‫آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ اﻋﺪاد‬

‫‐ داﻧﺸ ﺎه ﺻﻨﻌﺘ ﺷﺮﯾﻒ‬ ‫وﺣﯿﺪﮐﺮﯾﻤ ﭘﻮر‐ داﻧﺸ ﺪه ﻓﯿﺰﯾ‬

‫‪ ١٠‬ﺧﺮداد ‪١۴٠٢‬‬

‫‪ ١‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻋﺪد ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻫﺎی اول آن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه ﻋﺪدی ‪ n‬رﻗﻤ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ و ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﯾ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻣﺴﺎﺋﻞ دﺷﻮار در ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﯾ‬ ‫ﯾ‬

‫‪ e1.9n‬اﻧﺠﺎم ﻣ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺷُﺮ ﻧﺸﺎن داده‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺎر را در زﻣﺎﻧ از ﻣﺮﺗﺒﻪی‬ ‫از ﻋﺎﻣﻞ ﻫﺎی آن را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﻫﺎی ﮐﻼﺳﯿ‬
‫‪1/3‬‬
‫‪(log n)2/3‬‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﻫﺎی ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ ﻣ ﺗﻮان اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را در زﻣﺎن ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ ای و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻗﯿﻖ ﺗﺮ از از ﻣﺮﺗﺒﻪ )‪n2 log(n) log log(n‬‬
‫‪١‬‬
‫دﻫﻪ‬ ‫‪ ،‬رﯾﺎﺿ وﻋﻠﻮم ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮﻫﺎی ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ در ﯾ‬ ‫ﻋﻠﺖ اﺻﻠ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺴﯿﺎرزﯾﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﯿﺰﯾ‬ ‫ﺣﻞ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺷُﺮ‬

‫اﺧﯿﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬دراﯾﻦ درس اﯾﻦ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ را ﺑﻪ دﻗﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣ دﻫﯿﻢ‪ .‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﺳﺎس آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ ﺷُﺮ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ در ﻣﺘﻦ درس‬

‫آوردهاﯾﻢ و ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً اﯾﻦ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ را ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﺘﻦ اﯾﻦ درس ﺑﻔﻬﻤﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮای ﻓﻬﻢ ﮐﺎﻣﻞ اﯾﻦ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﺧﻮاﻧﺪن ﺿﻤﯿﻤﻪ اﯾﻦ درس‬

‫ﺿﺮوری اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺿﻤﯿﻤﻪ ﭼﻨﺪ ﻗﻀﯿﻪ اﺑﺘﺪاﯾﯽ در ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻋﺪاد ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Peter Shor١‬‬

‫‪١‬‬
 ‫ﻣﺒﻨﺎی آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﺷﺮ‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻌﯿﻦ ﯾ ﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﺪد ﻣﺜﻞ ‪ N‬ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﭘﺮﯾﻮد ﯾ‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ اول از ﯾ‬ ‫دراﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﯾ‬

‫ﻋﺪدی ﻧﺎﺑﺪﯾﻬ ﻣﺜﻞ ‪ x‬آﻧﭽﻨﺎن ﺑﯿﺎﺑﯿﻢ ﮐﻪ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﯾﺮ ﺻﺪق ﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫‪x2 = 1‬‬ ‫‪mod N.‬‬ ‫)‪(١‬‬

‫ﻣﻨﻈﻮر از ﺟﻮاب ﻏﯿﺮ ﺑﺪﯾﻬ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫‪x ̸= 1, −1‬‬ ‫‪mod N,‬‬ ‫)‪(٢‬‬

‫ﯾﺎ‬

‫‪x − 1 ̸= kN,‬‬ ‫‪x = 1 ̸= kN‬‬ ‫)‪(٣‬‬

‫ﻣﻌﻨﺎی اﯾﻦ ﺣﺮف اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ x‬ﻋﺪدی در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪x ∈ S = {2, 3, , 4, · · · N − 2}.‬‬ ‫)‪(۴‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ x − 1‬و ‪ x + 1‬ﻫﯿﭻ ﻓﺎﮐﺘﻮری از ‪ N‬را در ﺧﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ‬

‫‪x2 − 1 = 0‬‬ ‫‪mod N,‬‬ ‫ﯾﺎ‬ ‫‪(x − 1)(x + 1) = kN‬‬ ‫)‪(۵‬‬

‫اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ‪ N‬ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب )‪ (x − 1)(x + 1‬را ﻣ ﺷﻤﺎرد ﯾﻌﻨ‬

‫‪N | (x − 1)(x + 1),‬‬ ‫)‪(۶‬‬

‫ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ N‬ﻓﺎﮐﺘﻮری از )‪ (x − 1)(x + 1‬اﺳﺖ و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣ داﻧﯿﻢ ﻓﺎﮐﺘﻮری از ﻫﯿﭽ ﺪام ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻨﻬﺎ راﻫ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﻣﻤ ﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺸ از ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎی ‪ N‬در ‪ x − 1‬و ﺑﺨﺸ دﯾ ﺮ در ‪ x + 1‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻨ‬

‫ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸﺘﺮک ‪ N‬ﺑﺎ ‪ x − 1‬ﯾﺎ ﺑﺎ ‪ x + 1‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﯾﺎ ﻓﺎﮐﺘﻮر ﻣﺸﺘﺮک دﺳﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ ‪ .‬ﯾﻌﻨ ﻓﺎﮐﺘﻮری ﮐﻪ در‬

‫ﺟﺴﺘﺠﻮی آﻧﯿﻢ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ )‪ ٢ gcd(N, x ± 1‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺸﺘﺮک دو ﻋﺪد‪ ،‬آﻟ ﻮرﯾﺘﻤ ﺳﺎده و ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ‬

‫ای دارد ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از دو ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺗﻮﺳﻂ اﻗﻠﯿﺪس ﮐﺸﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Greatest Common Divisor٢‬‬

‫‪٢‬‬
 ‫‪ n‬ﻣﺜﺎل ‪ :١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ N = 15‬و ‪ .x = 4‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت دارﯾﻢ‬

‫‪x2 = 16 = 1 mod 15.‬‬ ‫)‪(٧‬‬

‫ﺿﻤﻨﺎً ‪ x − 1 = 3‬و ‪ x + 1 = 5‬ﻣﻀﺮب ﻫﺎﯾﯽ از ‪ 15‬ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ‪ 15‬ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ‪ 3 × 5‬را ﻣ ﺷﻤﺎرد‪ ،‬ﺑﺪون‬

‫اﯾﻨﮑﻪ ‪ 3‬ﯾﺎ ‪ 5‬را ﺑﺸﻤﺎرد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ وﻗﺘ ﻣﻤ ﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ 15‬ﺑﺎ ‪ 3‬ﯾﺎ ‪ 5‬ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺸﺘﺮک داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ n‬ﻣﺜﺎل ‪ :٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ N = 115‬و ‪ .x = 24‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت دارﯾﻢ‬

‫‪x2 = 576 = 1 mod 115.‬‬ ‫)‪(٨‬‬

‫ﺿﻤﻨﺎً ‪ x − 1 = 23‬و ‪ x + 1 = 25‬ﻣﻀﺮب ﻫﺎﯾﯽ از ‪ 115‬ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ‪ 115‬ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ‪ 25 × 23‬را ﻣ‬

‫ﺷﻤﺎرد‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ‪ 25‬ﯾﺎ ‪ 23‬را ﺑﺸﻤﺎرد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ وﻗﺘ ﻣﻤ ﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ 115‬ﺑﺎ ‪ 32‬ﯾﺎ ‪ 25‬ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺸﺘﺮک داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ اﻗﻠﯿﺪس ﻣﺸﻬﻮر‬ ‫ﭘﺲ از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮاﺣﺘ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺸﺘﺮک ِ دو ﻋﺪدِ ‪ N‬و ‪ x − 1‬ﯾﺎ ‪ x + 1‬را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﯾ‬

‫اﺳﺖ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺸﺘﺮک اﯾﻦ دو ﻋﺪد را ﺑﺴﺎدﮔ و درزﻣﺎن ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ ای ﭘﯿﺪا ﻣ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺎﻣﻞ از ﻋﺪد ‪ N‬ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻋﺪدی ﻣﺜﻞ ‪ x‬ﮐﻪ در ﺷﺮط ‪ x2 = 1 mod N‬ﺻﺪق ﮐﻨﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﯾ‬

‫ﻋﺪد دﻟﺨﻮاه ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ N‬اول اﺳﺖ ﻣﺜﻞ ‪ Y‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻫﻤﻮاره‬ ‫در ﻧﮕﺎه اول ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺮای ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮ اﻗﺪام ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﯾ‬

‫ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﺪدی را در زﻣﺎن ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪ ای ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ زﯾﺮا ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺸﺘﺮک دو ﻋﺪد را ﺑﺎ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ اﻗﻠﯿﺪس ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ در زﻣﺎن‬

‫ﺑﻮد ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﻋﺪد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ اول ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎ ﺗﻌﺪاد‬ ‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪ ای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺸﺘﺮک ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﯾ‬

‫ﻋﺪد ﺗﺼﺎدﻓ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﻋﺪد اول ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﺴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ای از اﻋﺪاد اﺳﺖ و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺷﺎﻧﺲ ﺧﯿﻠ ﺧﻮﺑﯽ دارﯾﻢ ﮐﻪ ﯾ‬ ‫اﻋﺪادی ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾ‬

‫ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ N‬اول ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﯾﻦ ﻋﺪد را ﺑﻪ ﺗﻮان ﻫﺎی ﻣﺘﻮاﻟ ﻣ رﺳﺎﻧﯿﻢ و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫}· · · ‪S = {Y, Y 2 , Y 3 , Y 4 ,‬‬ ‫)‪(٩‬‬

‫‪ N‬ﺣﺴﺎب ﺷﺪه اﻧﺪ ﯾﻌﻨ ﻣﻨﻈﻮر از ‪ Y i‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ) ‪ .Y i mod(N‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦ اﻋﺪاد‬ ‫را ﺑﻮﺟﻮد ﻣ آورﯾﻢ ﮐﻪ در آن ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺗﻮان ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻨ‬

‫‪ r‬ﭘﯿﺪا ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ‬ ‫از آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨ ﺣﺘﻤﺎ ﯾ‬ ‫ﮐﻮﭼ ﺘﺮ از ‪ N‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺘﻤﺎ ﯾ‬

‫‪Yr =1‬‬ ‫‪mod N.‬‬ ‫)‪(١٠‬‬

‫‪٣‬‬
 ‫ﻋﺪد ‪ r‬را ﮐﻪ ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﻋﺪدی اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﺻﯿﺖ را دارد رﺗﺒﻪ ‪ Y‬ﻣ ﺧﻮاﻧﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﻋﺪد زوج ﺑﺎﺷﺪ اﻧﮕﺎه ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‬

‫‪′‬‬
‫‪Y r = Y 2r = 1‬‬ ‫‪mod(N ),‬‬ ‫)‪(١١‬‬

‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬

‫‪′‬‬
‫‪X =Yr‬‬ ‫)‪(١٢‬‬

‫و اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﻋﺪدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻓﺎﮐﺘﻮر ﻋﺪد ‪ N‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ رﯾﺎﺿ ﮐﻪ آن‬ ‫در اﯾﻦ ﺟﺎ ﭼﻨﺪﻧﮑﺘﻪ وﺟﻮد دارد‪ .‬اول اﯾﻦ ﮐﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ واﻗﻌﺎ رﺗﺒﻪ ‪ r‬وﺟﻮد دارد و ﮐﻤﺘﺮ از ‪ N‬اﺳﺖ‪ .‬دوم اﯾﻨﮑﻪ ﯾ‬

‫‪ Y‬اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﻢ اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻦ ﮐﻪ رﺗﺒﻪ آن زوج ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬ ‫را ﺑﺪون اﺛﺒﺎت ﻣ ﭘﺬﯾﺮﯾﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﻤ از ‪ Y‬ﻫﺎ رﺗﺒﻪ ﺷﺎن زوج اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﯾ‬

‫ﻋﺪد دﯾ ﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده و روﻧﺪ را ﺗﮑﺮار ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﭙﺮﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﭘﺲ ﻣﺸ ﻞ ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ ﭘﺎﺳ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ رﺗﺒﻪ ﻓﺮد ﺑﻮد ﯾ‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬

‫ﻋﺪد ‪ ١٠٠‬رﻗﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ (.‬آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻤﺎم اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ S‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﺎﯾﯽ زﻣﺎن ﻣ ﺑﺮد‪) .‬ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ N‬ﯾ‬

‫ﺷﺮ ‪ ٣‬دﻗﯿﻘﺎ ﮐﺎرش اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ رﺗﺒﻪ را در زﻣﺎن ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪ ای ﭘﯿﺪا ﻣ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ n‬ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ Y‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ N‬اول ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪. 1 ≤ r < N‬‬

