zijne koelbloedigheid hernemende, zeide hij:

—Het opperhoofd is een groot krijgsman, hij spreekt goed, de woorden

vloeijen van zijne lippen in bekoorlijken overvloed; ongelukkig echter laat
hij zich door zijn hartstogt wegslepen en verhaalt hij de dingen niet zoo als
zij werkelijk zijn gebeurd.

—Ooah! riep het opperhoofd, is de Roode-Wolf dan een leugenaar? dan

moet zijne bedriegelijke tong den honden worden toegeworpen.

—Ik heb de woorden van het opperhoofd met geduld aangehoord; thans is
de beurt aan hem om de mijnen te hooren.

—Goed! dat mijn broeder spreke.

Op dit oogenblik hoorde men een zacht geblaas, als een bange zucht. De
Indianen sloegen er geen acht op, maar de jager ontroerde er van, zijn
helder en open oog schoot als een bliksemflits, en een zegevierende
glimlach plooide zich om zijne lippen.

—Ik zal kort zijn, zoo begon hij; ik ben werkelijk in het dorp van mijn
broeder gekomen, maar vrijmoedig en op een eerlijke wijs, om hem uit
naam van Machsi-Karehde, den grooten sachem der Bison-Comanchen, de
vrouw terug te vragen die de Roode-Wolf hem ontvoerd had; voor die
vrouw bood ik een rijken losprijs, bestaande in vier erupahs (geweren), zes
huiden van wijfjes bisons, en twee halsketens van graauwe beeren-
klaauwen; ik deed zulks met oogmerk om een oorlog tusschen de Bison-
Comanchen en Antilope-Apachen te verhoeden; mijn broeder de Roode-
Wolf, in plaats van mijn vriendelijk aanbod aan te nemen, wees het
verachtelijk van de hand; ik heb hem meteen gewaarschuwd, dat de
Vliegende-Arend, het zij goedschiks of met geweld, de vrouw zou terug
halen, die men verraderlijk uit zijn dorp had ontvoerd terwijl hij afwezig
was; daarop ben ik weder vertrokken. Welk verwijt kan mijn broeder mij
deswegens toevoegen? In welken [26]zin of in welk opzigt heb ik mij jegens
hem misdragen? De Vliegende-Arend heeft zijne vrouw teruggehaald: daar
heeft hij wel aan gedaan, want hij was in zijn goed regt; de Roode-Wolf kan
hier niets op aanmerken, daar hij in gelijke omstandigheden hetzelfde zou
gedaan hebben. Ik heb gezegd! Dat mijn broeder nu antwoorde, als zijn hart
getuigt dat ik kwalijk gehandeld heb.
—Goed! antwoordde het opperhoofd; mijn broeder is met de Wilde-Roos
hier geweest, eenige minuten geleden; hij zegge mij waar zij zich
verschuilt, dan zal de Roode-Wolf haar zelf terugnemen, en dan zullen er
tusschen den Roode-Wolf en zijn vriend geen wolken meer zijn.

—Het opperhoofd moet deze vrouw vergeten, die hem niet bemint en die
zijne vrouw niet zijn kan; dit is des te meer raadzaam, daar de Vliegende-
Arend haar nimmer aan hem zal willen afstaan.

—De Roode-Wolf heeft krijgslieden om zijne woorden te handhaven, zeide

de Indiaan trotsch; de Vliegende-Arend is slechts alleen, hoe zal hij zich
tegen den wil van den sachem kunnen verzetten?

Loer-Vogel glimlachte.

—De Vliegende-Arend heeft talrijke vrienden, zeide hij; hij is op dit

oogenblik in het kamp der bleekgezigten gevlugt, welks wachtvuren de
Roode-Wolf hier in de verte kan zien schitteren; laat mijn broeder maar
even luisteren, ik meen reeds voetstappen in het bosch te hooren.

De Indiaan stond verschrikt op. Op het zelfde oogenblik traden er drie

mannen de kampplaats binnen; die drie mannen waren Vrij-Kogel, Ruperto
en Domingo.

Zoodra zij hen gezien hadden, sprongen de Apachen, die hen zeer goed
kenden, onstuimig op, slaakten een kreet van verbazing, om niet te zeggen
van angst en ontsteltenis, en grepen terstond naar hunne wapenen. De drie
jagers vervolgden echter bedaard hun weg en naderden ongestoord, zonder
blijkbaar op deze bijna vijandelijke vertooning acht te geven.

Wij moeten hier met weinige woorden de verschijning der jagers toelichten,
en de verandering opgeven die hunne tusschenkomst waarschijnlijk in den
staat van zaken zou te weeg brengen.

1 Indiaansche schoenen, van hartsleder, zonder zolen. ↑

[Inhoud]