‫نم‬

‫آیا میدانستید با عضویت رد سایت زجوه بان میتوانید هب صورت رای گان زجوات و وهن‬

‫ن‬
‫سواالت دا ش گاهی را دانلود کنید ؟؟‬

‫فقط کافیه روی لینک زری رضهب زبنید‬

‫👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇‬

‫ورود هب سایت زجوه بان‬

‫‪Jozveban.ir‬‬
‫‪telegram.me/jozveban‬‬
‫‪sapp.ir/sopnuu‬‬
 ‫ﺑﺴﻤﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬

‫داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻢ و ﺻﻨﻌﺖ اﻳﺮان‬

‫داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‬

‫ﺟﺰوه درس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫ﻣﺪرس‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻬﻲ ازﮔﻤﻲ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫)‪(System Programming Basics‬‬

‫‪ 1-1‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭼﻴﺴﺖ؟‬

‫از دﻳﺪ اﻓﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎﺳﺨﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ دﻳﺪ ﻳﻚ "ﺳﻴﺴﺘﻢ" ﻧﮕﺎه‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ را ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﺎص ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي‬
‫ﺧﺎص‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺮﭼﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ دوم ﺗﺎ ﺣﺪي درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪﻃﻮر دﻗﻴﻖﺗﺮ از دﻳﺪ ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ داراي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻌﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻧﻮع ﺧﺎﺻﻲ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﻃﻼع از ﺟﺰﺋﻴﺎت ﻓﻨﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ و دﺳﺘﺮﺳﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﺨﺖاﻓﺰاري ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت دﻟﺨﻮاه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ‪ 1‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﻛﺎرﺑﺮدي‪ 2‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ :‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﻛﺎرﺑﺮدي ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و اراﺋﻪي اﻃﻼﻋﺎت در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي‬
‫ﺑﻮده و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻧﮕﻬﺪاري اﻃﻼﻋﺎت در ﻗﺎﻟﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي دادهاي )ﻧﻈﻴﺮ آراﻳﻪ‪ ،‬رﻛﻮرد و ﻏﻴﺮه( و ﭘﺮدازش آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﮕﻮرﻳﺘﻢﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﻛﺎرﺑﺮدي‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ 3‬ﺑﻮده و ﺑﺮاي اﻏﻠﺐ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬روﺷﻲ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﻃﺮﻳﻘﻲ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﻳﺎ ﭼﺎپ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ 4‬اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل ﻫﺮﻧﻮع ﺳﺨﺖاﻓﺰاري ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت را ﺑﻪ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ ﻳﺎ از آن درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﺮدازش اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬از اﻳﻦرو‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬ﻫﺮ دو ﻧﻮع ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﻻزم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 2-1‬ﻣﺪل ﺳﻪ ﻻﻳﻪاي‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺪف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮعِ ﺳﻴﺴﺘﻢِ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ﻛﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‬
‫ﺷﺨﺼﻲ)‪ 5(PC‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ داراي ﻣﻌﻤﺎري ﺧﺎص ﺑﻮده و اﺟﺰاء ﺳﺨﺖاﻓﺰاري آن ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻌﻤﺎريﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﻋﻲ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻮع ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ﺑﻮده و ﻫﺪف آن دﺳﺘﺮﺳﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ‪ PC‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻣﺤﻴﻂ ‪ ،PC‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰار از ﻃﺮﻳﻖ ‪ ROM-BIOS‬ﻳﺎ ‪ DOS‬ﻧﻴﺰ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ ،ROM-BIOS .‬ﻣﺨﻔﻒ ‪Read Only‬‬
‫‪ Memory-Basic Input/output System‬اﺳﺖ و ‪ DOS‬ﻫﻢ ﻣﺨﻔﻒ ‪ Disk Operating System‬اﺳﺖ‪ BIOS .‬و ‪ DOS‬واﺳﻄﻬﺎي ﻧﺮماﻓﺰاري‪6‬‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﺧﺎص ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﺨﺖاﻓﺰار اﻳﺠﺎد ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در ﺷﻜﻞ )‪ (1-1‬ﻣﺪﻟﻲ ﺳﻪﻻﻳﻪاي از ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺎ ‪ BIOS‬و ‪ DOS‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :1-1‬ﻣﺪل ﺳﻪﻻﻳﻪاي‬
‫‪Program‬‬

‫‪DOS‬‬

‫‪BIOS‬‬

‫‪Hardware‬‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺰﻳﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ DOS‬ﻳﺎ ‪ BIOS‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻧﻴﺴﺖ و در ﻋﻮض ﻳﻚ روال‪ BIOS 7‬ﻳﺎ‬
‫‪ DOS‬را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻛﺎر ﻣﻮردﻧﻈﺮ را ﺑﺮاﻳﺶ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬رواﻟﻬﺎي ‪ BIOS‬ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻳﻚ ﻛﺎر‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت وﺿﻌﻴﺖ‪ 8‬را ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ از‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪي ﻋﻤﻞ آﮔﺎه ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ واﺳﻄﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ و زﻣﺎن ﻛﻤﺘﺮي ﺻﺮف ﺷﻮد‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪system softwares ١‬‬
‫‪application programming ٢‬‬
‫‪system independent ٣‬‬
‫‪system dependent ٤‬‬
‫‪Personal Computer ٥‬‬
‫‪software interfaces ٦‬‬
‫‪routine ٧‬‬
‫‪status information ٨‬‬
 ‫‪2-1‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫ﻣﺰﻳﺖ دﻳﮕﺮ اﺳﺘﻔﺎده از واﺳﻄﻬﺎي ﻓﻮق‪ ،‬ﻋﺪم واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺳﺨﺖاﻓﺰار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎرﺗﻬﺎي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‪ 1‬ﺗﻚ رﻧﮓ‪ 2‬و رﻧﮕﻲ )ﻧﻈﻴﺮ ‪ SuperVGA ،VGA ،EGA‬و ﻏﻴﺮه( ﺑﺎ ﻫﻢ داراي ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎي اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺧﻮدش‬
‫اﻃﻼﻋﺎت را ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﻛﺎرت وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ رواﻟﻬﺎي ﻣﺠﺰاﻳﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻧﻮاع ﻛﺎرت وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ از رواﻟﻬﺎي ‪ BIOS‬اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻧﻮع ﻛﺎرت وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺎرﺗﻬﺎي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ‪ BIOS‬ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ROM-BIOS 3-1‬‬
‫در ﺷﻜﻞ )‪ (1-1‬ﻳﻚ ﻣﺪل ﺳﻪﻻﻳﻪاي را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ واﺳﻂ ‪ BIOS‬از ‪ DOS‬ﺑﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪ BIOS .‬ﺗﻮاﺑﻌﻲ را ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ و‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻟﻮازم‪ 3‬زﻳﺮ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫ﻛﺎرت وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‪،‬‬ ‫‪.1‬‬

‫ﺣﺎﻓﻈﻪ )‪،(RAM‬‬ ‫‪.2‬‬

‫دﻳﺴﻜﺖ‪،‬‬ ‫‪.3‬‬

‫دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‪،4‬‬ ‫‪.4‬‬

‫درﮔﺎﻫﻬﺎي ﺳﺮﻳﺎل‪ Com1) 5‬و ‪،(Com2‬‬ ‫‪.5‬‬

‫درﮔﺎﻫﻬﺎي ﻣﻮازي‪ LPT1) 6‬و ‪،(LPT2‬‬ ‫‪.6‬‬

‫ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ‪،‬‬ ‫‪.7‬‬

‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻲدرﻧﮓ ﻋﻤﻞﻛﻨﻨﺪهﺑﺎ ﺑﺎﺗﺮي‪.7‬‬ ‫‪.8‬‬

‫ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از ‪ BIOS‬ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻪ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ BIOS‬در ﻳﻚ ﺗﺮاﺷﻪي ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ 8‬از ﻧﻮع ‪ ROM‬در ﺑﺮد اﺻﻠﻲ‪ 9‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ PC‬وﺟﻮد دارد ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از روﺷﻦ ﺷﺪن ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد در ‪ ،BIOS‬وﻇﺎﻳﻘﻲ ﻧﻈﻴﺮ آزﻣﻮن ﺣﺎﻓﻈﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻟﻮازم ﺟﺎﻧﺒﻲ را ﭘﺲ از روﺷﻦ ﺷﺪن ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺑﺮﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻫﺮ ﻧﻮع ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮد اﺻﻠﻲ ‪ PC‬و ﻣﺪل‬
‫‪ ،CPU‬ﻧﮕﺎرﺷﻬﺎي‪ 10‬ﺟﺪﻳﺪﺗﺮي از ‪ BIOS‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﻳﻦ اﻧﻮاع ‪ BIOS‬ﻣﻲﺗﻮان از ‪ Award‬و ‪ AMI‬ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪DOS 4-1‬‬
‫‪ DOS‬ﻛﻪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ وﻇﻴﻔﻪي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ را ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد‪ ،‬ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ‪ BIOS‬از روي دﻳﺴﻚ در ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻗﺮار داده ﺷﺪه و اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮاﺑﻌﻲ ﻛﻪ در ‪ DOS‬ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻌﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﻛﺎر ﺑﺎ دﻳﺴﻚ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و اﻳﻦ اﻣﺮ دﻟﻴﻞ ﻧﺎمﮔﺬاري ‪ DOS‬اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻛﺎر ﺑﺎ دﻳﺴﻚ را دارد‪.‬‬

‫در ﻛﻨﺎر ‪ DOS ،BIOS‬ﻧﻴﺰ ﺗﻮاﺑﻌﻲ را ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎﻳﻲ ك ‪ DOS‬ﺑﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻟﻮازم ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ 11‬ﻧﮕﺎه‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺜﻞ ‪ BIOS‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻟﻮازم ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻟﺬا ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬ﺳﺨﺖاﻓﺰار را ﺑﻪﻃﺮﻳﻘﻲ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ BIOS ،‬ﺑﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي دﻳﺴﻚ‪12‬‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﮔﺮوﻫﻲ از ﺷﻴﺎرﻫﺎ‪ 13‬و ﺑﺨﺸﻬﺎ‪ 14‬ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ‪ DOS‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﮔﺮوهﻫﺎﻳﻲ از ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ و ﻓﻬﺮﺳﺖﻫﺎ‪ 15‬ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪video cards ١‬‬
‫‪monochrome ٢‬‬
‫‪devices ٣‬‬
‫‪harddisk ٤‬‬
‫‪serial ports ٥‬‬
‫‪parallel ports ٦‬‬
‫‪battery-operated real-time clock ٧‬‬
‫‪memory chip ٨‬‬
‫‪mother board ٩‬‬
‫‪version ١٠‬‬
‫‪logical devices ١١‬‬
‫‪disk drives ١٢‬‬
‫‪tracks ١٣‬‬
‫‪sectors ١٤‬‬
‫‪directory ١٥‬‬
 ‫‪3-1‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ‪ 1000‬ﻛﺎراﻛﺘﺮ اول ﻳﻚ ﻓﺎﻳﻞ را ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ‪ BIOS‬اﮔﺮ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻜﺎن ﻓﺎﻳﻞ ﺑﺮ روي دراﻳﻮ )ﺷﻤﺎره ﺷﻴﺎر و‬
‫ﺑﺨﺶ( را ﺑﻪ ‪ BIOS‬ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ ،DOS‬ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ‪ DOS‬ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﻓﺎﻳﻞ ﺑﺎ ﻧﺎم دادهﺷﺪه را در ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ‪ A:‬ﻳﺎ ‪ C:‬ﺑﺎز ﻧﻤﻮده و ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺮﭼﻪ اﻏﻠﺐ اوﻗﺎت ‪ DOS‬از ﻃﺮﻳﻖ ‪ BIOS‬ﺑﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰار دﺳﺘﺮﺳﻲ دارد‪ ،‬وﻟﻲ ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻫﻢ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 5-1‬اﻧﺘﺨﺎب روش دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰار‬

‫از ﻛﺪام ﺗﻮاﺑﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ؟ در اداﻣﻪي درس در ﻣﻮرد اﻳﻨﻜﻪ ‪ DOS‬و ‪ BIOS‬ﭼﻪ ﺗﻮاﺑﻌﻲ دارﻧﺪ ﺻﺤﺒﺖ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‬
‫ﻛﻪ ﻛﺪام روش دﺳﺘﺮﺳﻲ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ DOS :‬ﻳﺎ ‪ BIOS‬ﻳﺎ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰار؟ ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬زﻳﺮا ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﻣﺎ را ﻫﻴﭽﻜﺪام از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬ﻳﺎ ‪ BIOS‬اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﺑﻪ ﻛﺎرت وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺧﻂ ﻳﺎ داﻳﺮه رﺳﻢ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺗﺎﺑﻌﻲ در‬
‫‪ DOS‬ﻳﺎ ‪ BIOS‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﻴﺪا ﻧﺨﻮاﻫﻴﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮرﻳﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ روال ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰار و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي آن ﺑﺮاي رﺳﻢ ﺧﻂ ﻳﺎ داﻳﺮه‬
‫ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪ ،‬ﻳﺎ آﻧﻜﻪ از ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪاي ﻧﺮماﻓﺰاري‪ 1‬ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي دﻳﮕﺮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ‪ DOS‬ﻳﺎ ‪ BIOS‬؟ اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻪ ﻧﻮع ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﻓﺎﻳﻞ ﻛﺎر ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﺪ ﻳﻚ دﻳﺴﻜﺖ را ﻗﺎﻟﺐﺑﻨﺪي‪ 2‬ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ BIOS‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻫﻢ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬و ﻫﻢ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ ،BIOS‬در ﺑﺮﺧﻲ اوﻗﺎت ﻛﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا‬
‫ﻣﺪل ﺳﻪﻻﻳﻪاي ﺷﻜﻞ )‪ (1-1‬و ﻧﻴﺰ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻮدن ﺗﻮاﺑﻊ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺪم ﺑﻬﻴﻨﻪﺑﻮدن ﺗﻮاﺑﻊ اﻳﻦ واﺳﻄﻬﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻫﻢ ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻫﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬

‫‪ 6-1‬ﺳﺨﺖاﻓﺰار ‪PC‬‬
‫ﺑﻠﻮك دﻳﺎﮔﺮام اﺟﺰاء ﺳﺨﺖاﻓﺰار ‪ PC‬در ﺷﻜﻞ )‪ (2-1‬ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ :2-1‬ﺑﻠﻮك دﻳﺎﮔﺮام ﺳﺨﺖاﻓﺰار ‪PC‬‬

‫‪Expansion Slots‬‬

‫‪Bus‬‬

‫‪Support Chips‬‬ ‫‪CPU‬‬

‫‪Memory Modules‬‬

‫اﺟﺰاء ﺳﺨﺖاﻓﺰار ‪ PC‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﭘﺮدازﻧﺪه‪ CPU :‬در ‪ ،PC‬ﻳﻜﻲ از رﻳﺰﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ﺳﺮي ‪ 80X86‬ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺮﻛﺖ ‪ Intel‬اﺳﺖ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ‪ PC‬ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺮﻛﺖ ‪ IBM‬ﺑﺎ ﻧﺎم ‪System/23‬‬ ‫•‬
‫‪ DataMaster‬داراي رﻳﺰﭘﺮدازﻧﺪهي ‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ ‪ 8085‬ﺑﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ رﻳﺰﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ‪ 80486 ،80386 ،80286 ،8088 ،8086‬و ‪ Pentium‬از ﻃﺮف‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ‪ Intel‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪﻧﺪ و اﻳﻦ ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎ در ﻣﺪﻟﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ﺷﺨﺼﻲ ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺮﻛﺖ ‪ IBM‬ﻳﺎ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪software library function ١‬‬
‫‪format ٢‬‬
 ‫‪4-1‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫ﮔﺬرﮔﺎه‪ :1‬ﻳﻜﻲ از ﺑﺨﺸﻬﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ PC‬اﺳﺖ ﻛﻪ وﻇﻴﻔﻪي اﺗﺼﺎل اﺟﺰاء ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻧﺮا دارد‪ .‬ﮔﺬرﮔﺎه در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﻚ ﻛﺎﺑﻞ ﺑﺎ ‪ 62‬ﺧﻂ اﺗﺼﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮدازﻧﺪه‬ ‫•‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺬرﮔﺎه اﻃﻼﻋﺎت را از ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺧﻮاﻧﺪه و ﭘﺮدازش ﻣﻲﻛﻨﺪ و دوﺑﺎره در آن ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺮاﺷﻪﻫﺎي ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ‪ :2‬ﭘﺮدازﻧﺪه ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﻫﻤﻪي اﻋﻤﺎل ﻣﻮردﻧﻴﺎز در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي را ﻧﺪارد‪ .‬از اﻳﻦرو ﺗﺮاﺷﻪﻫﺎي ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫•‬
‫اﻋﻤﺎﻟﻲ را ﻛﻪ ﭘﺮدازﻧﺪه ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻋﻬﺪه ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺮاﺷﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ‪ 3‬ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺨﺸﻲ از ﺳﺨﺖاﻓﺰار را ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و‬
‫ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﭘﺮدازﻧﺪه را ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﻬﻤﺘﺮ آزاد ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﺗﺮاﺷﻪﻫﺎ ﻛﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ IBM PC‬وﺟﻮد داﺷﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ‬
‫از‪:‬‬

‫‪ DMA :DMA Controller (8237) -‬ﻣﺨﻔﻒ ‪ Direct Memory Access‬اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺑﻪ ﻟﻮازﻣﻲ ﻧﻈﻴﺮ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ‬
‫ﻛﻪ دادهﻫﺎ را ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮ روي ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺿﻤﻦ آﻧﻜﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل ﺳﺮﻳﻊ دادهﻫﺎ ﺑﻴﻦ ﻟﻮازم و ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ آزاد ﻣﺎﻧﺪن‬
‫ﭘﺮدازﻧﺪه ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺎرﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ :Interrupt Controller (8259) -‬وﻗﻔﻪ‪ 4‬راﻫﻲ ﺑﺮاي آﮔﺎه ﻛﺮدن ﭘﺮدازﻧﺪه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻣﺎدﮔﻲ ﻟﻮازم )ﻧﻈﻴﺮ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﺻﺤﻔﻪ ﻛﻠﻴﺪ و ﻏﻴﺮه( ﺑﺮاي‬
‫ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از وﻗﻔﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﺮدازﻧﺪه ﻣﻨﺘﻈﺮ آﻣﺎدهﺷﺪن ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮاي ﺗﺒﺎدل داده ﺑﺎﺷﺪ)ﺑﺎ روش ﺳﺮﻛﺸﻲ‪ ،(5‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺮ ﮔﺎه‬
‫وﺳﻴﻠﻪ آﻣﺎده ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﺑﻪ ﭘﺮدازﻧﺪه ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻗﻒ در ﻋﻤﻠﻴﺎت آن ﺷﺪه و درﺧﻮاﺳﺖ ﺳﺮوﻳﺴﻲ از ﭘﺮدازﻧﺪه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺎ زدن ﻳﻚ‬
‫ﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ ﻳﻚ ﺳﻴﮕﻨﺎل وﻗﻔﻪ ﺑﻪ ﭘﺮدازﻧﺪه ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ و زده ﺷﺪن ﻛﻠﻴﺪ را ﺑﻪ آن اﻃﻼع ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬وﻗﻮع وﻗﻔﻪ از ﻃﺮف ﻟﻮازم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﻳﺪ داراي ﻧﻈﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺗﺪاﺧﻠﻲ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻳﺪ و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﻟﻮﻳﺖ ﻟﻮازم ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺳﺮوﻳﺲ داده ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺮاﺷﻪي ‪ 8259‬وﻇﻴﻔﻪي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪﻫﺎي ﺳﺨﺖاﻓﺰاري را در ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪PC‬‬
‫ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد‪.‬‬

‫‪ :Programmable Peripheral Interface (8255) -‬اﻳﻦ ﺗﺮاﺷﻪ ﭘﺮدازﻧﺪه را ﺑﻪ ﻟﻮازم ﺟﺎﻧﺒﻲ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ ﻳﺎ ﻣﻮﻟﺪ ﺻﻮت‪ 6‬ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ و‬
‫ﻧﻘﺶ ﻳﻚ ﻣﻴﺎﻧﺠﻲ را ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ :The Clock (8248) -‬اﮔﺮ ﭘﺮدازﻧﺪه را ﻣﻐﺰ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ ﻗﻠﺐ آن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻠﺐ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺑﺎر در ﺛﺎﻧﺒﻪ ﺿﺮﺑﺎن دارد‬
‫)ﻣﺜﻼً ‪ (233 MHZ‬و وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﻫﻤﺰﻣﺎنﺳﺎزي ﭘﺮدازﻧﺪه و ﻟﻮازم دﻳﮕﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ :The Timer (8253) -‬اﻳﻦ ﺗﺮاﺷﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﺷﮕﺮ و ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪهي زﻣﺎن در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺮاﺷﻪ داراي ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﮕﻨﺎﻟﻬﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﻨﻈﻤﻲ را ﺻﺎدر ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺗﻨﺎوب آن ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻨﻜﻪ ﺳﻴﮕﻨﺎل ﺗﺎﻳﻤﺮ در ﭼﻪ ﻓﻮاﺻﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﺻﺎدر ﺷﻮد‪-.‬‬

‫ﺣﻔﺮهﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮش‪ :7‬ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﺮاﺷﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ PC‬در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺮار داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دو ﻣﻮرد ﻣﻬﻢ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫•‬

‫‪ :CRT Controller (6845) -‬اﻳﻦ ﺗﺮاﺷﻪ وﻇﻴﻔﻪي ﻛﻨﺘﺮل ﻟﻮﻟﻪي اﺷﻌﻪي ﻛﺎﺗﺪي‪ 8‬را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد و در ﻛﺎرت وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﻗﺮار دارد‪ .‬وﻇﻴﻔﻪي اﻳﻦ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ‪،‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﻛﺪﺑﻨﺪي ﻧﺤﻮهي ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻃﻼﻋﺎت در ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﻳﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ :Disk Controller (765) -‬اﻳﻦ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ ﻫﻢ در ﻗﺴﻤﺖ ﺣﻔﺮهﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮش ﻧﺼﺐ ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺸﺎندﻫﻲ ﺷﺪه و ﮔﺮداﻧﻨﺪهي دﻳﺴﻚ را‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﺮﻛﺖ دادن ﻫﺪ دﻳﺴﻚ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت در ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻳﺴﻚ‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪي اﻳﻦ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ :‬در ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ‪ PC‬دو ﻧﻮع ﺣﺎﻓﻈﻪ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺣﺎﻓﻈﻪﻫﺎي ﻓﻘﻂ ﺧﻮاﻧﺪﻧﻲ ﻳﺎ ‪ ،9ROM‬ﻛﻪ دادهﻫﺎ و ﻛﺪﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ در آن ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷﻮد و‬ ‫•‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪي ﻣﺸﺨﺺ آن‪ ROM-BIOS ،‬اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮع دوم ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺧﻮاﻧﺪﻧﻲ‪-‬ﻧﻮﺷﺘﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ اﺳﺖ و ﺑﻪ آن ‪10RAM‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪاري دادهﻫﺎ و ﭘﺮدازش آﻧﻬﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﭘﺮدازﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻧﻮع ‪ PC‬داراي ‪ 16KB‬ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﻮد و در ‪PC‬ﻫﺎي اﻣﺮوزي‬
‫اﻣﻜﺎن ﻗﺮار دادن ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ‪ MB‬ﺣﺎﻓﻈﻪ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺗﺮاﺷﻪﻫﺎي ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﺟﻮﻟﻬﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﻣﺸﺨﺺ در ﺑﺮد اﺻﻠﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺼﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬
‫و ﻗﺎﺑﻞ ﻛﻢ و زﻳﺎد ﺷﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻤﻪﻳﺎ ﺑﺨﺸﻬﺎﻳﻲ از ﺣﺎﻓﻈﻪ را دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ‪ DOS‬ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ 640KB‬ﺣﺎﻓﻈﻪ را ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬
‫دﻫﺪ و اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﺑﻘﻲ ﺑﻼاﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در ‪ ،PC‬ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ و ﺗﺨﺼﻴﺺ آن ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻈﻪﺑﻪ ﻗﻄﻌﻪﻫﺎي‪ 64KB 11‬ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﻞ ﺣﺎﻓﻈﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ PC‬داراي ﻧﻤﺎي زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪Bus ١‬‬
‫‪support chips ٢‬‬
‫‪controler ٣‬‬
‫‪interrupt ٤‬‬
‫‪polling ٥‬‬
‫‪speaker ٦‬‬
‫‪expansion slots ٧‬‬
‫‪Cathode Ray Tube (CRT) ٨‬‬
‫‪Read Only Memory ٩‬‬
‫‪Random Access Memory ١٠‬‬
‫‪segment ١١‬‬
 ‫‪5-1‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ :1-3‬ﻧﻤﺎﻳﻲ از ﻗﺴﻤﺖﺑﻨﺪي ﺣﺎﻓﻈﻪي ‪PC‬‬

‫‪Block‬‬ ‫‪Address‬‬ ‫‪Contents‬‬

‫‪15‬‬ ‫‪F000:0000 - F000:FFFF‬‬ ‫‪ROM-BIOS‬‬

‫‪14‬‬ ‫‪E000:0000 - E000:FFFF‬‬ ‫‪Free for ROM Cartridge‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪D000:0000 - D000:FFFF‬‬ ‫‪Free for ROM Cartridge‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪C000:0000 - C000:FFFF‬‬ ‫‪Additional ROM-BIOS‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪B000:0000 - B000:FFFF‬‬ ‫‪Video RAM‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪A000:0000 - A000:FFFF‬‬ ‫)‪Additional Video RAM (EGA/ VGA‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9000:0000 - 9000:FFFF‬‬ ‫‪RAM from‬‬ ‫‪576K to 640K‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪8000:0000 - 8000:FFFF‬‬ ‫‪RAM from‬‬ ‫‪512K to 576K‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪7000:0000 - 7000:FFFF‬‬ ‫‪RAM from‬‬ ‫‪448K to 512K‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6000:0000 - 6000:FFFF‬‬ ‫‪RAM from‬‬ ‫‪384K to 448K‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5000:0000 - 5000:FFFF‬‬ ‫‪RAM from‬‬ ‫‪320K to 384K‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4000:0000 - 4000:FFFF‬‬ ‫‪RAM from‬‬ ‫‪256K to 320K‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3000:0000 - 3000:FFFF‬‬ ‫‪RAM from‬‬ ‫‪192K to 256K‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2000:0000 - 2000:FFFF‬‬ ‫‪RAM from‬‬ ‫‪128K to 192K‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1000:0000 - 1000:FFFF‬‬ ‫‪RAM from‬‬ ‫‪64K to 128K‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0000:0000 - 0000:FFFF‬‬ ‫‪RAM from‬‬ ‫‪0K to‬‬ ‫‪64K‬‬

‫ﭘﺮدازﻧﺪه‪1‬‬ ‫‪ 7-1‬ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي‬
‫ﻧﻜﺘﻪي ﻣﻬﻢ در ﻣﻮرد اﻧﻮاع ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺪل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي آن اﺳﺖ و در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي دارﻧﺪ‪ .‬ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﺣﺎﻓﻈﻪاي در‬
‫درون ﭘﺮدازﻧﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ از ‪ RAM‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي وﻳﮋهاي ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﺣﺴﺎﺑﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي‬
‫ﭘﺮدازﻧﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ DOS ،‬و ‪ ،BIOS‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ را از ﻃﺮﻳﻖ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻮاﺑﻊ واﺳﻄﻬﺎي ‪ DOS‬ﻳﺎ ‪ BIOS‬ارﺳﺎل ﻧﻤﻮده و ﻧﺘﺎﻳﺞ و اﻃﻼﻋﺎت وﺿﻌﻴﺖ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻲ از اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫از دﻳﺪﮔﺎه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﺪﻟﻬﺎي ﺟﺪﻳﺪﺗﺮ ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ‪ ،80X86‬اﻳﻦ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ از ‪ 8086‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺪان دﻟﻴﻞ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ‪ BIOS‬و ‪ DOS‬واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮدازﻧﺪه اﻳﺠﺎد ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﻪدﻻﻳﻞ ﺳﺎزﮔﺎري‪ ،‬ﺑﻌﺪاً ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺳﺎﺳﻲ از دﻳﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ در آﻧﻬﺎ داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي اﻳﻦ‬
‫ﭘﺮدازﻧﺪه‪ 16 ،‬ﺑﻴﺘﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ ،DOS‬ﺗﺤﺖ ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ‪ 32‬ﺑﻴﺘﻲ ‪ 80386‬ﻳﺎ ‪ 80486‬ﻫﻢ ﻓﻘﻂ ﻧﺼﻒ ﺛﺒﺎت‪ ،‬ﻳﺎ ‪-16‬ﺑﻴﺖ آن ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺎل ﺑﻪ اﻧﻮاع ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ 8088‬ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪1. Common Registers:‬‬
‫‪- AX (AH, AL) : Accumulator‬‬
‫‪- BX (BH, BL) : Base‬‬
‫‪- CX (CH, CL) : Count‬‬
‫‪- DX (DH, DL) : Data‬‬
‫‪- DI : Destination Index‬‬
‫‪- SI : Source Index‬‬
‫‪- SP :Stack Pointer‬‬
‫‪- BP : Base Pointer‬‬
‫‪2. Segment Registers:‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪processor registers ١‬‬
 ‫‪6-1‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫‪- DS : Data Segment‬‬

‫‪- CS : Code Segment‬‬
‫‪- ES : Extra Segment‬‬
‫‪- SS :Stack Segment‬‬
‫‪3. Program Counter:‬‬
‫‪- IP :Instruction Pointer‬‬
‫‪4. Flag Register‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ODITSZ A P C‬‬

‫ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﻣﺸﺘﺮك‪ :‬ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﺮاي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬و ‪ BIOS‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي اﻋﻤﺎل رﻳﺎﺿﻲ )ﻣﺜﻞ ﺟﻤﻊ‪،‬‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻖ و ﻏﻴﺮه( دﺳﺘﻜﺎري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﺛﺒﺎت ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ ‪ CX ،BX ،AX‬و ‪ DX‬داراي وﻳﮋﮔﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺴﻤﺖﺷﺪن ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ ‪ High‬و ‪ Low‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ‪ AL ،AX ،‬و ‪ ،AH‬ﻫﺮ ﺳﻪ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ AX‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ AL‬و ‪ AH‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪AX = AH * 256 + AL :‬‬

‫‪bit 15‬‬ ‫‪bit 8 bit 7‬‬ ‫‪bit 0‬‬

‫‪AH‬‬ ‫‪AL‬‬

‫‪bit 15‬‬ ‫‪bit 0‬‬

‫‪AX‬‬
‫ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ ﻣﺜﻞ ‪ CL‬ﻳﺎ ‪ CH‬ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ دادهﻫﺎي ‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ در ﺣﺎﻓﻈﻪ و ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ‪ CX‬ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ دادهﻫﺎي ‪16‬‬
‫ﺑﻴﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺛﺒﺎت ﭘﺮﭼﻢ‪ :1‬اﻳﻦ ﺛﺒﺎت ﺑﺮاي ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ﻣﺎﺑﻴﻦ دﺳﺘﻮرات ﭘﻲدرﭘﻲ اﺳﻤﺒﻠﻲ ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود و ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر وﺿﻌﻴﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت رﻳﺎﺿﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻲ را‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ Carry Flag‬ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ در ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻤﻊ دو ﺛﺒﺎت ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻴﺶ از ‪ 65535‬ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ‬
‫ﻧﻪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺛﺒﺎت ﻫﻢ ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻓﻘﻂ ‪ 9‬ﺑﻴﺖ آن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫)‪- Bit 0: CF (Carry Flag‬‬
‫)‪- Bit 2: PF (Parity Flag‬‬
‫)‪- Bit 4: AF (Auxiliary Flag‬‬
‫)‪- Bit 6: ZF (Zero Flag‬‬
‫)‪- Bit 7: SF (Sign Flag‬‬
‫)‪- Bit 8: TF (Trap Flag‬‬
‫)‪- Bit 9: IF (Interrupt Flag‬‬
‫)‪- Bit 10: DF (Direction Flag‬‬
‫)‪- Bit 11: OF (Overflow Flag‬‬
‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻ ﻓﻘﻂ دو ﭘﺮﭼﻢ ‪ ZF‬و ‪ CF‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا اﻏﻠﺐ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬و ‪ BIOS‬از آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن رﺧﺪاد ﺧﻄﺎ در ﻫﻨﮕﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺛﺒﺎت ﻧﺸﺎﻧﻲ‪ :2‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﭘﺮدازﻧﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ دﺳﺘﺮﺳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺛﺒﺎت ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻫﺮ ﻗﺪر ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺘﻬﺎي اﻳﻦ ﺛﺒﺎت‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺛﺒﺎت ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 65535‬ﻣﻜﺎن ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي اوﻟﻴﻪ ﻓﻘﻂ ﻗﺎدر ﺑﻪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪ 64K‬ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ ‪ 1MB‬ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺛﺒﺎت ﺑﺎﻳﺪ داراي ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 20‬ﺑﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ در زﻣﺎن ﻃﺮاﺣﻲ ‪،8088‬‬
‫اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ﺛﺒﺎت ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ 20‬ﺑﻴﺘﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬از اﻳﻦرو‪ ،‬راه ﺣﻞ دﻳﮕﺮي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و دو ﻋﺪد ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ 20‬ﺑﻴﺘﻲ ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮا ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻋﺪد در ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﻗﻄﻌﻪ‪ 3‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و دوﻣﻴﻦ ﻋﺪد در ﻳﻚ ﺛﺒﺎت دﻳﮕﺮ ﻳﺎ در ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺸﺎﻧﻲ داراي دو ﺑﺨﺶ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ و ﻣﺒﺪأ‪ 4‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺛﺒﺎت ﻗﻄﻌﻪ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺷﺮوع ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ‪ ،‬ﺷﻤﺎرهي ﻣﻜﺎن ﺣﺎﻓﻈﻪ را در درون ﻗﻄﻌﻪ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ ﻳﻚ ﻋﺪد ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ داراي ﺑﻴﺶ از ‪ 65535‬ﻳﺎ ‪ 64K‬ﻣﻜﺎن ﺣﺎﻓﻈﻪﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪flag register ١‬‬
‫‪address register ٢‬‬
‫‪segment register ٣‬‬
‫‪offset ٤‬‬
 ‫‪7-1‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫ﭼﻬﺎر ﻧﻮع ﺛﺒﺎت ﻗﻄﻌﻪ در ‪ 8088‬وﺟﻮد دارد‪:‬‬