‫‪ n‬اﺛﺒﺎت‪ :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪادِ } ‪ S = {Y 1 , Y 2 , Y 3 , · · · Y N −1‬را ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ در آن ﻫﻤﻪ ﺗﻮاﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻨ ِ ‪ N‬ﺣﺴﺎب ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه‬

‫دو ﻋﻀﻮ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﺎوی ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻫﺮﮔﺎه ‪ Y k = Y l‬و ‪ ،k > l‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ‬

‫‪ Y k−l = 1‬ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪی ‪ Y‬از ‪ N‬ﮐﻢ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮِ ‪ S‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی اﯾﻦ اﺳﺖ‬

‫دارﻧﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﯾ‬ ‫از ‪ N‬ﮐﻮﭼ ﺘﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﯾﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪی ‪ S‬ﺗﻨﺎﻇﺮ ﯾ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دارای ‪ N − 1‬ﻋﻀﻮ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤ‬

‫از اﻋﻀﺎی ‪ S‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ ١‬اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ‪ Y‬از ‪ N‬ﮐﻮﭼ ﺘﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪی }‪ . {1, 2 · · · N − 1‬ﯾﻌﻨ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺘﻤﺎً ﯾ‬

‫ﻣﺜﺎل ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ‪ N = 8‬و ‪ Y = 2‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﻮان ﻫﺎی ﻣﺘﻮاﻟ ‪ Y‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫اول ﺑﻮدن ﻋﺪد ‪ Y‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ N‬ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾ‬

‫زﯾﺮ را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪:‬‬

‫‪{2, 4, 0, 0, 0, 0, · · ·}.‬‬ ‫)‪(١٣‬‬

‫‪Shor Algorithm٣‬‬

‫‪۴‬‬
 ‫‪ Y‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ زﯾﺮ را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪:‬‬ ‫ﯾﺎ اﮔﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﻢ ‪ N = 15 , Y = 3‬آﻧﮕﺎه ﺗﻮان ﻫﺎی ﻣﺘﻮاﻟ‬

‫}· · · ‪{3, 9, 12, 6, 9, 3, 9, 12, 6, 9, 3, 9, 12, 6, 9,‬‬ ‫)‪(١۴‬‬

‫ﻋﺪد دﻟﺨﻮاه ‪ Y‬ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ N‬اول اﺳﺖ اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﺣﺘﻤﺎل آن‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﮔﻔﺘﯿﻢ در ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻋﺪاد ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﯾ‬

‫ﻋﺪد ﺗﺼﺎدﻓ ﻣﺜﻞ ‪ Y‬اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ رﺗﺒﻪ آن را ﺑﻪ ﺳﻨ ‪ N‬ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ‪۵٠‬‬ ‫‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﯾ‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ آن زوج ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬

‫ﻋﺎﻣﻞ از ‪ N‬را ﭘﯿﺪا ﺧﻮاﻫﯿﻢ‬ ‫درﺻﺪ رﺗﺒﻪ اﯾﻦ ﻋﺪد زوج ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ رﺗﺒﻪ ﻋﺪد ‪ Y‬را ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ ﻋﺪد ‪ X‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﯾ‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ‬ ‫ﻋﺪد دﻟﺨﻮاه ﺑﻪ ﺳﻨ ‪ N‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﯾ‬ ‫آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﺑﺮای ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن رﺗﺒﻪ ﯾ‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺷُﺮ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ اراﯾﻪ ﯾ‬

‫دوره ﺗﻨﺎوب ‪ ۴‬ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﺮﮔﺎه ﺗﺎﺑﻌ ﻣﺜﻞ ﺗﺎﺑﻊ زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﯿﻢ‪،‬‬

‫‪f (l) = Y l mod N‬‬ ‫)‪(١۵‬‬

‫آﻧﮕﺎه‬

‫‪f (l + r) = f (l), −→ f (l + jr) = f (l) j = 1, 2, 3, · · · .‬‬ ‫)‪(١۶‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻋﺪدِ ‪ Y‬ﺑﻪ ﺳﻨ ِ ‪ N‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﭘﺮﯾﻮد ﺗﺎﺑﻊ ﻓﻮق و ﺑﺮای و ﺑﺮای آن ﻣ ﺗﻮان آﻟ ﻮرﯾﺘﻤ ﻣﺜﻞ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ‬

‫ﺳﺎﯾﻤﻦ ﺑﺎ ﮐﻤ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﺷﺮ‬ ‫‪٣‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺘﻨﺎوب دﻟﺨﻮاه ﻣﺜﻞ ‪ f : ZN −→ ZN‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﭼ ﻮﻧﻪ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ‬ ‫ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪ ﺷ ﻞ ﮐﻠ ﺗﺮی ﻃﺮح ﮐﻨﯿﻢ و آن اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﯾ‬

‫دوره ﺗﻨﺎوب آن را ﭘﯿﺪاﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ دوره ﺗﻨﺎوب اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ‪ r‬ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺪ ﺑﺎرﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺗﺎﺑﻊ را ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ اﯾﻦ دوره ﺗﻨﺎوب را ﭘﯿﺪاﮐﻨﯿﻢ؟ ﮐﻤ دﻗﺖ‬

‫ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎت ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺎﺑﻊ از ﻣﺮﺗﺒﻪ ‪ N‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮازی ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ آﻟ ﻮرﯾﺘﻤ ﺑﺴﺎزﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﯾﻦ دوره ﺗﻨﺎوب‬

‫‪Finding eriodP۴‬‬

‫‪۵‬‬
‫را ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﯿﺎرﮐﻤﺘﺮی ﭘﯿﺪاﮐﻨﺪ‪ .‬روش ﮐﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ روﺷ اﺳﺖ ﮐﻪ درآﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﺳﯿﻤﻮن ﺑ ﺎرﺑﺮده اﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ را ﺑﻪ ﭼﻨﺪ‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻋﺪد‬ ‫‪ :‬ﺣﺎﻟﺖ ⟩‪ |0⟩ ⊗ |0‬راﺗﻬﯿﻪ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ درآن ⟩‪ |0⟩ = |0, 0, · · · , 0‬و ﻃﻮل ﻫﺮﮐﺪام ازاﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮان ﯾ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯾ‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ ﻣﺜﻞ ‪ Q‬رادرآن ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﻓﻌﻼ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮض ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﺪد از ‪ N‬ﺑﺰرگ ﺗﺮاﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﻘﺪر ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺰرگ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ دراداﻣﻪ‬

‫ﻣﻌﻠﻮم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺧﻄ از ﻫﻤﻪ اﻋﺪاد ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ Q − 1‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ درﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دو‪ :‬ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻋﻤﻠ ﺮﻫﺎی ﻫﺎداﻣﺎرد ﺣﺎﻟﺖ اول را ﺑﻪ ﯾ‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮق ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﺷﻮد ﺑﻪ‬

‫∑ ‪1‬‬
‫‪Q−1‬‬
‫√ = ⟩ ‪|ψ0‬‬ ‫‪|l⟩ ⊗ |0⟩.‬‬ ‫)‪(١٧‬‬
‫‪Q l=0‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻪ ‪ :‬ﺣﺎل ﺗﺎﺑﻊ را ﻓﺮاﻣ ﺧﻮاﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮق را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ زﯾﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫∑ ‪1‬‬
‫‪Q−1‬‬
‫√ = ⟩ ‪|ψ1‬‬ ‫‪|l⟩ ⊗ |Y l mod N ⟩.‬‬ ‫)‪(١٨‬‬
‫‪Q l=0‬‬

‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی اﻧﺠﺎم ﻣ دﻫﯿﻢ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻋﺪد ‪ Y l0 mod N‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دراﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎر‪ :‬روی ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪه دوم ﯾ‬

‫ﺻﻮرت ﺣﺎﻟﺖ ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪه اول ﮐﺎﻫﺶ ﭘﯿﺪاﻣ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ‬

‫∑ ‪1‬‬
‫‪A−1‬‬
‫√ = ⟩‪|ϕ‬‬ ‫⟩‪|l0 + jr‬‬ ‫)‪(١٩‬‬
‫‪A j=0‬‬

‫دراﯾﻦ ﺟﺎ ‪ A‬ﺗﻌﺪاد دوره ﻫﺎی ﺗﻨﺎوﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ درﻓﺎﺻﻠﻪ ]‪ [0, Q − 1‬ﺟﺎ ﻣ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻬ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻤ ﺗﻮان ﻋﺪد ‪ A‬و‬

‫از اﻋﺪاد · · · ‪· · · , l0 − 2r, l0 − r, l0 , l0 + r, l0 + 2r,‬‬ ‫درﻧﺘﯿﺠﻪ دوره ﺗﻨﺎوب ‪ r‬را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪه اول ﺗﻨﻬﺎ ﯾ‬

‫ﺑ ﯿﺮﯾﻢ‪ .‬راﻫ ﮐﻪ ﺑﺎﻗ ﻣ ﻣﺎﻧﺪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ l0‬را ﻧﻤ داﻧﯿﻢ ﻧﻤ ﺗﻮاﻧﯿﻢ از آن ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ r‬ﮐﻤ‬

‫درﺳﺖ ﻣﺜﻞ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﺳﯿﻤﻮن ازﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ از ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ روی ‪ ZQ‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻓﺮض ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪Q = 2n‬‬

‫و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ ﻣﺎ روی ﮔﺮوه ‪ Z2n‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ روی ‪ ZQ = Z2n‬ﺑﻪ ﺷ ﻞ زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪۶‬‬
 ‫ﺷ ﻞ ‪ :١‬ﺷ ﻞ ﺗﺎﺑﻊ )‪ P (k‬درﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ وﻗﺘ ﮐﻪ ‪ Q/r‬ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺤ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪1 ∑ 2πikl‬‬
‫‪Q−1‬‬
‫√ = ⟩‪U |k‬‬ ‫‪e Q |l⟩.‬‬ ‫)‪(٢٠‬‬
‫‪Q l=0‬‬
‫ﭘﺲ ازﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ ﺣﺎﻟﺖ ⟩‪ |ϕ‬ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ زﯾﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﺷﻮد‪:‬‬

‫)‪1 1 ∑ ∑ 2πik(lQ0 +jr‬‬

‫‪Q−1 A−1‬‬
‫‪′‬‬
‫√ √ = ⟩ ‪|ϕ‬‬ ‫‪e‬‬ ‫⟩‪|k‬‬ ‫)‪(٢١‬‬
‫‪A Q k=0 j=0‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻨ ‪ :‬ﺣﺎل ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪه اول را اﻧﺪازه ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑﻪ دراﯾﻦ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻣﻘﺪار ‪ k‬ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ ﺑﺮاﺑﺮاﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫) ‪∑ 2πik(jr+l0‬‬
‫‪A−1‬‬
‫)‪P (k‬‬ ‫=‬ ‫|‬ ‫‪e‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫‪|2‬‬
‫‪QA j=0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪∑ 2πikjr‬‬
‫‪A−1‬‬
‫=‬ ‫|‬ ‫‪e Q |2‬‬
‫‪QA j=0‬‬
‫‪sin πkrA‬‬
‫‪2πikrA‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1−e Q‬‬ ‫‪1‬‬
‫)‪(٢٢‬‬
‫‪Q‬‬
‫=‬ ‫|‬ ‫= |‬
‫‪2‬‬
‫|‬ ‫‪|2 .‬‬
‫‪QA 1 − e 2πikr‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪QA‬‬ ‫‪πkr‬‬
‫‪sin Q‬‬

‫≈ ‪ .A‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻓﺎﺻﻠﻪی ]‪ [0, Q − 1‬ﺷ ﻞ اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻘﺮﯾﺐ‬ ‫‪Q‬‬

‫‪r‬‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮﯾﻮد آن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﭘﺮﯾﻮدﯾ‬ ‫اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﯾ‬

‫‪ A‬ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﻣ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷ ﻞ ‪.1‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺶ ‪ :‬ﺣﺎل ﺑﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬

‫‪٧‬‬
 ‫ﺷ ﻞ ‪ :٢‬ﺷ ﻞ ﺗﺎﺑﻊ )‪ P (k‬درﺣﺎﻟﺘ ﮐﻪ ‪ Q/r‬ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺤ اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﻫﻤﺎن ‪ A‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫و درﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫‪Q‬‬
‫‪r‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ اول ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺎده ای را درﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ‪ Q‬ﻣﻀﺮب ﺻﺤﯿﺤ از دوره ﺗﻨﺎوب اﺳﺖ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت ‪= A‬‬

‫ﺧﻮد ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺤ ﻣﺜﻞ ‪ m‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ دراﯾﻦ ﺻﻮرت ﺟﻤ‬ ‫‪kr‬‬

‫‪Q‬‬ ‫از راﺑﻄﻪ ‪ 22‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﻤ ﺳﺮی ﻫﻨﺪﺳ ﺑﺮاﺑﺮﺑﺎﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﻣ ﺮ درﻣﻮاﻗﻌ ﮐﻪ‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دراﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺎﺑﻊ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮاﺑﺮاﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪QA A‬‬
‫‪2‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬
‫‪r‬‬ ‫ﺳﺮی ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬

‫‪1‬‬
‫= )‪P (k‬‬ ‫‪δk m.‬‬ ‫)‪(٢٣‬‬
‫‪r Q, r‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ )‪ P (k‬دراﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷ ﻞ ‪ 2‬اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﺎن ﻣ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ دراﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺮﺑﺎرﮐﻪ ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪه اول را اﻧﺪازه ﺑ ﯿﺮﯾﻢ ﻋﺪدی ﺑﺪﺳﺖ‬

‫از اﻋﺪاد‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ‪ r‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ ١٠٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪،‬دراﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪه اول ﯾ‬ ‫‪m‬‬
‫‪r‬‬ ‫ﻣ آورﯾﻢ ﮐﻪ اﮔﺮآن را ﺑﺮ ‪ Q‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﺴﺮی ﻣﺜﻞ‬

‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪99‬‬

‫{‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫···‪,‬‬ ‫}‬
‫‪100 100 100 100‬‬ ‫‪100‬‬

‫ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﻣﺨﺮج اﯾﻦ ﮐﺴﺮﻫﺎ ﻫﻤﺎن دوره ﺗﻨﺎوب ‪) r‬دراﯾﻨﺠﺎ ‪(١٠٠‬اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادی از ﮐﺴﺮﻫﺎی ﻓﻮق ﻣﺜﻞ‬

‫و ﺑﺘﺮﺗﯿﺐ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺨﺮج ﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ ‪ 50, 20, 25, 50‬و ﯾﺎ ‪ 2‬ﻣ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام دوره ﺗﻨﺎوب واﻗﻌ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪50‬‬
‫‪100‬‬ ‫وﯾﺎ ﻣﺜﻼ‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪100 , 100 , 100 , 100‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ای از ﮐﺴﺮﻫﺎی دﯾ ﺮ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺻﻮرت و ﻣﺨﺮج آﻧﻬﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ اول ﻫﺴﺘﻨﺪ وﺳﺎده ﻧﻤ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺜﻞ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ‬ ‫‪r‬‬

‫‪ln r‬‬ ‫و ﻧﻈﺎﯾﺮآن‪ .‬درواﻗ ﺑﺮای اﻋﺪاد ﺑﺰرگ ‪ r‬ﺗﻌﺪاد اﻋﺪاد ﮐﻮﭼ ﺘﺮاز ‪ r‬ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن اول ﻫﺴﺘﻨﺪ ازﻣﺮﺗﺒﻪ‬ ‫‪3‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13 19‬‬
‫‪100 , 100 , 100 , 100 100‬‬

‫‪٨‬‬
‫دﻓﻌﻪ آن ﺑﻪ اﻋﺪاد ﺳﺎده ﻧﺸﺪﻧ ﺑﺮﻣ ﺧﻮرﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺨﺮج آﻧﻬﺎ از ﻫﻤﻪ‬ ‫‪1‬‬
‫‪ln 100‬‬ ‫ﺑﻪ آن ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ درﻫﺮ‪ ١٠٠‬ﺑﺎراﻧﺪازه ﮔﯿﺮی‪ ،‬ﺣﺪوداً در ‪× 100 ∼ 21‬‬

‫ﻣﺨﺮج ﻫﺎی دﯾ ﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮاﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺨﺮج ﻫﺎ ﻫﻤﺎن دوره ﺗﻨﺎوب ﻣﻮرد ﻧﻈﺮﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺪه آل ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮض ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ ﻋﺪد ‪ Q‬ﻣﻀﺮب ﺻﺤﯿﺤ از دوره ﺗﻨﺎوب اﺳﺖ و درﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ دوم‪ :‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺒﻠ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﯾ‬

‫‪ . Q‬وﻟ ﭼﻮن ﻣﺎ دوره ﺗﻨﺎوب را ازﻗﺒﻞ ﻧﻤ داﻧﯿﻢ اﯾﻦ ﻓﺮض ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻣ داﻧﯿﻢ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰء‬
‫ﻋﺪد ‪ A‬دﻗﯿﻘﺎً ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪r‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮﺑﺎ ‪ A‬اﺳﺖ‪ .‬دراﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ k‬ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺪازه ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ دﯾ ﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ) ‪r‬‬

‫‪ Q( m‬ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد و ﺑﺮاﺣﺘ ﻧﻤ ﺗﻮان ازروی آﻧﻬﺎ ‪ r‬را ﺗﻌﯿﯿﻦ‬ ‫‪Q‬‬
‫‪r‬‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ‬

‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﻨﻮز ﺷ ﻞ ﭘﺮﯾﻮدﯾ‬ ‫‪m‬‬

‫‪r‬‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ )‪ P (k‬دراﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ دﯾ ﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ِ ﺷ ﻞ ‪ 2‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از ﺗﻮاﺑﻊ دﻟﺘﺎی ﮐﺮوﻧﮑﺮ در ﻧﻘﺎط‬

‫ﻧﯿﺰ ﺑﺪﺳﺖ ﻣ آﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای‬ ‫ﻣﻘﺎدﯾﺮِ ﮐﻤ ﻧﺰدﯾ‬ ‫‪m‬‬

‫‪r‬‬ ‫ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻣ ﮐﻨﺪ وﻟ ﻫﺮ ﺗﺎﺑﻊ ِ دﻟﺘﺎی ﮐﺮوﻧﮑﺮ ﮐﻤ ﭘﻬﻦ ﻣ ﺷﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ ﻣﻘﺎدﯾﺮ‬

‫ﺟﻠﻮ رﻓﺘﻦ دو ﮐﺎر ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫اﻟﻒ ‪ k :‬ﻫﺎی ﺧﻮب را ‪ k‬ﻫﺎﯾﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ درﺷﺮط‬

‫‪k‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪1‬‬

‫|‬ ‫‪−‬‬ ‫<|‬ ‫)‪(٢۴‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪2Q‬‬

‫ﮐﻤﺘﺮاﺳﺖ‪ .‬ﮐﻤ ﺑﻌﺪ ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﺮا اﯾﻦ ‪ k‬ﻫﺎ ‪ k‬ﻫﺎی ﺧﻮب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ Q( m‬از‬
‫ﺻﺪق ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻬﺘﺮ اﯾﻦ ‪ k‬ﻫﺎ ﺗﻔﺎوﺗﺸﺎن از ) ‪r‬‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺿﻤﯿﻤﻪ اﯾﻦ درس ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﮐﺴﺮﻫﺎی ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬درواﻗ ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﯿﻢ داد ﮐﻪ ﺑﺎزﻫﻢ‬

‫ﻣ ﺗﻮان ازاﯾﻦ ‪ k‬ﻫﺎ دوره ﺗﻨﺎوب ‪ r‬را اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧ ﻗﺒﻞ ﭘﯿﺪاﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ درﻗﻀﯿﻪ زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺻﻮرت ﻣ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺴﺮی ﺑﺎ ﻣﺨﺮج ﮐﻮﭼ ﺘﺮاز ‪ N‬ﺳﺎده ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﯾ‬ ‫‪k‬‬
‫‪Q‬‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ ‪ :‬اﮔﺮ ‪ Q‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﺎﻓ ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺮ‬

‫ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ‪ r ،‬ﻫﻤﺎن دوره ﺗﻨﺎوب ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪) .‬ﯾﺎدآوری ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ r‬از ‪ N‬ﮐﻮﭼ ﺘﺮاﺳﺖ‪( .‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪r‬‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺴﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫‪m′‬‬
‫ﻧﯿﺰ درﺷﺮط ‪ 24‬ﺻﺪق ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨ دارﯾﻢ ‪:‬‬ ‫‪r′‬‬ ‫‪ ،‬ﮐﺴﺮ‬ ‫‪m‬‬
‫‪r‬‬ ‫اﺛﺒﺎت ‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮐﺴﺮ‬

‫‪k‬‬ ‫‪m′‬‬ ‫‪1‬‬

‫|‬ ‫<| ‪− ′‬‬ ‫)‪(٢۵‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪2Q‬‬

‫دراﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎ ﺟﻤ دو ﻧﺎﻣﺴﺎوی ﻓﻮق و اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺎﻣﺴﺎوی ﻣﺜﻠﺚ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﻣ رﺳﯿﻢ ‪:‬‬

‫‪m m′‬‬ ‫‪1‬‬

‫|‬ ‫<| ‪− ′‬‬ ‫)‪(٢۶‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪Q‬‬

‫‪٩‬‬
 ‫≈ ‪ A‬ﺗﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪Q‬‬
‫‪r‬‬ ‫= ‪ . k‬ﺷ ﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﮑﺮاری از اﯾﻦ ﻣﻨﺤﻨ اﺳﺖ و ﺗﻌﺪاد ﺗﮑﺮار ﻫﺎ ﻧﯿﺰ‬ ‫‪mQ‬‬
‫‪r‬‬ ‫از ﻧﻘﺎط‬ ‫ﯾ‬ ‫ﺷ ﻞ ‪ :٣‬ﺷ ﻞ ﺗﺎﺑﻊ )‪ P (k‬در ﻧﺰدﯾ‬

‫از ﻃﺮﻓ ﻣ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ‬

‫‪m m′‬‬ ‫‪mr′ − m′ r‬‬ ‫‪1‬‬

‫|‬ ‫|=| ‪− ′‬‬ ‫‪′‬‬
‫‪|≥ 2‬‬ ‫)‪(٢٧‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪rr‬‬ ‫‪N‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ‪ 27‬و ‪ 26‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ رﺳﯿﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ‪ Q‬را از ‪ N 2‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﻢ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﯾﻌﻨ وﺟﻮد دو ﮐﺴﺮ ﺑﺎ ﻣﺨﺮج ﮐﻮﭼ ﺘﺮ از ‪ N‬اﺗﻔﺎق‬

‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ اﻓﺘﺎد‪.‬‬

‫‪ k‬ﺧﻮب ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﺎﻓ ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻗﯿﻖ ﺗﺮ ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﯿﻢ داد ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﯾﺎﻓﺘﻦ ﭼﻨﯿﻦ ‪k‬‬ ‫ب ‪ :‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﭘﯿﺪاﮐﺮدن ﯾ‬
‫‪sin πkrA‬‬
‫= ‪ k‬ﻧﮕﺎه ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫‪mQ‬‬
‫‪r‬‬ ‫از ﻧﻘﻄﻪ ﻫﺎ ﻣﺜﻼ ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫= )‪ P (k‬در اﻃﺮاف ﯾ‬ ‫‪1‬‬
‫‪QA‬‬ ‫|‬ ‫‪Q‬‬
‫‪sin πkr‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮاﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺷ ﻞ ﺗﺎﺑﻊ ‪|2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪π2‬‬ ‫ﻫﺎﯾﯽ از‬
‫‪Q‬‬

‫از دوره ﻫﺎی ﺗﻨﺎوب‬ ‫از ﻧﻘﻄﻪ ﻫﺎ رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ را ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ k‬رﺳﻢ ﮐﺮدهاﯾﻢ و ﺗﻨﻬﺎ ﯾ‬ ‫ﯾ‬ ‫در ﺷ ﻞ ‪ 3‬ﺗﺎﺑﻊ )‪ P (k‬در ﻧﺰدﯾ‬

‫ﺗﺎﺑﻊ را ﻧﺸﺎن داده اﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ k‬ﺧﻮب در اﻃﺮاف اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻣ ﺗﻮان ﭘﺮﯾﻮد ِ ‪ r‬را ﺑﺎ داﻧﺴﺘﻦ آن ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺳﻄ ﻫﺎﺷﻮر ﺧﻮرده‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﯾ‬

‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ِ ﺳﻄ ﻫﺎﺷﻮر ﺧﻮرده ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﻄ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ِ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ﺑﺮاﺑﺮاﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪πrA‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪mQ 1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 sin 2Q 2‬‬
‫×‪2‬‬ ‫= ‪× P (k‬‬ ‫= ) = ‪+ ) = P (k‬‬ ‫(‬ ‫) ‪πr‬‬ ‫)‪(٢٨‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪QA sin 2Q‬‬

‫‪١٠‬‬
 ‫‪ . 2Q‬درﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ً ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪πr‬‬
‫اﻣﺎ ﻣ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ ‪ Q ≈ Ar‬و ‪≪ 1‬‬

‫‪4 1‬‬
‫‪.‬‬ ‫)‪(٢٩‬‬
‫‪π2 r‬‬
‫‪4‬‬
‫‪π2‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎﺷﻮر ﺧﻮرده از اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ‪ r‬ﺗﺎﭘﺮﯾﻮد دارﯾﻢ اﺣﺘﻤﺎل ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ‪ k‬ﻫﺎی ﺧﻮب از‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﭘﺮﯾﻮد اﺳﺖ در اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪه اول ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄ اﻋﺪادی ﺑﺪﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ ﮐﻪ در‬ ‫ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ در ﺣﺎﻟﺖ اول ﮐﻪ ‪ Q‬ﻣﻀﺮب ﺻﺤﯿﺤ از ﯾ‬