‫‪1. CS: Code Segment‬‬

‫‪2. DS: Data Segment‬‬
‫‪3. SS: Stack Segment‬‬
‫‪4. ES: Extra Segment‬‬
‫‪ ،CS‬از ﺛﺒﺎت )‪ IP (Instruction Pointer‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ‪ PC (Program Counter) ،IP‬ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻴﺖ ﻧﺸﺎﻧﻲ دﺳﺘﻮر ﺑﻌﺪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻮدﻛﺎر ﺑﺎ اﺟﺮاي ﻳﻚ دﺳﺘﻮر‪ ،‬ﻳﻚ واﺣﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،DS .‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻓﻄﻌﻪاي از ﺣﺎﻓﻈﻪ را ﻛﻪ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ دادهﻫﺎي ﻣﻮرد دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،SS .‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺷﺮوع ﭘﺸﺘﻪ‪ 1‬اﺳﺖ و ‪ ،ES‬ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﺑﺮﺧﻲ از دﺳﺘﻮرات اﺳﻤﺒﻠﻲ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ ﺑﻴﺶ از ‪64K‬‬
‫داده ﻳﺎ اﻧﺘﻘﺎل دادهﻫﺎ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻗﻄﻌﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫درﮔﺎهﻫﺎ‪2‬‬ ‫‪8-1‬‬
‫درﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬واﺳﻄﻲ ﺑﻴﻦ ﭘﺮدازﻧﺪه و ﺳﺎﻳﺮ اﺟﺰاء ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ درﮔﺎه ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻳﻚ درﻳﭽﻪي ‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ ورودي ﻳﺎ ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺎﺻﻲ‬
‫از ﻳﻚ ﺟﺰء ﺳﺨﺖاﻓﺰاري ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻴﻦ ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 65535‬ﻗﺎﺑﻞ ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ اﺳﺖ‪ .‬درﮔﺎهﻫﺎ در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﺛﺒﺎﺗﻬﺎﻳﻲ در اﺟﺰاء ﺳﺨﺖاﻓﺰاري ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ‬
‫آن‪ ،‬ﻣﻘﺪاري در آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻳﺎ از آن ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺮدازﻧﺪه از ﮔﺬرﮔﺎه ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ درﮔﺎهﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و در ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ‪ 80x86‬از دو دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ‪ IN‬و‬
‫‪ OUT‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ درﮔﺎهﻫﺎ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺳﻤﺒﻠﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ 9-1‬وﻗﻔﻪﻫﺎ‬
‫وﻗﻔﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺮدازﻧﺪه را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﺟﺎري را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮده و ﻳﻚ روال ﺧﺎﺻﻲ را ﻛﻪ وﻇﻴﻔﻪي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪ‪ 3‬را دارد را‬
‫اﺟﺮا ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻗﻔﻪﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﺳﺨﺖاﻓﺰارﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺑﺮﻗﺮار ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬و ‪ .BIOS‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ دو ﻧﻮع وﻗﻔﻪ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫وﻗﻔﻪﻫﺎي ﻧﺮماﻓﺰاري‪ :4‬اﻳﻦ ﻧﻮع وﻗﻔﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬ﻳﺎ ‪ BIOS‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻊ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ زﻳﺮروال‪5‬‬ ‫•‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن اﺟﺮاي ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ ﺑﺮﮔﺸﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬و ‪ BIOS‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺧﺎﺻﻲ در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﺟﺪول را ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﺟﺪول ﺑﺮدار وﻗﻔﻪ‪ 6‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺪول داراي دو ﺳﺘﻮن ورودي ﻳﺎ ﺷﻤﺎره ﺗﺎﺑﻊ و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺷﺮوع ﻛﺪ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ورودي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ در اﻳﻦ ﺟﺪول اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ DOS 21H‬را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺮدازﻧﺪه ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺷﺮوع ﻛﺪ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ‪ 21H‬را از ﺟﺪول ﺑﺮدار وﻗﻔﻪﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ آورده و ﺑﻪ آن ﭘﺮش ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫وﻗﻔﻪﻫﺎي ﺳﺨﺖاﻓﺰاري‪ :7‬اﻳﻦ وﻗﻔﻪﻫﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي اﺟﺰاء ﺳﺨﺖاﻓﺰاري ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ وﻗﻔﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﺮدازﻧﺪه ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از وﻗﻔﻪﻫﺎي‬ ‫•‬
‫ﺳﺨﺖاﻓﺰاري ﻗﺎﺑﻞ ﻧﺎﺗﻮانﺳﺎزي‪ 8‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﺮدازﻧﺪه وﻓﻘﻪ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻲ از وﻓﻘﻪﻫﺎ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻧﺎﺗﻮانﺳﺎزي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ‪ 9NMI‬ﻳﺎ ‪ Trap‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ‪10‬‬ ‫‪ 7-1‬ﻣﺤﺎورهي‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻛﺎرﻫﺎ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ ،PC‬اﺟﺰاء ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺨﺖاﻓﺰاري و ﻧﺮماﻓﺰاري ﺑﺎ ﻫﻢ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺪ ﻓﺸﺎر داده ﺷﺪه ﺑﺮ روي‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﻄﺮح ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ‪ :‬وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺪ ﻓﺸﺎر داده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ)در ﺻﻮرت ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﻮدن وﻗﻔﻪﻫﺎي ﺳﺨﺖاﻓﺰاري(‪ ،‬وﻗﻔﻪي ﺷﻤﺎرهي ‪ 09H‬را‬ ‫•‬
‫ﺑﻪ ﭘﺮدازﻧﺪه ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﭘﺮدازﻧﺪه ﭘﺲ از درﻳﺎﻓﺖ اﻳﻦ وﻗﻔﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس اﻟﻮﻳﺖ وﻗﻔﻪﻫﺎ و اﮔﺮ درﺣﺎل اﺟﺮاي ﻳﻚ وﻗﻔﻪ ﺑﺎ اﻟﻮﻳﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪي‬
‫ﺷﻤﺎرهي ‪ 09H‬را اﺟﺮا ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ ‪ :BIOS‬رواﻟﻲ ﻛﻪ ﭘﺮدازﻧﺪه ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪي ‪ 09H‬ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ BIOS‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روال ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫•‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻪ ﻛﻠﻴﺪي ﻓﺸﺎر داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺪ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآورد و ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﻮدن آن را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪stack ١‬‬
‫‪ports ٢‬‬
‫‪interrupt handler ٣‬‬
‫‪software interrupts ٤‬‬
‫‪subroutine ٥‬‬
‫‪interrupt vector table ٦‬‬
‫‪hardare interrupt ٧‬‬
‫‪disable ٨‬‬
‫‪Non-Maskable Interrupt ٩‬‬
‫‪system interaction ١٠‬‬
 ‫‪8-1‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫ﺑﺎﻓﺮ ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ‪ :‬ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬ﻛﺪ ﻛﻠﻴﺪ ﻓﺸﺎر داده ﺷﺪه را ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺗﺸﺨﻴﺺ داد‪ ،‬آﻧﺮا در ﻳﻚ ﺑﺎﻓﺮ ‪ 16‬ﺑﺎﻳﺘﻲ در ‪ RAM‬ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎﻓﺮ ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﺻﻒ اﺳﺖ و ﻛﻠﻴﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺸﺎر داده ﺷﺪن در آن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و ﭼﻮن ‪ 16‬ﺑﺎﻳﺘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 16‬ﻛﻠﻴﺪ ﻓﺸﺎر داده ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و در اﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﺪاي ﺑﻮق ﺷﻨﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫وﻗﻔﻪي ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ ‪ :BIOS‬ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻛﺎراﻛﺘﺮ از ﺑﺎﻓﺮ ﻓﻮق و آﻣﺎدهﺳﺎزي آن ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي وﻗﻔﻪي ﺷﻤﺎرهي ‪ 16H‬ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫•‬
‫اﻧﺠﺎم اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ اﻳﻦ وﻗﻔﻪي ﻧﺮماﻓﺰاري‪ ،‬ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺎﻓﺮ و وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﺗﻮان از دﺳﺘﻮر ‪ INT‬اﺳﻤﺒﻠﻲ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬

‫در ﺳﻄﺢ ‪ :DOS‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ‪ DOS‬ﻧﻴﺰ ﺗﻮاﺑﻌﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎر ﻛﺮدن ﺑﺎ ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺟﺰو ﺗﻮاﺑﻊ ‪ 21H‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ‪ ،‬ﻛﺎرﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮي را در‬ ‫•‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ BIOS 16H‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻠﻴﺪ زده ﺷﺪه را ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻋﻤﻞ‬
‫)‪(System Programming in Practice‬‬

‫‪ 1-2‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ درﺑﺎرهي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از زﺑﺎن اﺳﻤﺒﻠﻲ‪ ،‬زﺑﺎن ﭘﺎﺳﻜﺎل )ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﺗﻮرﺑﻮ ﻳﺎ ﺑﻮرﻟﻨﺪ ﭘﺎﺳﻜﺎل( و زﺑﺎن ‪) C‬ﺑﺎ ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي‬
‫ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﻓﺖ و ﺑﻮرﻟﻨﺪ(‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ زﺑﺎن ‪ ،C‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮده و از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ از زﺑﺎن ﭘﺎﺳﻜﺎل ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ زﺑﺎن ﭘﺎﺳﻜﺎﻟﻲ ﻛﻪ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﺑﻮرﻟﻨﺪ در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻣﺤﻴﻂ ‪ DOS‬را در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ 2-2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ زﺑﺎن اﺳﻤﺒﻠﻲ‬

‫زﺑﺎن اﺳﻤﺒﻠﻲ‪ ،‬اﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ و ﺑﻲﻣﺤﺪودﻳﺖﺗﺮﻳﻦ راه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ‪ .‬زﺑﺎن اﺳﻤﺒﻠﻲ‪ ،‬اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺳﻴﺴﺘﻢ را داده و اﺟﺎزهي‬
‫ﻧﺰدﻳﻚﺷﺪن ﺑﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰار را ﺗﺎ ﭘﺎﺋﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﺳﻄﺢﭘﺎﻳﻴﻦ‪ 1‬و ﺑﺎ زﺑﺎن ﺳﻄﺢﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﻤﺒﻠﻲ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي‬
‫ﻣﺸﻜﻞآﻓﺮﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺰﻳﺖ ﻋﻤﺪهاي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ وﻗﻔﻪﻫﺎ در زﺑﺎن اﺳﻤﺒﻠﻲ‪ :‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ وﻗﻔﻪﻫﺎ در زﺑﺎن اﺳﻤﺒﻠﻲ ‪ ،80x86‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ‪ int‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻚ ﻋﻤﻠﻮﻧﺪ دارد و آن‬
‫ﺷﻤﺎرهي وﻗﻔﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ زﻳﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪي‪ 2‬ﺷﻤﺎره ‪ 00H‬ﻛﻪ وﻗﻔﻪي "ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺮ ﺻﻔﺮ‪ "3‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫‪int 00H‬‬ ‫‪; call INT 00H: Division by 0‬‬

‫‪ ،00H‬ﺷﻤﺎره وﻗﻔﻪ در ﺟﺪول ﺑﺮدار وﻗﻔﻪﻫﺎ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﺟﺮاي دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ‪ ،int 00H‬ﻧﺸﺎﻧﻲ روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪي ‪ 00H‬از ﺟﺪول ﺑﺮدار وﻗﻔﻪﻫﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه و روال ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻛﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪي ‪) ROM‬ﺑﺮاي وﻗﻔﻪﻫﺎي ‪ (ROM-BIOS‬ﻳﺎ ‪) RAM‬ﺑﺮاي وﻗﻔﻪﻫﺎي ‪ DOS‬ﻳﺎ وﻗﻔﻪﻫﺎي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﻛﺎرﺑﺮ( ﻗﺮار دارد‬
‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺷﺪه و اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪int interrupt_no‬‬
‫ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ‪ 80x86‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ‪ 256‬وﻗﻔﻪ را دارﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ‪ interrupt_no‬ﻣﻘﺪاري ﺑﻴﻦ ‪ 00H‬و ‪ FFH‬را ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ‪int‬‬
‫ﭘﺲ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺛﺒﺎت ﭘﺮﭼﻤﻬﺎ را در ﭘﺸﺘﻪ ‪ push‬ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﭘﺮﭼﻤﻬﺎي ‪ IF‬و ‪ TF‬را ‪ 0‬ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ 0‬ﺑﺮاي ‪ IF‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ از وﻗﻮع ﺳﺎﻳﺮ‬
‫وﻗﻔﻪﻫﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ وﻗﻔﻪ ‪ NMI‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻘﺪار ‪ 1‬ﺑﺮاي ‪ TF‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭘﺮدازﻧﺪه ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻚﻣﺮﺣﻠﻪاي‪ 4‬ﺑﺮود ﻛﻪ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ اﺷﻜﺎﻟﺰداﻳﻲ‪ 5‬اﺳﺖ و‬
‫ﺻﻔﺮ ﻛﺮدن آن اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ را ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ ﺻﻔﺮ ﻛﺮدن ‪ ،IF‬ﻧﺎﺗﻮانﺳﺎزي‪ 6‬وﻗﻔﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن رواﻟﻬﺎي وﻗﻔﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﺪاﺧﻞ اﺟﺮا ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻳﻚ ‪ far call‬ﺑﻪ روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ آن در ﺟﺪول ﺑﺮدار وﻗﻔﻪﻫﺎ‪ 7‬و ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﺷﻤﺎرهي وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻳﻚ روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫وﻗﻔﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻳﻚ وﻗﻔﻪي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺸﺎﻧﻲ روال ﺟﺪﻳﺪ در اﻳﻦ ﺟﺪول ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن رواﻟﻬﺎ ‪ far‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ و ﻣﺒﺪأ‪ ،‬ﻛﻪ ‪4‬‬
‫ﺑﺎﻳﺖ اﺳﺖ در اﻳﻦ ﺟﺪول ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻗﻴﻖﺗﺮ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ روال ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ 4*interrupt_no‬و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪي آن در ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ 4*int_no+2‬ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫ذﺧﻴﺮه ﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮ روال وﻗﻔﻪﻫﺎي ﺣﺴﺎس‪ ،‬روال ﻗﺒﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ در روال ﺟﺪﻳﺪ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫رواﻟﻬﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪ‪ :‬ﻳﻚ روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪ‪ ،‬از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺷﺒﻴﻪ ﻳﻚ روال ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ )اﻟﺒﺘﻪ ‪ (far proc‬در زﺑﺎن اﺳﻤﺒﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ از اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ رواﻟﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ از دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ‪ (interrupt return) iret‬ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ ret‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ iret .‬ﻛﺎر اﺿﺎﻓﻪاي ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ ret‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪pop ،‬‬
‫ﻛﺮدن ﺧﻮدﻛﺎر ﻣﻘﺪار ﺛﺒﺎت ﭘﺮﭼﻤﻬﺎ از روي ﭘﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻳﺮ دﺳﺘﻮرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﻗﻔﻪﻫﺎ‪ :‬دو دﺳﺘﻮر دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ وﻗﻔﻪﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ‪ cli‬اﺳﺖ و ﻣﻘﺪار ‪ IF=0‬و دﻳﮕﺮي ‪ sti‬اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫‪ IF=1‬ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎﺗﻮانﺳﺎزي و ﺗﻮاﻧﺎﺳﺎزي وﻗﻔﻪﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪low-level ١‬‬
‫‪interrupt handler or Interrupt Service Routine (ISR) ٢‬‬
‫‪dicision by zero ٣‬‬
‫‪single-step mode ٤‬‬
‫‪debugging mode ٥‬‬
‫‪disable ٦‬‬
‫‪interrupt vector table ٧‬‬
 ‫‪2-2‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻋﻤﻞ‬

‫دﺳﺘﻮرات دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ درﮔﺎهﻫﺎ‪ :‬درﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬واﺳﻄﻲ ﺑﻴﻦ ﭘﺮدازﻧﺪه و ﺳﺎﻳﺮ اﺟﺰاء ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ درﮔﺎه ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻳﻚ درﻳﭽﻪي ‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ ورودي‬
‫ﻳﺎ ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺎﺻﻲ از ﻳﻚ ﺟﺰء ﺳﺨﺖاﻓﺰاري ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻴﻦ ‪ 00H‬ﺗﺎ ‪ FFFFH‬ﻗﺎﺑﻞ ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ اﺳﺖ‪ .‬درﮔﺎهﻫﺎ در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﺛﺒﺎﺗﻬﺎﻳﻲ در‬
‫اﺟﺰاء ﺳﺨﺖاﻓﺰاري ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ آن‪ ،‬ﻣﻘﺪاري در آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻳﺎ از آن ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ﭼﺎپ ﻳﻚ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﭼﺎﭘﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺪ اَﺳﻜﻲ آن‬
‫ﻛﺎراﻛﺘﺮ در درﮔﺎه ﻣﻮازي‪ 1‬ﻛﻪ ﭼﺎﭘﮕﺮ ﺑﻪ آن ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ‪ 80x86‬از دو دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ‪ in‬و ‪ out‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ درﮔﺎهﻫﺎ در زﺑﺎن اﺳﻤﺒﻠﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪:‬‬

‫‪Instuction‬‬ ‫‪Destination‬‬ ‫‪Source‬‬ ‫‪Instuction‬‬ ‫‪Destination‬‬ ‫‪Source‬‬

‫‪Operand‬‬ ‫‪Operand‬‬ ‫‪Operand‬‬ ‫‪Operand‬‬
‫‪in‬‬ ‫‪al‬‬ ‫‪port_number‬‬ ‫‪out‬‬ ‫‪port_number‬‬ ‫‪al‬‬
‫‪in‬‬ ‫‪ax‬‬ ‫‪port_number‬‬ ‫‪out‬‬ ‫‪port_number‬‬ ‫‪ax‬‬
‫‪in‬‬ ‫‪al‬‬ ‫‪dx‬‬ ‫‪out‬‬ ‫‪dx‬‬ ‫‪ax‬‬
‫‪in‬‬ ‫‪ax‬‬ ‫‪dx‬‬ ‫‪out‬‬ ‫‪dx‬‬ ‫‪al‬‬
‫اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ‪ mov‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻳﻚ ‪ byte‬ﻳﺎ ﻳﻚ ‪ word‬را ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو داراي دو ﺷﻜﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ در آن‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﻳﺎ ﺷﻤﺎرهي درﮔﺎه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﻼﻓﺼﻞ )ﻋﺪد( ﻳﺎ ﺛﺒﺎت ‪ DX‬ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﺘﻮي آن ﺷﻤﺎرهي درﮔﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ )‪ (1‬ﻣﻌﺎدل دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎي )‪(2‬‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬

‫)‪(1‬‬ ‫‪in ax, 07ch‬‬ ‫)‪(2‬‬ ‫‪mov dx, 07ch‬‬

‫‪in ax, dx‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎره درﮔﺎﻫﻬﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ ،FFH‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻜﻞ اول ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ زﻳﺮ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪:‬‬

‫‪out 04a5h, al‬‬ ‫‪; illegal port address for this format‬‬
‫و ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪار ‪ 04a5h‬در ﺛﺒﺎت ‪ DX‬ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪mov dx, 04a5h‬‬

‫‪out dx, al‬‬

‫‪ 3-2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ زﺑﺎن ﭘﺎﺳﻜﺎل‬

‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ وﻗﻔﻪﻫﺎ از ﺗﻮرﺑﻮ ﭘﺎﺳﻜﺎل‪ :‬ﺗﻮرﺑﻮ ﭘﺎﺳﻜﺎل دو روال ‪ Intr‬و ‪ MsDos‬را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻳﻮﻧﻴﺖ ‪ DOS‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در‬
‫اﻳﻦ ﻳﻮﻧﻴﺖ‪ ،‬اﻧﻮاع و ﺛﺎﺑﺖﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫;)‪Intr ( InterruptNumber: Byte, Regs: Registers‬‬

‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ ،InterruptNumber‬ﺷﻤﺎرهي وﻗﻔﻪي ﻣﻮردﻧﻈﺮ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺪاري ﺑﻴﻦ ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 255‬را ﻗﺒﻮل ﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﻤﻪي وﻗﻔﻪﻫﺎ‪ ،‬و از ﺟﻤﻠﻪ وﻗﻔﻪﻫﺎي ﺳﺨﺖاﻓﺰاري را ﻣﻲﺗﻮان ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬روال ‪ MsDos‬ﺷﻜﻞ ﺧﺎﺻﻲ از روال ‪ Intr‬اﺳﺖ‪:‬‬

‫;)‪MsDos (Regs: Registers‬‬

‫اﻳﻦ روال ﺷﻤﺎرهي وﻗﻔﻪ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﭘﺎراﻣﺘﺮ اول ﻧﻴﺎز ﻧﺪارد‪ .‬اﻳﻦ روال اﻣﻜﺎن دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ وﻗﻔﻪي ‪ 21H‬را ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮاﺑﻊ واﺳﻂ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻛﺎرﺑﺮدي ‪ 2DOS‬اﺳﺖ را ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ‪ API‬ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺪود ‪ 200‬ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﻓﺮﻣﺎﻧﻬﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ DOS‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻦ روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪي ﺟﺪﻳﺪ‪ :‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي زﻳﺮ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻳﻚ روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬روال‪ ، TimerHandler‬وﻗﻔﻪي‬
‫‪ 1CH‬را ﻛﻪ ﺑﻪ ”‪ “Clock Tick‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و در ﻫﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ ‪ 18.2‬ﺑﺎر ﻳﻚ ﺑﺎر ﻓﻌﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻋﻮض ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ روال ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﺷﮕﺮ ﺳﺮاﺳﺮي ﻳﻚ واﺣﺪ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻧﺸﺎﻧﻲ روال ﻗﺒﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪي ‪ 1CH‬ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ‪ GetIntVec‬در ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ ،Int1CSave‬ذﺧﻴﺮه‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺳﭙﺲ روال ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاي وﻗﻔﻪي ‪ 1CH‬ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ‪ ،SetIntVec‬ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ زده ﺷﺪن ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬روال‬
‫وﻗﻔﻪي ‪ ،1CH‬ﺷﻤﺎرﺷﮕﺮ را اﻓﺰاﻳﺶ داده و ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﭘﺲ از زدن ﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬روال ﻗﺒﻠﻲ ‪ 1CH‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫;‪uses Dos, Crt‬‬

‫‪var‬‬
‫;‪Int1CSave : Pointer‬‬
‫} ‪Count : Integer; { Global counter‬‬
‫;‪Ch : Char‬‬
‫; ‪procedure TimerHandler; interrupt‬‬
‫‪begin‬‬
‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪parallel port ١‬‬
‫‪DOS Application Program Interface (API) ٢‬‬
 ‫‪3-2‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻋﻤﻞ‬

‫} ‪{ New Timer ISR‬‬

‫;)‪Inc(Count‬‬
‫;)‪GotoXY(10, 10‬‬
‫;)‪WriteLn(Count‬‬
‫;‪end‬‬
‫} ‪begin { main program‬‬
‫;‪Count := 0‬‬
‫;)‪GetIntVec($1C, Int1CSave‬‬
‫;))‪SetIntVec($1C, Addr(TimerHandler‬‬
‫;)’‪writeln(‘Press any key to exit‬‬
‫;‪Ch := ReadKey‬‬
‫;)‪SetIntVec($01C, Int1CSave‬‬
‫‪end.‬‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﭘﺮدازﻧﺪه‪ :‬ﻫﺮ دو ﺗﺎﺑﻊ ﻓﻮق ﺑﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮي از ﻧﻮع ‪ Registers‬ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ ﻛﻪ در ﻳﻮﻧﻴﺖ ‪ DOS‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﻣﻘﺎدر‬
‫ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﭘﺮدازﻧﺪه را ﻗﺒﻞ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ وﻗﻔﻪ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ و ﺑﻪ وﻗﻔﻪ ارﺳﺎل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﺮﮔﺸﺖ از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ Intr‬ﻳﺎ ‪ ،MsDos‬اﻳﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﭘﺮدازﻧﺪه در‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ وﻗﻔﻪﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺳﺎدهﺳﺎزي ارﺟﺎع ﺑﻪ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ‪ ،‬ﻧﻮع ‪ Registers‬ﺑﻪﺻﻮرت ﻳﻚ رﻛﻮرد ﻣﺘﻐﻴﺮ‪ 1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪type Registers = record‬‬

‫‪case integer of‬‬
‫;)‪0 : (AX, BX, CX, DX, BP, SI, DI, DS, ES, Flags : word‬‬
‫;)‪1 : (AL, AH, BL, BH, CL, CH, DL, DH : byte‬‬
‫;‪end‬‬
‫ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ ﭘﺮدازﻧﺪه‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ AX‬ﺗﺎ ‪ BP‬ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎﻳﻲ از ﻧﻮع ‪ word‬و ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ ‪ AL‬ﺗﺎ ‪ DH‬ﻧﻴﺰ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي از ﻧﻮع ‪ byte‬اراﺋﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ در ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ و ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ از ﻓﻀﺎي ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ AL‬و‬
‫‪ AH‬دو ﺑﺎﻳﺖ از ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪي ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ ‪ AX‬را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و داراي ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ‪ Regs‬ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ از ﻧﻮع ‪ Registers‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﭘﺮدازﻧﺪه ﺑﻪﺳﻬﻮﻟﺖ ﻣﻲﺗﻮان از ﻓﻴﻠﺪﻫﺎي اﻳﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ از ﻧﻮع رﻛﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫‪- Regs.AX,‬‬
‫‪- Regs.BX,‬‬
‫‪- Regs.AH,‬‬
‫‪- Regs.DL, etc.‬‬
‫ﺑﺮاي ارﺳﺎل ﻣﻘﺪار ‪ D3H‬ﺑﻪ ﺛﺒﺎت ‪ DL‬ﺑﺮاي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻳﻚ وﻗﻔﻪ‪ ،‬ﺑﻪﺻﻮرت زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫;‪Regs.DL := $D3‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻳﻚ وﻗﻔﻪ ﺑﺎ ‪ Intr‬ﻳﺎ ‪ ،MsDos‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻮردﻧﻈﺮ را در ﺛﺒﺎﺗﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬وﻗﻔﻪ ﻓﻘﻂ‬
‫از اﻃﻼﻋﺎت ﻗﺮار داده ﺷﺪه در ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﻣﻮردﻧﻈﺮش اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ و از ﻣﺎﺑﻘﻲ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮاﻧﺪن ﭘﺮﭼﻢﻫﺎي ﺛﺒﺎت ﭘﺮﭼﻢ‪ :‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﺣﺎﻟﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺛﺒﺎت ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ را ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬ﺑﻪﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده از ‪Carry‬‬
‫‪ Flag‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﻳﺎ اﺟﺮاي ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ آن‪ ،‬ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﺮﭼﻢﻫﺎ‪ ،‬در ﻳﻮﻧﻴﺖ ‪ DOS‬ﺛﺎﺑﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪهاﺳﺖ و ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻴﺘﻬﺎي ﭘﺮﭼﻤﻬﺎي ﭘﺮدازﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﺑﻴﺖﻫﺎ ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان از ﻋﻤﻠﮕﺮ ‪ AND‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ در ﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺖ ‪ Carry Flag‬ﻳﻚ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮﻟﻲ‪ Error‬ﻣﻘﺪار ‪ True‬ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬

‫;)‪Error := ((Regs.Flags and FCarry) <> 0‬‬

‫‪Constant‬‬ ‫‪Bit Position‬‬ ‫‪Bit Value‬‬
‫‪FCarry‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪FParity‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪FAuxiliary‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪FZero‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪64‬‬
‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪variant record ١‬‬
 ‫‪4-2‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻋﻤﻞ‬

‫‪FSign‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪128‬‬

‫‪FOverflow‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪2048‬‬

‫ﺑﺎﻓﺮﻫﺎ و ﺗﻮرﺑﻮ ﭘﺎﺳﻜﺎل‪ :‬ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﻮاﺑﻊ وﻗﻔﻪ ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﻳﻲ از ﻧﻮع اﺷﺎرهﮔﺮ ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺮ ﺑﺮاي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﻳﺎ اﻃﻼﻋﺎت را از ﺑﺎﻓﺮ ﺑﺮﻣﻲدارﻧﺪ‬
‫ﻳﺎ در آن ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺷﺎرهﮔﺮﻫﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ‪ FAR‬ﺑﻮده و ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺷﺎرهﮔﺮﻫﺎي ‪ FAR‬ﺑﺮﺧﻼف اﺷﺎرهﮔﺮﻫﺎي ‪ ،NEAR‬ﺑﻪ‬
‫دادهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﺮ ﺟﺎي ﺣﺎﻓﻈﻪ و ﺧﺎرج از ﻗﻄﻌﻪي ﺟﺎري ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺷﺎره ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ارﺳﺎل اﺷﺎرهﮔﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻮاﺑﻊ وﻗﻔﻪ‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،DOS 09H‬ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮي از ﻧﻮع اﺷﺎرهﮔﺮ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻳﻚ رﺷﺘﻪ را ﺑﺮ روي‬
‫ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﻳﺶ و از ﻧﻘﻄﻪي ﺷﺮوع ﻣﺤﻞ ﻓﻌﻠﻲ ﻣﻜﺎنﻧﻤﺎ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﻪي ﺗﻮاﺑﻊ ‪ ،DOS‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ اﻧﺘﻈﺎر دارد ﻛﻪ ﺷﻤﺎرهي ﺗﺎﺑﻊ در ﺛﺒﺎت ‪ AH‬ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺸﺎﻧﻲ‬
‫ﺷﺮوع ﺑﺎﻓﺮ ﺣﺎوي رﺷﺘﻪاي ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﻮد در زوج ﺛﺒﺎت ‪ DS:DX‬ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ DS .‬ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ و ‪ DX‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ ﺑﺎﻓﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﻜﻪ اﻳﺠﺎد رﺷﺘﻪ در ﭘﺎﺳﻜﺎل آﺳﺎن اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺎﻓﺮ رﺷﺘﻪ را ﺑﺪﺳﺖ آورده و در ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ DS‬و ‪ DX‬ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر در ﺗﻮرﺑﻮ ﭘﺎﺳﻜﺎل دو ﺗﺎﺑﻊ )(‪ Seg‬و )(‪ Ofs‬وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي ﻗﻄﻌﻪ و ﻣﺒﺪأ ﻳﻚ ﺷﺊ را در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل زﻳﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﺪ اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ را ﺑﺎ ﺗﺎﺑﻊ ‪ DOS 09H‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ از ﺗﺎﺑﻊ ‪ DOS 09H‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫رﺷﺘﻪي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﻴﻐﺎم ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﻳﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ ،DOS‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 09H‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﭘﺎﻳﺎن رﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ’‪ ‘$‬دارد‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺑﺎﻳﺖ ‪. null‬‬

‫;‪program 9HDemoP‬‬
‫‪uses‬‬ ‫;‪DOS‬‬
‫‪var‬‬ ‫‪Regs‬‬ ‫;‪: Registers‬‬
‫;]‪Message : string[20‬‬
‫‪begin‬‬
‫;’‪Message := ‘DOSPrint$‬‬
‫;‪Regs.AH := $09‬‬
‫;) ]‪Regs.DS := Seg( Message[1‬‬
‫;) ]‪Regs.DX := Ofs( Message[1‬‬
‫;) ‪MsDos (Regs‬‬
‫‪end.‬‬