‫اﻋﺪادی ﺑﺪﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮان‬ ‫‪4‬‬

‫‪π2‬‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ و در ﺣﺎﻟﺖ دوم ﺑﺎاﺣﺘﻤﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬ ‫‪m‬‬
‫‪r‬‬ ‫ﻫﺮﮔﺎه آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ ‪ Q‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ اﻋﺪادی ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬در ﻫﺮدو ﺻﻮرت ﻣ ﺗﻮان ‪ r‬را در زﻣﺎن ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ ای ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪r‬‬ ‫آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫ﻣﺪار ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ آﻧﻬﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ از آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﺷُﺮ ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ را ﻣ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾ‬

‫ﺻﻮرت ﮐﺎرآﻣﺪ )ﯾﻌﻨ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﮐﻤ ﻋﻤﻠ ﺮ( ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر را در ﺑﺨﺶ ﺑﻌﺪی اﻧﺠﺎم ﻣ دﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ‬ ‫‪۴‬‬

‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ روی ‪ ZQ‬ﯾﻌﻨ روی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد }‪ {0, 1, 2, · · · Q − 1‬اﺳﺖ‪ .‬در زﯾﺮ‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ ای ﮐﻪ در اﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﺷﺮ ﺑﻪ آن اﺣﺘﯿﺎج دارﯾﻢ‪ ،‬ﯾ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ ZN‬را ﺷﺮح داده اﯾﻢ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ را ﺷﺮح ﻣ دﻫﯿﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﺘﻦ زﯾﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ روی ﯾ‬

‫ﻓﻀﺎی ﻫﯿﻠﺒﺮتِ ‪ N‬ﺑﻌﺪی دارﯾﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﮕﺎﺷﺖ ﺧﻄ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﯾ‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾ‬

‫ﺑﺮدارﻫﺎی ﭘﺎﯾﻪ آن را ﺑﺎ }⟩‪ {|0⟩, |1⟩, |2⟩, · · · |N − 1‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ ‪ ۵‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪1 ∑ 2πikl‬‬
‫‪N −1‬‬
‫√ = ⟩‪U |k‬‬ ‫‪e N |l⟩.‬‬ ‫)‪(٣٠‬‬
‫‪N l=0‬‬
‫ﺑﺮداردﻟﺨﻮاه دراﯾﻦ ﻓﻀﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎی اﯾﻦ ﺑﺮدارﺗﺤﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﺷ ﻞ زﯾﺮﺗﺒﺪﯾﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪:‬‬ ‫ﻫﺮﮔﺎه ⟩ ‪ |f‬ﯾ‬
‫‪N −1‬‬
‫‪1 ∑ 2πikl‬‬
‫√ = ⟩ ‪⟨k|U |f‬‬ ‫‪e N ⟨l|f ⟩,‬‬ ‫)‪(٣١‬‬
‫‪N l=0‬‬
‫‪Quantum Fourier Transform (QFT)۵‬‬

‫‪١١‬‬
 ‫وﯾﺎ‬

‫‪1 ∑ 2πikl‬‬
‫‪N −1‬‬
‫√ = ‪f˜k‬‬ ‫‪e N fl .‬‬ ‫)‪(٣٢‬‬
‫‪N l=0‬‬

‫ﻣﺪارﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ‬ ‫ﯾ‬ ‫‪١.۴‬‬

‫ﺑﺮای ﺳﺎدﮔ ﻓﺮض ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ N‬ﻋﺪدی ﻣﺜﻞ ‪ 2m‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ ﺑﻪ ﺷ ﻞ زﯾﺮاﺳﺖ‪:‬‬

‫‪1 ∑ 2πiab‬‬
‫√ = ⟩‪U |a‬‬ ‫‪e N |b⟩,‬‬ ‫‪a, b ∈ ZN .‬‬ ‫)‪(٣٣‬‬
‫‪N b‬‬

‫ﻣ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ‬

‫‪a‬‬ ‫=‬ ‫‪(a1 , a2 , a3 , · · · am ) = a1 × 2m−1 + a2 × 2m−2 + · · · am × 20 ,‬‬

‫= ‪b‬‬ ‫‪(b1 , b2 , b3 , · · · bm ) = b1 × 2m−1 + b2 × 2m−2 + · · · bm × 20 .‬‬ ‫)‪(٣۴‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪1 ∑ 2πia‬‬
‫‪e 2m [b1 ×2‬‬ ‫] ‪+b2 ×2m−2 +···bm ×20‬‬
‫‪m−1‬‬
‫= ⟩‪U |a‬‬ ‫√‬ ‫⟩‪|b‬‬
‫‪2‬‬‫‪m‬‬
‫(‬ ‫‪b‬‬ ‫()‬ ‫( )‬ ‫)‬
‫‪1 ∑ 2πiab1‬‬ ‫‪1 ∑ 2πiab‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪∑ 2πiabm‬‬
‫=‬ ‫√‬ ‫⟩ ‪e 2 |b1‬‬ ‫√‬ ‫√ · · · ⟩ ‪e 22 |b2‬‬ ‫⟩ ‪e 2m |bm‬‬ ‫)‪(٣۵‬‬
‫‪2 b‬‬ ‫‪2 b‬‬ ‫‪2 b‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪m‬‬

‫اﻣﺎ ﻣ ﺗﻮان ﻋﺒﺎرت ﺳﻤﺖ راﺳﺖ را ﺑﻪ ﺷ ﻞ زﯾﺮﻧﯿﺰ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫(‬ ‫()‬ ‫( )‬ ‫)‬
‫‪1 ∑ 2πiam b1‬‬ ‫‪1 ∑ 2πi(2am−12 +am )b2‬‬ ‫‪1 ∑ 2πi(2m−1 a1m+···2a0 )bm‬‬
‫= ⟩‪U |a‬‬ ‫√‬ ‫⟩ ‪e 2 |b1‬‬ ‫√‬ ‫‪e‬‬ ‫‪2‬‬ ‫√ · · · ⟩ ‪|b2‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪2‬‬ ‫⟩ ‪|bm‬‬ ‫)‪(٣۶‬‬
‫‪2 b‬‬ ‫‪2 b‬‬ ‫‪2 b‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪m‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ‬

‫‪U |a⟩ = |ϕ1 (am )⟩|ϕ2 (am , am−1 )⟩ · · · |ϕm (am , am−1 , · · · a1 )⟩,‬‬ ‫)‪(٣٧‬‬

‫ﮐﻪ درآن‬

‫[ ‪1‬‬ ‫‪2πiam‬‬
‫]‬
‫‪|ϕ1 (am )⟩ := √ |0⟩ + e 2 |1⟩ ,‬‬
‫‪2‬‬

‫‪١٢‬‬
 ‫[‬ ‫]‬
‫‪1‬‬ ‫) ‪2πi(2am−1 +am‬‬
‫‪|ϕ2 (am , am−1 )⟩ := √ |0⟩ + e‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪|1⟩ ,‬‬
‫‪2‬‬
‫···‬

‫···‬ ‫)‪(٣٨‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺪا ا ز ﻫﻢ اﺳﺖ و در ﻫﻢ ﺗﻨﯿﺪه‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ ای ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﺮاﺣﺘ دﯾﺪه ﻣ ﺷﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺮوﺟ ﻣﺪار ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ اوﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾ‬

‫ﻣﺪارﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ ﻣﻌﺮﻓ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ را‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺿﺮﺑﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل ﯾ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﯾﻌﻨ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮوﺟ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾ‬

‫ﮐﯿﻮﺑﯿﺘ زﯾﺮ را ﻣﻌﺮﻓ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﻋﻤﻠ ﺮﻫﺎی ﯾ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1‬‬ ‫‪0 ‬‬
‫‪Rk (α) = ‬‬ ‫‪.‬‬ ‫)‪(٣٩‬‬
‫‪2πiα‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪e 2k‬‬

‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﺮاﺣﺘ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﺴﺎوی ﻫﺎی زﯾﺮﺑﺮﻗﺮارﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫= ⟩) ‪|ϕ1 (am‬‬ ‫⟩ ‪H|am‬‬

‫= ⟩) ‪|ϕ2 (am , am−1‬‬ ‫⟩ ‪R2 (am )H|am−1‬‬

‫= ⟩) ‪|ϕ3 (am , am−1 , am−2‬‬ ‫⟩ ‪R2 (am−1 )R3 (am )H|am−2‬‬

‫= ⟩) ‪|ϕ4 (am , am−1 , am−2 , am−3‬‬ ‫⟩ ‪R2 (am−2 )R3 (am−1 )R4 (am )H|am−3‬‬

‫···‬ ‫···‬

‫···‬ ‫···‬ ‫)‪(۴٠‬‬

‫ﻋﻤﻠ ﺮ ﮐﻨﺘﺮﻟ ﻋﻤﻞ ﻣ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻘﺪارِ ‪ α‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮐﺎری اﻧﺠﺎم ﻧﻤ دﻫﻨﺪ‬ ‫ﻫﺮﮐﺪام از ﻋﻤﻠ ﺮﻫﺎی )‪ Rk (α‬در واﻗ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾ‬

‫واﮔﺮ ﻣﻘﺪارِ ‪ α‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ِ ‪ Rk‬را اﻧﺠﺎم ﻣ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔ ﻣ ﺗﻮان ﻣﺪار ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻤﻠ ﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ ﮐﻮاﻧﺘﻮﻣ را ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣ ﮔﺬارﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ n‬ﺗﻤﺮﯾﻦ‪ :‬ﻣﺪار ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮرﯾﻪ را ﺑﺮای وﻗﺘ ﮐﻪ ‪ Q = 16‬اﺳﺖ رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪١٣‬‬
 ‫ﺿﻤﯿﻤﻪ‪ :‬ﭼﻨﺪ ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻔﯿﺪ در ﺑﺎره اﻋﺪاد‬ ‫‪۵‬‬

‫ﻫﺪف ﻣﺎ دراﯾﻦ ﺿﻤﯿﻤﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ از ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻋﺪاد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ شر ﻻزم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮا درﺳﺎﻟﻬﺎی‬

‫اﺧﯿﺮ اﻏﻠﺐ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ دردروس دﺑﯿﺮﺳﺘﺎﻧ آﻣﻮزش داده ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎﻧ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﻗﺒﻠ دارﻧﺪ ﻣ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﺧﻮاﻧﺪن‬

‫اﯾﻦ ﺿﻤﯿﻤﻪ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻌﻀ از اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺮای آن دﺳﺘﻪ از داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻗﺪﯾﻤ ﺗﺮ ﺗﺎزه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﻫﻤﻪاﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺮای داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن‬

‫آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺧﻮاص ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ اﻋﺪاد ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻮدی ﺧﻮد ﻓﺮح ﺑﺨﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﯿﻠ ﻗﺪﯾﻤ ﺗﺮ ﻣﺜﻞ ﺧﻮدﻣﻦ ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺎزه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل ﯾ‬

‫‪ ١.۵‬ﺗﻌﺎرﯾﻒ اﺳﺎﺳ‬

‫‪ n‬در ﺗﻤﺎﻣ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺎ از ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﻫﻤﻮاره ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺜﺒﺖ ﯾﺎ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪ :‬ﻣ ﮔﻮﯾﯿﻢ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ‪ a‬ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ‪ b‬را‬

‫ﻣ ﺷﻤﺎرد و ﻣ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ ‪ a|b‬ﻫﺮﮔﺎه ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺤ ﻣﺜﻞ ‪ k‬ﯾﺎﻓﺖ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻗﺴﻤ ﮐﻪ ‪ . b = ka‬ﻫﺮﮔﺎه ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ ‪.a ∤ b‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ 5 | 115‬و ‪.6 | 8‬‬

‫و ﺧﻮد ش ﺷﻤﺮده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ n‬ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ :‬ﻋﺪد ‪ p‬اول ﺧﻮاﻧﺪه ﻣ ﺷﻮد ﻫﺮﮔﺎه ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺪد ﯾ‬

‫اﺛﺒﺎت ﻗﻀﯿﻪ زﯾﺮ آﺳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ n‬ﻗﻀﯿﻪ‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ a|b‬و ‪ ، b|c‬آﻧﮕﺎه ‪.a|c‬‬

‫ب‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ a|b‬و ‪ ، a|c‬و ‪ x, y‬دو ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪.a|xb + yc‬‬

‫‪١۴‬‬
 ‫پ‪ :‬اﮔﺮ ‪ a|b‬و ‪، b|a‬آﻧﮕﺎه ‪.a = b‬‬

‫از دو ﺷﺮط ‪ a|n‬و ﯾﺎ ‪ b|n‬ﺑﺮﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫از دوﻋﺪد ‪ a‬ﯾﺎ ‪ b‬ﻋﺪد ‪ n‬را ﻣ ﺷﻤﺎرد‪ .‬ﯾﻌﻨ ﺣﺘﻤﺎ ﯾ‬ ‫ت‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ ، ab|n‬آﻧﮕﺎه ﺣﺘﻤﺎً ﯾ‬

‫‪ n‬ﻗﻀﯿﻪ اﺳﺎﺳ ﺣﺴﺎب‪ :‬ﻫﺮ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ‪ n ∈ Z‬ﺑﺴﻂ ﺿﺮﺑﯽ ﯾ ﺘﺎﯾﯽ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﺎﻣﻞ ﻫﺎی اول ﺧﻮد دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺴﻂ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺤﺖ ﺟﺎﯾ ﺸﺖ‬

‫ﻫﺎی ﻋﺎﻣﻞ ﻫﺎی اول ﺧﻮد ﯾ ﺘﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ ﺑﺎﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮدن از اﻣ ﺎن ﺟﺎﯾ ﺸﺖ ﻋﺎﻣﻞ ﻫﺎ ﻫﺮﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ را ﻣ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺷ ﻞ‬

‫ﯾ ﺘﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻫﺎی اول ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮد‪:‬‬

‫‪1 p2 · · · pk‬‬
‫‪n = pα‬‬‫‪1 α2‬‬ ‫‪αk‬‬
‫)‪(۴١‬‬

‫ﮐﻪ درآن ‪ pi‬ﻫﺎ اﻋﺪاد اول ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ٢.۵‬ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻫﺎ و آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ اﻗﻠﯿﺪس‬

‫‪ n‬ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ :‬ﻣ ﮔﻮﯾﯿﻢ اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ‪ a‬و ‪ b‬ﺑﻪ ﺳﻨ ‪ n‬ﻫﻢ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﯾﺎ ﻫﻢ ارز ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻫﺮﮔﺎه ‪ ،n|a − b‬ﯾﻌﻨ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺤ ﻣﺜﻞ ‪ k‬وﺟﻮد‬

‫راﺑﻄﻪ ﻫﻢ ارزی اﺳﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻤﺎم اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻪ ﮐﻼس‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤ ﮐﻪ ‪ .a − b = kn‬واﺿ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﯾ‬

‫ﻫﺎی ﻫﻢ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺑﻪ ﺳﻨ ‪ n‬اﻓﺮاز ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮐﻼس ﻫﻢ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺑﺎ ‪ i‬را ﺑﺎ ]‪ [i‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دارﯾﻢ‬

‫‪[i] = {i, i + n, i + 2n, i + 3n, · · ·}.‬‬ ‫)‪(۴٢‬‬

‫ﺗﻌﺪاد ﮐﻼس ﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ .n‬ﯾﻌﻨ‬

‫}· · · ‪[0] = {0, n, 2n, 3n,‬‬

‫}· · · ‪[1] = {1, 1 + n, 1 + 2n, 1 + 3n,‬‬

‫}· · · ‪[2] = {2, 2 + n, 2 + 2n, 2 + 3n,‬‬

‫···‬

‫‪[n − 1] = {n − 1, n − 1 + n, n − 1 + 2n, n − 1 + 3n, · · ·}.‬‬ ‫)‪(۴٣‬‬

‫‪١۵‬‬
 ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯾﻦ ﮐﻼس ﻫﺎ را ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﺟﻤﻌ ﮐﻪ از ‪ Z‬روی آن اﻟﻘﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ Zn‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣ دﻫﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ در ‪ Zn‬دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫]‪[a] + [b] := [a + b‬‬ ‫)‪(۴۴‬‬

‫ﮔﺮوه آﺑﻠ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻋﻀﻮ ﺧﻨﺜ آن ]‪ [0‬و ﻋﻀﻮ ﻣﻌﮑﻮس ﻫﺮﻋﻀﻮ ﻣﺜﻞ ]‪ [n − i] ، [i‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ از‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪ Zn‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﯾ‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﺮاﮐﺖ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ و ﮔﺮوه ‪ Zn‬را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔ ﺑﻪ ﺻﻮرت ِ }‪ Zn = {0, 1, 2, · · · n − 1‬ﻣ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ ﮐﻪ درآن ﺟﻤ‬

‫ﺑﻪ ﺳﻨ ِ ‪ n‬اﻧﺠﺎم ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ n‬ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ :‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺸﺘﺮک دو ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ‪ a‬و ‪ ، b‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺤ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮدوﻋﺪد را ﺑﺸﻤﺎرد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﺪد را ﺑﺎ‬

‫)‪ gcd(a, b‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ درآن ‪ gcd‬از ﻟﻔﻆ اﻧﮕﻠﯿﺴ ‪ greatest common divisor‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺸﺘﺮک ﮔﺮﻓﺘﻪ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﻋﺪدی ﻣﺜﻞ ‪ r‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ‪ r|a‬و ‪ r|b‬آﻧﮕﺎه ‪ .gcd(a, b) ≥ r‬ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳ اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻫﺎ ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ‬

‫ﻋﺪدی ﻣﺜﻞ ‪ ،r‬ﻋﺪدِ ‪ a‬و ‪ b‬را ﺑﺸﻤﺎرد‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً اﯾﻦ ﻋﺪد از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﯿﻪ آن دو ﻋﺪد ﮐﻮﭼ ﺘﺮاﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺎ آن ﻣﺴﺎوی اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻬﻢ و ﻣﻔﯿﺪ ﻣ ﭘﺮدازﯾﻢ‪:‬‬ ‫دراﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﯾ‬

‫‪ n‬ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺸﺘﺮک دو ﻋﺪد ‪ a, b‬ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺜﺒﺘ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪gcd(a, b) = xa + yb‬‬ ‫‪x, y ∈ Z.‬‬ ‫)‪(۴۵‬‬

‫اﺛﺒﺎت‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﺪد ‪ s = xa + yb‬ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺜﺒﺘ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان آن را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺮم ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﯿﻢ داد ﮐﻪ‬

‫)‪s ≤ gcd(a, b‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪gcd(a, b) ≤ s‬‬ ‫)‪(۴۶‬‬

‫و ازآﻧﺠﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻗﻀﯿﻪ ‪ ١.۵‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ‪ . gcd(a, b) = s‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﻮﺟﻪ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺸﺘﺮک‬

‫‪gcd(a, b)|a‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪gcd(a, b)|b‬‬ ‫)‪(۴٧‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪ ‪ gcd(a, b)|xa + yb ،5.1‬و ﯾﺎ ‪ gcd(a, b)|s‬ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ دﻫﺪ‬

‫‪gcd(a, b) ≤ s.‬‬ ‫)‪(۴٨‬‬

‫‪١۶‬‬
 ‫ﺣﺎل ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ‪ s|a‬و ‪ s|b‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺸﺘﺮک ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫‪s ≤ gcd(a, b).‬‬ ‫)‪(۴٩‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺮﮔﺎه ﺻﺤﺖ راﺑﻄﻪ اﺧﯿﺮراﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ ﺑﺎﺗﺮﮐﯿﺐ آن ﺑﺎ راﺑﻄﻪ ﻗﺒﻠ اش ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ رﺳﯿﻢ ﮐﻪ ‪ gcd(a, b) = s‬وﻗﻀﯿﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ‬

‫ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن اﯾﻦ ﮐﻪ ‪ ، s|a‬ﺑﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﺧﻠﻒ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣ ﺷﻮﯾﻢ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‬

‫‪a = ks + r,‬‬ ‫)‪(۵٠‬‬

‫ﮐﻪ درآن ‪ r‬ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺤ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺷﺮط ‪ 0 < r < s‬ﺻﺪق ﻣ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‬

‫‪r = a − ks −→ r = a − k(xa + yb) = (1 − kx)a − kyb‬‬ ‫)‪(۵١‬‬

‫ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﮐﻮﭼ ﺘﺮ از ‪ s‬ﯾﺎﻓﺘﻪ اﯾﻢ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺧﻄ ‪ a‬و ‪ b‬ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻓﺮض اوﻟﯿﻪ ﻣﺎﺳﺖ ﻣﺒﻨ ﺑﺮاﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾ‬

‫‪ s‬ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﻋﺪد ﺑﺎ اﯾﻦ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ‪ .s|a‬ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻮع اﺳﺘﺪﻻل ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ‪ .s|b‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺛﺒﺎت‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ n‬ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ c|a‬و ‪ ، c|b‬آﻧﮕﺎه )‪.c|gcd(a, b‬‬

‫اﺛﺒﺎت‪ :‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ‪ ،gcd(a, b) = xa + yb‬اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ واﺿ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ n‬ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ n > 1‬و ‪ a‬اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت ‪ a−1 mod n‬وﺟﻮد دارد اﮔﺮ وﻓﻘﻂ اﮔﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ‪،gcd(a, n) = 1‬‬

‫ﯾﻌﻨ اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ و ﻓﻘﻂ اﮔﺮ ‪ a‬و ‪ n‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ اول ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺛﺒﺎت‪ :‬اﮔﺮ ‪ a−1 mod n‬وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪ a−1 a = 1 + kn‬و از آﻧﺠﺎ ‪ . 1 = a−1 a − kn‬ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫)‪ . 1 = gcd(a, n‬ﺑﺮﻋﮑﺲ اﮔﺮ ‪ gcd(a, n) = 1‬ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه ‪ 1 = xa + yn‬و ازآﻧﺠﺎ ‪ xa = 1 + yn‬ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ‪ x‬ﻫﻤﺎن ‪a−1 mod n‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٧‬‬
 ‫ﻋﺪد دﻟﺨﻮاه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ n‬اول اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻣﻌﮑﻮس ﺿﺮﺑﯽ ‪ a‬ﻋﺪد ﺑﻪ ﺳﻨ ‪ n‬ﯾ ﺘﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ n‬ﻗﻀﯿﻪ ﻫﺮﮔﺎه ‪ a‬ﯾ‬

‫اﺛﺒﺎت‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ b = a−1 mod n‬و ‪ .b′ = a−1 mod n‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ‬

‫‪ba = 1 + kn‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪b′ a = 1 + k ′ n‬‬ ‫)‪(۵٢‬‬

‫ﮐﻪ از آن ﺑﺪﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‬

‫‪(b − b′ )a = (k − k ′ )n −→ b − b′ ≡ 0 mod n −→ b = b′ mod n.‬‬ ‫)‪(۵٣‬‬

‫دراﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻬﻤ ﻣ ﭘﺮدازﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎی آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ اﻗﻠﯿﺪس ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺸﺘﺮک دوﻋﺪد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ n‬ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ a ≥ b‬اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ r‬ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺗﻘﺴﯿﻢ ‪ a‬ﺑﺮ ‪ b‬ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨ ‪ .a = kb + r‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت‬

‫‪gcd(a, b) = gcd(b, r).‬‬ ‫)‪(۵۴‬‬

‫اﺛﺒﺎت‪ :‬ﺑﺮای ﺳﺎدﮔ ﻗﺮارﻣ دﻫﯿﻢ )‪ M := gcd(a, b‬و )‪ .m := gcd(b, r‬ﺣﺎل ﻣ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ‬

‫‪m|b , m|a (since a = kb + r) −→ m ≤ gcd(a, b) = M.‬‬ ‫)‪(۵۵‬‬

‫از ﻃﺮف دﯾ ﺮ ﻣ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ‬

‫‪M |b , M |r (since r = a − kb) −→ M ≤ gcd(b, r) = m.‬‬ ‫)‪(۵۶‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪.m = M‬‬

‫آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ اﻗﻠﯿﺪس‬ ‫‪١.٢.۵‬‬

‫اﯾﻦ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﻣ ﺗﻮان در‬ ‫دو ﻋﺪد ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣ رود‪ .‬ﺑﻪ ﮐﻤ‬ ‫آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ اﻗﻠﯿﺪس‪ ،‬آﻟ ﻮرﯾﺘﻤ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺸﺘﺮﯾ‬

‫زﻣﺎن ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺴﻮم ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺸﺘﺮک دو ﻋﺪد ‪ a‬و ‪ b‬را ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨ ﻣ ﺧﻮاﻫﯿﻢ )‪ M ≡ gcd(a, b‬را ﺑﺎ اﯾﻦ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﺮاﺣﻞ‬

‫‪١٨‬‬
 ‫آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮاﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ a ‐ ١‬را ﺑﺮ ‪ b‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﺪ ‪ .‬ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ‪ r1‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت ﻗﺮار دﻫﯿﺪ ) ‪.M = gcd(b, r1‬‬

‫‪ b ‐ ٢‬را ﺑﺮ ‪ r1‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﺪ ‪ .‬ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ‪ r2‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت ) ‪.M = gcd(r1 , r2‬‬

‫‪ r1 ‐ ٣‬را ﺑﺮ ‪ r2‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﺪ ‪ .‬ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ‪ r3‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت ) ‪.M = gcd(r2 , r3‬‬