‫درﻳﺎﻓﺖ اﺷﺎرهﮔﺮﻫﺎ از ﺗﻮاﺑﻊ وﻗﻔﻪ‪ :‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي زﻳﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ DOS 1BH‬را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ اﺷﺎرهﮔﺮ را در زوج ﺛﺒﺎت ‪ DS:BX‬ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺷﺎرهﮔﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﻳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻛﺪ رﺳﺎﻧﻪي‪ 1‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ﺟﺎري اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ DOS .‬از ﻛﺪﻫﺎي رﺳﺎﻧﻪ ‪ F0H‬ﺗﺎ ‪ FFH‬ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ F8H‬ﻫﻤﻪي اﻧﻮاع دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻪي رﺳﺎﻧﻪ از اﺷﺎرهﮔﺮ ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ‪ ،‬ﻧﻮع ‪ MediaPtr‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺷﺎرهﮔﺮي ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﻳﺖ‪ ،‬در اﺑﺘﺪاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫اﺷﺎرهﮔﺮﻫﺎ در ﺗﻮرﺑﻮ ﭘﺎﺳﻜﺎل ﻫﻤﻴﺸﻪ ‪ FAR‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ اﺷﺎرهﮔﺮ ‪ FAR‬اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮدهاﻳﺪ‪ .‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ‪ MP‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺘﻐﻴﺮي از اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،DOS 1BH‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺷﺎرهﮔﺮ ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ را ﭘﺲ از ﺑﺪﺳﺖآوردن از زوج ﺛﺒﺎت ‪ DS:BX‬در ‪ MP‬ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪ Ptr‬ﺗﻮرﺑﻮ ﭘﺎﺳﻜﺎل اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي ﻗﻄﻌﻪ و ﻣﺒﺪأ را درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮده و ﻳﻚ اﺷﺎرهﮔﺮ از آﻧﻬﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺷﺎرهﮔﺮ ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻣﻮرد اﺷﺎره‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺘﻮر ‪ WriteLn‬در ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫;‪program MediaIdP‬‬
‫‪uses‬‬ ‫;‪Dos‬‬
‫‪type‬‬ ‫;‪MediaPtr = ^byte‬‬
‫‪var‬‬ ‫‪Regs‬‬ ‫;‪: Registers‬‬
‫‪MP‬‬ ‫;‪: MediaPtr‬‬
‫‪begin‬‬
‫;‪Regs.AH := $1B‬‬
‫;) ‪MsDos ( Regs‬‬
‫;) ‪MP := Ptr (Regs.DS, Regs.BX‬‬
‫;) ^‪WriteLn ( ‘Media ID = ‘, MP‬‬
‫‪end.‬‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎ ‪ MemW ،Mem‬و ‪ : MemL‬در ﺗﻮرﺑﻮ ﭘﺎﺳﻜﺎل از ﺳﻪ ﺗﺎﺑﻊ ازﻗﺒﻞﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪهي ‪ MemW ،Mem‬و ‪ MemL‬ﺑﺮاي‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ اﻧﻮاع ‪ word ،byte‬و )‪ longint(dwords‬ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬از ﻳﻚ ﻧﺤﻮ ﺧﺎص ﺑﺮاي ﻛﺎر ﺑﺎ اﻳﻦ آراﻳﻪﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در‬
‫داﺧﻞ ﻛﺮوﺷﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ از ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ ﺑﺎ ’‪ ‘:‬ﺟﺪا ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺷﻨﺎﺳﻪي رﺳﺎﻧﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻫﻢ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﻮق ﺑﺪﺳﺖ آورد‪:‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪media code ١‬‬
 ‫‪5-2‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻋﻤﻞ‬

‫;] ‪mem[ Regs.DS :Regs.BX‬‬

‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ درﮔﺎهﻫﺎ در ﺗﻮرﺑﻮ ﭘﺎﺳﻜﺎل‪ :‬درﮔﺎﻫﻬﺎي ‪ PC‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ آراﻳﻪي ازﻗﺒﻞﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه در ﺗﻮرﺑﻮ ﭘﺎﺳﻜﺎل ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻮرﺑﻮ‬
‫ﭘﺎﺳﻜﺎل دو آراﻳﻪ را ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ درﮔﺎهﻫﺎ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪) Port :‬ﺑﺮاي درﮔﺎهﻫﺎي ‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ( و ‪) PortW‬ﺑﺮاي درﮔﺎهﻫﺎي ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ(‪ PortW .‬اﺟﺎزهي ارﺳﺎل ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ را ﺑﻪ درﮔﺎهﻫﺎ اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ‪ Port‬ﻓﻘﻂ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻫﺮﻛﺪام از اﻳﻦ آراﻳﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺑﺮد ﻣﺘﺼﻞ ﻳﺎ ﺗﺮاﺷﻪ ﻣﻮرد دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫دارد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮد ﻳﺎ ﺗﺮاﺷﻪ ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ از ‪ PortW‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ‪ Port‬ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ آن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن اﻃﻼﻋﺎت از درﮔﺎهﻫﺎ ﻳﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت در آﻧﻬﺎ از ﻧﺤﻮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ آراﻳﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻫﺮ دو ﺟﻤﻠﻪي زﻳﺮ ﻣﺤﺘﻮي درﮔﺎه‬
‫‪ 3C4H‬را ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ در ﻳﻚ ﻛﺎرت ‪ EGA/VGA‬اﺳﺖ‪:‬‬

‫;] ‪XByte := Port [ $3C4‬‬

‫;] ‪XWord := PortW [ $3C4‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪﻫﺎي زﻳﺮ اﺟﺎزهﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﻳﺖ ﻳﺎ ﻛﻠﻤﻪ ﺑﻪ درﮔﺎه ارﺳﺎل ﺷﻮد‪:‬‬

‫;‪Port [ $3C4 ] := XByte‬‬

‫;‪PortW [ $3C4 ] := XWord‬‬

‫‪ 4-2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ زﺑﺎن ‪C‬‬

‫ﺑﺮﺧﻼف ﭘﺎﺳﻜﺎل‪ ،‬ﺑﺎزار ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ‪ C‬ﺑﻴﻦ ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﻓﺖ و ﺑﻮرﻟﻨﺪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ دو ﺷﺮﻛﺖ داراي ﭼﻨﺪ ﻣﺤﺼﻮل در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪Microsoft :‬‬
‫‪ QuickC‬و ‪ Microsoft C 6.0‬و ‪ Turbo C++‬و ‪ .Borland C++‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ C‬اراﺋﻪ ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﻫﻤﻪي ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﻓﻮق ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﻓﻘﻂ ﺗﻌﺪاي ﭘﻴﻐﺎم ﻫﺸﺪار ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻔﺎوت در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎي ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﻓﻮق‪ ،‬در ﺑﺮﺧﻲ اوﻗﺎت در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ از ‪Directive‬ﻫﺎي‬
‫‪ #ifdef‬ﺑﺮاي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺎﻛﺮوﻫﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﺪف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ از ﻗﺎﺑﻠﻴﺘﻬﺎي ﺷﺊﮔﺮاﻳﻲ زﺑﺎن ‪ C++‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ‪ C‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ وﻗﻔﻪﻫﺎ از ‪ :C‬ﻫﻢ ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﻓﺖ و ﻫﻢ ﺑﻮرﻟﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻊ )(‪ intdos() ،int86x() ،int86‬و )(‪ intdosx‬را ﺑﺮاي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ‬
‫وﻗﻔﻪﻫﺎي ﻧﺮماﻓﺰاري ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬درﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺗﻮاﺑﻊ )(‪ int86‬و )(‪ int86x‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻫﻤﻪي ‪ 256‬وﻗﻔﻪي ﭘﺮدازﻧﺪهي ‪ Intel‬را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻊ )(‪ intdos‬و‬
‫)(‪ intdosx‬ﻣﺨﺼﻮص وﻗﻔﻪي )‪ 21H (0x21‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮاﺑﻊ واﺳﻂ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻛﺎرﺑﺮدي ‪ DOS‬اﺳﺖ و ﺑﻴﺶ از ‪ 200‬ﺗﺎﺑﻊ را ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻋﻼن اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ در ﻫﺮ دو ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮ در ﻓﺎﻳﻞ ‪ DOS.H‬ﻗﺮار دارد و ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫;)‪int intdos( union REGS *inregs, union REGS *outregs‬‬

‫;)‪int intdosx( union REGS *inregs, union REGS *outregs, struct SREGS *segregs‬‬
‫;)‪int int86( int intno, union REGS *inregs, union REGS *outregs‬‬
‫;)‪int int86x( int intno, union REGS *inregs, union REGS *outregs, struct SREGS *segregs‬‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﭘﺮدازﻧﺪه‪ :‬ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﺗﺎﺑﻊ ﻓﻮق ﺑﻪ اﺷﺎرهﮔﺮﻫﺎﻳﻲ از ﻧﻮع ‪ REGS‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ )(‪ intdosx‬و )(‪،int86x‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮي از ﻧﻮع ‪ SREGS‬ﻫﻢ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﭘﺮدازﻧﺪه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ﻓﻮق ﻗﺒﻞ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ وﻗﻔﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي‬
‫ﭘﺮدازﻧﺪه را از ‪ inregs‬ﺑﺎرﻣﻲﻛﻨﺪ و ﭘﺲ از ﺧﺎﺗﻤﻪي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ وﻗﻔﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﭘﺮدازﻧﺪه را در ‪ outregs‬ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ ﺑﻪ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ و ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ‪ REGS ،‬ﻳﻚ ‪ union‬را ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ دو ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ WORDREGS‬و ‪ BYTEREGS‬اﺳﺖ را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬

‫{ ‪union REGS‬‬
‫;‪struct WORDREGS x‬‬
‫;‪struct BYTEREGS h‬‬
‫;}‬
‫{ ‪struct WORDREGS‬‬
‫;‪unsigned int ax, bx, cx, dx, si, di, cflag‬‬
‫;}‬
‫{ ‪struct BYTEREGS‬‬
‫;‪unsigned char al, ah, bl, bh, cl, ch, dl, dh‬‬
‫;}‬
 ‫‪6-2‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻋﻤﻞ‬

‫ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ ﭘﺮدازﻧﺪه)‪ AX‬ﺗﺎ ‪ (ES‬ﺑﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ‪ unsigned int‬ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ WORDREGS‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ‬
‫ﭘﺮدازﻧﺪه )‪ AL‬ﺗﺎ ‪ (DH‬ﺑﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ‪ unsigned char‬در ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ BYTEREGS‬اراﺋﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ REGS‬ﻳﻚ رﻛﻮرد ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪﻫﺎي ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي‬
‫‪ 16‬و ‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ را ﺑﻪﻃﻮر اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ‪ pregs‬ﻣﺘﻐﻴﺮي از ﻧﻮع ‪ REGS‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﭘﺮدازﻧﺪه ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻛﺮد‪:‬‬

‫‪- pregs.x.ax,‬‬
‫‪- pregs.x.bx,‬‬
‫‪- pregs.h.ah,‬‬
‫‪- pregs.h.dl, etc.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﻣﻘﺪار )‪ D3H (0xD3‬را ﻗﺒﻞ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ وﻗﻔﻪ در ﺛﺒﺎت ‪ DL‬ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪﺻﻮرت زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫;‪pregs.h.dl = 0xD3‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻳﻚ وﻗﻔﻪ ﺑﺎ ﺗﻮاﺑﻊ ﻓﻮق‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻮردﻧﻈﺮ را در ﺛﺒﺎﺗﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬وﻗﻔﻪ ﻓﻘﻂ از‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻗﺮار داده ﺷﺪه در ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﻣﻮردﻧﻈﺮش اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ و از ﻣﺎﺑﻘﻲ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪ WORDREGS‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﻗﻄﻌﻪ در اﻋﻼن ﺳﺎﺧﺘﺎر وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ آن دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ ﻛﺎري‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻌﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ از ﺗﻮاﺑﻊ )(‪ intdosx‬و )(‪ int86x‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي آن از ﻧﻮع ‪ SREGS‬اﺳﺖ و در آن ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪ SREGS‬ﺑﻪﺷﻜﻞ زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫{ ‪struct SREGS‬‬
‫‪unsigned int‬‬ ‫;‪es‬‬
‫‪unsigned int‬‬ ‫;‪cs‬‬
‫‪unsigned int‬‬ ‫;‪ss‬‬
‫‪unsigned int‬‬ ‫;‪ds‬‬
‫;}‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﺑﻮرﻟﻨﺪ اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺒﻪﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي‪ 1‬ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺷﺒﻪﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻬﺎي ‪ _BX ،_AX‬و ‪ ...‬و‬
‫‪ _BH ،_AH‬و ‪ ...‬و ‪ _ES‬و ‪ ...‬و ﻧﻴﺰ ‪ _FLAGS‬و ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﭘﺮدازﻧﺪه وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺧﻮاﻧﺪﻧﻲ و ﻧﻮﺷﺘﻨﻲ ﺑﻪ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ را ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻦ روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪي ﺟﺪﻳﺪ‪ :‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي زﻳﺮ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻳﻚ روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪ ‪ 1CH‬ﺑﻪ زﺑﺎن ‪ C‬و ﺑﺎ ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮ ﺑﻮرﻟﻨﺪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫>‪#include <stdio.h‬‬
‫>‪#include <dos.h‬‬
‫>‪#include <conio.h‬‬

‫‪#define INTR 0X1C‬‬ ‫‪/* The clock tick interrupt */‬‬

‫‪#ifdef __cplusplus‬‬
‫‪#define __CPPARGS ...‬‬
‫‪#else‬‬
‫‪#define __CPPARGS‬‬
‫‪#endif‬‬

‫;)‪void interrupt ( *oldhandler)(__CPPARGS‬‬

‫‪int count=0; /* Global counter */‬‬
‫)‪void interrupt handler(__CPPARGS‬‬
‫{‬
‫‪/* increase the global counter */‬‬
‫;‪count++‬‬
‫;)‪gotoxy(10, 10‬‬
‫;)‪printf(“%d”, count‬‬
‫‪/* call the old routine */‬‬
‫;)(‪oldhandler‬‬
‫}‬

‫)‪int main(void‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪pseudovariables ١‬‬
 ‫‪7-2‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻋﻤﻞ‬

‫{‬
‫‪/* save the old interrupt vector */‬‬
‫;)‪oldhandler = getvect(INTR‬‬
‫‪/* install the new interrupt handler */‬‬
‫;)‪setvect(INTR, handler‬‬
‫;)”‪puts(“Press any key to exit‬‬
‫;)(‪getch‬‬
‫‪/* reset the old interrupt handler */‬‬
‫;)‪setvect(INTR, oldhandler‬‬
‫;‪return 0‬‬
‫}‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﭘﺮﭼﻤﻬﺎ در ﺛﺒﺎت ﭘﺮﭼﻢ‪ :‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﺣﺎﻟﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺛﺒﺎت ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ را ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬ﺑﻪﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده از ‪Carry‬‬
‫‪ Flag‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﻳﺎ اﺟﺮاي ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ آن‪ ،‬ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﺮﭼﻤﻬﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ WORDREGS‬داراي ﻳﻚ‬
‫ﻓﻴﻠﺪ ﺑﻪﻧﺎم ‪ cflag‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ‪ Carry Flag‬ﭘﺲ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ وﻗﻔﻪ در آن ﺑﺎر ﻣﻲﺷﻮد و ﻳﻜﻲ از ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ 0‬ﻳﺎ ‪ 1‬را ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي زﻳﺮ اﻳﻦ ﭘﺮﭼﻢ ﭘﺲ از‬
‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 13H‬وﻗﻔﻪي ‪ 21H‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫>‪#include <dos.h‬‬
‫) ‪void test ( void‬‬
‫{‬
‫;‪union REGS pregs‬‬
‫;‪pregs.h.ah = 0x13‬‬
‫;‪pregs.h.dl = 0‬‬
‫;) ‪intdos( &pregs, &pregs‬‬
‫) ‪if ( &pregs.x.cflag‬‬
‫‪; /* Carry flag set */‬‬
‫‪else‬‬
‫‪; /* Carry flag unset */‬‬
‫}‬
‫اﮔﺮ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻫﻤﻪي ﭘﺮﭼﻤﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﻓﺖ راهﺣﻠﻲ ﺑﺮاي آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬وﻟﻲ در ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﺑﻮرﻟﻨﺪ ﻓﻴﻠﺪ دﻳﮕﺮي ﺑﻪﻧﺎم ‪ flags‬در‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ WORDREGS‬وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻫﻤﻪي ﭘﺮﭼﻤﻬﺎي ﭘﺮدازﻧﺪه را ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ در ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﺑﻮرﻟﻨﺪ دارﻳﻢ‪:‬‬

‫{ ‪struct WORDREGS‬‬ ‫‪/* Borland only! */‬‬

‫;‪unsigned int ax, bx, cx, dx, si, di, cflag, flags‬‬
‫;}‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول زﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻛﺪام ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Constant‬‬ ‫‪Bit Position‬‬ ‫‪Bit Value‬‬

‫‪Carry‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪Parity‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪Auxiliary‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪Zero‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪64‬‬
‫‪Sign‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪128‬‬
‫‪Overflow‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪2048‬‬

‫ﺑﺎﻓﺮﻫﺎ و زﺑﺎن ‪ :C‬ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﻮاﺑﻊ وﻗﻔﻪ ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﻳﻲ از ﻧﻮع اﺷﺎرهﮔﺮ ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺮ ﺑﺮاي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﻳﺎ اﻃﻼﻋﺎت را از ﺑﺎﻓﺮ ﺑﺮﻣﻲدارﻧﺪ ﻳﺎ در‬
‫آن ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺷﺎرهﮔﺮﻫﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ‪ FAR‬ﺑﻮده و ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺷﺎرهﮔﺮﻫﺎي ‪ FAR‬ﺑﺮﺧﻼف اﺷﺎرهﮔﺮﻫﺎي ‪ ،NEAR‬ﺑﻪ دادهﻫﺎي‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﺮ ﺟﺎي ﺣﺎﻓﻈﻪ و ﺧﺎرج از ﻗﻄﻌﻪي ﺟﺎري ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺷﺎره ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ارﺳﺎل اﺷﺎرهﮔﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻮاﺑﻊ وﻗﻔﻪ‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،DOS 09H‬ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮي از ﻧﻮع اﺷﺎرهﮔﺮ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻳﻚ رﺷﺘﻪ را ﺑﺮ روي‬
‫ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﻳﺶ و از ﻧﻘﻄﻪي ﺷﺮوع ﻣﺤﻞ ﻓﻌﻠﻲ ﻣﻜﺎنﻧﻤﺎ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﻪي ﺗﻮاﺑﻊ ‪ ،DOS‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ اﻧﺘﻈﺎر دارد ﻛﻪ ﺷﻤﺎرهي ﺗﺎﺑﻊ در ﺛﺒﺎت ‪ AH‬ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺸﺎﻧﻲ‬
‫ﺷﺮوع ﺑﺎﻓﺮ ﺣﺎوي رﺷﺘﻪاي ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﻮد در زوج ﺛﺒﺎت ‪ DS:DX‬ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ DS .‬ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ و ‪ DX‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ ﺑﺎﻓﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪8-2‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :2‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻋﻤﻞ‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﻜﻪ اﻳﺠﺎد رﺷﺘﻪ در زﺑﺎن ‪ C‬آﺳﺎن اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺎﻓﺮ رﺷﺘﻪ را ﺑﺪﺳﺖ آورده و در ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ DS‬و ‪ DX‬ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر در ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﺑﻮرﻟﻨﺪ و ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﻓﺖ دو ﻣﺎﻛﺮو ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻬﺎي )(‪ FP_SEG‬و )(‪ FP_OFF‬وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي ﻗﻄﻌﻪ و ﻣﺒﺪأ ﻳﻚ ﺷﺊ را در ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ روش ﺗﻌﺮﻳﻒ آﻧﻬﺎ در اﻳﻦ دو ﻧﻮع ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Borland:‬‬
‫))‪#define FP_SEG( fp ) ( (unsigned )( void _seg * )( void far * ) ( fp‬‬
‫))‪#define FP_OFF( fp ) ( (unsigned )( fp‬‬
‫‪Microsoft:‬‬
‫))‪#define FP_SEG( fp ) (*((unsigned _far *) & (fp)+1‬‬
‫)))‪#define FP_OFF( fp ) (*((unsigned _far *) & (fp‬‬
‫درﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻣﺎﻛﺮوي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﺑﻮرﻟﻨﺪ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻛﺮوي ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﻓﺖ‪ ،‬اﺷﺎرهﮔﺮي ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ و از ﻧﻮع ‪ FAR‬را ﻗﺒﻮل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﺜﺎل زﻳﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﺎﻛﺮوﻫﺎ را در دو ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮ ﺑﺎ ﺗﺎﺑﻊ ‪ DOS 09H‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ از ﺗﺎﺑﻊ ‪ DOS 09H‬ﺑﺮاي‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ رﺷﺘﻪي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﻴﻐﺎم ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﻳﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ ،DOS‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 09H‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﭘﺎﻳﺎن رﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﻛﺎراﻛﺘﺮ‬
‫’‪ ‘$‬دارد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎﻳﺖ ‪. null‬‬

‫‪/* Borland Version */‬‬

‫>‪#include <dos.h‬‬
‫) ‪void main ( void‬‬
‫{‬
‫;‪union REGS pregs‬‬
‫;‪struct SREGS sregs‬‬
‫;”‪char Message[20] = “PC Interns$‬‬
‫;‪pregs.h.ah = 0x09‬‬
‫;) ‪pregs.h.ds = FP_SEG ( Message‬‬
‫;) ‪pregs.x.dx = FP_OFF ( Message‬‬
‫;) ‪intdosx ( &pregs, &pregs, &sregs‬‬
‫}‬

‫‪/* Microsoft Version */‬‬

‫>‪#include <dos.h‬‬
‫) ‪void main ( void‬‬
‫{‬
‫;‪union REGS pregs‬‬
‫;‪struct SREGS sregs‬‬
‫;”‪char Message[20] = “PC Interns$‬‬
‫‪void far *mesptr = Message; /* FAR pointer to string */‬‬
‫;‪pregs.h.ah = 0x09‬‬
‫;) ‪pregs.h.ds = FP_SEG ( mesptr‬‬
‫;) ‪pregs.x.dx = FP_OFF ( mesptr‬‬
‫;) ‪intdosx ( &pregs, &pregs, &sregs‬‬
‫}‬

‫درﻳﺎﻓﺖ اﺷﺎرهﮔﺮﻫﺎ از ﺗﻮاﺑﻊ وﻗﻔﻪ‪ :‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي زﻳﺮ ﺗﺎﺑﻊ ‪ DOS 1BH‬را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ اﺷﺎرهﮔﺮ را در زوج ﺛﺒﺎت ‪ DS:BX‬ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺷﺎرهﮔﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﻳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻛﺪ رﺳﺎﻧﻪي ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ﺟﺎري اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ DOS .‬از ﻛﺪﻫﺎي رﺳﺎﻧﻪ ‪ F0H‬ﺗﺎ ‪ FFH‬ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ F8H‬ﻫﻤﻪي اﻧﻮاع دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻪي رﺳﺎﻧﻪ از اﺷﺎرهﮔﺮ ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻳﻚ اﺷﺎرهﮔﺮ ‪ FAR‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر در ‪ DOS.H‬ﻳﻚ ﻣﺎﻛﺮو ﺑﻪ ﻧﺎم ‪ MK_FP‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي ﻗﻄﻌﻪ و ﻣﺒﺪأ‪ ،‬ﻳﻚ اﺷﺎرهﮔﺮ ‪ FAR‬اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻳﻦ ﻣﺎﻛﺮو در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي زﻳﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ‪ mp‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺘﻐﻴﺮي‬
‫‪ far‬و از ﻧﻮع ‪ unsigned char‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،DOS 1BH‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺷﺎرهﮔﺮ ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ را ﭘﺲ از ﺑﺪﺳﺖآوردن از زوج ﺛﺒﺎت ‪ DS:BX‬در‬
‫‪ mp‬ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﺎﻛﺮوي ‪ MK_FP‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺷﺎرهﮔﺮ ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد اﺷﺎره‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺘﻮر‬
‫‪ printf‬در ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫>‪#include <dos.h‬‬
‫>‪#include <stdio.h‬‬
‫‪#ifndef MK_FP‬‬
‫)))‪#define MK_FP ( seg, ofs) ( (void far * ) ((unsigned long) (seg) << 16)(ofs‬‬
‫‪#endif‬‬
 9-2 ‫ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻋﻤﻞ‬:2 ‫ﻓﺼﻞ‬

void main (void)

{ union REGS pregs;
struct SREGS sregs;
unsigned char far *mp;
pregs.h.ah = 0x1B;
intdosx( &pregs, &pregs, &sregs );
mp = MK_FP ( sregs.ds, pregs.x.bx );
printf (“Media ID = %d\n”, *mp);
}
‫ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ‬pokeb ‫ و‬poke ‫ از ﺗﻮاﺑﻊ‬،C ‫ در ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﺑﻮرﻟﻨﺪ‬:peekb ‫ و‬peek ،pokeb ،poke ‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎ‬
segment:offset ‫ از ﻧﺸﺎﻧﻲ‬byte ‫ ﻳﺎ‬integer ‫ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﻳﻚ‬peekb ‫ و‬peek ‫ ﺣﺎﻓﻈﻪ و از ﺗﻮاﺑﻊ‬segment:offset ‫ در ﻧﺸﺎﻧﻲ‬byte ‫ ﻳﺎ‬integer
:‫ﺣﺎﻓﻈﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‬

void poke(unsigned segment, unsigned offset, int value);

void pokeb(unsigned segment, unsigned offset, char value);
int peek(unsigned segment, unsigned offset);
char peekb(unsigned segment, unsigned offset);

‫ ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮاي ﻛﺎر ﺑﺎ درﮔﺎهﻫﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ در ﺑﻮرﻟﻨﺪ در‬،‫ ﻫﻢ در ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﺑﻮرﻟﻨﺪ و ﻫﻢ ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﻓﺖ‬:C ‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ درﮔﺎهﻫﺎ در‬
:‫ ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ در دو ﻧﻮع ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‬.‫ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ‬CONIO.H ‫ و در ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﻓﺖ در‬DOS.H

Microsoft: Include File <CONIO.H>

int inp ( unsigned port );
unsigned inpw ( unsigned port );
int outp ( unsigned port, int databyte );
unsigned outpw ( unsigned port, int dataword );

Borland: Include File <DOS.H>

int inport ( int __portid );
unsigned char inportb ( int __portid );
void outport ( int __portid, int __value );
void outportb ( int __portid, unsigned char __value );

#define inp ( portid ) inportb ( portid )

#define outp ( portid, v ) outportb ( portid, v )
‫ و‬inp() ‫ در ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮ ﺑﻮرﻟﻨﺪ ﺑﺮاي ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮ ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﻓﺖ دو ﻣﺎﻛﺮوي‬.‫ ﺑﻴﺘﻲ دارﻧﺪ‬16 ‫ و‬8 ‫ﻫﺮ دو ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮ ﺗﻮاﺑﻌﻲ ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ درﮔﺎهﻫﺎي‬
.‫ ﺑﻴﺘﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‬8 ‫ ﺑﺮاي درﮔﺎهﻫﺎي‬outp()

:‫ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‬،‫ اﺳﺖ‬EGA/VGA ‫ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ در ﻳﻚ ﻛﺎرت‬،3C4H ‫در ﻣﺜﺎل زﻳﺮ ﻣﺤﺘﻮي درﮔﺎه‬

XByte = inp (0x3C4 );

XWord = inpw ( 0x3C4 );
:‫ﺟﻤﻠﻪﻫﺎي زﻳﺮ اﺟﺎزهﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﻳﺖ ﻳﺎ ﻛﻠﻤﻪ ﺑﻪ درﮔﺎه ارﺳﺎل ﺷﻮد‬

outp ( 0x3C4, XByte);

outpw ( 0x3C4, XWord);
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :3‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ورودي‪/‬ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫)‪(The BIOS‬‬

‫‪ 1-3‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺎرﺑﺮان اﺻﻄﻼح ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ در ‪ PC‬را ﺑﺎ ‪ DOS‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ DOS ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ در ‪ PC‬ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻗﺒﻞ از آﻧﻜﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪه دﻳﺴﻚ‬
‫ﺳﺨﺖ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ PC ،‬ﺑﺮاي ‪ BIOS‬ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ رواﻟﻬﺎي ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ورودي و ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ارﺗﺒﺎط ﺳﺨﺖاﻓﺰار و ﻧﺮماﻓﺰار در اﺧﺘﻴﺎر‬
‫ﺑﮕﻴﺮد‪ BIOS .‬ﺑﺮ روي ﻳﻚ ‪ ROM‬در ﺣﺎﻓﻈﻪي در ﺑﺮد اﺻﻠﻲ ‪ PC‬وﺟﻮد دارد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از روﺷﻦ ﺷﺪن ‪ ،PC‬در دﺳﺘﺮس اﺳﺖ‪ BIOS .‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﻪي رواﻟﻬﺎي‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﻣﻮردﻧﻴﺎز ‪ PC‬ﺑﺮاي ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﺨﺖاﻓﺰار و ﻟﻮازم ﺟﺎﻧﺒﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ رواﻟﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ دﺳﺘﻮرات ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﺮوﺟﻲ ﺻﻔﺤﻪﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ﭼﺎﭘﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬زﻣﺎن و ﻏﻴﺮه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﺮا ‪ BIOS‬ﻣﻬﻢ اﺳﺖ؟ از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ BIOS‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺲ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ‪ PC‬ﺑﺎ ﭘﻴﻜﺮهﺑﻨﺪي‬
‫ﺳﺨﺖاﻓﺰاري ﺧﺎص ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮ روي ﻳﻚ ‪ PC‬ﻧﻮﺷﺖ و آﻧﺮا ﺑﺮ روي ﻫﻤﻪي ‪PC‬ﻫﺎي ﺳﺎزﮔﺎر‪ 1‬ﺑﺎ آن ﺑﺪون ﺧﻄﺎ اﺟﺮا ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ‬
‫ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻳﺎ رواﻟﻬﺎي ﺧﺎﺻﻲ از ‪ BIOS‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ BIOS‬ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ از ‪ PC‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ‪ PC‬ﺳﺎﺧﺖ ﻛﺪام ﺷﺮﻛﺖ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ آن ﭼﻨﺪ ﻣﮕﺎﺑﺎﻳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در‬
‫ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻊ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ در ‪ ،BIOS‬ﻳﻜﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ،BIOS‬واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰار اﺳﺖ و ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﻣﺮﺳﻮم ﺷﺪن ‪ PC‬اﺳﺖ‪ ،BIOS .‬ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ PC‬را ﻗﺎدر ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ ﻳﻚ ‪ PC‬ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ‬
‫‪ IBM PC‬ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ داراي ‪ BIOS‬ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎ آن ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮ روي آن اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺟﺮا ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﺗﺮاﺷﻪﻫﺎي ‪ BIOS‬را ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان از ‪ Award ،Phoenix ،AMI‬و ‪ Quadtel‬ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ ‪BIOS‬ﻫﺎ داراي‬
‫ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪن‪ ،‬وﻟﻲ وﻇﺎﻳﻒ اﺳﺎﺳﻲ آﻧﻬﺎ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 2-3‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪BIOS‬‬
‫‪ ،IBM‬اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ BIOS‬و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ‪ PC‬را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ 256 .‬وﻗﻔﻪ در ‪ BIOS‬وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﺨﺖاﻓﺰار را ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬در ﺟﺪول زﻳﺮ اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﻧﻤﺎﻳﺶ دادهﺷﺪهاﻧﺪ‪ BIOS .‬ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ از وﻗﻔﻪﻫﺎ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ﺗﻮاﺑﻊ ﻛﺎرت‬
‫وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ و ﮔﺮداﻧﻨﺪهي دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺎره در اداﻣﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪Number‬‬ ‫‪Meaning‬‬
‫‪10H‬‬ ‫‪Video card access‬‬
‫‪11H‬‬ ‫‪Configuration test‬‬
‫‪12H‬‬ ‫‪RAM test‬‬
‫‪13H‬‬ ‫‪BIOS disk functions‬‬
‫‪14H‬‬ ‫‪Serial interface functions‬‬
‫‪15H‬‬ ‫‪Cassette and extended AT functioms‬‬
‫‪16H‬‬ ‫‪Keyboard functions‬‬
‫‪17H‬‬ ‫‪Parallel interface functions‬‬
‫‪1AH‬‬ ‫‪Date/tme/realtime clock functions‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪compatilbe ١‬‬
 ‫‪2-3‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :3‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ورودي ‪ /‬ﺧﺮوﺟﻲ‬

‫‪ 3-3‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﮕﺎرش ‪BIOS‬‬

‫ﻧﮕﺎرش و ﺗﺎرﻳﺦ ‪ BIOS‬در ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ ROM-BIOS F000:FFF0‬وﺟﻮد دارد و ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي‬
‫‪ DEBUG‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫‪C> debug‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎن زﻳﺮ را وارد ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫‪- d F000:FFF0 L 10‬‬