‫‪..............‬‬

‫اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را آﻧﻘﺪراداﻣﻪ دﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ‪ rk = 0‬ﺑﺮﺳﯿﺪ‪.‬‬

‫‪M := gcd(128, 62) :‬‬ ‫‪ n‬ﻣﺜﺎل ﯾ‬

‫= ‪128‬‬ ‫)‪2 × 62 + 4 −→ M = gcd(62, 4‬‬

‫‪62‬‬ ‫=‬ ‫‪15 × 4 + 2 −→ M = gcd(4, 2) = 2.‬‬ ‫)‪(۵٧‬‬

‫‪ n‬ﻣﺜﺎل دو‪M := gcd(150, 66) :‬‬

‫= ‪150‬‬ ‫)‪2 × 66 + 18 −→ M = gcd(66, 18‬‬

‫= ‪66‬‬ ‫)‪3 × 18 + 12 −→ M = gcd(18, 12‬‬

‫= ‪18‬‬ ‫‪1 × 12 + 6 −→ M = gcd(12, 6) = 6.‬‬ ‫)‪(۵٨‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ اﻗﻠﯿﺪس ﻣ ﺗﻮان ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ‪ s‬ﮐﻪ ﺑﺘﻮان آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ s = xa + yb‬ﻧﻮﺷﺖ را ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﺮای‬

‫‪١٩‬‬
 ‫اﯾﻦ ﮐﺎرﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮاﺣﻞ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ اﻗﻠﯿﺪس را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻌﮑﻮس ﻃ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﺮای دو ﻣﺜﺎل ﺑﺎﻻ ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫‪:‬‬ ‫‪ n‬ﻣﺜﺎل ﯾ‬

‫‪2‬‬ ‫=‬ ‫‪62 − 15 × 4‬‬

‫=‬ ‫)‪62 − 15 × (128 − 2 × 62‬‬

‫=‬ ‫‪31 × 62 − 15 × 128.‬‬ ‫)‪(۵٩‬‬

‫‪ n‬ﻣﺜﺎل دو‪:‬‬

‫= ‪6‬‬ ‫‪18 − 12‬‬

‫)‪= 18 − (66 − 3 × 18‬‬

‫‪= 4 × 18 − 66 = 4 × (150 − 2 × 66) − 66‬‬

‫‪= 4 × 150 − 9 × 66.‬‬ ‫)‪(۶٠‬‬

‫آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ اﻗﻠﯿﺪس را درزﻣﺎن ) ‪ O(L3‬ﮐﻪ درآن ‪ L‬ﻃﻮل ﺑﯿﺖ ﻫﺎی اﻋﺪاد ‪ a‬و ‪ b‬اﺳﺖ ‪ ،‬ﻣ ﺗﻮان اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً از اﯾﻦ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ ﻣ ﺗﻮان ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ‬

‫‪ a−1 mod n‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﻋﺪد درﺻﻮرﺗ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ‪ gcd(a, n) = 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ اﻗﻠﯿﺪس ﺑﻪ روش ﺑﺎﻻ اﻋﺪاد ‪ x‬و ‪y‬‬

‫ای را ﭘﯿﺪا ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ‪ 1 = xa + yb‬ﺻﺪق ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‬

‫‪xa = 1 − yn −→ x = a−1 mod n.‬‬ ‫)‪(۶١‬‬

‫ﻗﺪم ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺖ و ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﯾﺮ را ﺣﻞ ﮐﺮد‪:‬‬ ‫ﻣ ﺗﻮان از اﯾﻦ ﻫﻢ ﯾ‬

‫‪ax + b = c mod n‬‬ ‫)‪(۶٢‬‬

‫ﮐﻪ درآن ‪ gcd(a, n) = 1‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮ ﻋﻤﻞ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪ax = c − b mod n −→ x = a−1 (c − b) mod n.‬‬ ‫)‪(۶٣‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎن ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎزﻫﻢ ﻣ ﺗﻮان ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺖ و دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻻﺗ از ﻧﻮع ﻓﻮق را ﺣﻞ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ آن ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﯾ‬

‫‪٢٠‬‬
 ‫‪۶‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﻋﺪاد ‪ m1 , m2 , · · · mn‬اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ‪. gcd(mi , mj ) = 1 ∀i ̸= j‬‬ ‫‪ n‬ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻫﺎی ﭼﯿﻨ ‪:‬‬

‫دراﯾﻦ ﺻﻮرت دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻻت‬

‫‪x‬‬ ‫‪= a1 mod m1‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪= a2 mod m2‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪= a3 mod m3‬‬

‫···‬ ‫··· =‬

‫‪x‬‬ ‫‪= an mod mn‬‬ ‫)‪(۶۴‬‬

‫ﺟﻮاب ﯾ ﺘﺎ ﺑﻪ ﺳﻨ ‪ M = m1 m2 m3 · · · mn‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دارای ﯾ‬

‫وارون دارد ﮐﻪ آن را ﺑﺎ‬ ‫= ‪ .Mi‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت ‪ Mi‬و ‪ mi‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ اول ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ Mi‬ﺑﻪ ﺳﻨ ‪ mi‬ﯾ‬ ‫‪M‬‬
‫‪mi‬‬ ‫اﺛﺒﺎت‪ :‬ﻗﺮارﻣ دﻫﯿﻢ‬

‫‪ Ni‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣ دﻫﯿﻢ‪ .‬درﻧﯿﺘﺠﻪ دارﯾﻢ‬

‫‪Mi Ni = 1 mod mi‬‬ ‫)‪(۶۵‬‬

‫ﺣﺎل ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ‬

‫∑‬
‫=‪x :‬‬ ‫‪ai Mi Ni‬‬ ‫)‪(۶۶‬‬
‫‪i‬‬

‫ﺑﺮاﺣﺘ دﯾﺪه ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ رواﺑﻂ زﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮاﻧﺪ‪:‬‬

‫‪Mi Ni‬‬ ‫‪= 1 mod mi‬‬

‫‪Mi Ni‬‬ ‫‪= 0 mod mj‬‬ ‫)‪(۶٧‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ دو راﺑﻄﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬

‫‪x = ai mod mi ∀i‬‬ ‫)‪(۶٨‬‬

‫‪Chineese Reminder Theorem۶‬‬

‫‪٢١‬‬
‫ﺣﻞ از دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻻت )‪ (64‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن ﯾ ﺘﺎﯾﯽ آن ﻓﺮض ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ x′‬ﺣﻞ دﯾ ﺮی از ﻫﻤﺎن دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻻت‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ x‬ﯾ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪،‬‬

‫‪x − x′ = 0 mod mi ∀i‬‬

‫ﯾﻌﻨ اﯾﻨﮑﻪ‬

‫‪x − x′‬‬ ‫=‬ ‫‪k1 m1‬‬

‫‪x − x′‬‬ ‫‪= k2 m 2‬‬

‫‪x − x′‬‬ ‫‪= k3 m 3‬‬

‫···‬ ‫··· =‬

‫‪x − x′‬‬ ‫‪= kn mn .‬‬ ‫)‪(۶٩‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ اول ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﯾﻌﻨ ‪ mi‬ﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎی ﻋﺪدِ ‪ x − x′‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﻋﺪادِ ‪ mi‬ﻫﻤ‬

‫ﻓﺎﮐﺘﻮرِ ‪ x − x′‬اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨ ‪ x − x′ = kM‬و اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰی ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣ ﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﻢ ﯾﻌﻨ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻫﺮدوﺟﻮاﺑﯽ از اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻪ ﺳﻨ ‪M‬‬

‫ﺑﺎﯾ ﺪﯾ ﺮ ﻣﺴﺎوی ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ n‬ﻣﺜﺎل ‪ :١‬دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻻت زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪:‬‬

‫‪x=2‬‬ ‫‪mod 3‬‬

‫‪x=3‬‬ ‫‪mod 4‬‬

‫‪x=4‬‬ ‫‪mod 5.‬‬ ‫)‪(٧٠‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﺪدی ﻣ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺗﻘﺴﯿﻢاش ﺑﺮ ‪ 4 ، 3‬و ‪ 5‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ‪ 3 ، 2‬و ‪ .4‬ﭼ ﻮﻧﻪاﯾﻦ ﻋﺪد را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻗﻀﯿﻪ‬

‫ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪهﻫﺎی ﭼﯿﻨ ﭘﺎﺳ ﻣﺎ را ﻣ دﻫﺪ‪ .‬ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻪ ازای ﺗﻤﺎم ‪ i‬ﻫﺎ وارون ﻋﺪدِ ‪ Mi‬را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ mi‬ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨ ﻋﺪدی ﻣﺜﻞ ‪ Ni‬ﮐﻪ‬

‫در راﺑﻄﻪی ‪ Ni Mi = 1 + kmi‬ﺻﺪق ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻫﺮ ﻣﻀﺮﺑﯽ از ‪ mi‬را از ‪ Mi‬ﮐﻢ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺪدِ ‪ Ni‬ﺗﻐﯿﯿﺮ‬

‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا از راﺑﻄﻪ ﻗﺒﻠ ﺑﺪﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ ﮐﻪ ‪ Ni (Mi − lmi ) = 1 + (k − l)mi‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾ ﺮ‬

‫‪Mi−1 mod mi = (Mi − lmi )−1 mod mi .‬‬ ‫)‪(٧١‬‬

‫‪٢٢‬‬
 ‫‪Ni := Mi−1 mod mi‬‬ ‫‪Mi‬‬ ‫‪mi‬‬ ‫‪ai‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪20 ≡ 2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪15 ≡ 3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪12 ≡ 2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬

‫ﺟﺪول ‪ :١‬ﺟﺪول اﻋﺪاد ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﺜﺎل ‪ ١‬در ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻫﺎی ﭼﯿﻨ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ Ni‬ﺧﯿﻠ اوﻗﺎت ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺘﻌﺪدِ آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ اﻗﻠﯿﺪس ﺿﺮوری ﻧﯿﺴﺖ و ﻣ ﺗﻮان ﺧﯿﻠ زود ﺑﺎ ﺟﺴﺘﺠﻮ ‪ Ni‬را ﭘﯿﺪا‬

‫ﮐﺮد‪ .‬ﺟﺪول ‪ ١.٢.۵‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ اﻋﺪاد ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻫﺎی ﭼﯿﻨ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﺜﺎل ﺧﺎص ﭼﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫ﻋﻼﻣﺖ ِ ≡ ﺑﺮای اﯾﻦ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ دو ﻋﺪد ﻃﺮﻓﯿﻦ آن ﺑﻪ ﺳﻨ ِ ‪ mi‬ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫∑‬
‫=‪x‬‬ ‫‪ai Mi Ni = 2 × 20 × 2 + 3 × 15 × 3 + 4 × 12 × 3 = 359.‬‬ ‫)‪(٧٢‬‬
‫‪i‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ‪ m1 m2 m3 = 60‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﻋﺪدی ﮐﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ‪ ٧٠‬را ﺣﻞ ﻣ ﮐﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪.59‬‬

‫‪ n‬ﻣﺜﺎل ‪ :٢‬دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻻت زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪:‬‬

‫‪x=1‬‬ ‫‪mod 3‬‬

‫‪x=2‬‬ ‫‪mod 4‬‬

‫‪x=4‬‬ ‫‪mod 5‬‬

‫‪x=3‬‬ ‫‪mod 7‬‬

‫‪x=8‬‬ ‫‪mod 11.‬‬ ‫)‪(٧٣‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﺪدی ﻣ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺗﻘﺴﯿﻢاش ﺑﺮ ‪ 7، 5 ، 4 ، 3‬و ‪ 11‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ‪ 4 ، 1‬و ‪ 7 ، 6‬و ‪ .2‬اﻋﺪادی ﮐﻪ در ﺟﺪول‬

‫زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪاﯾﻢ ﻫﻤﺎن اﻋﺪادی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻫﺎی ﭼﯿﻨ ﺑﺪﺳﺖ ﻣ آﯾﻨﺪ‪ :‬اﻋﺪاد ‪ Ni‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻟ ﻮرﯾﺘﻢ اﻗﻠﯿﺪس ﺑﺪﺳﺖ‬

‫‪٢٣‬‬
 ‫‪Ni := Mi−1 mod mi‬‬ ‫‪Mi‬‬ ‫‪mi‬‬ ‫‪ai‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1540 ≡ 1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪1155 ≡ 3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪924 ≡ 4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪660 ≡ 2‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪420 ≡ 2‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪8‬‬

‫ﺟﺪول ‪ :٢‬ﺟﺪول اﻋﺪاد ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﺜﺎل ‪ ٢‬در ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻫﺎی ﭼﯿﻨ‬

‫آﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﺪدِ ‪ x‬ﯾﻌﻨ ﻋﺪدی ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻫﺴﺘﯿﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬

‫∑‬
‫=‪x‬‬ ‫)‪ai Mi Ni = 1 × 1540 × 1 + 2 × 1155 × 3 + 4 × 924 × 4 + 3 × 660 × 4 + 8 × 420 × 6 = 51334. (٧۴‬‬
‫‪i‬‬

‫از اﻧﺠﺎ ﮐﻪ ‪ ،m1 m2 m3 m4 m5 = 4620‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﻋﺪدی ﮐﻪ ﻣﻌﺎدﻻتِ ‪ ٧٣‬را ﺣﻞ ﻣ ﮐﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪.514‬‬

‫ﻟﻢ ﺳﺎده اﺣﺘﯿﺎج دارﯾﻢ‪:‬‬ ‫ﻓﺮﻣﺎ ﻣ ﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﯾ‬ ‫ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻔﯿﺪ و ﻣﻬﻢ دﯾ ﺮ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪ ﮐﻮﭼ‬ ‫دراداﻣﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﯾ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪‬‬
‫‪.p| ‬‬ ‫از اﻋﺪاد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ }‪ {1, 2, ·p − 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت ‪‬‬ ‫ﻋﺪد اول و ‪ k‬ﯾ‬ ‫‪ n‬ﻟﻢ‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ p‬ﯾ‬
‫‪k‬‬

‫اﺛﺒﺎت‪ :‬ﻣ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ p ‬‬
‫‪p(p − 1)(p − 2) · (p − k + 2)(p − k + 1) = ‬‬ ‫‪ k(k − 1)(k − 2) · · · 3.2.1‬‬ ‫)‪(٧۵‬‬
‫‪k‬‬

‫ﺣﺎل ﺗﻮﺟﻪ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ p‬ﻃﺮف ﭼﭗ ﺗﺴﺎوی ﺑﺎﻻ را ﻣ ﺷﻤﺎرد‪ .‬ﭘﺲ ﻃﺮف راﺳﺖ را ﻧﯿﺰ ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺸﻤﺎرد‪ .‬اﻣﺎ ‪ p‬ﻧﻤ ﺗﻮاﻧﺪ =‪K :‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬را ﺑﺸﻤﺎرد‪.‬‬ ‫‪ k(k − 1)(k − 2) · 3.2.1‬را ﺑﺸﻤﺎرد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮﻗﻀﯿﻪ ‪ p ،5.1‬ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ ‪‬‬
‫‪k‬‬

‫‪٢۴‬‬
 ‫ﻋﺪد اول و ‪ a‬ﻫﺮﻋﺪدﺻﺤﯿﺤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت‬ ‫ﻓﺮﻣﺎ‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ p‬ﯾ‬ ‫‪ n‬ﻗﻀﯿﻪ ﮐﻮﭼ‬

‫‪ap = a mod p.‬‬ ‫)‪(٧۶‬‬

‫اﺛﺒﺎت‪ :‬ﺑﺮای اﺛﺒﺎت از اﺳﺘﻘﺮا اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ ‪ .1p = 1 mod p‬ﺣﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ .ap = a mod p‬دراﯾﻦ ﺻﻮرت‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫∑‬‫‪p‬‬
‫‪‬‬ ‫‪p‬‬ ‫‪ k‬‬
‫‪(a + 1)p‬‬ ‫=‬ ‫‪‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪k=0‬‬ ‫‪k‬‬
‫=‬ ‫‪1 + ap mod p‬‬ ‫)‪(٧٧‬‬

‫ﮐﻪ درآن از ﻟﻢ ‪ 5.2.1‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﯾﻢ‪ .‬اﯾﻨﮏ از ﻓﺮض اﺳﺘﻘﺮا اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﮐﻨﯿﻢ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ‬

‫‪(1 + a)p = 1 + a mod p.‬‬ ‫)‪(٧٨‬‬

‫‪ n‬ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ n‬ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺜﺒﺘ اﺳﺖ‪ ϕ(n) .‬را ﺗﻌﺪاد اﻋﺪادﺻﺤﯿﺢ ﮐﻮﭼ ﺘﺮاز ‪ n‬ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن اول ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ‪ ϕ(4) = 2‬و ‪.ϕ(7) = 6‬‬

‫ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪداول ‪ ، p‬دارﯾﻢ ‪ .ϕ(p) = p − 1‬ﺑﺮاﺣﺘ ﻣ ﺗﻮان ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ازای ﻫﺮ ﻋﺪد اول ‪ p‬و ﻫﺮﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺜﺒﺖِ ‪،α‬‬

‫)‪ϕ(pα ) = pα−1 (p − 1‬‬

‫‪ .‬در واﻗ ﺗﻌﺪاد اﻋﺪاد ﮐﻮﭼ ﺘﺮاز ‪ pα‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ .pα − 1‬از اﯾﻦ ﻟﯿﺴﺖ اﻋﺪادِ‬

‫})‪{p(pα−1 − 1), p(pα−1 − 2), p(pα−1 − 3), · · · p(2), p(1‬‬ ‫)‪(٧٩‬‬

‫را ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺴﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ اﻋﺪاد ﺗﻨﻬﺎ اﻋﺪادی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ‪ pα‬ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺸﺘﺮک دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﮐﻞ اﻋﺪای ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ pα‬اول ﻫﺴﺘﻨﺪ‬

‫و از آن ﮐﻮﭼ ﺘﺮﻧﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ )‪.pα − 1 − (pα−1 − 1) = pα−1 (p − 1‬‬

‫ﺣﺎل ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻫﺎی ﭼﯿﻨ ﻣ ﺗﻮان ﻗﻀﯿﻪ زﯾﺮرا ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد‪ .‬اﺛﺒﺎت اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ و ﻗﻀﯿﻪ ﺑﻌﺪی را ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺿﻤﯿﻤﻪ‬

‫ﮐﺘﺎب ِ ‪ N ielsen, Chuang‬ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢۵‬‬
 ‫‪ n‬ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ a‬و ‪ b‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ا ول ﺑﺎﺷﻨﺪ آﻧﮕﺎه )‪.ϕ(ab) = ϕ(a)ϕ(b‬‬

‫‪ n‬ﻗﻀﯿﻪ اوﯾﻠﺮ‪ : :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ a‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ n‬اول اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪aϕ(n) = 1 mod n.‬‬ ‫)‪(٨٠‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪:‬‬

‫= ‪n‬‬ ‫‪5 a=2‬‬ ‫‪−→ ϕ(5) = 4 −→ 24 mod 5 = 16 mod 5 = 1‬‬

‫= ‪n‬‬ ‫‪6 a=5‬‬ ‫‪−→ ϕ(6) = 2 −→ 52 mod 6 = 25 mod 6 = 1‬‬ ‫)‪(٨١‬‬

‫ﮐﺴﺮﻫﺎی ﻣﺴﻠﺴﻞ‬ ‫‪٣.۵‬‬

‫‪ n‬ﺗﻤﺎﻣ اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﺪﻻل ﻫﺎ‪ ،‬رواﺑﻂ و ﻗﻀﺎﯾﺎ و اﺛﺒﺎت آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ آﻗﺎی ﻣﺮﺗﻀ ﻣﺮادی داﻧﺸﺠﻮی اﯾﻦ درس در ﻧﯿﻤﺴﺎل اول ‪ ٩٧‬ﺗﺪوﯾﻦ‬

‫ﺷﺪه و ﺧﻮد اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ زﺣﻤﺖ ﺗﺎﯾﭗ آن را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫را ﺑﺼﻮرت ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬ ‫‪K‬‬

‫‪Q‬‬ ‫ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺴﺮ ﻣﺴﻠﺴﻞ‬ ‫‪K‬‬
‫‪Q‬‬ ‫را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫‪m‬‬
‫‪r‬‬ ‫ﻣﯿﺨﻮاﻫﯿﻢ روش ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن‬

‫‪K‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪(٨٢‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪a0 +‬‬ ‫‪a1 +‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪..‬‬
‫‪.+‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪an−1 + 1‬‬
‫‪an‬‬

‫ﮐﺴﺮ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻣﺘﻨﺎﻫ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫را ﻣﯿﺘﻮان ﺑﺼﻮرت ﯾ‬ ‫‪b1‬‬

‫‪b0‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯿ ﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎ ﻣﺜﻞ ‪< 1‬‬

‫‪b1‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪(٨٣‬‬
‫‪b0‬‬ ‫‪a0 +‬‬ ‫‪a1 +‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪..‬‬
‫‪.+‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪an−1 + 1‬‬
‫‪an‬‬

‫ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﮐﺴﺮﻫﺎی ﻣﺴﻠﺴﻞ آن )ﯾﻌﻨ ﻋﺪد ‪ ( n‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 2 logb20‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﺎر ﮐﺎﻓﯿﺴﺖ ﻋﺪد ‪ b0‬را ﺑﺮ ﻋﺪد ‪ b1‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﺧﺎرج‬

‫ﻗﺴﻤﺖ ‪ a0‬و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ‪ b2‬ﺑﺪﺳﺖ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﺪد ‪ b1‬را ﺑﺮ ﻋﺪد ‪ b2‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ ‪ a1‬ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ‪ b3‬ﺑﺪﺳﺖ ﺑﯿﺎﯾﺪ و ‪...‬‬

‫‪٢۶‬‬
‫‪b0 = b1 a0 + b2 ; b1 > b2‬‬

‫‪b1 = b2 a1 + b3 ; b2 > b3‬‬

‫‪b2 = b3 a2 + b4 ; b3 > b4‬‬

‫‪:‬‬

‫‪bn−1 = bn an−1 + 1; bn := an ≥ 2‬‬

‫را ﺑﻪ ﺷ ﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻮﺷﺖ ‪:‬‬ ‫‪b1‬‬

‫‪b0‬‬ ‫ﭘﺲ ﻣﯿﺘﻮان ﮐﺴﺮ ﻣﺴﻠﺴﻞ‬

‫‪b1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪b0‬‬ ‫=‬ ‫‪b0‬‬ ‫=‬ ‫‪b1 a0 +b2‬‬ ‫=‬ ‫‪b‬‬ ‫=‬ ‫‪a0 + b1‬‬
‫=‬ ‫‪a0 +‬‬ ‫‪1‬‬ ‫=‬ ‫‪a0 +‬‬ ‫‪1‬‬ ‫=‬ ‫‪a0 +‬‬ ‫‪1‬‬ ‫=‬ ‫‪a0 +‬‬ ‫‪1‬‬ ‫=‬
‫‪b1‬‬ ‫‪b1‬‬ ‫‪a0 + b2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪b2 a1 +b3‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪a1 + 1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪a1 + 3‬‬ ‫‪b2‬‬
‫‪a1 +‬‬
‫‪b3 a2 +b4‬‬
‫‪b2‬‬ ‫‪b2‬‬ ‫‪b2‬‬
‫‪b3‬‬ ‫‪b3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪a0 +‬‬ ‫‪1‬‬ ‫=‬ ‫‪a0 +‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪a1 +‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪a1 +‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪a2 + 4‬‬ ‫‪a2 +‬‬
‫‪b3‬‬
‫‪..‬‬
‫‪. + a1n‬‬

‫اﺑﺘﺪا ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ‪ n < 2 logb20‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔ ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪b0 = b1 a0 + b2 ≥ b1 + b2 > 2b2‬‬

‫‪b2 = b3 a2 + b4 ≥ b3 + b4 > 2b4‬‬

‫‪:‬‬

‫‪b2k−2 = b2k−1 a2k−2 + b2k ≥ b2k−1 + b2k > 2b2k‬‬

‫‪:‬‬

‫)‪b2⌊ n2 ⌋ = b2⌊ n2 ⌋+1 a2⌊ n2 ⌋ + 1 ≥ 1(n = even)or2(n = odd‬‬

‫‪⇒ b0 > 2b2 > 22 b4 > 23 b6 > · · · > 2k b2k > · · · > 2⌊ 2 ⌋ b2⌊ n2 ⌋ ≥ 2 2‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫> ‪⇒ logb20‬‬ ‫‪n‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪→ 2log2b0 > n‬‬

‫از روی ﮐﺴﺮ‬ ‫‪m‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪ 2 logQ‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﺘﻮاﻟ ﻣﯿﺘﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ روش ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﮐﺴﺮ‬
‫را ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ‪2‬‬
‫‪K‬‬
‫‪Q‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﮐﻪ دﯾﺪﯾﻢ ﮐﺴﺮ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻋﺪد‬

‫ﻣﯿﭙﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ اﮔﺮ‬ ‫‪K‬‬

‫‪Q‬‬ ‫ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻋﺪد‬

‫‪K‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪(٨۴‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪a0 +‬‬ ‫‪a1 +‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪..‬‬
‫‪.+‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪an−1 + 1‬‬
‫‪an‬‬

‫‪٢٧‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ از اﯾﻦ ﮐﺴﺮ ﻣﺴﻠﺴﻞ را ﺣﺬف ﻣﯿ ﻨﯿﻢ و ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺴﺮ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺟﺪﯾﺪ و ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن آن و ﺳﺎده ﮐﺮدن ﺻﻮرت و ﻣﺨﺮج )ﺗﺎ ﺣﺪ‬