‫\‪F000:FFF0 CD 19 E0 00 F0 30 33 2F-32 37 2F 39 38 00 FC 5C .....03/27/98 ..‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ‪ BIOS‬در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺧﻂ ﻓﻮق ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪهاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-q‬‬
‫>‪C‬‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻮع ‪ :PC‬ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻌﻴﻨﻲ از ‪ BIOS‬ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺪل ‪ PC‬ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺪل ‪ PC‬را از ﺑﺎﻳﺘﻲ ﻛﻪ در آﺧﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن‬
‫‪ ROM-BIOS‬در ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ F000:FFFE‬ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎﻳﺖ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻜﻲ از ﻛﺪﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪Model identification byte codes‬‬

‫‪Code‬‬ ‫‪Meaning‬‬

‫‪FCH‬‬ ‫‪AT‬‬
‫‪FEH‬‬ ‫‪XT‬‬
‫‪FBH‬‬
‫‪FFH‬‬ ‫‪PC‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ دﻗﻴﻖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺮﻛﺖ ‪ IBM‬ﺑﻪﻃﻮر دﻗﻴﻖ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎي ﺟﺰﺋﻲ در ‪BIOS‬ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ‬
‫ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺪل ‪ ،PC‬روش ﻛﺎﻣﻠﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ 4-3‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ‪BIOS‬‬
‫‪ BIOS‬در ‪ 256‬ﺑﺎﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ )‪ ،(RAM‬ﻛﻪ ﻣﺤﺪودهي ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ 1BIOS‬ﻳﺎ ﻗﻄﻌﻪي ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ 2BIOS‬ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي داﺧﻠﻲ ﺧﻮد را ذﺧﻴﺮه‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش ﺑﻪﺻﻮرت اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﻫﻤﻪي اﻧﻮاع ‪BIOS‬ﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻓﻬﺮﺳﺖ زﻳﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪،‬‬
‫اﻫﺪاف و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ آﻧﻬﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻛﺎﻣﻞ از ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪي ‪ 0040H‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎ ﻣﺒﺪأ ‪،10H‬‬
‫‪ 0040H:0010H‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Offset‬‬ ‫‪Function‬‬ ‫‪Size‬‬ ‫‪Access‬‬

‫‪00H‬‬ ‫‪Serial interface port addresses‬‬ ‫‪4 words‬‬ ‫‪INT 14H‬‬

‫در ﻫﻨﮕﺎم روﺷﻦ ﺷﺪن ‪ ،PC‬ﺗﺴﺖ ﺧﻮدﻛﺎر زﻣﺎن روﺷﻦﺷﺪن ﻳﺎ ‪ ،3POST‬ﭘﻴﻜﺮهﺑﻨﺪي ﺳﻴﺴﺘﻢ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺟﺰو ﭘﻴﻜﺮهﺑﻨﺪي ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻲ واﺳﻄﻬﺎي ﺳﺮﻳﺎل ﻳﺎ ‪ RS-232‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ ‪ COM1‬ﺗﺎ ‪ COM4‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺪادي ﻛﻪ واﺳﻂ ﺳﺮﻳﺎل ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻲ درﮔﺎه آﻧﻬﺎ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه و در ﭼﻬﺎر ﻛﻠﻤﻪ ﭘﺸﺖﺳﺮ ﻫﻢ ﻛﻪ از ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ ‪ 00H‬ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪08H‬‬ ‫‪Parallel interface port addresses‬‬ ‫‪4 words‬‬ ‫‪INT 17H‬‬

‫در ﻣﻮرد واﺳﻄﻬﺎي ﻣﻮازي )‪ (LPT1-LPT4‬ﻫﻢ ﻧﺸﺎﻧﻲ درﮔﺎهآﻧﻬﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه و در ﭼﻬﺎر ﻛﻠﻤﻪ ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪10H‬‬ ‫‪Configuration‬‬ ‫‪1 word‬‬ ‫‪INT 11H‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪BIOS variable segment ١‬‬
‫‪BIOS variable range ٢‬‬
‫‪Power On Self Test ٣‬‬
 3-3 ‫ ﺧﺮوﺟﻲ‬/ ‫ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ورودي‬:3 ‫ﻓﺼﻞ‬

‫ ﺗﻌﺪاد واﺳﻄﻬﺎي ﺳﺮﻳﺎل و ﻣﻮازي و ﻏﻴﺮه ﺑﺎ اﻳﻦ ﻳﻚ‬،‫ ﺣﺎﻟﺖ وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‬،‫ از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻌﺪاد ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‬،‫ﺳﺎﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻴﻜﺮهﺑﻨﺪي ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
.‫ﻛﻠﻤﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬

12H POST status #1 1 byte POST

13H RAM size 1 word INT 12H
15H POST status #2 1 word POST
17H Keyboard status byte 1 byte INT 16H
.‫ و ﻏﻴﺮه را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬Alt ،Ctrl ،Shift ‫ ﻧﻈﻴﺮ‬،‫وﺿﻌﻴﺖ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ‬

18H Extended keyboard status byte 1 byte INT 16H

19H ASCII code entry 1 byte INT 16H
1AH Next character in keyboard buffer 1 word INT 16H
1CH Last character in keyboard buffer 1 word INT 16H
1EH Keyboard buffer 16 words INT 16H
.‫ از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻲﺗﻮان دﺳﺘﺮﺳﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮد‬،‫ ﻛﺎراﻛﺘﺮ در ﻫﺮ زﻣﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در آن ﺑﺎﺷﺪ‬16 ‫ ﻛﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬،‫ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺮ ﭼﺮﺧﻪاي ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ‬

3EH Disk drive recalibration 1 byte INT 13H

3FH Disk drive motor status 1 byte INT 13H
40H Disk drive motor timer 1 byte INT 13H
40H Disk error status 1 byte INT 13H
42H Disk controller status 7 byte INT 13H
49H Current video mode 1 byte INT 10H
4AH Number of screen columns 1 word INT 10H
4CH Screen page size 1 word INT 10H
4EH Offset address of current screen page 1 word INT 10H
50H Cursor position in eight screen pages 8 words INT 10H
60H Starting line of screen cursor 1 byte INT 10H
61H Ending line of screen cursor 1 byte INT 10H
62H Current screen page namber 1 byte INT 10H
63H Port address of video controller 1 word INT 10H
65H Mode selector register contents 1 byte INT 10H
66H Palette register contents 1 byte INT 10H
67H Miscellaneous selector register contents 5 bytes POST
6CH Timer 1 dword INT 1AH
70H 24-hours flag 1 byte INT 1AH
71H CTRL-Break flag 1 byte INT 16H
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :4‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‬
‫)‪(Video Cards‬‬

‫‪ 1-4‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻛﺎرﺗﻬﺎي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ‪ ،‬از ﻗﺒﻴﻞ ‪ ،VGA ،EGA ،CGA ،MDA‬و ‪ Hercules‬ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ و اﺳﺘﺎﻧﺪارد واﺣﺪي در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺑﺮﺧﻲ از اﻧﻮاع ﻛﺎرﺗﻬﺎي ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ Super VGA‬و ‪ ،TIGA‬ﺧﻮد ﻧﻴﺰ داراي ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺎرﺗﻬﺎي ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ در‬
‫وﺿﻮ ِح‪ 1‬ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻛﺎرآﻳﻲ ﻳﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‪ 2‬و روش ﻛﺪﺑﻨﺪي اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻬﺖ ﻧﻤﺎﻳﺶ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺗﻬﺎي ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪي آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫)‪ :Monochrome Display Adapter (MDA‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪ CGA‬از ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮﻳﻦ اﻧﻮاع ﻛﺎرﺗﻬﺎي ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ اﺳﺖ و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ‪ ،IBM PC‬در‬ ‫•‬
‫ﺳﺎل ‪ ،1981‬ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎرت ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‪ 3‬را ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺘﻦ ﺗﻚ رﻧﮓ‪ ،‬در ﻗﺎﻟﺐ ‪ 80‬ﺳﺘﻮن و ‪ 25‬ردﻳﻒ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎرت‬
‫داراي ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﻲ اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ را ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ‪ RAM‬ﻧﮕﻬﺪاري ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺮاﻓﻴﻚ را ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫دﻫﺪ‪.‬‬

‫)‪ :Color/Graphics Adapter (CGA‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت ﻧﻴﺰ در ﺳﺎل ‪ 1981‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﮔﺮاﻓﻴﻚ و ﻣﺘﻨﻬﺎي رﻧﮕﻲ را داﺷﺖ‪ .‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از‬ ‫•‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﻪ ﺟﺎي ﺻﻔﺤﻪﻧﻤﺎﻳﺶ‪ 4‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﺮوﺟﻲ ‪ RGB‬را داﺷﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ‬
‫روش‪ ،‬از ﺳﻴﮕﻨﺎﻟﻬﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﺮاي رﻧﮕﻬﺎي ﻗﺮﻣﺰ‪ ،‬ﺳﺒﺰ و آﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت ﻧﻴﺰ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﻦ‪ 80 ،‬ﺳﺘﻮن در ‪ 25‬ردﻳﻒ را ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ و در ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺮاﻓﻴﻚ داراي وﺿﻮح ‪ 320x200‬ﻧﻘﻄﻪ‪ 5‬ﺑﺎ ﭼﻬﺎر رﻧﮓ اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪ :Hercules Graphics Card (HGC‬در ﻫﻤﺎن زﻣﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻛﺎرت دﻳﮕﺮي ﻛﻪ از ﻫﺮﺟﻬﺖ ﻣﺸﺎﺑﻪ ‪ MDA‬ﺑﻮد وﻟﻲ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﮔﺮاﻓﻴﻚ را ﻧﻴﺰ داﺷﺖ‪،‬‬ ‫•‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﮔﺮاﻓﻴﻚ ﺑﺎ وﺿﻮح ‪ 720x348‬ﻧﻘﻄﻪ را در دو ﺻﻔﺤﻪ دارد‪.‬‬

‫)‪ :Enhanced Graphics Adapter (EGA‬اﻳﻦ ﻛﺎرت در ﺳﺎل ‪ 1985‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ و ﺿﻤﻦ ﻓﺮاﻫﻢﺳﺎزي وﺿﻮح ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬داراي ﻗﻴﻤﺖ ﻛﻤﺘﺮي ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع‬ ‫•‬
‫ﻛﺎرت وﺿﻮح ‪ 640x350‬ﻧﻘﻄﻪ را ﺑﺎ ‪ 16‬رﻧﮓ در ﻳﻚ زﻣﺎن و ‪ 64‬ﺳﺮيرﻧﮓ‪ 6‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت داراي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 256K‬ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ EGA‬ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ‪ ROM-BIOS‬اﺳﺘﺎﻧﺪار ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ‪ ،EGA ROM-BIOS‬ﺑﻪﺟﺎي ‪ BIOS‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﻏﻴﺮ از ‪ ،IBM‬ﻋﺪهي دﻳﮕﺮي از ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮي از ‪ EGA‬ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ دﻳﮕﺮي را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ ‪ EGA‬ﺳﺎﺧﺖ ‪ ،IBM‬ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ‪ ،‬ﻛﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﺎن را دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫)‪ :Video Graphics Array (VGA‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت در ﺳﺎل ‪ 1987‬و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ‪ ،IBM PS/2‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ و ﭼﻮن از ﻓﻦآورﻳﻬﺎي ﺟﺪﻳﺪﺗﺮ‬ ‫•‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬رﻧﮕﻬﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬وﺿﻮح ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﺘﻦ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻼف ‪ ،EGA‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ VGA‬ﺳﻴﮕﻨﺎﻟﻬﺎي رﻧﮓ را ﺑﻪﺻﻮرت آﻧﺎﻟﻮگ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻔﺤﻪﻧﻤﺎﻳﺶ ارﺳﺎل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ دﻳﺠﻴﺘﺎل‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ ،VGA‬ﺑﻴﺶ از ‪ 260000‬رﻧﮓ ﻣﺘﻔﺎوت را در ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ‪ 16 ،4 ،2‬و ‪ 256‬ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت وﺿﻮح ‪ 640x480‬را ﺑﺎ ‪ ،4 ،2‬ﻳﺎ ‪ 16‬رﻧﮓ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﻧﺘﺨﺎبﺷﺪه‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎ وﺿﻮح‬
‫‪ 256 ،320x200‬رﻧﮓ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻤﺎﻳﺶ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت داراي ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ‪ 256K‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ‪ 512K‬ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت ﻧﻴﺰ‬
‫داراي ‪ ROM-BIOS‬ﺧﺎص ﺧﻮد اﺳﺖ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬از اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ :Super VGA‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت داراي ﺳﺨﺖاﻓﺰاري ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ‪ VGA‬اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻘﻄﻪﻫﺎ را ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ و ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد رﻧﮓ ﺑﻴﺸﺘﺮ و وﺿﻮح ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺿﻤﻦآﻧﻜﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ‪ VGA‬را ﻧﻴﺰ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ‪ VGA ،‬در ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻬﺎرم ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ ‪ 320x200‬ﻧﻘﻄﻪ را ﺑﺎ ‪ 256‬رﻧﮓ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ ،Super VGA‬ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ دﻳﮕﺮ را ﻧﻴﺰ دارﻧﺪ ﻛﻪ وﺿﻮح ‪ ،640x350 ،640x200‬و ‪ 640x480‬را ﺑﺎ ‪ 256‬رﻧﮓ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ وﺿﻮح ‪ 800x600‬و ‪ 1024x768‬ﻧﻘﻄﻪ را ﻧﻴﺰ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ‪ VGA‬ﻳﺎ‬
‫‪ Multiscan‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﺑﻪاﻧﺪازهي ﻛﺎﻓﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در دﺳﺘﺮس ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪،1990‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪resolution ١‬‬
‫‪video RAM ٢‬‬
‫‪operationg mode ٣‬‬
‫‪monitor ٤‬‬
‫‪pixel ٥‬‬
‫‪color palette ٦‬‬
 ‫‪2-4‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :4‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻳﻚ ﻛﻨﺴﺮﺳﻴﻮم ﺑﺎ ﻧﺎم اﺧﺘﺼﺎري ‪ ،1VESA‬ﺳﻌﻲ در ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ‪ BIOS‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت‬
‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫)‪ :Texas Instrument Graphics Architecture (TIGA‬ﻧﻮﻋﻲ ﻛﺎرت اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﭘﺬﻳﺮ‪ 2‬اﺳﺖ و داراي ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ TI34010‬و‬ ‫•‬
‫‪ TI 34020‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرﺗﻬﺎ‪ ،‬ﺗﺎ ‪ 5‬ﺑﺎر ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ از ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ VGA‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ BIOS 2-4‬وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‬
‫در ‪ ،ROM-BIOS‬ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در ﻗﺎﻟﺐ وﻗﻔﻪي ﺷﻤﺎرهي ‪ 10H‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﺘﺪاً ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ MDA‬و ‪ CGA‬ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪،‬‬
‫ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ EGA‬و ‪ ،VGA‬داراي ‪ BIOS‬ﺧﺎص ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺗﺮاﺷﻪ ﺑﺮ روي اﻳﻦ ﻛﺎرﺗﻬﺎ وﺟﻮد دارﻧﺪ و ﺑﺎ روﺷﻦ ﺷﺪن ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ ﻓﻌﺎل‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪي ‪ BIOS‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ وﻗﻔﻪي ‪ 10H‬ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮده و ﺗﻮاﺑﻊ ‪ EGA‬و ‪ VGA‬را ﺑﻪ ‪ BIOS‬ﻣﻮﺟﻮد اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻌﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮاي ‪ EGA‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ VGA‬ﻛﻤﺘﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ ،BIOS‬از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﻛﺎر ﺑﺎ ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﻳﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ ،BIOS‬ﻛﻨﺪﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫‪ ،DOS‬داراي درﺟﻪي ﺑﺎﻻﺗﺮي از ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ روش دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻛﺎرت وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﻛﺎر ﺑﺎ ﺻﻔﺤﻪي‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ و از دو روش دﻳﮕﺮ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در ﻣﻮرد ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻛﺎرت وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻃﻼﻋﺎت در ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ از‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ B800H:0000‬اﺳﺖ و دﻟﻴﻞ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ ﺑﻮدن اﻳﻦ روش‪ ،‬ﻋﺪم ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ وﻗﻔﻪﻫﺎي ‪ BIOS‬ﻳﺎ ‪ ،DOS‬از ﻗﺒﻴﻞ ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﺑﺮ روي ﭘﺸﺘﻪ و ﻏﻴﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻴﺐ ﻣﻬﻢ روش دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬رواﻟﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ‬
‫ﻛﺎراﻛﺘﺮ را ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ‪ CGA‬و ‪ MDA‬ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و روال ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام در دﻳﮕﺮي ﻋﻤﻞ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﺗﻮاﺑﻊ ‪ ،ROM BIOS‬ﻳﻚ دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﺳﺮﻋﺖ‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪ ROM BIOS‬ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻛﺪﻫﺎي ﺗﻮاﺑﻊ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ‪ ROM‬ﺑﻪﺻﻮرت‬
‫‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﻨﺪ ﺷﺪن ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪوﻳﮋه در ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ‪ 32‬ﺑﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ راه رﻓﻊ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ‪ ،‬ﺑﺎرﻛﺮدن ‪ ROM BIOS‬در‬
‫‪ RAM‬و در ﻣﺤﺪودهي ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ و ﺣﺪ ‪ 1‬ﻣﮕﺎﺑﺎﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ آن‪ shadow ROM ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ‪ 16‬ﻳﺎ ‪ 32‬ﺑﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ROM‬‬
‫‪ BIOS‬را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮاﺑﻊ ‪ BIOS‬وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ داراي ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ‪ 00H‬ﺗﺎ ‪ 1CH‬ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺮوﻳﺴﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را دراﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺛﺒﺎت ‪ AH‬ﺑﺎ ﺷﻤﺎرهي ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻳﻚ زﻳﺮﺗﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎرهي آن در ﺛﺒﺎت ‪ AL‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪Video BIOS functions and support from EGA, VGA and standard BIOS‬‬
‫‪No.‬‬ ‫‪Meaning‬‬
‫‪00H‬‬ ‫‪Determine video mode‬‬
‫‪01H‬‬ ‫‪Define cursor size‬‬
‫‪02H‬‬ ‫‪Set cursor position‬‬
‫‪03H‬‬ ‫‪Read cursor position‬‬
‫‪04H‬‬ ‫‪Read light pen‬‬
‫‪05H‬‬ ‫‪Define current screen page‬‬
‫‪06H‬‬ ‫‪Scroll screen up‬‬
‫‪07H‬‬ ‫‪Scroll screen down‬‬
‫‪08H‬‬ ‫‪Read character and attribute‬‬
‫‪09H‬‬ ‫‪Write character and attribute‬‬
‫‪0AH‬‬ ‫‪Write character to cursor position‬‬
‫‪0BH‬‬ ‫‪Set color palette for graphics mode‬‬
‫‪0CH‬‬ ‫‪Set screen pixel in graphics mode‬‬
‫‪0DH‬‬ ‫‪Read screen pixel in graphics mod‬‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪Video Electronic Standard Association (VESA) ١‬‬
‫‪programmable ٢‬‬
 ‫‪3-4‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :4‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‪ :‬در ‪ VGA BIOS‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺎﺑﻊ ‪ 1AH‬و زﻳﺮﺗﺎﺑﻊ ‪ ،00H‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ زﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻮع ﻛﺎرت را‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ داد‪:‬‬

‫‪Code‬‬ ‫‪Meaning‬‬
‫‪00H‬‬ ‫‪No video card‬‬
‫‪01H‬‬ ‫‪MDA card / monochrome monitor‬‬
‫‪02H‬‬ ‫‪CGA card / color monitor‬‬
‫‪03H‬‬ ‫‪Reserved‬‬
‫‪04H‬‬ ‫‪EGA card / high resolution monitor‬‬
‫‪05H‬‬ ‫‪EGA card / monochrome monitor‬‬
‫‪06H‬‬ ‫‪Reserved‬‬
‫‪07H‬‬ ‫‪VGA card / analog monochrome monitor‬‬
‫‪08H‬‬ ‫‪VGA card / analog color monitor‬‬

‫در ‪ EGA BIOS‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺎﺑﻊ ‪ 12H‬و زﻳﺮﺗﺎﺑﻊ ‪ ،10H‬ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻮع ﻛﺎرت را ﺗﺸﺨﻴﺺ داد‪.‬‬

‫وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‪1‬‬ ‫‪ 3-4‬ﺣﺎﻓﻈﻪي‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﺟﺰو ﻓﻀﺎي ﻧﺸﺎﻧﻲ‪ PC 2‬اﺳﺖ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ روي ﻛﺎرت وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ آﻧﻜﻪ از ﻗﺴﻤﺘﻲ از ‪ RAM‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت اﻳﻦ ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﺻﻔﺤﺎت ﻣﺘﻦ و ﮔﺮاﻓﻴﻚ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﻦ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺎراﻛﺘﺮ و رﻧﮓ آن‪ ،‬ﺑﺎ دو ﺑﺎﻳﺖ از اﻳﻦ ﺣﺎﻓﻈﻪ و درﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﮔﺮاﻓﻴﻚ‪ ،‬ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ‪ 3‬ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻳﻚ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻴﺖ اﻳﻦ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ اﺳﺖ)ﻛﻪ در اداﻣﻪ دﻗﻴﻖﺗﺮ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﻣﻲﺷﻮد(‪.‬‬

‫‪Video‬‬
‫‪CRT‬‬
‫‪RAM‬‬

‫در ﻛﺎرﺗﻬﺎي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﺗﻚرﻧﮓ ﻣﺜﻞ ‪ ،MDA‬ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ در ﻣﺤﺪودهي ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ B000:0000-B000:7FFF‬ﻗﺮار دارد و در ﻛﺎرﺗﻬﺎي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‬
‫رﻧﮕﻲ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ‪ ،EGA‬از ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ B800:0000‬ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ ﺣﺎﻓﻈﻪ در ﻓﻀﺎي ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺑﺎ روﺷﻬﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻳﻚ ﺑﺎﻳﺖ ﻛﺪ ﻛﺎراﻛﺘﺮ و ﺑﺎﻳﺖ رﻧﮓ )اﺻﻠﻲ‪ 4‬و زﻣﻴﻨﻪ‪ (5‬آﻧﺮا در اﻳﻦ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺎر‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﻦ‪ :‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﻦ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻫﺮ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺑﻪ دو ﺑﺎﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺎﻳﺖ ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﻛﺪ‬
‫اَﺳﻜﻲ‪6‬ﻛﺎراﻛﺘﺮ و در ﺑﺎﻳﺖ دوم ﻣﺸﺨﺼﻪي‪ 7‬آن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در ﺑﺎﻳﺖ ﻣﺸﺨﺼﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻮع ﻛﺎرت و ﺑﺮاﺳﺎس ﻛﺪﺑﻨﺪي آن‪ ،‬رﻧﮓ اﺻﻠﻲ‪ ،‬رﻧﮓ زﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬ﺷﺪت ﻧﻮر‪ ،‬و ﻏﻴﺮه‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً در ‪ 4 ،MDA‬ﺑﻴﺖ ﻧﺨﺴﺖ اﻳﻦ ﺑﺎﻳﺖ رﻧﮓ اﺻﻠﻲ و ‪ 4‬ﺑﻴﺖ دوم رﻧﮓ زﻣﻴﻨﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ اوﻟﻴﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪه ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺖ دوم ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﻪي آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ اوﻟﻴﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮ‪ 0000H ،‬و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ ﻣﺸﺨﺼﻪي آن‪ 0001H ،‬اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎراﻛﺘﺮ دوم و ﻣﺸﺨﺼﻪي آن در ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎي ‪ 0002H‬و ‪ 0003H‬ﻗﺮار دارﻧﺪ و اﻟﻲ‬
‫آﺧﺮ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ‪ 80x25x2 = 4000 byte‬ﻇﺮﻓﻴﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ آن‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪video RAM ١‬‬
‫‪address space ٢‬‬
‫‪pixel ٣‬‬
‫‪foreground ٤‬‬
‫‪background ٥‬‬
‫‪ASCII code ٦‬‬
‫‪attribute ٧‬‬
 ‫‪4-4‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :4‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‬

‫ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ‪ 1‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﺑﻴﺶ از ‪ 4KB‬ﺑﺎﺷﺪ)ﻣﺜﻼً ‪ ،( 8KB‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ را در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻛﺎرﺗﻬﺎي‬
‫‪ EGA‬و ‪ VGA‬اﻳﻦ اﻣﻜﺎن وﺟﻮد دارد‪ ،‬وﻟﻲ در ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ MDA‬اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﺑﻊ وﻗﻔﻪ ‪ ،10H‬ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﺻﻔﺤﻪﻫﺎ را ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻧﻤﻮد و روﺷﻲ ﻣﻔﻴﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‪ :‬از ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﻚ ﻛﺎراﻛﺘﺮ در ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﻳﺎ ﺧﻮاﻧﺪن آن‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫‪character_offset_position (row, col) = row * 160 + col * 2‬‬

‫و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺖ ﻣﺸﺨﺼﻪي آن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫‪attribute_offset_position (row, col) = row * 160 + col * 2 + 1‬‬

‫ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺘﻨﻬﺎ در زﺑﺎن ﭘﺎﺳﻜﺎل ﻣﻲﺗﻮان از دﺳﺘﻮر ‪ Mem‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﺎرﺗﻬﺎي‬
‫رﻧﮕﻲ‪ B800H ،‬و در ‪ B000H ،MDA‬اﺳﺖ و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ ﻫﻢ از ﻓﺮﻣﻮل ﻓﻮق ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮان رواﻟﻲ ﺑﻪﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﻚ‬
‫ﻛﺎراﻛﺘﺮ در ﻧﻘﻄﻪي )‪ ،(row, col‬ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫;)‪procedure DirectWriteCh (row, col, ch, att : byte‬‬

‫‪begin‬‬
‫;‪Mem[$B800:(row * 160 + col * 2)] := ch‬‬
‫;‪Mem[$B800:(row * 160 + col * 2 + 1)] := att‬‬
‫;‪end‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﻳﻚ ﻛﺎراﻛﺘﺮ و ﻣﺸﺨﺼﻪي آن از ﻧﻘﻄﻪي )‪ ،(row, col‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻛﺮد‪:‬‬

‫;)‪procedure DirectReadCh (row, col : byte; var ch, att: byte‬‬

‫‪begin‬‬
‫;])‪ch := Mem[$B800:(row * 160 + col * 2‬‬
‫;])‪att := Mem[$B800:(row * 160 + col * 2 + 1‬‬
‫;‪end‬‬
‫در زﺑﺎن ‪ C‬از دو روش ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬روش ﻧﺨﺴﺖ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﻮرات ‪ pokeb‬و ‪ peekb‬و روش دوم‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ‪far‬‬
‫‪ pointer‬ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﻮرات ‪ pokeb‬و ‪:peekb‬‬

‫)‪void DirectWriteCh (unsigned char row, unsigned char col, unsigned char ch, unsigned char att‬‬
‫{‬
‫;)‪pokeb(0xB800, row * 160 + col * 2, ch‬‬
‫;)‪pokeb(0xB800, row * 160 + col * 2+1, att‬‬
‫}‬

‫)‪void DirectReadCh (unsigned char row, unsigned char col, unsigned char *ch, unsigned char *att‬‬
‫{‬
‫;)‪*ch = peekb(0xB800, row * 160 + col * 2‬‬
‫;)‪*att = peekb(0xB800, row * 160 + col * 2+1‬‬
‫}‬

‫ب(اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﻮرات ‪:far pointer‬‬

‫{ ‪struct VelB‬‬
‫;‪unsigned char ch, att‬‬
‫;}‬
‫;‪typedef struct VelB far *VP‬‬

‫)‪void DirectWriteCh (unsigned char row, unsigned char col, unsigned char ch, unsigned char att‬‬
‫{‬
‫;‪VP lptr‬‬
‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪page ١‬‬
 ‫‪5-4‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :4‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‬

‫;‪lptr = MK_FP (0xB800, 0) + row * 80 + col‬‬

‫;‪lptr->ch = ch‬‬
‫;‪lptr->att = att‬‬
‫}‬

‫)‪void DirectReadCh (unsigned char row, unsigned char col, unsigned char *ch, unsigned char *att‬‬
‫{‬
‫;‪VP lptr‬‬
‫;‪lptr = MK_FP (0xB800, 0) + row * 80 + col‬‬
‫;‪*ch = lptr->ch‬‬
‫;‪*att = lptr->att‬‬
‫}‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎ‪ :1‬از روﺷﻬﺎي ﻓﻮق ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮده و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ از ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آﺷﻜﺎرﺳﺎزي و ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺮدن ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺳﺮﻳﻊ اﻃﻼﻋﺎت ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﻳﺶ و ذﺧﻴﺮه و ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ در‬
‫ﺑﺎﻓﺮﻫﺎي ﻣﻮﻗﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ در ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﭘﻨﺠﺮهي ‪ W1‬را ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻻزم ﺑﻪ ﻧﮕﻬﺪاري اﻃﻼﻋﺎت ﭘﻨﺠﺮهي اﺻﻠﻲ ‪ W0‬ﻫﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺑﺎﻓﺮ ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ‪ (60-20+1)*(15-5+1)*2‬ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎ و ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺤﺪوده ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص‬
‫دﻫﻴﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ روﺷﻬﺎي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻓﻮق و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ ،DirectReadCh‬اﻃﻼﻋﺎت ﭘﻨﺠﺮه را در اﻳﻦ ﺑﺎﻓﺮ ذﺧﻴﺮه ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﻗﺒﻞ از رﺳﻢ ﭘﻨﺠﺮه ‪W1‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﻧﻤﺎﻳﺶ ‪ W1‬و ﻋﺪم ﻧﻴﺎز ﺑﻪ آن‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﺎك ﻛﺮدن آن از روي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ و ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪي ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻓﻴﺴﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺎﻓﺮ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،DirectPutCh‬در ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻨﺠﺮه اﺻﻠﻲ)‪ (W0‬ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ )‪(80x25‬‬
‫)‪(20, 5‬‬ ‫)‪(60, 5‬‬

‫‪W1‬‬

‫)‪(20, 15‬‬ ‫)‪(60, 15‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎب و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﻮﻧﺘﻬﺎ‪ :2‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ EGA‬و ‪ VGA‬اﺟﺎزهي اﻧﺘﺨﺎب و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﻮﻧﺘﻬﺎي ﺟﺪﻳﺪ را ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎرﺗﻬﺎ از ﻣﻮﻟﺪﻫﺎي ﻗﻮي ﻛﺎراﻛﺘﺮ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﻜﻞ ﻫﺮ ﻛﺎراﻛﺘﺮ را از روي ‪ bitmap‬آن ﻛﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ ،EGA‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﻧﺘﺨﺎبﺷﺪه‪ ،‬اﺟﺎزهي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ‪ 8x8‬و ‪ 8x14‬ﻧﻘﻄﻪ را ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ ،VGA‬اﺟﺎزهي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ‪،8x8‬‬
‫‪ 8x14‬و ‪ 8x16‬ﻧﻘﻄﻪ را ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪8x8‬‬ ‫‪8x14‬‬ ‫‪8x16‬‬

‫ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ردﻳﻒ در ﻣﺎﺗﺮﻳﺴﻬﺎي ﻓﻮق‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﻳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻛﺎراﻛﺘﺮ‪ ،‬در ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮق‪ ،‬ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ‪ 14 ،8‬و ‪ 16‬ﺑﺎﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻧﻴﺎز‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﺮاي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﻮﻧﺖ ﺑﺮاي ‪ 256‬ﻛﺎراﻛﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 256x14 ،256x8‬و ‪ 256x16‬ﺑﺎﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮاي ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻓﻮﻧﺘﻬﺎي ﺟﺪﻳﺪ)ﻣﺜﻼً ﻓﻮﻧﺘﻬﺎي‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ( ﻣﻲﺗﻮان ﻳﻚ ﺑﺎﻓﺮ)‪ (character table‬ﺑﺎ اﻧﺪازهﻫﺎي ﻓﻮق ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻮده و ﻣﺎﺗﺮﻳﺴﻬﺎي ﻓﻮﻧﺘﻬﺎي ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه را اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﻮﻧﺘﻬﺎ‪ ،‬از‬
‫زﻳﺮﺗﺎﺑﻊ‪ 00H‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 11H‬وﻗﻔﻪي ‪ EGA/VGA BIOS 10H‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪AH = 11H‬‬
‫‪AL = 00H‬‬
‫)‪BH = Lines per character (also bytes per character‬‬
‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪window management ١‬‬
‫‪fonts ٢‬‬
 ‫‪6-4‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :4‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‬

‫)‪BL = Character table (0 or 1‬‬

‫‪CX = Number of character in table‬‬
‫‪DX = ASCII code of first character table‬‬
‫‪ES = Segment address of character table in RAM‬‬
‫‪BP = Offset address of character table in RAM‬‬

‫‪ 4-4‬ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ در ﻛﺎرت ‪Hercules‬‬

‫ﻛﺎرت ‪ HGC‬در ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ وﺿﻮح ‪ 348x720‬را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ در ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺖ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬از ﺻﻔﺮ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و در ﻫﺮ‬
‫ﺧﻂ از ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 719‬ﻧﻘﻄﻪ و ﺷﻤﺎره ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﺑﻴﻦ ‪ 0‬و ‪ 347‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‪:‬‬

‫‪+0000H‬‬ ‫‪Line 0‬‬

‫‪Line 4‬‬
‫‪:‬‬
‫‪Block 1‬‬
‫‪+2000H‬‬ ‫‪Line 1‬‬
‫‪Line 5‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪Block 2‬‬ ‫‪CRT‬‬
‫‪+4000H‬‬ ‫‪Line 2‬‬
‫‪Line 6‬‬
‫‪:‬‬
‫‪Block 3‬‬
‫‪+6000H‬‬ ‫‪Line 3‬‬
‫‪Line 7‬‬
‫‪:‬‬
‫‪Block 4‬‬

‫ﺣﺎﻓﻈﻪ وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ‪ 32K‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ‪ 4‬ﺑﻠﻮك ‪ 8K‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻄﻮط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺧﻄﻮط ﺑﺎ ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ‪ ... ،8 ،4 ،0‬در ﺑﻠﻮك اول‪،‬‬
‫ﺧﻄﻮط ﺑﺎ ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ‪ ... ،9 ،5 ،1‬در ﺑﻠﻮك دوم و اﻟﻲآﺧﺮ‪ .‬ﻫﺮ ﺧﻂ ﺷﺎﻣﻞ ‪ 90‬ﺑﺎﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﻧﻘﺎط ﻫﺮ ﺧﻂ‪ 90x8 = 720 ،‬اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ ﺑﻠﻮك ﻫﻢ ‪ 348‬ﺧﻂ وﺟﻮد‬
‫دارد و ﻣﺎﺑﻘﻲ ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﺑﻼاﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪي ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﻳﺶ )‪ (X, Y‬در ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺖ و ﺷﻤﺎرهي ﺑﻴﺖ آن ﺑﺎﻳﺖ را ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﻢ‪:‬‬
‫)‪ByteAddress(X, Y) = 2000H * (Y mod 4) + 90 * int(Y/4) + int(X/8‬‬
‫} ﺑﻴﺖ ﻫﺸﺘﻢ ﻧﻘﻄﻪي ﺻﻔﺮم را و ﺑﻴﺖ اول ﻧﻘﻄﻪي ﻫﻔﺘﻢ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ { ‪BitNumber(X) = 7 - X mod 8‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺖ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه در ﺑﺎﻳﺖ ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﺸﺎﻧﻲ داده ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺮاي روﺷﻦ ﺷﺪن ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 1‬و ﺑﺮاي ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 0‬ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺜﺎل در زﺑﺎن ﭘﺎﺳﻜﺎل ﺑﺮاي روﺷﻦ ﻛﺮدن ﺑﻴﺖ )‪: (X, Y‬‬
‫;)‪procedure PutPixel (X, Y : Integer‬‬
‫;‪var PixelByte, PixelBit : Byte‬‬
‫‪begin‬‬
‫;])‪PixelByte := Mem[$B000:ByteAddress(X, Y‬‬
‫;‪PixelBit := 1‬‬
‫} ‪PixelBit := PixelBit Shl BitNumber(X); { Shl = Shift Left‬‬
‫;‪PixelByte := PixelByte Or PixelBit‬‬
‫;‪Mem[$B000:ByteAddress(X, Y)] := PixelByte‬‬
‫;‪end‬‬
 ‫‪7-4‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :4‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‬

‫‪ 5-4‬ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ در ﻛﺎرت ‪CGA‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ را ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ دو ﻣﻮرد ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ :Color-Suppressed‬وﺿﻮح ‪ 160x100‬ﺑﺎ ‪ 16‬رﻧﮓ‪ ،‬ﻛﻪ ‪ CRT controler‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ را ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺨﺸﻬﺎي ﺳﺨﺖاﻓﺰار‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ را‬ ‫•‬
‫ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﺿﻮح ‪ 320x200‬ﺑﺎ ‪ 4‬رﻧﮓ‪،‬‬ ‫•‬
‫وﺿﻮح ‪ 640x200‬ﺑﺎ ‪ 2‬رﻧﮓ‪.‬‬ ‫•‬

‫وﺿﻮح ‪ :320x200‬ﻛﺎرت ‪ CGA‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ‪ 16K‬ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ وﺿﻮح را ﺑﺎ ‪ 4‬رﻧﮓ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬رﻧﮕﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬
‫ﺛﺒﺎت اﻧﺘﺨﺎب رﻧﮓ ﻳﺎ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 0BH‬وﻗﻔﻪي ‪ ،10H‬ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -‬رﻧﮓ زﻣﻴﻨﻪ‪ :‬از ‪ 16‬ﺳﺮي رﻧﮓ‪ 1‬ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﺨﺎب اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬رﻧﮓ اﺻﻠﻲ‪ :‬ﺳﻪ رﻧﮓ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻛﻪ از دو ﺳﺮي رﻧﮓ زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫}‪Palette 1: { Cyan, Violet, White‬‬ ‫} ‪Palette 2: { Green, Red, Yellow‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ‪ :‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﺑﻪ دو ﺑﻴﺖ ﻧﻴﺎز دارﻳﻢ‪:‬‬

‫‪80 bytes‬‬

‫‪+0000H‬‬ ‫‪Line 0‬‬

‫‪Line 0‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪Block 1‬‬ ‫‪CRT‬‬
‫‪+2000H‬‬ ‫‪Line 1‬‬
‫‪Line 3‬‬
‫‪:‬‬
‫‪Block 2‬‬

‫ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ‪ 16K‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دو ﺑﻠﻮك ‪ 8K‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻄﻮط زوج در ﺑﻠﻮك اول و ﺧﻄﻮط ﻓﺮد در ﺑﻠﻮك دوم ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪي ﺻﻔﺤﻪي ﻧﻤﺎﻳﺶ )‪ (X, Y‬در ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺖ و ﺷﻤﺎرهي اوﻟﻴﻦ ﺑﻴﺖ آن ﺑﺎﻳﺖ را ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﻢ‪:‬‬

‫)‪ByteAddress(X, Y) = 2000H * (Y mod 2) + 80 * int(Y/2) + int(X/4‬‬

‫}ﺑﻴﺘﻬﺎي ‪ 7‬و ‪ 8‬ﻧﻘﻄﻪي ‪ 0‬را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ{ )‪BitNumber(X) = 6 - 2 *(X mod 4‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﮔﺮ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻓﺮﻣﻮل دوم ﻣﻘﺪار ‪ 4‬را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ در ﺑﻴﺘﻬﺎي ‪ 4‬و ‪ 5‬ﺑﺎﻳﺖ داده ﺷﺪه‪ ،‬ﻛﺪﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫وﺿﻮح ‪ :640x200‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ و دو رﻧﮓ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻋﺮض ﺻﻔﺤﻪ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫)‪ByteAddress(X, Y) = 2000H * (Y mod 2) + 80 * int(Y/2) + int(X/8‬‬

‫‪BitNumber(X) = 7 - X mod 8‬‬
‫ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ :CGA‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرت داراي ‪ 3‬ﺛﺒﺎت اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ :Mode Selection Register‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺛﺒﺎت ‪ 8‬ﺑﻴﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪي ﻓﻮق را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد و ﺛﺒﺎﺗﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮاﻧﺪن اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻲ‬ ‫•‬
‫درﮔﺎه اﻳﻦ ﺛﺒﺎت‪ 3D8H ،‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺖ ‪ 0‬اﻳﻦ ﺛﺒﺎت‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻤﺎﻳﺶ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺴﺎوي ‪ 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ 40x25 ،‬و اﮔﺮ ﻣﺴﺎوي ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫‪ 80x25‬ﻛﺎراﻛﺘﺮ در ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻴﺖ ‪ ،1‬ﺣﺎﻟﺖ وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ‪ 0‬ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﻦ و ﻣﻘﺪار ‪ 1‬ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺮاﻓﻴﻚ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ از ﻣﺘﻦ ﺑﻪ ﮔﺮاﻓﻴﻚ و ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ :Status Register‬وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻧﻴﺘﻮر و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻴﮕﻨﺎﻟﻴﻨﮓ را ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ و ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﻓﻘﻂ ﺧﻮاﻧﺪﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ درﮔﺎه آن‪ 3DAH ،‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬

‫‪ :Color Selection Register‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺛﺒﺎت ﻣﻲﺗﻮان ﺳﺮي رﻧﮓ زﻣﻴﻨﻪ و اﺻﻠﻲ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺛﺒﺎت ﻓﻘﻂ ﻧﻮﺷﺘﻨﻲ اﺳﺖ و ﻧﺸﺎﻧﻲ درﮔﺎه آن‪3D9H ،‬‬ ‫•‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪color palette ١‬‬
 ‫‪8-4‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :4‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‬

‫‪ 6-4‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ EGA‬و ‪VGA‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮري ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻳﻚ اﺳﺘﺎﻧﺪارد واﺣﺪ ﭘﻴﺮوي ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪه اﺳﺖ و ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ EGA/VGA BIOS‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻮع ﻣﺎﻧﻴﺘﻮر‪ :‬ﻛﺎرآﻳﻲ ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ EGA‬ﻳﺎ ‪ ،VGA‬ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﺎﻧﻴﺘﻮر واﺑﺴﺘﮕﻲ زﻳﺎدي دارد و درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﻣﺎﻧﻴﺘﻮر از ﻧﻮع ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي اﻳﻦ ﻧﻮع‬
‫ﻛﺎرت در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرﺗﻬﺎ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻣﺎﻧﻴﺘﻮرﻫﺎي زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺗﺼﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ :EGA‬ﻳﻚ ﻛﺎرت ‪ EGA‬ﻗﺎﺑﻞ اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻴﺘﻮرﻫﺎي ‪ multisync ،EGA ،CGA‬ﻳﺎ ‪ Monochrome‬اﺳﺖ و ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻮع ﻣﺎﻧﻴﺘﻮر‪ ،‬ﻛﺎرت‬ ‫•‬
‫‪ EGA‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﺎرت ‪ CGA‬ﻳﺎ ‪ MDA‬ﻗﻮي ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ :VGA‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ VGA‬ﻗﺎﺑﻞ اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻴﺘﻮرﻫﺎي ‪ Analog Monochrome‬و ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻴﺘﻮرﻫﺎي ‪ VGA‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻚرﻧﮓ‪ ،‬وﺿﻮح‬ ‫•‬
‫ﺑﺎﻻي ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ VGA‬در دﺳﺘﺮس ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺮﻛﺖ آرام ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ :1‬ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ CGA‬و ‪ ،HGC‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺣﺮﻛﺖ دادن آرام ﺗﺼﻮﻳﺮ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬در ﺳﺨﺖاﻓﺰار اﻳﻦ ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ EGA‬و ‪،VGA‬‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺘﺤﺮك‪ 2‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺣﺮﻛﺖ آرام ﺗﺼﻮﻳﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺮاﻓﻴﻚ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺼﻮﻳﺮ را در ﺟﻬﺘﻬﺎي‬
‫اﻓﻘﻲ و ﻋﻤﻮدي ﺣﺮﻛﺖ داد و ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﻲ ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر دو ﺛﺒﺎت ﺑﺎ ﻧﺎم ‪ pel panning registers‬در اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرﺗﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﻳﻜﻲ ﺑﺮاي ﺣﺮﻛﺖ اﻓﻘﻲ و دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي ﺣﺮﻛﺖ ﻋﻤﻮدي ﺗﺼﻮﻳﺮ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻳﻚ ﺧﻂ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻳﺎ ﺑﺎﻻ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻲ درﮔﺎه اﻳﻦ‬
‫ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧﺒﻮده و ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 3C0H‬و ‪ 3D4H‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ‪ 256‬رﻧﮓ ﻛﺎرت ‪ :VGA‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻛﺎرت ‪ VGA‬اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﺰاﻳﺎي ﻛﺎرت ‪ VGA‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ ،EGA‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ‪ 256‬رﻧﮓ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪﺻﻮرت ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ‪ 256 .‬رﻧﮓ ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻣﻲﺗﻮان از ‪ 262000‬ﺳﺮيرﻧﮓ ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ‪ 256‬رﻧﮓ‪،‬‬
‫وﺿﻮح‪ 320x200 ،‬ﻧﻘﻄﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ وﺿﻮح ﻛﻤﺘﺮي را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ‪ 16‬رﻧﮓ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ‪ 640x480‬ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺣﺎﻟﺖ ‪ 256‬رﻧﮓ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺎر ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﻴﻢ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻓﻌﺎلﺳﺎزي‪ 3‬آن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺎﺑﻊ ‪ 00H‬وﻗﻔﻪي ‪ 10H‬ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎرهي اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ 13H ،‬اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺛﺒﺎت ‪ AL‬ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺣﺎﻟﺖ ‪ 256‬رﻧﮓ ﺑﺎ وﺿﻮح ‪ 320x200‬ﻓﻌﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪mov ah, 00h‬‬
‫‪mov al, 13h‬‬
‫‪int 10h‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ :‬ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﻳﺖ ﻧﻴﺎز دارد ﻛﻪ ﻛﺪ ﻧﻘﻄﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ‪ 64KB‬اﺳﺖ و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪي آن‬
‫‪ B800H‬اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪VideoSegAddr = B800H‬‬
‫در ﻫﺮ ﺧﻂ‪ 320 ،‬ﻧﻘﻄﻪ دارﻳﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖآوردن ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ )‪ P(X, Y‬در ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‪:‬‬
‫‪PixelOffset (X, Y) = Y * 320 + X‬‬
‫و روال ‪ PutPixel‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫;)‪procedure PutPixel(X, Y : Integer; Color : Byte‬‬
‫‪begin‬‬
‫;‪Mem[VideoSegAddr:PixelOffset(X, Y)] := Color‬‬
‫;‪end‬‬
‫و ﺗﺎﺑﻊ ‪ GetPixel‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ رﻧﮓ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ را ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪:‬‬
‫;‪function GetPixel(X, Y : Integer): Byte‬‬
‫‪begin‬‬
‫;])‪GetPixel := Mem[VideoSegAddr:PixelOffset(X, Y‬‬
‫;‪end‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪smooth scrolling ١‬‬
‫‪animation ٢‬‬
‫‪enabling ٣‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :5‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ‬
‫)‪(Keyboard Programming‬‬

‫‪ 1-5‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ ﻳﻜﻲ از ﻟﻮازم ورودي ‪ PC‬اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان آﻧﺮا ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ ﭘﺎﻟﺲﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺸﺎر دادن ﻛﻠﻴﺪ را ﺑﻪ‬
‫اﻋﺪادي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ‪ PC‬ارﺳﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻋﺪاد ”‪ “Scan code‬ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ‪ scan code ،‬ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ را‬
‫اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ارﺗﺒﺎط ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ ﺑﺎ ‪ PC‬از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﻛﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﻮع ارﺗﺒﺎط‪ ،‬ﺳﺮﻳﺎل و ﻫﻤﮕﺎم‪ 1‬اﺳﺖ و از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﺎ واﺳﻂ ﺳﺮﻳﺎل ﻛﻪ ﻧﺎﻫﻤﮕﺎم‪ 2‬اﺳﺖ‪ ،‬داراي‬
‫ﺗﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ :make and break codes‬ﺑﻪ ازاي ﻓﺸﺎردادن و رﻫﺎﻛﺮدن ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬ﻛﺪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ‪ PC‬ارﺳﺎل ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺗﻌﻴﻦ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ‬
‫ﻛﻠﻴﺪ زده ﺷﺪه ﻳﺎ رﻫﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ و از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺸﺎردادن دو ﻛﻠﻴﺪ در ﻳﻚ زﻣﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺪون اﻳﻦ روش ﻧﻤﻲﺗﻮان از ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻣﺜﻞ ‪ Shift+A‬ﻳﺎ‬
‫‪ Ctrl+X‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺪ زده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺖ ﻫﻔﺘﻢ ‪ scan code‬ﺻﻔﺮ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻳﻚ ‪ make code‬اﺳﺖ و ﻣﻮﻗﻊ رﻫﺎﻛﺮدن اﻳﻦ ﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺖ ﻫﻔﺘﻢ‬
‫ﻳﻚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ‪ break code‬ارﺳﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ scan code‬ﻳﻚ ﺑﺎﻳﺖ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﻤﻪي ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ و ﺣﺮوف ﺑﺰرگ و ﻛﻮﭼﻚ و ﻏﻴﺮه را اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮد‪ .‬راه ﺣﻞ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪازاي ﻫﺮ ﻛﻠﻴﺪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻳﺎ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﻳﻚ ‪ scan code‬ارﺳﺎل ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﺑﺮاي ‪ ،Shift+A‬اﺑﺘﺪا ﻳﻚ ‪ make code‬ﻛﻠﻴﺪ ‪ (36H) Shift‬و ﺳﭙﺲ‬
‫‪ make code‬ﻛﻠﻴﺪ ‪ (1EH) A‬ارﺳﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭼﻮن دوﺗﺎ ‪ make code‬درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه و ‪ break code‬درﻳﺎﻓﺖ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﭘﺲ دو ﻛﺪ را در ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻤﻮده‬
‫و ﺣﺮف ﺑﺰرگ‪ A 3‬را اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻛﺪ اَﺳﻜﻲ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ را ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ارﺳﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪي ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ ‪4ROM-BIOS‬‬
‫)‪ (INT 09H‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ‪ ASCII code ،make & break codes‬اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪ scan code‬ﺑﻪ ‪ :ASCII code‬ﭼﻮن ‪ scan code‬ﺑﻪ ‪ ASCII code‬ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﺴﺎن و اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻮدن ‪ ،ASCII‬در‬
‫ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ و ارﺳﺎل ‪scan code‬ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪي ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ در ‪ ،ROM-BIOS‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ‪ Laptop‬ﺳﺨﺖاﻓﺰار دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ‪ 101‬ﻳﺎ ‪ 102‬ﻛﻠﻴﺪي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 2-5‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ‪BIOS‬‬

‫وﻗﻔﻪي ‪ ،16H‬ﺳﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ و وﺿﻌﻴﺖ آن ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﻧﺎﻗﺺ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺜﻼً ﺗﺎﺑﻌﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻛﻠﻴﺪ از ﺑﺎﻓﺮ ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ و دور رﻳﺨﺘﻦ آﻧﻬﺎ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻛﻪ ﺟﺰو ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪Function 00H: Read keyboard (Remove character from buffer‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﻛﺎرﺑﺮ ﻗﺒﻼً ﻛﻠﻴﺪي را زده ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻛﺎراﻛﺘﺮ را از ﺑﺎﻓﺮ ﺑﺮ ﻣﻲدارد و ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦﺻﻮرت‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ در ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ AL‬و ‪ AH‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻛﻠﻴﺪ زده ﺷﺪه‪ ،‬ﺟﺰء ‪ 128‬ﻛﺎراﻛﺘﺮ اول ﺟﺪول ‪ ASCII‬و ﻏﻴﺮ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻘﺪار ﻏﻴﺮ ‪ 00H‬در ‪ AL‬وﺟﻮد‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦﺻﻮرت‪ AH=00H ،‬اﺳﺖ و ﻛﺪ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ از ﺟﺪول ‪ Extended ASCII‬در ‪ AH‬وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻛﺎراﻛﺘﺮ را از ﺑﺎﻓﺮ‬
‫ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ و اﺷﺎرهﮔﺮ ﺑﺎﻓﺮ ﭼﺮﺧﻪاي ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ را ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻌﺎدل ‪ ReadKey‬در زﺑﺎن ﭘﺎﺳﻜﺎل ﻳﺎ )(‪ getch‬در زﺑﺎن ‪ C‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪Function 01H: Read keyboard (Don’t remove character from buffer‬‬

‫ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،00H‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻛﺎراﻛﺘﺮ را از ﺑﺎﻓﺮ ﺑﺮﻧﻤﻲدارد و دوﺑﺎره ﻣﻲﺗﻮان آﻧﺮا ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪاﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺪ زده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﻪ؟ اﮔﺮ‬
‫زده ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﺸﺪ ﻳﺎ ﺗﺎ زﻣﺎن زدن ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﻛﺎري ﻛﻪ در زﺑﺎن ﭘﺎﺳﻜﺎل ﺑﺎ ﺗﺎﺑﻊ ‪ KeyPressed‬و در زﺑﺎن ‪ C‬ﺑﺎ ﺗﺎﺑﻊ )(‪ kbdhit‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺻﻮرت زده ﺷﺪن ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺪ‪ ZF=0 ،‬اﺳﺖ و ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺒﻠﻲ ﻣﻘﺪار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬و در ﻏﻴﺮ اﻳﻦﺻﻮرت‪ ZF=1 ،‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﭼﻚ ﻛﺮدن ‪ ZF‬ﻣﻲﺗﻮان ﻓﻬﻤﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻛﻠﻴﺪي زده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪syncronous ١‬‬
‫‪asynchronous ٢‬‬
‫‪upper case ٣‬‬
‫‪ROM-BIOS keyboard handler ٤‬‬
 ‫‪2-5‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :5‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ‬

‫‪Function 02H: Read control keys‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺖ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻴﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﻦ ﺑﺎﻳﺖ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﻴﺖ ‪Scroll Lock : 4‬‬ ‫ﺑﻴﺖ ‪Right Shift : 0‬‬
‫ﺑﻴﺖ ‪Num Lock : 5‬‬ ‫ﺑﻴﺖ ‪Left Shift: 1‬‬
‫ﺑﻴﺖ ‪Caps Lock : 6‬‬ ‫ﺑﻴﺖ ‪Ctrl : 2‬‬
‫ﺑﻴﺖ ‪Insert: 7‬‬ ‫ﺑﻴﺖ ‪Alt : 3‬‬

‫‪ 3-5‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ در ﻗﻄﻌﻪي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ‪BIOS‬‬

‫در ﻓﺼﻞ ‪ 3‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﻌﺪادي از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ‪ BIOS‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ‪ INT 09H‬و ‪ INT 16H‬دﺳﺘﻜﺎري‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺪازه و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ)ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ ‪:(0040H‬‬

‫‪Offset‬‬ ‫‪Meaning‬‬ ‫‪Size‬‬

‫‪0017H‬‬ ‫‪Keyboard status byte‬‬ ‫‪1 byte‬‬
‫‪0018H‬‬ ‫‪Extended keyboard status byte‬‬ ‫‪1 byte‬‬
‫‪0019H‬‬ ‫‪ASCII code entry‬‬ ‫‪1 byte‬‬
‫‪001AH‬‬ ‫‪Next character in keyboard buffer‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪001CH‬‬ ‫‪Last character in keyboard buffer‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪001EH‬‬ ‫‪Keyboard buffer‬‬ ‫‪16 words‬‬

‫ﺑﺎﻓﺮ ﭼﺮﺧﻪاي ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ‬

‫‪0040:001E‬‬ ‫‪0040:003D‬‬

‫‪0040:001C‬‬ ‫‪0040:001A‬‬

‫‪Last Char‬‬ ‫‪Next Char‬‬

‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎي ‪ 1CH ،1AH‬و ‪ ،1EH‬ﺑﺎﻓﺮ ﭼﺮﺧﻪاي ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ‪ ،‬اﺷﺎرهﮔﺮي ﺑﻪ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺑﻌﺪي در ﺑﺎﻓﺮ ﭼﺮﺧﻪاي‪،‬‬
‫دوﻣﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ‪ ،‬اﺷﺎرهﮔﺮ ﺑﻪ آﺧﺮﻳﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮ و ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺳﻮم ﻛﻪ از ‪ 1EH‬ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺗﺎ ‪ 3DH‬اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و داراي ﻃﻮل ‪ 16‬ﻛﻠﻤﻪ ﻳﺎ ‪ 32‬ﺑﺎﻳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺪودهي ﺑﺎﻓﺮ‬
‫ﭼﺮﺧﻪاي اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻴﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺎﻓﺮ ﭼﺮﺧﻪاي‪ ،‬ﻋﺪم ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺷﻴﻔﺖدادن ﺑﺎﻓﺮ در ﺻﻮرت ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﻛﺎراﻛﺘﺮ از اﺑﺘﺪاي ﺑﺎﻓﺮ اﺳﺖ و ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ اﺷﺎرهﮔﺮ ‪ Next‬ﻳﻜﻲ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‪ ،‬و در ﺻﻮرت رﺳﻴﺪن ﺑﺎ آﺧﺮ ﺑﺎﻓﺮ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﻪ اﺑﺘﺪاي ﺑﺎﻓﺮ اﺷﺎره ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش زﻣﺎن ﭘﺮدازش ﺑﺎﻓﺮ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ‪ INT 09H‬را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ 4-5‬ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻜﺎت‬
‫روال ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪي ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﺪﻳﺪي از ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي‬
‫‪ Alt+Ctrl+Delete‬ﺑﺎﻋﺚ ‪ reset‬ﺷﺪن ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺎ زدن ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ﻣﺜﻼً ‪ Alt+F10‬ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻣﻘﻴﻢ در ﺣﺎﻓﻈﻪ )‪ 1(TSR‬ﻓﻌﺎل ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ روال‬
‫ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪي ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ)‪ (INT 09H‬ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ و ﺑﺎ روال ﻣﻮﺟﻮد ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ‪ :‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮاﺷﻪي ‪ 8255‬را ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺮد‪ 8255 .‬ﻳﻚ ﺗﺮاﺷﻪ ﻫﻤﻪﻣﻨﻈﻮره ﺑﺮاي ارﺗﺒﺎﻃﺎت ورودي‪-‬ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻛﻪ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ ﺑﻪ آن ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺮاﺷﻪ ﺳﻪ درﮔﺎه ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻬﺎي ‪ PB ،PA‬و ‪ PC‬دارد ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 61H ،60H‬و ‪62H‬‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ و ﭘﺮدازﻧﺪه از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم وﻗﻔﻪ و درﮔﺎﻫﻬﺎي ‪ PA‬و ‪ PB‬ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در درون ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ ﻳﻚ ﭘﺮدازﻧﺪه ﻛﻮﭼﻚ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ و ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر دادن ﻳﺎ رﻫﺎﻛﺮدن ﻛﻠﻴﺪﻫﺎ‪ make & break code ،‬را ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ارﺳﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺪ‪ scan code ،‬آن از درﮔﺎه ‪ PA‬ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻛﺮدن ﺑﻴﺖ ‪ Ack ،7‬از ﻃﺮﻳﻖ ‪ PB‬ارﺳﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺮﻛﺖ دادن ﻣﻜﺎنﻧﻤﺎ‪ :‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮاﺷﻪي ‪ 6845‬ﻛﻪ ‪ CRT Controller‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ آن ﻧﻤﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﻛﺪ زﻳﺮ ﺑﻪ زﺑﺎن ‪ ،C‬ﻛﺎر ﺣﺮﻛﺖ دادن ﻣﻜﺎن ﻧﻤﺎ را ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬

‫)‪void GoToXY(int X, int Y‬‬

‫{‬
‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪Terminate Stay Resident ١‬‬
3-5 ‫ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ‬:5 ‫ﻓﺼﻞ‬

int V = X * 80 + Y;
outportb(0x3D4, 14);
outportb(0x3D5, (V >> 8) & 0xFF);
outportb(0x3D4, 15);
outportb(0x3D5, V & 0xFF);
}
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :6‬ﮔﺮداﻧﻨﺪﻫﺎي دﻳﺴﻜﺖ و دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‬
‫)‪(Diskette and Hard Disk Drives‬‬

‫‪ 1-6‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪ BIOS‬و ‪ ،DOS‬ﻫﺮ دو ﺗﻮاﺑﻌﻲ را ﺑﺮاي ﻛﺎرﻛﺮدن ﺑﺎ دﻳﺴﻜﺖ و دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ BIOS‬ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ دﻳﺴﻚ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻ ﺑﻮده و ﺑﻪ دﻳﺴﻚ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ ﻣﺜﻞ ‪Norton‬‬
‫‪ Utilities‬ﻳﺎ ‪ ،PC Tools‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ دﻳﺴﻚ درﺳﻄﺢ ‪ BIOS‬اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ دﻳﺴﻜﺖ و ﺑﻪوﻳﮋه دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً در‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ از ﻳﻚ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ ﺧﺎص ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ دﻳﺴﻚ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ‪ BIOS‬ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻳﺎ آﻧﻜﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻳﻚ روش دﺳﺘﺮﺳﻲ وﻳﮋه‬
‫ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﻨﺘﺮﻟﺮﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ‪ IDE‬ﻳﺎ ‪ SCSI‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 2-6‬ﺳﺎﺧﺘﺎر دﻳﺴﻜﺖ و دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر دﻳﺴﻜﺖ‪ :‬ﻳﻚ دﻳﺴﻜﺖ ﻳﺎ دﻳﺴﻚ ﻧﺮم‪ 1‬داراي ﺗﻌﺪادي ﺷﻴﺎر‪ 2‬اﺳﺖ ﻛﻪ از ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ N‬ﺷﻤﺎرهﮔﺬاري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺷﻴﺎر ﺑﻪ ﺗﻌﺪادي ﺑﺨﺶ‪ 3‬ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻴﺰان ﻣﻌﻴﻨﻲ داده را ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺧﻮد ذﺧﻴﺮه ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺑﺨﺸﻬﺎ در ﻫﺮ ﺷﻴﺎر ﺑﻪ ﻧﻮع دﻳﺴﻜﺖ و ﻧﻮع ﻗﺎﻟﺐﺑﻨﺪي ﻳﺎ ﻓﺮﻣﺖ‬
‫ﺑﺨﺶ‬ ‫آن ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬از ﻧﻈﺮ اﻧﺪازه‪ ،‬دو ﻧﻮع دﻳﺴﻜﺖوﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻧﻮع ﻗﺪﻳﻤﻲ "‪5.25‬‬
‫و ﻧﻮﻋﻲ ﻛﻪ اﻻن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ 3.5" ،‬اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﺮﻣﺖ ‪ ،DOS‬ﻫﺮ ﺑﺨﺶ‬
‫ﺷﻴﺎر‬
‫دﻳﺴﻜﺖ ‪ 512‬ﺑﺎﻳﺖ اﺳﺖ و در ﻫﺮ ﺑﺎر دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ دﻳﺴﻜﺖ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ ﺑﺨﺶ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﻳﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻛﻤﺘﺮ از آن اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ دﻳﺴﻜﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻳﻚ دﻳﺴﻜﺖ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫‪Floppy Disk Capacity = Tracks * Sector_Per_Track * 512‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪floppy disk ١‬‬
‫‪track ٢‬‬
‫‪sector ٣‬‬
 ‫‪2-6‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :6‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي دﻳﺴﻜﺖ و دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‬

‫اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻓﺮﻣﻮل ﻳﻚ ﻃﺮف دﻳﺴﻜﺖ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﮔﺮداﻧﻨﺪهي دﻳﺴﻜﺖ داراي دو ﻫِﺪ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دوﻃﺮف دﻳﺴﻜﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ اﺳﺖ و‬
‫در اﻳﻦ ﺻﻮرت دﻳﺴﻜﺖ ﭼﮕﺎﻟﻲ دوﺑﺮاﺑﺮ‪ 2‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻇﺮﻓﻴﺖ دﻳﺴﻜﺖ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺳﺎﺧﺘﺎر دﻳﺴﻜﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺪادي ﻃﺮﻓﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺷﻴﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻫﺮ ﺷﻴﺎر‬
‫و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻳﻚ ﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﻳﺴﻜﺖﻫﺎي ”‪ ،3.5‬ﻳﺎ ﭼﮕﺎﻟﻲ دوﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ‪ 720KB‬ﻇﺮﻓﻴﺖ دارﻧﺪ و ﻳﺎ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎﻻ‪ 3‬ﺑﻮده و ‪ 1.44MB‬ﻇﺮﻓﻴﺖ دارﻧﺪ‪ .‬در دﻳﺴﻜﺘﻬﺎي ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺎﻻ‪،‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺑﺨﺸﻬﺎ در ﻫﺮ ﺷﻴﺎر دو ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﮕﺎﻟﻲ دوﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮده و ﻣﺴﺎوي ‪ 18‬اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺷﻴﺎرﻫﺎ در ﻫﺮ دو ﻧﻮع‪ 80 ،‬در ﻫﺮ ﻃﺮف اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪:‬‬

‫‪Double-dinsity: Capacity = 2 Side * 80 Tracks * 9 Sector_Per_Track * 512 Byte_Per_Sector = 720KB‬‬

‫‪High-dinsity: Capacity = 2 Side * 80 Tracks * 18 Sector_Per_Track * 512 Byte_Per_Sector = 1.44MB‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‪ :‬دﻳﺴﻜﺖ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻳﺎ دوﺻﻔﺤﻪ ﭘﺸﺖ و رو )‪ (Side 0, Side 1‬اﺳﺖ‪ .‬دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ ﻫﻢ ﺗﻌﺪادي ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫روي ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﻳﻚ ﺳﻴﻠﻨﺪر‪ 4‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﺧﻮاﻧﺪن دادهﻫﺎ از ﺻﻔﺤﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻫﺪﻫﺎ زﻳﺎدﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮﻛﺖدادن ﻳﻚ‬
‫ﻫﺪ روي ﺷﻴﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ دادهاي را ﻛﻪ ﺣﺠﻢ زﻳﺎدي دارد در ﭼﻨﺪ ﺷﻴﺎر ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ‪ ،‬ﻳﻚ راه‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ آن در ﺷﻴﺎرﻫﺎي ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎزوﻳﻲ‪ 5‬ﻛﻪ ﻫﺪﻫﺎ ﺑﻪ آن ﻣﺘﺼﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دادهﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺷﻴﺎر ﺟﺎ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺷﻴﺎرﻫﺎي ﻫﻢﺷﻤﺎره در ﺻﻔﺤﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎزو را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺴﺮﻳﻊ در ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﺧﻮاﻧﺪن دادهﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‪:‬‬