‫اﺳﺖ )ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪ m‬و ‪ r‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ اول ﻫﺴﺘﻨﺪ(‪:‬‬ ‫‪m‬‬

‫‪r‬‬ ‫اﻣ ﺎن( ‪ ،‬ﻋﺪد ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﻫﻤﺎن‬

‫‪m‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪(٨۵‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪a0 +‬‬ ‫‪a1 +‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪..‬‬
‫‪.+ a‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪n−1‬‬

‫ﺑﺮای اﺛﺒﺎت اﯾﻦ ادﻋﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﻢ ‪:‬‬

‫‪K‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪1‬‬

‫|‬ ‫<| ‪−‬‬ ‫)‪(٨۶‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪2Q‬‬

‫اﺳﺘﻘﺮاء روی ﺗﻌﺪاد ﮐﺴﺮﻫﺎی ﻣﺴﻠﺴﻞ )ﯾﻌﻨ ﻋﺪد ‪ (n‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯿ ﻨﯿﻢ ‪.‬‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﮐﻤ‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ‪ Q = N 2‬ﺑﺎﺷﺪ ﻧﯿﺰ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ‪ . (K, Q) = 1‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ دو ﻋﺪد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ اول ﻧﯿﺎﺷﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ‬

‫ﻫﺪف ﻣﺎ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﺪد ‪ N‬اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ب م م ‪ K‬و ‪ Q‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﺪد ‪ N‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪.‬‬

‫‐ ﭘﺎﯾﻪ اﺳﺘﻘﺮاء ‪:‬‬

‫‪n=1:‬‬
‫‪K‬‬
‫‪Q‬‬ ‫=‬ ‫‪1‬‬
‫‪a0 + a1‬‬
‫=‬ ‫‪a1‬‬
‫)‪a0 a1 +1 ; (K, Q‬‬ ‫‪= 1 ⇒ a0 a1 + 1 ≥ Q‬‬
‫‪1‬‬

‫‪m‬‬
‫‪r‬‬ ‫=‬ ‫‪1‬‬
‫)‪a0 ; (m, r‬‬ ‫‪= 1 ⇒ a0 = r ≥ 2‬‬

‫‪⇒ |K‬‬
‫‪Q −‬‬ ‫| ‪r‬‬
‫‪m‬‬
‫‪= |a‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪−‬‬ ‫| ‪a0‬‬
‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬
‫)‪a0 (a0 a1 +1‬‬ ‫≤‬ ‫‪1‬‬
‫‪2Q‬‬
‫‪0+ a‬‬
‫‪1‬‬

‫اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮض ﮐﺮدﯾﻢ ‪ r ≥ 2‬اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ‪ a0 = r = 1‬ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‬

‫‪K‬‬
‫‪Q‬‬ ‫=‬ ‫‪1‬‬
‫‪1+ a1‬‬
‫=‬ ‫‪a1‬‬
‫‪a1 +1‬‬ ‫=‬ ‫‪Q−1‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪=1−‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪Q‬‬
‫‪1‬‬

‫‪ |K‬و‬
‫< |‪Q − q‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2Q‬‬ ‫وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ‬ ‫‪p‬‬
‫‪q‬‬ ‫ﻫﯿﭻ ﮐﺴﺮی ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪< 1‬‬ ‫‪K‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪= 1−‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪Q‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪ .‬ﺣﺎل ﺑﻪ ﺳﺎدﮔ ﻣﯿﺘﻮان ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﻦ‬
‫√‬
‫≤ ‪ q‬ﺑﺎﺷﺪ ‪:‬‬ ‫‪Q‬‬

‫√‬ ‫√‬
‫‪p‬‬
‫‪q‬‬ ‫≤ ‪< 1, q‬‬ ‫⇒‪Q‬‬ ‫‪q−p‬‬
‫‪q‬‬ ‫≥‬ ‫‪1‬‬
‫‪q‬‬ ‫≥‬ ‫‪√1‬‬
‫‪Q‬‬
‫≥ ‪⇒ − pq‬‬ ‫‪√1 −1‬‬
‫‪Q‬‬
‫⇒‬ ‫‪Q−q‬‬
‫‪K‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪≥ (K‬‬
‫= )‪Q )+( Q −1) = (1− Q )+( Q −1‬‬
‫‪√1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪√1‬‬ ‫‪Q−1‬‬
‫‪Q‬‬ ‫>‬ ‫‪1‬‬
‫‪2Q‬‬

‫‪ | K‬اﺳﺖ ‪ ،‬ﯾﻌﻨ در ﺣﺎﻟﺖ ‪ K ، r = 1‬ی ﺧﻮب ﻧﺪارﯾﻢ و در ﻧﺘﯿﺤﻪ ﺣﺎﻟﺖ ‪ r=١‬در ﭘﺎﯾﻪ اﺳﺘﻘﺮاء رخ ﻧﻤﯿﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫> |‪Q − q‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2Q‬‬ ‫ﭘﺲ ﭼﻮن‬

‫‐ ﻓﺮض اﺳﺘﻘﺮاء ‪:‬‬

‫‪٢٨‬‬
‫⇒‪n = k :‬‬ ‫‪K‬‬
‫‪Q‬‬ ‫=‬ ‫‪a0 +‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪;m‬‬
‫= ‪r‬‬ ‫‪a0 +‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪⇒⇒ | K‬‬
‫‪Q −‬‬ ‫| ‪r‬‬
‫‪m‬‬
‫<‬ ‫‪1‬‬
‫‪2Q‬‬
‫‪a1 +‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪a1 +‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬
‫‪.+‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪.+ a 1‬‬
‫‪ak−1 + 1‬‬ ‫‪k−1‬‬
‫‪ak‬‬

‫ﮐﻤﺘﺮ از‬ ‫‪K‬‬

‫‪Q‬‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ( ﺑﺎ ﮐﺴﺮ‬ ‫‪K‬‬
‫‪Q‬‬ ‫)ﮐﻪ از ﺣﺬف ﺟﻤﻠﻪ آﺧﺮ ﮐﺴﺮ‬ ‫‪m‬‬
‫‪r‬‬ ‫ﮐﻪ ﮐﺴﺮ ﻣﺴﻠﺴﻞ آن از ﻣﺮﺗﺒﻪ ‪ k‬اﺳﺖ ‪ ،‬ﺗﻔﺎﺿﻞ ﮐﺴﺮ‬ ‫‪K‬‬
‫‪Q‬‬ ‫ﯾﻌﻨ ﺑﺮای ﻫﺮ ﮐﺴﺮ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2Q‬‬

‫‐ ﺣ ﻢ اﺳﺘﻘﺮاء ‪:‬‬

‫⇒‪n=k+1‬‬ ‫‪K‬‬
‫‪Q‬‬ ‫=‬ ‫‪a0 +‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪;m‬‬
‫= ‪r‬‬ ‫‪a0 +‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪⇒? ⇒ | K‬‬
‫‪Q −‬‬ ‫| ‪r‬‬
‫‪m‬‬
‫<‬ ‫‪1‬‬
‫‪2Q‬‬
‫‪a1 +‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪a1 +‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬
‫‪.+‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪. + a1‬‬
‫‪ak +‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪ak+1‬‬

‫‪′‬‬
‫ﺑﺮای اﺛﺒﺎت ﺣ ﻢ اﺳﺘﻘﺮاء اﺑﺘﺪا ﻋﺪد ‪ Q‬را ﺑﺮ ﻋﺪد ‪ K‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ ‪ a0‬و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ‪ K‬ﺑﺪﺳﺖ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﺪد ‪ r‬را ﺑﺮ ﻋﺪد ‪m‬‬
‫‪′‬‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﺧﺎرج ﻗﺴﻤﺖ ‪ a0‬و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ‪ m‬ﺑﺪﺳﺖ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯿﺘﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪′‬‬
‫⇒ ‪Q = Ka0 + K‬‬ ‫‪K‬‬
‫‪Q‬‬ ‫=‬ ‫‪K‬‬
‫‪Ka0 +K ′‬‬
‫=‬ ‫‪Ka0 +K‬‬
‫‪1‬‬
‫‪′‬‬ ‫=‬ ‫‪1‬‬
‫‪′‬‬ ‫=‬ ‫‪a0 +‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪a0 + K‬‬ ‫‪a1 +‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪..‬‬
‫‪K‬‬ ‫‪K‬‬

‫‪.+‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ak +‬‬
‫‪ak+1‬‬
‫‪′‬‬
‫⇒ ‪r = ma0 + m‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪r‬‬ ‫=‬ ‫‪m‬‬
‫‪ma0 +m′‬‬
‫=‬ ‫‪ma0 +m‬‬
‫‪1‬‬
‫‪′‬‬ ‫=‬ ‫‪1‬‬
‫‪′‬‬ ‫=‬ ‫‪a0 +‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪a0 + m‬‬ ‫‪a1 +‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪..‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪m‬‬

‫‪. + a1‬‬
‫‪k‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رواﺑﻂ اﺧﯿﺮ دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪′‬‬ ‫‪′‬‬
‫‪K‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬ ‫;‬ ‫=‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪(٨٧‬‬
‫‪K‬‬ ‫‪a1 +‬‬ ‫‪a2 +‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪a1 +‬‬ ‫‪a2 +‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪..‬‬ ‫‪..‬‬
‫‪.+‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪. + a1‬‬
‫‪ak +‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪ak+1‬‬

‫‪′‬‬
‫ﮐﻪ ﮐﺴﺮ ﻣﺴﻠﺴﻞ آن از ﻣﺮﺗﺒﻪ ‪ k‬اﺳﺖ ﻣﯿﺘﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪:‬‬ ‫‪K‬‬
‫‪K‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮض اﺳﺘﻘﺮاء ﺑﺮای‬
‫‪′‬‬ ‫‪′‬‬ ‫‪′‬‬ ‫‪′‬‬
‫‪|K‬‬
‫‪K −‬‬
‫‪m‬‬
‫‪m‬‬ ‫<|‬ ‫‪1‬‬
‫‪2K‬‬ ‫< |‪⇒ |mK − m K‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪2‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺧﯿﺮ ﺣ ﻢ اﺳﺘﻘﺮاء را ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯿ ﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﮐﻤ‬

‫‪′‬‬ ‫‪′‬‬ ‫‪′‬‬ ‫‪′‬‬ ‫‪′‬‬ ‫‪′‬‬
‫‪−mK‬‬ ‫|‪|mK −m K‬‬ ‫‪(m‬‬
‫) ‪2‬‬
‫‪|K‬‬
‫‪Q −‬‬ ‫| ‪r‬‬
‫‪m‬‬
‫‪= | Ka K+K ′ −‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪ma0 +m′‬‬
‫‪| = | K(ma‬‬‫) ‪0 +k )−m(Ka0 +K‬‬
‫) ‪(Ka +K ′ )(ma +m′‬‬
‫‪| = | (Ka Km‬‬
‫) ‪+K ′ )(ma +m′‬‬
‫=|‬ ‫) ‪Q(ma0 +m′‬‬
‫<‬ ‫) ‪Q(ma0 +m′‬‬
‫<‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪1‬‬
‫‪2Q‬‬

‫‪ | K‬ﺻﺪق ﻣ ﮐﻨﺪ ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮ‬

‫‪Q −‬‬ ‫| ‪r‬‬
‫‪m‬‬
‫<‬ ‫‪1‬‬
‫‪2Q‬‬ ‫در راﺑﻄﻪ ی‬ ‫‪K‬‬
‫‪Q‬‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از روی ﮐﺴﺮ ﻣﺴﻠﺴﻞ‬ ‫‪m‬‬
‫‪r‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺘﻘﺮاء ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ‬

‫از ‪ 2log2Q‬ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﺘﻮاﻟ ﻋﺪد ‪ Q‬ﻣﯿﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺮای ‪ K‬ﻫﺎی ﺧﻮب ﻋﺪد ‪ r‬را ﺑﺪﺳﺖ ﺑﯿﺎورﯾﻢ‪.‬‬

‫‪٢٩‬‬
 ‫ﻗﺪرداﻧ‬ ‫‪۶‬‬

‫در آﺑﺎن ﻣﺎه ‪ ١۴٠١‬ﺑﻪ دﻗﺖ ﺧﻮاﻧﺪه و اﺷ ﺎﻻت ﻣﺘﻌﺪد آن را ﺑﻪ ﻣﻦ ﯾﺎدآوری ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ درﺳﻨﺎﻣﻪ را آﻗﺎی ﺣﺴﯿﻦ ﻣﺤﻤﺪی داﻧﺸﺠﻮی داﻧﺸ ﺪه ﻓﯿﺰﯾ‬

‫ﺑﺮای اﯾﻦ ﻟﻄﻒ ﺑﺰرگ از اﯾﺸﺎن ﺗﺸ ﺮ ﻣ ﮐﻨﻢ‪.‬‬

‫‪٣٠‬‬