‫‪Hard Disk Capacity = Cylenders * Tracks * Sector_Per_Track * 512‬‬

‫‪ 3-6‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ دﻳﺴﻜﺖ از ﻃﺮﻳﻖ ‪BIOS‬‬

‫وﻗﻔﻪي ‪ 13H‬ﺗﻮاﺑﻊ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ دﻳﺴﻜﺖ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪Function‬‬ ‫‪Task‬‬
‫‪00H‬‬ ‫‪Reset‬‬
‫‪01H‬‬ ‫‪Read status‬‬
‫‪02H‬‬ ‫‪Read‬‬
‫‪03H‬‬ ‫‪Write‬‬
‫‪04H‬‬ ‫‪Verify‬‬
‫‪05H‬‬ ‫‪Format‬‬
‫‪08H‬‬ ‫‪Request format‬‬
‫‪09H‬‬ ‫‪Define drive type‬‬
‫‪16H‬‬ ‫‪Detect diskette change‬‬
‫‪17H‬‬ ‫‪Determine diskette format‬‬
‫‪18H‬‬ ‫‪Determine diskette format‬‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﮔﺮداﻧﻨﺪه‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،01H‬ﭘﺲ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺖ وﺿﻌﻴﺖ ﮔﺮداﻧﻨﺪه را در ﺛﺒﺎت ‪ AH‬ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﺲ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻮاﺑﻊ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﻣﻘﺪاري ﻏﻴﺮﺻﻔﺮ در ‪ AH‬ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ‪ ،(Carry Flag) CF‬ﻣﻘﺪار ‪ 1‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺎ رخ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﻳﺖ وﺿﻌﻴﺖ ﮔﺮداﻧﻨﺪه‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶدﻫﻨﺪه اﻧﻮاع ﺧﻄﺎﻫﺎ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪00H: No error‬‬
‫‪01H: Illegal function number‬‬
‫‪02H: Address marking not found‬‬
‫‪03H: Attempt to write to write-prootected diskette‬‬
‫‪...‬‬
‫ﻧﻮع ﮔﺮداﻧﻨﺪه و ﻓﺮﻣﺖ دﻳﺴﻜﺖ‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،08H‬اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ را در ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪:‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪head ١‬‬
‫‪double-density ٢‬‬
‫‪high-density ٣‬‬
‫‪cylender ٤‬‬
‫‪arm ٥‬‬
 ‫‪3-6‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :6‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي دﻳﺴﻜﺖ و دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‬

‫‪Register Information‬‬
‫‪BL‬‬ ‫‪Drive type :‬‬ ‫‪01H = 5.25”, 360KB‬‬
‫‪02H = 5.25”, 1.2MB‬‬
‫‪03H = 3.5”, 720KB‬‬
‫‪04H = 3.5”, 1.44MB‬‬
‫‪DH‬‬ ‫)‪Max. number of sides (always 1 for 2 sides‬‬
‫‪CH‬‬ ‫‪Max. number of tracks‬‬
‫‪CL‬‬ ‫‪Max. number of sectors‬‬
‫‪ES:DI‬‬ ‫)‪Pointer to DDPT (Disk Drive Parameter Table‬‬
‫* ‪ ،DDPT‬ﺟﺪوﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻮردﻧﻴﺎز ‪ BIOS‬ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ دﻳﺴﻚ در آن ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺗﻌﻮﻳﺾ دﻳﺴﻜﺖ‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 16H‬ﺗﻌﻮﻳﺾ دﻳﺴﻜﺖ را ﭘﺲ از دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻗﺒﻠﻲ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺧﻮاﻧﺪن اﻃﻼﻋﺎت از‬
‫دﻳﺴﻜﺖ و ﻗﺒﻞ از ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﺮ روي آن‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻨﺘﺮل ﺷﻮد ﻛﻪ دﻳﺴﻜﺖ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﻮاﺑﻊ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ ،DOS‬اﻃﻼﻋﺎت‬
‫دﻳﺴﻜﺖ را ﺧﺮاب ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ‪ FAT‬دﻳﺴﻜﺖ ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ را ﺑﺮ روي دﻳﺴﻜﺖ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺷﺪه ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺮ را در ﺛﺒﺎت ‪ AH‬ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪:‬‬

‫‪00H: Drive not present‬‬

‫‪01H: Disk drive does not recognize diskette change‬‬
‫‪02H: Disk drive recognize diskette change‬‬
‫!‪03H: Hard drive‬‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺨﺸﻬﺎي دﻳﺴﻜﺖ‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 02H‬اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﺎر ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ آن ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﺪ ﺑﺨﺶ را ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي زﻳﺮ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪AL: No of sectores to be read‬‬

‫)‪DL: Drive specification value (0: A, 1:B, etc.‬‬
‫)‪DH: Side (0 or 1‬‬
‫)‪CL: Sector number (1...N‬‬
‫)‪CH: Track number (1..N-1‬‬
‫‪ES:BX: Address of buffer for the data to be read‬‬
‫ﭘﺲ از ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻄﺎ در ‪ AH‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﻌﺪاد ﺑﺨﺸﻬﺎي ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه در ‪ AL‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﮔﺮ ‪ CF‬ﻣﻘﺪار ‪ 1‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺎ رخ داده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﺨﺸﻬﺎي دﻳﺴﻜﺖ‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 03H‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﺎر ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﺪ ﺑﺨﺶ را ﺑﺮ روي دﻳﺴﻜﺖ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي زﻳﺮ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪AL: No of sectores to be written‬‬
‫)‪DL: Drive specification value (0: A, 1:B, etc.‬‬
‫)‪DH: Side (0 or 1‬‬
‫)‪CL: Sector number (1...N‬‬
‫)‪CH: Track number (1..N-1‬‬
‫‪ES:BX: Address of buffer for the data to be written‬‬
‫ﭘﺲ از ﻧﻮﺷﺘﻦ‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻄﺎ در ‪ AH‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﻌﺪاد ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه در ‪ AL‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﮔﺮ ‪ CF‬ﻣﻘﺪار ‪ 1‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺎ رخ داده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫وارﺳﻲ‪ 1‬ﺑﺨﺸﻬﺎي دﻳﺴﻜﺖ‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 04H‬اﻧﺘﻘﺎل درﺳﺖ دادهﻫﺎ ﺑﻪ دﻳﺴﻜﺖ را ﭘﺲ از ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر دادهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺎﻓﺮ و‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮ روي دﻳﺴﻜﺖ )ﺑﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﻳﺖ( ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‪ ،‬ﻛﺪ ‪ 2CRC‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،CRC .‬ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻘﺎﺑﻠﻪاي‪3‬‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ورودي آن دادهﻫﺎ اﺳﺖ و ﻣﻘﺪار ﺧﺮوﺟﻲ آن‪ ،‬ﻳﻚ ﻛﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﻲﺗﻮان ﻫﻤﻪي دادهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺎﻓﺮ را ﺑﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﻳﺖ ﺑﺎﻫﻢ ‪ XOR‬ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﻳﻚ‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪verifying ١‬‬
‫‪Cyclic Redundancy Check ٢‬‬
‫‪checksum ٣‬‬
 ‫‪4-6‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :6‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي دﻳﺴﻜﺖ و دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‬

‫ﺑﺎﻳﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد و ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎر را ﺑﺮ روي دادهﻫﺎي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮ روي دﻳﺴﻚ اﻧﺠﺎم داد و ﺳﭙﺲ اﻳﻦ دو ﺑﺎﻳﺖ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻘﺎﺑﻠﻪاي و‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﺗﻨﻬﺎ دو ﺑﺎﻳﺖ‪ ،‬از ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻫﻤﻪي دادهﻫﺎ ﺑﻪﻣﺮاﺗﺐ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،CRC .‬ﻧﻮﻋﻲ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻘﺎﺑﻠﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ آن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮده و ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮاي دادهﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺣﺎﺻﻞ آن ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻟﺐﺑﻨﺪي)ﻓﺮﻣﺖﻛﺮدن( ﺷﻴﺎرﻫﺎ‪ :‬ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 05H‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻻزم ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪AL: Number of sectors in the track‬‬

‫‪BL: Number of the drive‬‬
‫‪CH: Number of the track‬‬
‫‪ES:BX: Pointer to format table, containing the following information:‬‬
‫‪Offset Information‬‬
‫‪0:‬‬ ‫‪Track to be formatted‬‬
‫‪1:‬‬ ‫)‪Side (0 or 1‬‬
‫‪2:‬‬ ‫‪Number of sectors‬‬
‫‪3:‬‬ ‫‪Number of bytes in sector:‬‬
‫‪0:‬‬ ‫‪128 bytes‬‬
‫‪1:‬‬ ‫‪256 bytes‬‬
‫‪2:‬‬ ‫‪512 bytes‬‬
‫‪3:‬‬ ‫‪1024 bytes‬‬

‫‪ 4-6‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ از ﻃﺮﻳﻖ ‪BIOS‬‬

‫از ﻫﻤﺎن ﺗﻮاﺑﻊ وﻗﻔﻪي ‪ 13H‬ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻌﺪادي از ﺗﻮاﺑﻊ اﻳﻦ وﻗﻔﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪Function‬‬ ‫‪Task‬‬
‫‪00H‬‬ ‫‪Reset‬‬
‫‪01H‬‬ ‫‪Read status‬‬
‫‪02H‬‬ ‫‪Read‬‬
‫‪03H‬‬ ‫‪Write‬‬
‫‪04H‬‬ ‫‪Verify‬‬
‫‪05H‬‬ ‫‪Format‬‬
‫‪08H‬‬ ‫‪Check format‬‬
‫‪09H‬‬ ‫)‪Adapt to foreign drives (not defined in BIOS‬‬
‫‪0AH‬‬ ‫‪Extended Read‬‬
‫‪0BH:‬‬ ‫‪Extended Write‬‬
‫‪0CH:‬‬ ‫‪Move read/write head‬‬
‫‪0DH:‬‬ ‫‪Reset‬‬
‫‪10H:‬‬ ‫‪Drive ready‬‬
‫‪11H:‬‬ ‫‪Recalibrate drive‬‬
‫‪14H‬‬ ‫‪Controller diagnostic‬‬
‫‪15H‬‬ ‫‪Determine drive type‬‬

‫‪ 5-6‬ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت‪ 1‬دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‬

‫ﺑﺮاي آﻣﺎدهﻛﺮدن دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﺳﻪ ﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﻗﺎﻟﺐﺑﻨﺪي ﺳﻄﺢﭘﺎﻳﻴﻦ‪ :2‬ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻮر ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﮔﺮداﻧﻨﺪه ﺑﻪ ﺳﻴﻠﻨﺪرﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻴﺎرﻫﺎ و ﺑﺨﺸﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻋﻼﻣﺘﻬﺎي ﻧﺸﺎﻧﻲ‪ 3‬ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺳﻄﺢ ﮔﺮداﻧﻨﺪه‬ ‫•‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻼﻣﺘﻬﺎي ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﻌﺪاً ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ و ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺑﺨﺸﻬﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻗﺎﻟﺐﺑﻨﺪي‬
‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪patritions ١‬‬
‫‪low-level format ٢‬‬
‫‪address marker ٣‬‬
 ‫‪5-6‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :6‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي دﻳﺴﻜﺖ و دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‬

‫ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي ﺧﺎرج ﻛﺮدن ﺑﺨﺸﻬﺎﻳﻲ از دﻳﺴﻚ ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺧﺮاب ﺷﺪهاﻧﺪ از ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدهي دﻳﺴﻚ ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻗﺎﻟﺐﺑﻨﺪي ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮﻟﺮﻫﺎي ‪ SCSI‬ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻧﺒﻮده و ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮﻟﺮﻫﺎي ‪ IDE‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي‬
‫ﻗﺎﻟﺐﺑﻨﺪي ﻋﻤﻮﻣﺎً در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﺗﻨﻈﻴﻢ‪ BIOS 1‬ﻳﺎ در ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي‪ :‬ﻳﻚ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪﻛﻤﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ DOS FDISK‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ دو دﻟﻴﻞ ﻣﻮرد‬ ‫•‬
‫ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻳﻚ دﻳﺴﻚ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮان از دﻳﺴﻜﻬﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ 2Giga Byte‬ﺗﺤﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ‬
‫‪ DOS‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬زﻳﺮا ‪ DOS‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي ﺑﻴﺶ از ‪ 2GB‬دﺳﺘﺮﺳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ)ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ‪ .(FAT‬دوم‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ روي ﻳﻚ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺳﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ‪ NT ،DOS‬و ‪ ..Linux‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮان‬
‫ﻫﺮ ﻛﺪام از ﻗﺴﻤﺖﻫﺎ را ﻓﻌﺎل ﻧﻤﻮد ﺗﺎ آن ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ اﺟﺮا ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻗﺎﻟﺐﺑﻨﺪي دﻳﺴﻚ‪ :‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﻫﻤﺎن ﻗﺎﻟﺐﺑﻨﺪي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ‪ DOSFormat‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫•‬

‫وﻗﺘﻲ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ DOS FDISK‬ﻳﻚ دﻳﺴﻚ را ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬دﻳﺴﻚ ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫‪1. PRI DOS:‬‬ ‫)‪Primary DOS partition (drive C:‬‬

‫‪2. EXT DOS:‬‬ ‫‪Extended DOS partition‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ دوم )‪ ،(extended‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﺑﻪ ﺗﻌﺪادي ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ‪ D:‬ﺗﺎ ‪ Z:‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻧﺨﺴﺖ ﻫﺮ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي‪ 2‬اﺳﺖ و ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪاري اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺷﺮوع‪ ،‬ﺧﺘﻢ‪ ،‬ﻧﻮع و ﻏﻴﺮه در ﻣﻮرد ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت دﻳﺴﻚ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫آن ﺟﺪول ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت‪ 3‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺨﺶ در ﻫﻨﮕﺎم روﺷﻦ ﺷﺪن ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎرﻣﻲﺷﻮد و در ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ 0000:7C00‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد)در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ دﻳﺴﻜﺘﻲ در‬
‫ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ‪ A:‬ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬

‫اﮔﺮ ‪ BIOS‬ﭘﺲ از ﺑﺎرﻛﺮدن ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي در دو ﺑﺎﻳﺖ آﺧﺮ آن ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ 55H‬و ‪ AAH‬را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ آن ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞاﺟﺮا ﻳﺎ‬
‫ﺑﻮتﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ و از ﺑﺎﻳﺖ اول‪ ،‬آﻧﺮا اﺟﺮا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦﺻﻮرت ﭘﻴﻐﺎم ﻗﺮار دادن دﻳﺴﻜﺖ ﺑﻮتﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮ داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد دﻳﺴﻜﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ‪ 0‬ﺣﺎوي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﺑﺎرﻛﻨﻨﺪه ﻳﺎ ﺑﻮتﻛﻨﻨﺪهي‪ 4‬ﺳﻴﺘﺴﻢ ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ .‬درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ‪ ،‬ﻳﻚ دﻳﺴﻜﺖ در ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ‪ A:‬ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺨﺶ ‪ 0‬آن ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه و در ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻓﻮق در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و آﻧﮕﺎه در ﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺟﺮا ﺷﺪه و در ﻏﻴﺮ اﻳﻦﺻﻮرت‪ ،‬ﭘﻴﻐﺎم ﺗﻌﻮﻳﺾ دﻳﺴﻜﺖ داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻛﻪ در ﺑﺎﻳﺖ اول ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﻓﻌﺎل ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﻳﺪ از آن ﺑﺎرﺷﻮد را ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮده آﻧﺮا اﺟﺮا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻫﺮ زﻣﺎن‪ ،‬ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻳﺴﻚﺳﺨﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻌﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﺑﻮتﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬از ﺑﺨﺶ ﺑﻮت )ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺨﺶ( آن ﻗﺴﻤﺖ‪ ،‬اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ‪ 0‬ﻗﺴﻤﺖ ﻓﻌﺎل‪،‬‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ ﻳﺎ ﺑﻮتﺷﺪﻧﻲ‪ 5‬ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻐﺎم ﻗﺮار دادن دﻳﺴﻜﺖ در ﮔﺮداﻧﻨﺪه داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪Partition‬‬
‫‪Sector‬‬ ‫‪1BEH‬‬ ‫‪.........‬‬
‫‪Partition Table‬‬

‫‪Boot Sector of C:‬‬

‫‪Drive C:‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫‪Boot Sector of D:‬‬

‫‪Drive D:‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪setup ١‬‬
‫‪partition sector ٢‬‬
‫‪partition table ٣‬‬
‫‪boot strap ٤‬‬
‫‪bootable ٥‬‬
 6-6 ‫ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي دﻳﺴﻜﺖ و دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‬:6 ‫ﻓﺼﻞ‬

:‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻫﺮ ردﻳﻒ ﺟﺪول ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‬

Address Contents Type

+00H Partition Status: 1 Byte
00H = Inactive
01H = Active (Boot-Partition)
+01H Read/write head, with which the partition begins 1Byte
+02H Sector and cylender, with which the partition begins 1 Word
+04H Partition type:
00H = Entry not allocated
01H = DOS with 12-bit-FAT (primary partition) 1 Byte
02H = XENIX
03H = XENIX
04H = DOS with 16-bit-FAT (primary partition)
05H = Extended DOS partition
06H = DOS-4.0 partition with more than 32MB
DBH = Concurrent DOS
**H = Other codes possible in combination with
other operations systems or special driver
software.
+05H Read/write head, with which the partition ends 1Byte
+06H Sector and cylender, with which the partition ends 1 Word
+08H Removal of first sector of the partition (boot-sector) 1 DWord
of partition sector in sectors.
+0CH Number of sectors in this partition 1 DWord

‫ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي‬،‫ ﺑﺮاي ﻓﻴﻠﺪ ﻧﻮع ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‬NetWare ‫ ﻳﺎ‬Linux ‫ ﻧﻈﻴﺮ‬،‫** ﻣﻘﺎدﻳﺮ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻋﺎﻣﻞ‬
.‫ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮد‬Non-DOS ‫ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‬DOS FDisk

“Current ‫ ﺷﻤﺎرهي دﻳﺴﻚ ﺟﺎري ﻳﺎ‬،FDisk ‫ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي‬.‫ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ ﻧﻴﺰ ﻗﺮار داد‬PC ‫ﺑﺮ روي ﻳﻚ‬
‫ اﮔﺮ ﻫﺮﻛﺪام ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي‬.‫ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻗﺴﻤﺖ دﻳﺴﻚ دوم ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬D: ‫ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻗﺴﻤﺖ اوﻟﻴﻦ دﻳﺴﻚ و‬،C: ‫ ﮔﺮداﻧﻨﺪهي‬،‫ در اﻳﻦ ﺻﻮرت‬.‫ را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد‬Fixed-Disk”
‫ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻳﺎ‬،‫ آﻧﮕﺎه‬.‫ اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ‬G: ‫ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺜﻼً ﺗﺎ‬E: ‫ از‬،‫ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي دﻳﺴﻚ دوم ﻳﺎ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ آن‬،‫دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
.‫ ﺷﺮوع ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‬H: ‫ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ دﻳﺴﻚ دوم از‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :7‬درﮔﺎه ﻣﻮازي‬
‫)‪(The Parallel Port‬‬

‫‪ 1-7‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫وﺳﺎﻳﻠﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﭼﺎﭘﮕﺮ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ درﮔﺎه ﻣﻮازي ﺑﻪ ‪ PC‬وﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﻪ روش ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ درﮔﺎه ﻣﻮازي وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫‪ (1‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺳﺨﺖاﻓﺰار درﮔﺎه ﻣﻮازي‪،‬‬

‫‪ (2‬از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﻮاﺑﻊ ‪،ROM-BIOS‬‬

‫‪ (3‬از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﻮاﺑﻊ ‪.DOS‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﭼﺎﭘﮕﺮ را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﻮاﺑﻊ‪ DOS‬ﺑﺴﻨﺪه ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ در ﻫﻨﮕﺎه ﭼﺎپ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ اوﻟﻴﻦ ﺧﻄﺎ‪ ،‬ﻣﺜﻼً آﻣﺎده ﻧﺒﻮدن‬
‫ﻛﺎﻏﺬ‪ ،‬ﺧﻄﺎي ﺑﺤﺮاﻧﻲ‪ 1‬داده و اﻏﻠﺐ اوﻗﺎت ﭼﺎپ ﻗﻄﻊ ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﺸﻜﻼت زﻳﺎدي را ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﺎ روﺷﻬﺎي‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ درﮔﺎه ﻣﻮازي از ﻃﺮﻳﻖ ‪ BIOS‬و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺳﺨﺖاﻓﺰار درﮔﺎه ﻣﻮازي آﺷﻨﺎ ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ 2-7‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ درﮔﺎه ﻣﻮازي از ﻃﺮﻳﻖ ‪BIOS‬‬

‫وﻗﻔﻪي ‪ ،17H‬ﺑﺮاي ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ درﮔﺎه ﻣﻮازي اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ اﻳﻦ وﻗﻔﻪ‪ ،‬وﻗﻔﻪي ﭼﺎپ‪ 2‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﻫﺮ وﺳﻴﻠﻪي دﻳﮕﺮي را ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ اﻳﻦ درﮔﺎه ﻣﺘﺼﻞ ﻧﻤﻮد و ﻣﺨﺘﺺ ﭼﺎﭘﮕﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺤﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ‪ ،DOS‬ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻪ ﺗﺎ از ﭼﻬﺎر درﮔﺎه ﻣﻮازي ﻣﻤﻜﻦ در ‪ PC‬ﻣﻲﺗﻮان دﺳﺘﺮﺳﻲ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ‪ LPT1:‬ﻳﺎ ‪،PRN‬‬
‫‪ LPT2:‬و ‪ LPT3:‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ .DOS‬ﺑﻪﻃﻮر ﭘﻴﺶﻓﺮض ﺑﺎ ‪ LPT1:‬ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در وﻗﻔﻪي ‪ ،17H‬ﺳﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ﻛﺎر ﺑﺎ درﮔﺎه ﻣﻮازي وﺟﻮد‬
‫دارد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﺳﻪ درﮔﺎه ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻤﺎرهي درﮔﺎه ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻨﺎﻃﺮ ﺑﺎ ‪ ،LPT1:‬ﻣﻘﺪار ‪ ،0‬ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ‪ ،LPT2:‬ﻣﻘﺪار ‪ 1‬و ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ‪ ،LPT3‬ﻣﻘﺪار ‪ 2‬را در‬
‫ﺛﺒﺎت ‪ DX‬ﻗﺮار داد‪:‬‬

‫‪Function‬‬ ‫‪Task‬‬
‫‪00H‬‬ ‫‪Display (write or send) character‬‬
‫‪01H‬‬ ‫‪Initialize printer‬‬
‫‪02H‬‬ ‫)‪Request printer status (read or receive character‬‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﭼﺎﭘﮕﺮ‪ :‬ﻫﺮﻛﺪام از ﺗﻮاﺑﻊ ﻓﻮق‪ ،‬ﭘﺲ از اﺟﺮا وﺿﻌﻴﺖ ﭼﺎﭘﮕﺮ را در ﺛﺒﺎت ‪ AH‬ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﻳﺖ وﺿﻌﻴﺖ ﭼﺎﭘﮕﺮ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪهي‬
‫وﺿﻌﻴﺖﻫﺎي زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Bit 0: Time out error‬‬

‫‪Bit 1: Unused‬‬
‫‪Bit 2: Unused‬‬
‫‪Bit 3: Transfer error‬‬
‫‪Bit 4: Printer online‬‬
‫‪Bit 5: Printer out of paper‬‬
‫‪Bit 6: Receive mode selected‬‬
‫‪Bit 7: Printer busy‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ درﮔﺎه ﻣﻮازي ‪ 100000‬ﻛﺎراﻛﺘﺮ در ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ در ﻳﻚ دورهي زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 1/100000‬ﺛﺎﻧﻴﻪ داده ﺑﻪ درﮔﺎه ارﺳﺎل ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺖ ‪ 7‬ﻣﺴﺎوي ‪1‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﭼﺎﭘﮕﺮ ﻣﺸﻐﻮل دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺧﻄﺎي ”‪ “Time out error‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده و ﺑﻴﺖ ‪ 0‬ﻣﺴﺎوي ‪ 1‬ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪critical error ١‬‬
‫‪print interrupt ٢‬‬
 ‫‪2-7‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :7‬درﮔﺎه ﻣﻮازي‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ﭼﺎپ ﻳﺎ ارﺳﺎل دادهﻫﺎ‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 00H‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺷﻤﺎرهي ﺗﺎﺑﻊ)‪ (00H‬ﺑﺎﻳﺪ در ﺛﺒﺎت ‪ AH‬و ﻛﺪ اَﺳﻜﻲ ﻛﺎراﻛﺘﺮ در‬
‫ﺛﺒﺎت ‪ AL‬ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﭘﺲ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﺛﺒﺎت ‪ AH‬ﺣﺎوي ﺑﺎﻳﺖ وﺿﻌﻴﺖ ﭼﺎﭘﮕﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪاردﻫﻲ اوﻟﻴﻪي درﮔﺎه‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 00H‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻮاره ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ارﺳﺎل دادهﻫﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺷﻮد و درﮔﺎه ﻳﺎ ﭼﺎﭘﮕﺮ را ﻣﻘﺪاردﻫﻲ اوﻟﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ از‬
‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﺛﺒﺎت ‪ AH‬ﺣﺎوي ﺑﺎﻳﺖ وﺿﻌﻴﺖ ﭼﺎﭘﮕﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ درﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮرﺳﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﭼﺎﭘﮕﺮ‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 03H‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎﻳﺖ وﺿﻌﻴﺖ را در ‪ AH‬ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎﻳﺖ را در‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ C‬ﻳﺎ ﭘﺎﺳﻜﺎل ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻧﻮع ﺧﻄﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ BIOS‬در زﺑﺎن ‪ :C‬ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ‪ Borland C++‬و ‪ ،QuickC‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ biosprint‬و ‪ bios_print‬را ﺑﺮاي ﭼﺎپ‬
‫ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ BIOS‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻦ روال ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪي ﭼﺎپ‪ :‬ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﺧﻄﺎﻫﺎي ﭼﺎپ در ﻫﻤﻪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ اﺟﺮاﻳﻲ ﺗﺤﺖ ‪ DOS‬ﻛﻨﺘﺮل ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آﻧﻜﻪ‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ BIOS‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان روال ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪي ‪ 17H‬را ﺗﻐﻴﻴﺮ داد و ﻗﺒﻞ از ﭼﺎپ ﻫﺮ ﻛﺎراﻛﺘﺮ‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﭼﺎﭘﮕﺮ را ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻤﻮد و در ﺻﻮرت‬
‫آﻣﺎده ﻧﺒﻮدن ﭼﺎﭘﮕﺮ‪ ،‬ﭘﻴﻐﺎم ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﭼﺎپ ﻛﺮد‪.‬‬

‫ارﺳﺎل دادﻫﺎ از ﻃﺮﻳﻖ درﮔﺎه ﻣﻮازي‪ :‬ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ درﮔﺎه ﺑﺮاي ارﺳﺎل دادهﻫﺎ از ‪ PC‬ﺑﻪ ﻟﻮازم ﺧﺮوﺟﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ از ﺗﺎﺑﻊ ‪ 02H‬ﻣﻲﺗﻮان‬
‫ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ دادﻫﻬﺎﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﺋﺌﻦ ﺑﻮده و اﻳﻦ درﮔﺎه درﺣﻘﻴﻘﻴﺖ ﻣﺴﺮ ﻳﻜﻄﺮﻓﻪاي ﺑﺮاي ارﺳﺎل دادهﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ درﻳﺎﻓﺖ آن‪.‬‬

‫‪ 3-7‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ درﮔﺎه ﻣﻮازي‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎي درﮔﺎﻫﻬﺎي ﻣﻮازي ﻧﺼﺐ ﺷﺪه در ‪ ،PC‬در ﻫﻨﮕﺎم روﺷﻦ ﺷﺪن ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺗﻮﺳﻂ ‪ BIOS‬ﭘﻴﺪا ﺷﺪه و در ﻗﻄﻌﻪي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ‪ BIOS‬ﻗﺮار داده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎ دﺳﺘﻮرات دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ درﮔﺎﻫﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ درﮔﺎﻫﻬﺎي ﻣﻮازي دﺳﺘﺮﺳﻲ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪Port‬‬ ‫‪Interface‬‬
‫‪3BCH-3BFH‬‬ ‫‪Parallel interface on MDA card‬‬
‫‪378H-37FH‬‬ ‫‪Parallel interface #1‬‬
‫‪278H-37FH‬‬ ‫‪Parallel interface #2‬‬
‫* ﻛﺎرﺗﻬﺎي وﻳﺪﻳﻮﻳﻲ ﻗﺪﻳﻤﻲ ‪ ،MDA‬داراي ﻳﻚ درﮔﺎه ﻣﻮازي ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ درﮔﺎﻫﻬﺎ‪ 3BCH-3BFH ،‬ﺑﻮد‪.‬‬

‫* ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎي ﻓﻮق ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﭼﻚ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ در ‪ 3BCH-3BFH‬ﻳﻚ درﮔﺎه ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان درﮔﺎه ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ‪ LPT1:‬ﻣﻨﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و در‬
‫ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﻫﻢ اﮔﺮ ﭘﻴﺪا ﺷﺪه ﺑﻪ ‪ LPT2:‬و ‪. LPT3:‬‬

‫* ﻫﻤﺎﻧﻄﻮري ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎي ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه در ﻗﻄﻌﻪي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ‪ BIOS‬ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪Address‬‬ ‫‪Contents‬‬
‫‪0040:0008H‬‬ ‫‪Base address of LPT1‬‬
‫‪0040:000AH‬‬ ‫‪Base address of LPT2‬‬
‫‪0040:000CH‬‬ ‫‪Base address of LPT3‬‬
‫‪0040:000EH‬‬ ‫‪Base address of LPT4‬‬
‫ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻫﺮ درﮔﺎه ﺑﺎﻳﺪ اﺑﺘﺪا ﻧﺸﺎﻧﻲ آن از ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟﺪول ﻓﻮق ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺑﺪﺳﺖ آﻳﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ LPT1:‬در زﺑﺎن‬
‫ﭘﺎﺳﻜﺎل ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫;]‪LPT1Addr := Mem[$0040:$0008‬‬
‫;‪Port[Lpt1Addr] := XByte‬‬ ‫ارﺳﺎل ﻳﻚ ﺑﺎﻳﺖ ‪//‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺸﺎﻧﻲ درﮔﺎﻫﻬﺎ‪ :‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ردﻳﻘﻬﺎي ﺟﺪول ﻓﻮق‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻲ درﮔﺎﻫﻬﺎ را ﻋﻮض ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻗﻄﻌﻪ ﻛﺪ زﻳﺮ در ﭘﺎﺳﻜﺎل‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻲ‬
‫‪ LPT1:‬و ‪ LPT2:‬را ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫;]‪DummyWord := Mem[$0040:$0008‬‬
‫;]‪Mem[$0040:$0008] := Mem[$0040:$000A‬‬
‫;‪Mem[$0040:$000A] := DummyWord‬‬
‫ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي درﮔﺎه ﻣﻮازي‪ :‬ﻫﺮ درﮔﺎه ﺳﻪ ﺛﺒﺎت دارد‪:‬‬

‫ﺛﺒﺎت ‪ :(Data Lines) 1‬ﺣﺎوي ﺑﻴﺘﻬﺎي ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 7‬دادهي ارﺳﺎﻟﻲ اﺳﺖ و داده ﺑﺮاي ارﺳﺎل در آن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و در ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ 378H‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ‬ ‫•‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪3-7‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :7‬درﮔﺎه ﻣﻮازي‬

‫ﺛﺒﺎت ‪ :(Printer Status) 2‬ﺣﺎوي ﺑﺎﻳﺖ وﺿﻌﻴﺖ ﭼﺎﭘﮕﺮ اﺳﺖ و ﻧﺸﺎﻧﻲ آن‪ 379H ،‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬

‫ﺛﺒﺎت ‪ :(Printer Control) 3‬ﺳﻴﮕﻨﺎﻟﻬﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﭼﺎﭘﮕﺮ )ﻧﻈﻴﺮ ‪ INT ،ACK‬و ‪ (...‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و ﻧﺸﺎﻧﻲ آن ‪ 37AH‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬
 ‫‪ 5-8‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ درﮔﺎه ﺳﺮﻳﺎل از ﻃﺮﻳﻖ ‪BIOS‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ روش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻊ وﻗﻔﻪي ‪ BIOS 14H‬ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ درﮔﺎه ﺳﺮﻳﺎل ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ اﻳﻦ وﻗﻔﻪﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪Function 0:‬‬ ‫‪Passing protocol‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﭘﺮوﺗﻜﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺖ ﺣﺎوي ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ را در ﺛﺒﺎت ‪ AL‬ﻗﺮارداده و اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫‪Bits 0-1:‬‬ ‫‪Data length:‬‬
‫‪10 = 7 bits‬‬
‫‪11 = 8 bits‬‬
‫‪Bit 2:‬‬ ‫‪Number of stop bits:‬‬
‫‪0 = 1 stop bit‬‬
‫‪1 = 2 stop bits‬‬
‫‪Bits 3-4:‬‬ ‫‪Parity check:‬‬
‫‪00 = None‬‬
‫‪01 = Odd‬‬
‫‪10 = Even‬‬
‫‪Bits 5-7:‬‬ ‫‪Baud rate:‬‬
‫‪000 = 110 baud‬‬
‫‪001 = 150 baud‬‬
‫‪010 = 300 baud‬‬
‫‪011 = 600 baud‬‬
‫‪100 = 1200 baud‬‬
‫‪101 = 2400 baud‬‬
‫‪110 = 4800 baud‬‬
‫‪111 = 9600 baud‬‬
‫‪Function 1: Transmit character‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻲﺗﻮان ﻳﻚ ﻛﺎراﻛﺘﺮ را ارﺳﺎل ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻛﺪ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺑﺎﻳﺪ در ‪ AL‬و ﻣﻘﺪار ‪ 1‬در ‪ AH‬ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ‪ 0‬در ‪AH‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬داده ﺑﻪدرﺳﺘﻲ ارﺳﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺧﻄﺎﻳﻲ رخ داده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ 1‬در ‪ AH‬ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪Function 2: Receive character‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﻛﺪ ﻛﺎراﻛﺘﺮ در ﺛﺒﺎت ‪ AL‬درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ‪ AH=0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺎﻳﻲ رخ ﻧﺪاده اﺳﺖ‪ ،‬و در ﻏﻴﺮ اﻳﻦﺻﻮرت‪ AH ،‬ﺣﺎوي ﻛﺪ ﻧﻮع ﺧﻄﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Function 3: Line/Modem Status‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﺛﺒﺎت ‪ Line Control‬ﻳﺎ ‪ Line Status‬را در ‪ AH‬و ‪ Modem Status‬را در ‪ AL‬ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ ،Line Status .‬ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ )ﻧﻈﻴﺮ ﻃﻮل ﻛﻠﻤﻪ‪،‬ﺑﻴﺖ ﺗﻮﻗﻒ و ﻏﻴﺮه( ﺑﻮده و ‪ Modem Status‬ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Bit 0: (Delta) Modem ready to send‬‬ ‫‪Bit 4: Modem ready to send‬‬

‫‪Bit 1: (Delta) Modem is on‬‬ ‫‪Bit 5: Modem is on‬‬
‫‪Bit 2: (Delta) Telephone is ringing‬‬ ‫‪Bit 6: Telephone is ringing‬‬
‫‪Bit 3: (Delta) Connection to receiver modemBit 7: Connection to receiver modem‬‬
‫ﺑﻴﺘﻬﺎي ‪ 4‬ﺗﺎ ‪ ،7‬ﺗﻜﺮار ﺑﻴﺘﻬﺎي ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 3‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﺗﻐﻴﻴﺮ از آﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎر ﻗﺮاﺋﺖ وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮي در وﺿﻌﻴﺖ رخ داده ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺘﻬﺎي ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ‪ 1‬ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﺑﻴﺖ ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﻣﻘﺪار ‪ 1‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺖ ‪ 6‬از آﺧﺮﻳﻦ ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :9‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﻣﺎوس‬
‫)‪(Mouse Programming‬‬

‫‪ 1-9‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﻓﺖ ﺑﺮاي ﻣﺎوس‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﺘﺎﻧﺪاردي ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﺎوس ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﻛﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪهي‬
‫واﺳﻂ ﻧﺮماﻓﺰاري ﻣﺎوس ﻳﺎ دراﻳﻮر ﻣﺎوس‪ 1‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻗﺎﻟﺐ وﻗﻔﻪي ‪ 33H‬در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﻧﺼﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ MOUSE.DRV‬در ﻓﺎﻳﻞ‬
‫‪ CONFIG.SYS‬ﻳﺎ اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻣﻘﻴﻢ در ﺣﺎﻓﻈﻪي‪ MOUSE.COM 2‬ﺗﺤﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ‪ ،DOS‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 2-9‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻜﺎنﻧﻤﺎي ﻣﺎوس‬

‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎوس را ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻧﺼﺐﺑﻮدن واﺳﻂ ﻧﺮماﻓﺰاري ﻣﺎوس‪ ،‬ﻣﻜﺎنﻧﻤﺎي ﻣﺎوس‪ 3‬را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻜﺎنﻧﻤﺎي ﻣﺎوس‪،‬‬
‫در دو ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﻦ و ﮔﺮاﻓﻴﻚ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻤﺎﻳﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺮاﻓﻴﻚ‪ ،‬واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻛﺎرت وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ و وﺿﻮح ﺗﺼﻮﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻞ ﻣﻜﺎن ﻧﻤﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﻦ‪ ،‬ﺑﺎ دو ﻣﻘﺪار ‪16‬ﺑﻴﺘﻲ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ‪ Screen Mask‬و ‪ Cursor Mask‬ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻜﺎن ﻧﻤﺎ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﺻﻔﺤﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺷﻜﻞ ﻣﻜﺎن ﻧﻤﺎ ﺑﺎ ‪ AND‬ﻛﺮدن ﻣﻘﺪار دو ﺑﺎﻳﺖ ‪ S.M.‬ﺑﺎ ﻣﻘﺪار دو ﺑﺎﻳﺖ ﻣﺸﺨﺺﻛﻨﻨﺪهي ﻛﺎراﻛﺘﺮ و ﻣﺸﺨﺼﻪ در آن ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ ‪ XOR‬ﻛﺮدن ﻣﻘﺪار ﺣﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﺑﺎ ‪ C.M.‬و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪي ﻧﻬﺎﻳﻲ در ﻫﻤﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎﺑﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻜﺎنﻧﻤﺎي ﻣﺎوس در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﻃﺮح زﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻳﻚ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺧﺎص ﺑﺎ رﻧﮓ ﺧﺎص‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ↑‪ ،‬رﻧﮓ ﺳﻔﻴﺪ در زﻣﻴﻨﻪي آﺑﻲ‪،‬‬ ‫•‬

‫ﻳﻚ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺧﺎص ﺑﺎ رﻧﮓ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻘﻄﻪي ﺟﺎري‪،‬‬ ‫•‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻧﮓ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻘﻄﻪي ﺟﺎري ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺨﺖاﻓﺰاري و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻌﻜﻮس‪ 4‬ﻛﺎرت وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎرت‬ ‫•‬
‫وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﻓﺮﻣﺎن داد ﺗﺎ رﻧﮓ ﺑﻴﺘﻬﺎي ﺻﻔﺮ رﻧﮓ را ‪ 1‬و ﺑﻴﺘﻬﺎي ‪ 1‬را ﺻﻔﺮ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺖ رﻧﮓ را ﺑﺎ ‪ XOR ،FFH‬ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻧﮓ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻘﻄﻪي ﺟﺎري ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺮماﻓﺰاري‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪار ﺑﺎﻳﺖ رﻧﮓ در ﻧﻘﻄﻪ ي ﺟﺎري ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه و ﭘﺲ از‬ ‫•‬
‫‪ XOR‬ﻛﺮدن در ﻫﻤﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي دراﻳﻮر ﻣﺎوس اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﻛﺪﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﺮاي ﻣﻮارد ‪ 2‬و ‪ 4‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫;)‪Procedure ShowCursor2(row, col : Byte‬‬

‫‪var‬‬
‫;‪ChAtt, CursorShape : Word‬‬
‫‪begin‬‬
‫;])‪ChAtt := Mem[$B800:(row * 160 + col * 2‬‬
‫} ‪CursorShape := CharAtt AND $FF00 ; {FF00H is the S.M.‬‬
‫} ’↑‘ ‪CursorShape := CursorShape XOR $0018H; { 0018H is the C.M. and 18H is ASCII code of‬‬
‫} ‪Mem[$B800:(row * 160 + col * 2)] := CursorShape; { mouse cursor = ‘↑’: yellow over black‬‬
‫;‪end‬‬

‫;)‪Procedure ShowCursor4(row, col : Byte‬‬

‫‪var‬‬
‫;‪ChAtt, CursorShape : Word‬‬
‫‪begin‬‬
‫} ‪ChAtt := Mem[$B800:(row * 160 + col * 2)]; { ‘A’: yellow over black‬‬
‫} ‪CursorShape := CharAtt AND $FFFF ; {FFFFH is the S.M.‬‬
‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪mouse driver ١‬‬
‫‪TSR ٢‬‬
‫‪mouse cursor ٣‬‬
‫‪inverse mode ٤‬‬
 ‫‪2-9‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :9‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﻣﺎوس‬

‫} ‪CursorShape := CursorShape XOR $FF00H; { FF00H: to inverse the attribute‬‬

‫} ‪Mem[$B800:(row * 160 + col * 2)] := CursorShape; { mouse cursor = ‘A’: white over blue‬‬
‫;‪end‬‬

‫‪ 3-9‬واﺣﺪ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي دﻗﺖ ﻣﺎوس‬

‫از واﺣﺪ ﻣﻴﻜﻲ‪ 1‬ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي دﻗﺖ ﻣﺎوس اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﻨﺪهي ﺗﻌﺪاد ﻧﻘﻄﻪﻫﺎ در ﻫﺮ اﻳﻨﭻ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎوﺳﻬﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ داراي دﻗﺖ ‪ 200‬ﻧﻘﻄﻪ‬
‫در اﻳﻨﭻ ﻳﺎ ﻣﻴﻜﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎوﺳﻬﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺎ دﻗﺖ ‪ 400‬ﻣﻴﻜﻲ را ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع دراﻳﻮر ﻣﺎوس واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 4-9‬ﺗﻮاﺑﻊ وﻗﻔﻪي ﻣﺎوس‬

‫وﻗﻔﻪي ‪ 33H‬داراي ﺗﻮاﺑﻊ اﺻﻠﻲ زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Function‬‬ ‫‪Task‬‬
‫‪00H:‬‬ ‫‪Reset mouse drivers‬‬
‫‪01H:‬‬ ‫‪Display mouse cursor‬‬
‫‪02H:‬‬ ‫‪Remove(hide) mouse cursor‬‬
‫‪03H:‬‬ ‫‪Move mouse cursor‬‬
‫‪07H & 08H:‬‬ ‫)ﻣﺤﺪودهي ﺣﺮﻛﺖ ﻣﺎوس در ﺻﻔﺤﻪ( ‪Set range of movement‬‬

‫‪10H:‬‬ ‫)ﻣﺤﺪودهي ﻋﺪم ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻜﺎن ﻧﻤﺎي ﻣﺎوس( ‪Exclusion area‬‬

‫‪1DH:‬‬ ‫‪Set display page‬‬

‫‪0FH:‬‬ ‫‪Set cursor speed‬‬
‫‪0AH:‬‬ ‫‪Set cursor shape: passing S.M. & C.M. and selecting the method for updating the‬‬
‫‪mouse cursor:‬‬ ‫‪- Software Specific or Hardware Specific‬‬
‫‪- Polling or Interrupt‬‬
‫‪03H:‬‬ ‫‪Get cursor position/button status‬‬
‫‪Function 0CH:‬‬ ‫‪Set event handler‬‬

‫اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ دادن ﻣﺎوس و زدن دﻛﻤﻪﻫﺎ‪ ،‬ﭼﻪ ﻛﺎري اﻧﺠﺎم ﺷﻮد را ﻣﻲﺗﻮان در ﻳﻚ ‪ 2ISR‬ﻗﺮار داد و ﺑﻪ دراﻳﻮر ارﺳﺎل ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪Function 18H:‬‬ ‫‪Install alternate event handler‬‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐ رﺧﺪادﻫﺎي ﻣﺎوس)ﻧﻈﻴﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدن ﻳﺎ زدن دﻛﻤﻪﻫﺎ( ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻲ از ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﻣﺎوس را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ و ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ در ‪ ISR‬ارﺳﺎﻟﻲ‬
‫ﺑﻪ دراﻳﻮر ﻣﺎوس‪ ،‬ﭘﺮدازش ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻴﻔﺖ و ﺣﺮﻛﺖ دادن ﻣﻜﺎنﻧﻤﺎي ﻣﺎوس در ﻳﻚ ادﻳﺘﻮر‪ ،‬ﻣﺘﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد و ﻏﻴﺮه‪.‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺎوس‪ :‬ﺑﺎﻳﺪ از ﻃﺮﻳﻖ درﮔﺎه ﺳﺮﻳﺎل اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻛﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺎوس ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از درﮔﺎﻫﻬﺎي ﺳﺮﻳﺎل‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ COM1‬ﻳﺎ ‪COM2‬‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ دراﻳﻮر ﻣﺎوس را ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪ ،Mickey ١‬ﭘﺲ از آﺎرﺗﻮن ‪ Mickey Mouse‬واﻟﺖ دیﺴﻨﻲ!‬
‫‪Interrupt Service Routine ٢‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :11‬دﺳﺘﺮﺳﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫)‪(Accessing and Programming the Real-time Clock‬‬

‫‪ 1-11‬اﻧﺪازهﮔﻴﺮي زﻣﺎن ﺑﺎ وﻗﻔﻪي ‪08H‬‬

‫ﺗﺮاﺷﻪي ﺗﺎﻳﻤﺮ)‪ ،(Intel 8254‬در ﻫﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ ‪ 1,193,180‬ﺑﺎر از ﻣﻮﻟﺪ ارﺗﻌﺎش‪ ،1‬ﺳﻴﮕﻨﺎل درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ‪ 65536‬ﺳﻴﮕﻨﺎل‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ 18.2‬ﺑﺎر در‬
‫ﺛﺎﻧﻴﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺮاﺷﻪ وﻗﻔﻪي ﺳﺨﺖاﻓﺰاري ‪ 08H‬را ﻓﻌﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ وﻗﻔﻪ‪ ،2‬اﻳﻦ وﻗﻔﻪ را ﺑﻪ ‪ CPU‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ و روال ﺳﺮوﻳﺲ اﻳﻦ وﻗﻔﻪ‪ ،‬اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ روال‬
‫وﻗﻔﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﻤﺎرﺷﮕﺮ ﺑﺮاي زﻣﺎن )‪ (time counter‬را ﻛﻪ ﺟﺰو ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ‪ BIOS‬اﺳﺖ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻤﺎرﺷﮕﺮ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ 32‬ﺑﻴﺘﻲ اﺳﺖ و در اﺑﺘﺪاي‬
‫روﺷﻦ ﺷﺪن ﺳﻴﺴﺘﻢ داراي ﻣﻘﺪار اوﻟﻴﻪي ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﺑﻪﻃﻮر دﺳﺘﻲ ﻳﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻲدرﻧﮓ)‪ (RTC‬ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﺷﻤﺎرﺷﮕﺮ زﻣﺎن‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺛﺎﻧﻴﻪﻫﺎ‪ ،‬و از ﺛﺎﻧﻴﻪﻫﺎ‪ ،‬دﻗﻴﻘﻪ و ﺳﺎﻋﺖ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد‪:‬‬

‫‪seconds = time_counter /18.2‬‬

‫ﻛﺎر دﻳﮕﺮ وﻗﻔﻪي ‪ ،08H‬ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮدن ﻣﻮﺗﻮر ﮔﺮداﻧﻨﺪهي دﻳﺴﻚ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﭘﺲ از ﻳﻚ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻏﻴﺮﻓﻌﺎل ﺑﻮدن ﮔﺮداﻧﻨﺪه اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد و در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ وﻗﻔﻪي ‪ ،13H‬اﻳﻦ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻛﺎر‪ ،‬وﻗﻔﻪي ‪ ،08H‬وﻗﻔﻪي ‪ 1CH‬را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدي‪ ،‬روال ﺳﺮوﻳﺲ وﻗﻔﻪي ‪،1CH‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ‪ iret‬اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ وﻗﻔﻪ را ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﻛﺎرﻫﺎي دﻳﮕﺮي اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ 2-11‬ﺗﻨﻈﻴﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ وﻗﻔﻪي ‪1AH‬‬

‫اﻳﻦ وﻗﻔﻪ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﻮاﻧﺪن و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺳﺎﻋﺖ را در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬

‫‪Function‬‬ ‫‪Task‬‬
‫‪00H‬‬ ‫)‪Get clock (32-bit time_counter‬‬
‫‪01H‬‬ ‫‪Set clock‬‬
‫‪02H‬‬ ‫)‪Get current time (HH:MM:SS.PP‬‬
‫‪03H‬‬ ‫)‪Set current time (HH:MM:SS.PP‬‬
‫‪04H‬‬ ‫)‪Get current date (CCYY/MM/DD‬‬
‫‪05H‬‬ ‫)‪Set current date (CCYY/MM/DD‬‬
‫‪06H‬‬ ‫*‪Set alarm time‬‬
‫‪07H‬‬ ‫‪Reset alarm time‬‬
‫* ‪ ،alarm time‬زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ در روز ﺟﺎري ﻛﻪ در آن زﻣﺎن وﻗﻔﻪي ‪ 4AH‬ﻓﻌﺎل ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﻌﻮﻳﺾ روال ﺳﺮوﻳﺲ اﻳﻦ وﻗﻔﻪ‪ ،‬ﭘﻴﻐﺎم ﺧﺎﺻﻲ را‬
‫ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‪ ،‬و ﻳﺎ ﺑﺎ زدن زﻧﮓ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺒﻲ را ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮ ﻳﺎدآوري ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ 3-11‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻲدرﻧﮓ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻲدرﻧﮓ)‪ (RTC‬در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ‪ AT‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ وﺟﻮد دارد و ﺑﺎ ﺑﺎﺗﺮي ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪن ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ reset ،‬ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﻳﻚ‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪ از ﻧﻮع ‪ RAM‬دارد ﻛﻪ ‪ 64‬ﺑﺎﻳﺖ ﻇﺮﻓﻴﺖ دارد و از ﻃﺮﻳﻖ درﮔﺎه ‪ 70H‬ﺗﺎ ‪ 7FH‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ RTC‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ‬
‫از‪:‬‬

‫‪Register‬‬ ‫‪Meaning‬‬
‫‪00H‬‬ ‫‪Current second‬‬
‫‪01H‬‬ ‫‪Alarm second‬‬
‫‪02H‬‬ ‫‪Current minute‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪quartz crystal ١‬‬
‫‪interrupt controller ٢‬‬
2-11 ‫ دﺳﺘﺮﺳﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﺳﺎﻋﺖ‬:11 ‫ﻓﺼﻞ‬

03H Alarm minute

04H Current hour
05H Alarm hour
06H Day of week (1=Sunday, ...)
07H Number of day
08H Month
09H Year
0AH Clock status register A
0BH Clock status register B
0CH Clock status register C
0DH Clock status register D
32H Century (19 or 20)

.‫ ﻣﻘﺪار دﻫﻲ اوﻟﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‬،RTC ‫ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻣﺎن‬،‫ ﻣﻘﺪار ﺷﻤﺎرﺷﮕﺮ زﻣﺎن‬،‫در اﺑﺘﺪاي روﺷﻦ ﺷﺪن ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
:‫ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ اﺳﺖ‬،‫روش دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ‬

:‫ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ‬

mov al, mem_loc ; ‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻳﻚ ﺛﺒﺎت ﺑﺎ ﺷﻤﺎره ﻣﺸﺨﺺ‬

out 70h, al ; ‫درﮔﺎه ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
in al, 71h ; ‫درﮔﺎه ﺧﻮاﻧﺪن‬

:‫ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ در ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ‬

mov al, mem_loc

out 70h, al
mov al, new_content
out 71h, al
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :12‬ﮔﺴﺘﺮش ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫)‪(Memory Expansion‬‬

‫‪ 1-12‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1980‬ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ‪ PC‬ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪ‪ 640KB ،‬ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ زﻳﺎد ﺑﻮد و ‪PC‬ﻫﺎي اوﻟﻴﻪ ‪ 64KB‬ﻳﺎ ‪ 128KB‬ﻳﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 256KB‬ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ DOS .‬ﻫﻢ ﺑﺮاي ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺎزﻫﺎﻳﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 640KB‬ﺣﺎﻓﻈﻪ را ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺣﺪاﻗﻞ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﻮردﻧﻴﺎز ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي اﻛﺜﺮ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮان اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﻜﻞ )‪ (1-12‬ﭘﻴﻜﺮهﺑﻨﺪي ﺣﺎﻓﻈﻪي ‪ PC‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ :1-12‬ﭘﻴﻜﺮهﺑﻨﺪي ﺣﺎﻓﻈﻪ ‪ PC‬و ﺑﺴﻂ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪LIM‬‬

‫‪Segment‬‬
‫‪Address‬‬
‫‪Main Memory‬‬ ‫‪EMS Memory‬‬
‫‪FFFF‬‬
‫‪BIOS‬‬
‫‪E000‬‬
‫‪DC00‬‬
‫‪D800‬‬ ‫‪EMS Window‬‬
‫‪D400‬‬ ‫‪D000‬‬
‫‪ROM Extentions‬‬
‫‪C000‬‬
‫‪Video RAM‬‬
‫‪B000‬‬
‫‪EGA/VGA Video RAM‬‬
‫‪16K Pages‬‬
‫‪A000‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪Working‬‬
‫‪.‬‬
‫‪RAM‬‬
‫‪or‬‬
‫‪Conventional‬‬
‫‪Memory‬‬

‫‪0000‬‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻓﻘﻂ ‪ 640KB‬از ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺣﺎﻓﻄﻪي اﺻﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدهي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻼف ‪ PC‬ﻛﻪ داراي ﭘﺮدازﻧﺪهي‬
‫‪ 8086‬ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻌﺪي‪ ،‬داراي ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ‪ 80286‬ﻳﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 1MB‬ﺣﺎﻓﻈﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ‬
‫‪ ،DOS‬ﻣﺎﺑﻘﻲ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﻣﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ DOS‬در ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ‪ 1‬اﻳﻦ ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﭘﺮدازﻧﺪه در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪real mode ١‬‬
 ‫‪2-12‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :12‬ﮔﺴﺘﺮش ﺣﺎﻓﻈﻪ‬

‫روش ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ ‪ 8086‬اﺳﺖ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺶ از ‪ 1MB‬ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ ﺑﻴﺶ از ‪ 1MB‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه‪ 1‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي‬
‫ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻧﻈﻴﺮ ‪ Windows‬ﻳﺎ ‪ Unix‬ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 1MB‬ﺣﺎﻓﻈﻪ را دارﻧﺪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺮدازﻧﺪه ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺤﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ‪ ،DOS‬راه ﺣﻠﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻞ ﻛﻤﺒﻮد ﺣﺎﻓﻈﻪ اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ دو راه ﺣﻞ ﻣﻬﻢ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ (1‬ﺣﺎﻓﻈﻪي ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ‪2‬‬
‫‪ (2‬ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ‪3‬‬

‫اﻳﻦ روﺷﻬﺎ ﻣﻴﺰان ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﮕﺎﺑﺎﻳﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪاﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﺎﻓﻈﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺗﺮﺗﻴﺒﺎت‬
‫ﻻزم در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت اﻳﻦ دو روش ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬

‫ﺣﺎﻓﻈﻪي ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ :‬ﺣﺎﻓﻈﻪي اﺿﺎﻓﻲ در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ‪ PC‬و ‪ XT‬اﺳﺖ و ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ‪ 8086‬و ‪ 8088‬ﺑﺮاي ﻛﺎرﻛﺮدن ﺑﺎ ﺑﻴﺶ از‬ ‫•‬
‫‪ 640KB‬ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﻣﻴﺰان ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎ ﺗﻜﻨﻴﻜﻲ ﻛﻪ ﻣﻔﺼﻼً ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 1MB‬ﮔﺴﺘﺮش داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ‪ :‬ﺣﺎﻓﻈﻪي اﺿﺎﻓﻲ در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي داراي ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ‪ 80286‬ﺑﻪ ﺑﺎﻻ اﺳﺖ و ﻣﻴﺰان ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎ ﺗﻜﻨﻴﻜﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻋﻤﻞ‬ ‫•‬
‫ﻧﻤﻮدن در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪهي ﭘﺮدازﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 1MB‬ﺑﺴﻂ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ 2-12‬ﺣﺎﻓﻈﻪي ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ‬

‫ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﺘﻌﺎرف‪ 4‬در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ‪ PC/XT‬ﺑﻪ ‪ 640KB‬ﻣﺤﺪود ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺮﻛﺘﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ اراﺋﻪي راهﺣﻠﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﺮاي اﻓﺰودن ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺗﺤﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ‪ DOS‬ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ‪ PC‬و ‪ XT‬ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻌﺮوف در اﻳﻦ‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از ‪ Intel ،Lotus‬و ‪ ،Microsoft‬ﻛﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردي را ﺑﺎ ﻧﺎم ‪ ،LIM‬ﻛﻪ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺣﺮوف ﻧﺨﺴﺖ ﻧﺎﻣﻬﺎي آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ‪ 8MB‬ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﻳﻚ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻛﺎرت ﮔﺴﺘﺮش‪ 5‬ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪي ‪ PC‬اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﺟﻮﻟﻬﺎ ﺑﺎ ﺑﺎﻧﻜﻬﺎي ﺣﺎﻓﻈﻪي اﺿﺎﻓﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام‬
‫‪ 16KB‬ﻇﺮﻓﻴﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ روي اﻳﻦ ﻛﺎرت ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ و در ﻫﺮ زﻣﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﺎﻧﻚ ﻳﺎ ‪ 64KB‬از اﻳﻦ ﺣﺎﻓﻈﻪي اﺿﺎﻓﻲ در ﻓﻀﺎي ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ ‪ PC‬زﻳﺮ ‪ 1MB‬و در‬
‫ﻣﺤﺪودهي ‪ D000H‬ﺗﺎ ‪ E000H‬و ﺗﺤﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ‪ DOS‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ اﺳﺖ و ﺑﻪ آن ﻳﻚ ﻗﺎب ﺻﻔﺤﻪ‪ 6‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻳﺎ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﻛﻪ در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ‪ AT‬ﺑﻪ ﺑﺎﻻ و ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻓﻀﺎي ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ ‪ 1MB‬وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻛﻪ داراي ﺣﺎﻓﻈﻪي ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ 7EMS ،‬ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ LIM‬از ﻳﻚ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺑﺎﻧﻚ‪ 8‬ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪي اﺿﺎﻓﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روش از ﻳﻚ ﭘﻨﺠﺮهي ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫در ﻣﺤﺪودهي ‪ D00H‬ﺗﺎ ‪ ،E000H‬ﺑﻪﻧﺎم ‪ EMS Window‬ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻜﻬﺎي ‪ 16MB‬ﺣﺎﻓﻈﻪي ﮔﺴﺘﺮشﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﺮماﻓﺰار ﺑﻪﻃﻮر‬
‫ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ ﺑﺎ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﭘﻨﺠﺮه را در ﻛﻞ ﻣﺤﺪودهي ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ در ﻫﺮ زﻣﺎن ﺑﻪ ‪ 4‬ﺻﻔﺤﻪ ﻳﺎ ﺑﺎﻧﻚ آن دﺳﺘﺮﺳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻫﺮ ﻛﺪام‬
‫‪ 16MB‬اﺳﺖ و در ﻣﺠﻤﻮع ‪ 4‬ﺻﻔﺤﻪ در ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎي ‪ D800H ،D400H ،D000H‬و ‪ DC00H‬ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ )‪ (1-12‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻮده و ﻣﺎﺑﻘﻲ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در آن زﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎز ﻛﺮدن ﻳﻚ ﭘﻨﺠﺮه ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ :‬ﺗﺤﺖ ‪ DOS‬ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 64KB‬در ﻓﻀﺎي ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ ‪ ،1MB‬ﻋﻠﻲرﻏﻢ وﺟﻮد ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﺘﻌﺎرف‪Video ،BIOS ،‬‬
‫‪ ،RAM‬ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد‪ ،‬ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻃﺮاﺣﺎن ‪ EMS‬از اﻳﻦ ﻣﺤﺪوده ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﮔﺴﺘﺮشﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﺎً اﻳﻦ ﭘﻨﺠﺮه در ﻧﺸﺎﻧﻲ‬
‫ﻗﻄﻌﻪي ‪ D000H‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ‪ EMS‬اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﺟﺎي دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ ﭘﻨﺠﺮه در ﻓﻀﺎي ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ ‪ 1MB‬ﻗﺮار دارد ﭘﺲ‬
‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎي ﻋﺎدي زﺑﺎن اﺳﻤﺒﻠﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎﻓﻈﻪي وﻳﺪﺋﻮﻳﻲ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ)ﺧﻮاﻧﺪﻧﻲ ‪ /‬ﻧﻮﺷﺘﻨﻲ( اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻗﺎب ﺻﻔﺤﻪ‪ :‬ﻗﺎب ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻪ ‪ 4‬ﺻﻔﺤﻪي ‪ 16KB‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺲ اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﻫﺮ زﻣﺎن ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺻﻔﺤﻪي‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت در ﺣﺎﻓﻈﻪي ﮔﺴﺘﺮشﻳﺎﻓﺘﻪ دﺳﺘﺮﺳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ EMS‬ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺲ اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺻﻔﺤﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮش را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس آن‬
‫ﺧﻄﻮط ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ EMS‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺻﻔﺤﺎت ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس آن ﺻﻔﺤﺎت در ﻓﻀﺎي ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ ‪ 8088‬ﻧﮕﺎﺷﺖ‪ 9‬ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺗﻜﻨﻴﻨﻚ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺑﺎﻧﻚ اﺳﺖ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪protected mode ١‬‬
‫‪expanded memory ٢‬‬
‫‪extended memory ٣‬‬
‫‪conventional memory ٤‬‬
‫‪expansion card ٥‬‬
‫‪page frame ٦‬‬
‫‪Expanded Memory System ٧‬‬
‫‪bank switching ٨‬‬
‫‪map ٩‬‬
 ‫‪3-12‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :12‬ﮔﺴﺘﺮش ﺣﺎﻓﻈﻪ‬

‫‪ ،EMS‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﺨﺖاﻓﺰار داراي ﻳﻚ واﺳﻂ ﻧﺮماﻓﺰاري ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻛﻪ وﻇﺎﻳﻒ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ EMS‬و ﺳﺎﻳﺮ وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ را اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ آن واﺳﻂ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﮔﺴﺘﺮشﻳﺎﻓﺘﻪ‪ (EMM)1‬ﮔﻮﻳﻨﺪ و واﺳﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪاردي ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻛﺎرﺗﻬﺎي ‪ EMS‬ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎي ‪ ،EMM‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ QEMM386‬ﺑﺮ روي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ‪ 386‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ را ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ روش و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪي ﮔﺴﺘﺮشﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ ‪ EMS‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ‪ :2EMM‬اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻘﻴﻢ درﺣﺎﻓﻈﻪ‪ (TSR) 3‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻳﻜﻲ از وﻗﻔﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ‪ 67H‬را ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻧﻤﻮده و از اﻳﻦ‬
‫ﻃﺮﻳﻖ اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﮔﺴﺘﺮشﻳﺎﻓﺘﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﻤﺎرهي ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺜﻞ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ DOS‬در ﺛﺒﺎت‬
‫‪ AH‬ﻗﺮار داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ‪ AH ،‬ﺣﺎوي وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻄﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و اﮔﺮ ﻣﻘﺪار آن ﻣﺴﺎوي ‪ 00H‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻋﺪم وﻗﻮع ﺧﻄﺎ اﺳﺖ و ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺴﺎوي ﻳﺎ‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ ‪ 80H‬ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪهي ﺧﻄﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﻮاﺑﻊ ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ‪ EMS‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪40H: Get EMM status‬‬

‫اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﻧﺼﺐ ﺑﻮدن ‪ EMM‬ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد و اﮔﺮ ‪ AH=00H‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ EMM‬ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪41H: Get segment address of page frame‬‬

‫در ﻫﻨﮕﺎم روﺷﻦ ﺷﺪن ‪ ،PC‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺪام ﻣﺤﺪوده از ﻓﻀﺎي ﺑﻴﻦ ‪ 640KB‬و ‪ 1MB‬ﺑﻼاﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ EMS ،‬ﻗﻄﻌﻪاي را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ‪EMS‬‬
‫‪ Window‬ﻳﺎ ﻗﺎب ﺻﻔﺤﻪ درﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً ‪ D000H‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺷﺮوع آﻧﺮا ﺑﺪﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫‪42H: Get number of pages‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻌﺪادي از ﺻﻔﺤﺎت ‪ EMS‬را ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺ دﻫﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﺻﻔﺤﺎت ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﺪه را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫اﻣﻜﺎن ﺗﺨﺼﻴﺺ اﺿﺎﻓﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪43H: Allocate EMS pages‬‬

‫اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪي ‪ EMS‬را ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺ داده و ﻳﻚ ﺷﻤﺎره ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﺳﺘﻪ‪ 4‬ﺑﺮاي ارﺟﺎﻋﺎت ﺑﻌﺪي ﺑﻪ آن ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫‪44H: Set mapping‬‬

‫اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻳﻜﻲ از ﺻﻔﺤﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ‪ EMS‬را ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺻﻔﺤﺎت ﻣﻨﻄﻘﻲ در ﻗﺎب ﺻﻔﺤﻪ ﻧﮕﺎﺷﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻳﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ در ﺻﻔﺤﻪي‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ در ﻣﺤﺪودهي ﻗﺎب ﺻﻔﺤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪي اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺮروي ﺻﻔﺤﻪي ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ‪ EMS‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪45H: Release EMS pages‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﺻﻔﺤﺎت از ﻗﺒﻞ ﺗﺨﺼﻴﺺ دادهﺷﺪهي ‪ EMS‬را ﺑﺎ دادن ﺷﻤﺎرهي دﺳﺘﻪي آن آزاد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 3-12‬ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ﺑﻌﺪ از ‪ ،8088‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ ،386 ،286‬و ﻏﻴﺮه‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻛﺎر در دو ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ و ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه را دارﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺷﺪه‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 1MB‬ﺣﺎﻓﻈﻪ را دارﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ‪ ،‬ﭘﺮدازﻧﺪه ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 1MB‬ﺣﺎﻓﻈﻪ را ﻧﺪارد و ﺑﺎ ‪،EMS‬ﺣﺎﻓﻈﻪي‬
‫اﺿﺎﻓﻲ در ﻫﻤﺎن ﻓﻀﺎي ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ 1MB‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ DOS .‬ﭼﻮن در ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ‪ 1MB‬ﺣﺎﻓﻈﻪ دﺳﺘﺮﺳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ‬
‫از ﻛﻞ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮ روي ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮدازﻧﺪه را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه ﺑﺒﺮﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ ‪ 1‬ﻛﺮدن ﻳﻚ ﺑﻴﺖ در ﺛﺒﺎت ﭘﺮﭼﻢ اﻳﻦ ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎ اﻣﻜﺎﻧﭙﺬﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﮔﺮ در ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺳﻤﺒﻠﻲ ﺗﺤﺖ ‪ DOS‬اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﻜﻨﺒﻢ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه ﻣﻲرود‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﻔﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه ﭘﺮدازﻧﺪه از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮﻫﺎي ﻗﻄﻌﻪ‪ 5‬ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ‪،6‬‬
‫ﻛﻪ در آن ﻫﺮ ﻧﺸﺎﻧﻲ از دو ﺑﺨﺶ ﻣﺒﺪاً و ﻗﻄﻌﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه‪،‬ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮ ﻗﻄﻌﻪ ﻳﻚ ﺟﺪول اﺳﺖ ﻛﻪ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ و ﺳﺮاﺳﺮي‬
‫در آن ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ DOS .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﺪول دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﻮن در ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪Extended Memory Management ١‬‬
‫‪EMM drivers ٢‬‬
‫‪Terminate Stay Resident ٣‬‬
‫‪handle ٤‬‬
‫‪segment descriptor ٥‬‬
‫‪segment address ٦‬‬
 ‫‪4-12‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :12‬ﮔﺴﺘﺮش ﺣﺎﻓﻈﻪ‬

‫ﻗﺒﻞ از اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺪول ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮ ﻗﻄﻌﻪ اﻳﺠﺎد و ﻣﻘﺪار دﻫﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ اﺳﻤﺒﻠﻲ و آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد‬
‫ﭘﺮدازﻧﺪه در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬واﺳﻄﻬﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﻣﺘﻌﺪدي ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻈﻴﺮ واﺳﻂ ‪ ،DPMI‬ﻛﻪ در ﻓﺼﻞ آﺧﺮ‬
‫درس ﺑﻪ آن ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ BIOS‬و ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي ‪ ،XMS‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺮدازﻧﺪه را ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻮﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه ﺑﺮده و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ ،XMS‬ﺑﻬﺘﺮ از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ BIOS‬ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ را ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده اﺷﺘﺮاﻛﻲ از‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ BIOS‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺰا را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در اداﻣﻪ در ﻣﻮرد ﺳﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬

‫‪ (1‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ BIOS‬ﺑﺮاي ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ‪،‬‬

‫‪ (2‬ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺎﺣﻴﻪي ﺑﺎﻻي ﺣﺎﻓﻈﻪ‪،(HMA) 1‬‬
‫‪ (3‬ﺗﻮاﺑﻊ ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ‪ XMS‬ﺑﺮاي ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ‪.‬‬

‫‪ 4-12‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ BIOS‬ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ‬

‫‪PC‬ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ RAM 640KB‬دارﻧﺪ‪ ،‬داراي ‪ XM‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻳﻚ ‪ PC‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ RAM 1MB‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ‪ XM‬آن‪1MB ،‬‬
‫‪ - 640KB = 360KB‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ‪ 360KB‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻓﻀﺎي ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ 1MB‬ﻗﺮار دارد‪:‬‬

‫‪360KB‬‬ ‫‪Extended Memory‬‬

‫‪ROM-BIOS‬‬

‫‪...‬‬
‫‪1MB Address Space‬‬
‫‪640KB‬‬
‫‪C.M.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﻮاﺑﻊ وﻗﻔﻪي ‪ ،15H‬ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪ XM‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﻔﻪي ‪ ،15H‬در اﺻﻞ ﺑﺮاي واﺳﻂ ﻧﻮار ﻛﺎﺳﺖ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ﻣﺮﺳﻮم ﺷﺪن دﻳﺴﻜﻬﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﻮاﺑﻊ اﻳﻦ وﻗﻔﻪ ﺑﺮاي ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ‪ XM‬و ‪ Joystick‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ‪ 88H‬وﻗﻔﻪ ‪ ،15H‬ﻣﻘﺪار ‪ XM‬را در ‪ AX‬ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﭼﻘﺪر ‪ XM‬دارﻳﻢ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ؟ ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،87H‬ﺑﻠﻮﻛﻬﺎي‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪ را در ﻛﻞ ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻴﻦ ‪ 640KB‬و ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 1MB‬ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﻠﻮك ﺣﺎﻓﻈﻪ را از زﻳﺮ ﻓﻀﺎي ‪ 1MB‬ﺑﻪ ﺑﺎﻻي‬
‫ﻓﻀﺎي ‪ 1MB‬و ﺑﺮﻋﻜﺲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،87H‬ﺗﺎﺑﻌﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ زﻳﺎد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ورودي ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪:87H‬‬

‫‪AH = 87H‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻛﻠﻤﺎت اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ = ‪CX‬‬
‫‪ES:SI = Address of GDT‬‬
‫در ‪ CX‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﺪاد ﻛﻠﻤﺎت )دو ﺑﺎﻳﺘﻲ( ﻗﺮار داده ﺷﻮد و ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻘﺪار ‪ 8000H‬اﺳﺖ و ﻟﺬا ﻣﻲﺗﻮان ‪ 64K‬را ﻫﺮ ﺑﺎر ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺟﺪول ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮ ﺳﺮاﺳﺮي‪:(GDT)2‬در زوج ﺛﺒﺎت ‪ ،ES:SI‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ GDT‬ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻛﺎرﺑﺮ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪GDT .‬‬
‫ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺠﺰاي ﺣﺎﻓﻈﻪ را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎت در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺷﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻫﺮ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺷﺮوع ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﻣﻀﺮﺑﻲ از ‪ 16‬ﺑﻮدن ﻧﺪارﻧﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻳﻚ‬
‫ﺑﺎﻳﺖ ﺗﺎ ‪ 64KB‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪي دﻳﮕﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻛﺪ)‪ (CS‬اﺳﺖ ﻳﺎ داده )‪ .(DS‬ﻓﻘﻂ ‪CS‬ﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺧﻮد‬
‫ﭘﺮدازﻧﺪه ‪DS‬ﻫﺎ را اﺟﺮا ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ‪ CS‬ﻣﻲﺗﻮان اﻟﻮﻳﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪ ،‬و اﻳﻨﻜﻪ اﺻﻼً اﺟﺎزهي دﺳﺘﺮﺳﻲ داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟‬

‫ﻫﺮ ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮ ﻗﻄﻌﻪ ﺷﺎﻣﻞ ‪ 8‬ﺑﺎﻳﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﻃﻲ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،87H‬ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﺶ ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮ ﻗﻄﻌﻪ در ‪ GDT‬آﻣﺎده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در ﺷﻜﻞ )‪(2-12‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪High Memory Area ١‬‬
‫‪Global Descriptor Table ٢‬‬
 ‫‪5-12‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :12‬ﮔﺴﺘﺮش ﺣﺎﻓﻈﻪ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ :2-12‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮ ﻗﻄﻌﻪ از ﻧﻈﺮ وﻗﻔﻪي ‪87H‬‬

‫‪Addr.‬‬ ‫‪Segment Descriptor‬‬ ‫‪GDT‬‬ ‫‪Addr.‬‬ ‫‪0000:0000 RAM‬‬

‫‪+0H‬‬ ‫‪Segment length‬‬ ‫‪DUMMY‬‬ ‫‪+00H‬‬

‫‪+2H‬‬ ‫‪Bits 0-15 of segment address‬‬ ‫‪GDT‬‬ ‫‪+08H‬‬

‫‪+4H‬‬ ‫‪Bits 16-23 of segment address‬‬ ‫‪START‬‬ ‫‪+10H‬‬

‫‪+5H‬‬ ‫‪Access code‬‬ ‫‪DEST.‬‬ ‫‪+18H‬‬

‫‪+6H‬‬ ‫)‪Reserved (always 0‬‬ ‫‪BIOS CS‬‬ ‫‪+20H‬‬

‫‪STACK‬‬ ‫‪+28H‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ‪ 87H‬ﻧﻴﺎز دارد ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻓﻴﻠﺪﻫﺎي ‪ Start‬و ‪ Destination‬را ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﻛﻨﻴﻢ و ﺳﺎﻳﺮ ﻓﻴﻠﺪﻫﺎ را ﺧﻮد ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ را در آن ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،Start .‬ﻗﻄﻌﻪاي را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ دادهﻫﺎ در آن ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮﻧﺪ و‬
‫‪ Destination‬ﻗﻄﻌﻪاي را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ دادهﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ در آن ﻛﭙﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻃﻮل ﻫﺮ دو ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ 0FFFFH‬ﻳﺎ ‪ 64KB‬ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻌﺪادي ﻛﻠﻤﻪ‬
‫)دوﺑﺎﻳﺘﻲ( ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺑﺎﻳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﭙﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ در دو ﺿﺮب ﺷﻮد و اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻤﺘﺮ از دو ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‪ 0FFFFH‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺎ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺣﺎﻓﻈﻪ در ‪ 20 ،8088‬ﺑﻴﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ‪ 24 ،80286‬ﺑﻴﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ اوﻟﻲ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 220 = 1MB‬و دوﻣﻲ ‪224‬‬
‫‪ = 16MB‬را ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ )ﻣﺒﺪأ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪ( ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ‪24‬ﺑﻴﺘﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ 16 .‬ﺑﻴﺖ ﻣﺒﺪأ وارد ﻓﻴﻠﺪ دوم‬
‫)‪ (+2H‬ﺷﺪه و ‪ 4‬ﺑﻴﺖ ﻗﻄﻌﻪ وارد ﻓﻴﻠﺪ ﺳﻮم )‪ (+4H‬ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪24‬ﺑﻴﺘﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻓﻴﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﻛﺪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻗﻄﻌﻪ اﺳﺖ و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻘﺪار ‪ 92H‬در آن ﻗﺮار داده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ )‪ (1‬دادهاي ﺑﻮدن ﻗﻄﻌﻪ‪ (2) ،‬اﻟﻮﻳﺖ ﺑﺎﻻ‪ (3) ،1‬در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻗﺮار‬
‫داﺷﺘﻦ و )‪ (4‬ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﻮدن آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﻴﻠﺪ ﭘﻨﺠﻢ ﺑﺮاي ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ‪ 80386‬اﺳﺖ و ﻣﻘﺪار ‪ 0‬در آن ﻗﺮار داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﭘﺲ از اﺟﺮاي ﺗﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻛﺪ ﺧﻄﺎ در ‪ AH‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫‪00H:‬‬ ‫‪No error‬‬

‫‪01H:‬‬ ‫‪RAM parity error‬‬
‫‪02H:‬‬ ‫‪GDT defective at function call‬‬
‫‪03H:‬‬ ‫‪Protected mode could not be properly initialized‬‬
‫‪...‬‬

‫ﻣﻌﺎﻳﺐ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪ XM‬از ﻃﺮﻳﻖ ‪ :BIOS‬در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﭘﺮدازﻧﺪه در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪي وﻗﻔﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎﺗﻮان‪ 2‬ﻳﺎ ﻣﻨﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎﻳﻤﺮ ﻳﺎ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ وﻗﻔﻪ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬و از اﻳﻨﺮو درﺳﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا رواﻟﻬﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪﻫﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻣﻮرد ﺗﺎﻳﻤﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ آﺷﻜﺎرا ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد و اﮔﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻣﺮﺗﺒﺎً از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 87H‬ﺑﻪ ‪ XM‬دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن‪ ،‬ﺷﻤﺎرﺷﮕﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي روال ﺳﺮوﻳﺲ وﻗﻔﻪي ‪ ،08H‬ﺑﻬﻨﮕﺎم ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺸﻜﻞ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺪاﺧﻞ‪ 3‬در ‪ XM‬اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا در ﺗﺌﻮري ‪ XM‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ ،cache‬ﻧﻈﻴﺮ‬
‫‪ ،SmartDrv‬ﻳﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ از ‪ XM‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي اﺻﻠﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻘﻴﻢ در‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﻲ ﻧﻤﻮده و در ﻛﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺪاﺧﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﻧﺘﻴﺠﻪي ﻧﺒﻮد ﻛﻨﺘﺮل ﻳﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و از اﻳﻨﺮو ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻳﻚ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ‪ XM‬در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ 88H‬ﺑﻪ ﻫﻤﻪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻞ ‪ XM‬را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺣﺎﻓﻈﻪي آزاد ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ و ﻣﻴﺰان اﺷﻐﺎل ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را در ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬راهﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي ‪ ،XM‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ XMS‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪high priority ١‬‬
‫‪disable ٢‬‬
‫‪conflict ٣‬‬
 ‫‪6-12‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :12‬ﮔﺴﺘﺮش ﺣﺎﻓﻈﻪ‬

‫‪ 5-12‬ﻧﺎﺣﻴﻪي ﺑﺎﻻي ﺣﺎﻓﻈﻪ )‪(HMA‬‬

‫‪ ،HMA‬ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ از ‪ XM‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪون اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه و در ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ و ﺗﺤﺖ ‪ DOS‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺸﻒ ﻣﻬﻤﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اراﺋﻪي ‪ DOS 5.0‬ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮل ﺷﺪ‪ .‬وﺟﻮد ‪،HMA‬از ﻧﺤﻮهي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ از ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي ﻣﺒﺪأ و ﻗﻄﻌﻪ در ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ ﻧﺸﺄت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪:‬‬

‫‪Physical Address (20 bits) = Segment Address * 16 + Offset Address‬‬

‫‪example: 0040H:0020H ⇒ 0040H * 10H + 0020H = 00420H‬‬
‫‪and‬‬ ‫‪0000H:0420H ⇒ 0000H * 10H + 0420H = 00420H‬‬

‫ﭘﺲ روش ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﭙﻮﺷﺎﻧﻲ‪ 1‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺎ روش ‪ Seg:Ofs‬ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺷﺮوع آﺧﺮﻳﻦ ﻗﻄﻌﻪ در ﻓﻀﺎي ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي ‪ ،1MB‬ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ ROM-BIOS‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪F0000H * 10H + 0000H = F0000H‬‬

‫و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺧﺎﺗﻤﻪ آن‪:‬‬
‫‪F0000H * 10H + FFFFH = FFFFFH‬‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪FFFFH * 10H + 000FH = FFFFFH‬‬
‫ﺣﺎل اﮔﺮ در اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ ،0000FH‬ﻣﻘﺪاري ﺑﺰرﮔﺘﺮ از آن ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط ﻋﺪم ﺳﺮرﻳﺰي ﻧﺸﺎﻧﻲ‪ ،2‬ﻳﻚ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻓﻀﺎي ﺑﺎﻻي ‪ 1MB‬اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪FFFFH * 10H + 0010H = 100000H‬‬
‫ﻳﻚ ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪21‬ﺑﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎﻳﺖ ﺧﺎرج از ﻓﻀﺎي ‪ 1MB‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻫﻤﺎن ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺷﺮوع ‪ HMA‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ ‪FFFFH‬‬
‫اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪FFFFH * 10H + FFFFH = 1FFFEFH‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ :3-12‬ﻧﺤﻮهي ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ‪HMA‬‬

‫‪Extended‬‬
‫‪FFFF:FFFF‬‬ ‫‪Memory‬‬
‫‪HMA‬‬ ‫‪FFFF:0010‬‬
‫‪FFFF:000F‬‬
‫‪or‬‬ ‫‪ROM-BIOS‬‬
‫‪F000:FFFF‬‬
‫‪Addressable‬‬
‫‪in real-mode‬‬
‫‪Conventional‬‬ ‫‪and under‬‬
‫‪Memory‬‬ ‫‪DOS‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﮔﺮ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ ‪ FFFFH‬و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ ‪ 0010H‬ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ‪21‬ﺑﻴﺘﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ و دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪ XM‬ﻣﻤﻜﻦ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪21‬ﺑﻴﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ‪ PC/XT‬و داراي ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي ‪ 8086‬ﻳﺎ ‪ 8088‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ‪20‬ﺑﻴﺘﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬در ‪ AT‬ﺑﺎ ﭘﺮدازﻧﺪهي ‪ ،80286‬ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ‪ 24‬ﺑﻴﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ‪ 8086‬ﻳﺎ ‪ 8088‬و ﻧﻴﺰ در ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ ‪ ،80286‬اﮔﺮ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺒﺪأ و ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 20‬ﺑﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺻﻄﻼﺣﺎً ﻳﻚ ﺳﺮرﻳﺰي ﻧﺸﺎﻧﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ و ﺑﻴﺖ ‪21‬ام درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه و ﻣﺜﻼً ‪ ،FFFFH:0010H‬ﻣﻌﺎدل‬
‫‪ 0000H:0000H‬درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ اﺑﺘﺪاي ‪ RAM‬اﺷﺎره ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪overlap ١‬‬
‫‪address overflow ٢‬‬
 ‫‪7-12‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :12‬ﮔﺴﺘﺮش ﺣﺎﻓﻈﻪ‬

‫در ‪ 8088/8086‬ﺧﻄﻮط ﻧﺸﺎﻧﻲ داراي اﺳﺎﻣﻲ ‪ A0-A19‬و در ‪ ،80286‬داراي اﺳﺎﻣﻲ ‪ A0-A23‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺳﺮرﻳﺰي ﻧﺸﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻂ‬
‫‪21‬ام ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻳﺎ ‪ A20‬ﻓﻌﺎل ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻂ در اﺑﺘﺪاي روﺷﻦ ﺷﺪن ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻏﻴﺮﻓﻌﺎل اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻓﻌﺎل ﺷﺪن آن‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ ﻓﻮق ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ‬
‫‪ ،HMA‬ﻣﺮاﺣﻞ زﻳﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﻲ ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪:HMA‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪ HMA‬وﺟﻮد دارد ﻳﺎ ﻧﻪ؟ اﮔﺮ ﭘﺮدازﻧﺪه‪ 80286 ،‬ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﻂ ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ A20‬وﺟﻮد‬ ‫•‬
‫دارد‪.‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ‪ 88H‬وﻗﻔﻪي ‪ 15H‬ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﻘﺪار ‪ XM‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻴﺶ از ‪ 64K‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪ HMA‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫•‬

‫ﺑﻴﺖ ‪ 1‬درﮔﺎه ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ ﺑﺎﻳﺪ ‪ 1‬ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﻂ ‪ A20‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻓﻌﺎل ﺷﻮد)!(‪ .‬در ‪ DOS 5.0‬ﺑﻪ ﺑﺎﻻ‪ ،‬دﺳﺘﻮر ‪DOS=HIGH,‬‬ ‫•‬
‫‪ UMB‬در ‪ CONFIG.SYS‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎر را ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ‪ A20‬ﻓﻌﺎل اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ اﮔﺮ ﻓﻌﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ HMA‬وﺟﻮد دارد و از آن اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﺗﻮان‬ ‫•‬
‫ﻣﻘﺪار ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺣﺎﻓﻈﻪ از ‪ FFFF:0000H‬را ﺑﺎ ‪ 0000:0000H‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ‪ 256‬ﺑﺎﻳﺖ را ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ‬
‫ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪ HMA‬اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻳﻚ ﺣﻘﻪ‪ 1‬اﺳﺖ و ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻤﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ درﺳﺖ ﻛﺎر ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺪازهي ‪ ،HMA‬اﻧﺪﻛﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 64K‬اﺳﺖ)‪ (65520 bytes‬اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ‪ TSR‬ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 6-12‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ XMS‬ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ‬

‫اﻳﻦ واﺳﻂ اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ‪ XM‬را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﻧﻮاع دﺳﺘﺮﺳﻲ زﻳﺮ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪(1024K-1088K) HMA‬‬ ‫•‬

‫ﭼﻬﺎر ‪ (Extended Memory Block) EMB‬ﻛﻪ ﭘﺲ از ‪ 1088K‬ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫‪ ،(Upper Memory Block) UMB‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ‪ EMS‬در ﻓﻀﺎي ﺑﻴﻦ ‪ 640K‬ﺗﺎ ‪ 1024K‬اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪ XM‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫•‬

‫‪ ،HIMEM.SYS‬ﻛﻪ ﺟﺰو ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي ‪ DOS‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﻳﻦ ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ‪ XMS‬اﺳﺖ و در ‪ CONFIG.SYS‬ﻧﺼﺐ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﮔﺮداﻧﻨﺪه ‪ ،XMS‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ EMM386.EXE‬ﻧﻴﺰ ﻧﺼﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ LIM‬را ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻧﻤﻮده و ‪ XM‬را در ﻗﺎﻟﺐ ‪ UMB‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺒﻞ از دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪ XM‬از ﻃﺮﻳﻖ ‪ XMS‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ‪ XMS‬ﻧﺼﺐ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر وﻗﻔﻪي ‪ 2FH‬ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪AX = 4300H‬‬
‫‪INT 2FH‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﮔﺮ ‪ AL = 80H‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺮداﻧﻨﺪه ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﮔﺮﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺼﺐ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻮاﺑﻊ ‪:XMS‬‬
‫‪Function‬‬ ‫‪Task‬‬
‫‪00H‬‬ ‫‪Determine XMS driver version‬‬
‫‪01H‬‬ ‫)‪Allocate High Memory Area (HMA‬‬
‫‪02H‬‬ ‫)‪Free High Memory Area (HMA‬‬
‫‪03H‬‬ ‫‪Globally enable address line A20‬‬
‫‪04H‬‬ ‫‪Globally disable address line A20‬‬
‫‪05H‬‬ ‫‪Locally enable address line A20‬‬
‫‪06H‬‬ ‫‪Locally disable address line A20‬‬
‫‪07H‬‬ ‫‪Query status of address line A20‬‬
‫‪08H‬‬ ‫‪Query free extended memory‬‬
‫‪09H‬‬ ‫)‪Allocate Extended Memory Block (EMB‬‬
‫‪0AH‬‬ ‫)‪Free allocated Extended Memory Block (EMB‬‬
‫‪0BH‬‬ ‫)‪Move Extended Memory Block (EMB‬‬
‫‪0CH‬‬ ‫)‪Lock Extended Memory Block (EMB‬‬
‫‪0DH‬‬ ‫)‪Unlock Extended Memory Block (EMB‬‬
‫‪0EH‬‬ ‫‪Get EMB handle information‬‬
‫‪0FH‬‬ ‫)‪Resize Extended Memory Block (EMB‬‬
‫‪10H‬‬ ‫)‪Allocate Upper Memory Block (UMB‬‬
‫‪11H‬‬ ‫)‪Free allocated Upper Memory Block (UMB‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪trick ١‬‬
 ‫‪8-12‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :12‬ﮔﺴﺘﺮش ﺣﺎﻓﻈﻪ‬

‫ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ (1‬ﺗﻮاﺑﻊ اوﻟﻴﻪ‪ :‬ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﮔﺮداﻧﻨﺪه‪ ،‬ﺧﻂ ‪ A20‬و ﻣﻴﺰان ﺣﺎﻓﻈﻪي آزاد)ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ 00H‬و ‪(03H-08H‬‬
‫‪ (2‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ :HMA‬ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ 01H‬ﺑﺮاي ﺗﺨﺼﻴﺺ ‪ HMA‬و ‪ 02H‬ﺑﺮاي آزادﺳﺎزي آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ :EMB‬ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ 09H-0FH‬اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺗﺨﺼﻴﺺ و آزادﺳﺎزي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ‪ EMB‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ :UMB‬ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 10H‬ﺑﺮاي ﺗﺨﺼﻴﺺ ‪ UMB‬و ‪ 11H‬ﺑﺮاي آزادﺳﺎزي آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺎ ‪ Far Call‬و ﻧﻪ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ وﻗﻔﻪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ XMS Driver‬در دﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪AX‬‬
‫‪ = 4310H‬وﻗﻔﻪي ‪ ،2FH‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ در ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ ES:BX‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪18‬ﮔﺎﻧﻪي ﻓﻮق آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﺷﻤﺎرهي آﻧﻬﺎ ﻛﻪ در ﺟﺪول ﻓﻮق ذﻛﺮ ﺷﺪه‪،‬‬
‫در ﺛﺒﺎت ‪ AH‬ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :16‬ﺳﺎﺧﺘﺎر داﺧﻠﻲ داس‬
‫)‪(Internal Structure of DOS‬‬

‫‪ 1-16‬اﺟﺰاء داس‬
‫داس داراي ﺳﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪي اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫• ‪ :DOS-BIOS‬در ﻳﻚ ﻓﺎﻳﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه و داراي ﻳﻜﻲ از اﺳﺎﻣﻲ ‪) IBMBIO.COM‬در ‪ (PC-DOS‬ﻳﺎ ‪) IO.SYS‬در ‪MS-‬‬
‫‪ (DOS‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﻪي‪ 1‬اﻳﻦ ﻓﺎﻳﻞ ‪ Hidden‬و ‪ Sys‬اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎن ‪ Dir‬در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺎﻳﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي‬
‫وﺳﻴﻠﻪ‪ 2‬زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪CON:‬‬ ‫‪Keyboard and display‬‬
‫‪PRN:‬‬ ‫‪Printer‬‬
‫‪AUX:‬‬ ‫‪Serial interface‬‬
‫‪CLOCK:‬‬ ‫‪Clock‬‬
‫‪Disk drives and/or hard disks which have the drive specifiers A:, B:, and C:‬‬
‫اﮔﺮ داس ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از ﻣﻮارد ﻓﻮق ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﺮداﻧﻨﺪهي وﺳﻴﻠﻪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺎﺟﻮل از داس ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺧﻮد اﻳﻦ‬
‫ﻣﺎﺟﻮل ﻫﻢ از رواﻟﻬﺎي ‪ ROM-BIOS‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺨﺸﻲ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﻫﻤﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ‪ PC‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫• ﻫﺴﺘﻪي داس‪:3‬ﻫﺴﺘﻪي داس در ﻓﺎﻳﻞ ‪ IBMDOS.COM‬ﻳﺎ ‪ MSDOS.SYS‬ﻗﺮار دارد و ﻋﻤﻮﻣﺎً داراي ﻣﺸﺨﺼﻪي ‪ Hidden‬و ‪Sys‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎﺟﻮل‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ رواﻟﻬﺎي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻓﺎﻳﻞ )ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺎﻳﻞ(‪ ،‬ورودي‪-‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﺎراﻛﺘﺮ‪ ،‬و ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎﺟﻮل ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮاﺑﻊ ‪API‬‬
‫داس اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ وﻗﻔﻪي ‪ 21H‬ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﺑﻮده و از ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪي ﻣﻮﺟﻮد در ‪ DOS-BIOS‬ﺑﺮاي‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬و دﻳﺴﻚ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﻔﻪي ‪ 21H‬در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻮت ﺷﺪن داس‪ ،‬ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺷﺪه و ﺗﻮاﺑﻊ آن ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬روش ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ BIOS‬ﺑﻮده و ﺑﺎ وﻗﻔﻪي ﻧﺮماﻓﺰاري ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و اﻧﺘﻘﺎل ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫• ﭘﺮدازﺷﮕﺮ ﻓﺮﻣﺎن‪ :4‬ﺑﺮﺧﻼف دو ﻣﺎﺟﻮل ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺨﺶ در ﻓﺎﻳﻞ ‪ COMMAND.COM‬وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ‪ Hidden‬و ‪ Sys‬ﻧﺒﻮده و ﻋﻼﻣﺖ‬
‫داس‪ ،5‬ﻳﻌﻨﻲ >‪ A‬ﻳﺎ >‪ C‬را ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﺸﺎن داده و ﻓﺮاﻣﻴﻦ ﻛﺎرﺑﺮ را درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮده و اﺟﺮا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﮔﻤﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫‪ ،COMMAND.COM‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ و اﻳﻦ ﻓﺎﻳﻞ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻮده و ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل داس اﺟﺮا‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺑﺨﺶ ﻣﻘﺪاردﻫﻲ اوﻟﻴﻪ‪ :6‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻮت ﺷﺪن داس ﺑﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي داس‪ ،‬ﻣﻘﺪار اوﻟﻴﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺑﺨﺶ ﻣﻘﻴﻢ در ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ :7‬ﺷﺎﻣﻞ رواﻟﻬﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺑﺤﺮاﻧﻲ‪)8‬زدن ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ‪ Ctrl+C‬ﻳﺎ ‪ ،(Ctrl+Break‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻋﻼﻣﺖ داس و درﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﻓﺮاﻣﻴﻦ و ﭘﺮدازش آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﺳﺎﻣﻲ آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎرﺑﺮ وارد ﺷﺪه و ﺑﺎرﻛﺮدن آﻧﻬﺎ در ﺣﺎﻓﻈﻪ و اﺟﺮاي آﻧﻬﺎ‪ ،‬و ﺑﺎرﻛﺮدن ﻣﺠﺪد ﺑﺨﺶ‬
‫ﮔﺬرا‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدهي ﺑﺨﺶ ﮔﺬرا ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﻲ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ،‬از ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻘﺎﺑﻠﻪاي‪9‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬
‫ج( ﺑﺨﺶ ﮔﺬرا ‪ :‬وﻇﻴﻔﻪي اﺟﺮاي ﻓﺮﻣﺎﻧﻬﺎي داﺧﻠﻲ داس )ﻧﻈﻴﺮ ‪ DIR ،COPY ،RENAME‬و ‪ ،(...‬ﻓﺮﻣﺎﻧﻬﺎي ﺧﺎرﺟﻲ )ﻧﻈﻴﺮ‬ ‫‪10‬‬

‫‪ XCOPY ،FORMAT‬و ‪ ...‬و ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ .COM‬ﻳﺎ ‪ ،(.EXE‬و ﻓﺎﻳﻠﻬﺎي دﺳﺘﻪاي‪) 13‬ﻳﻚ ﻓﺎﻳﻞ ﻣﺘﻨﻲ ﺑﺎ ﭘﺴﻮﻧﺪ ‪ .BAT‬ﻛﻪ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺳﺮي از ﻓﺮﻣﺎﻧﻬﺎي داس اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ آن‪ AUTOEXEC.BAT ،‬اﺳﺖ(‪ .‬دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﮔﺬرا ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ‬
‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪attribute ١‬‬
‫‪device drivers ٢‬‬
‫‪DOS kernel ٣‬‬
‫‪command processor ٤‬‬
‫‪DOS prompt ٥‬‬
‫‪initialization part ٦‬‬
‫‪resident part ٧‬‬
‫‪critical error handler ٨‬‬
‫‪checksum ٩‬‬
‫‪transient part ١٠‬‬
‫‪internal commands ١١‬‬
‫‪external commands ١٢‬‬
‫‪Batch files ١٣‬‬
 ‫‪2-16‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :16‬ﺳﺎﺧﺘﺎر داﺧﻠﻲ داس‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪاي ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﻳﻦ ﺑﺨﺶ در آن ﻗﺮار دارد‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ داس ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﺪه و ﺑﺎ اﺻﻄﻼح رزرو‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو ﭘﺲ از ﺧﺎﺗﻤﻪي اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و در زﻣﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﭘﺮدازﺷﮕﺮ ﻓﺮﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻘﺎﺑﻠﻪاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪي اﻳﻦ ﺑﺨﺶ‬
‫ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ و در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز دوﺑﺎره از دﻳﺴﻚ ﺑﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻈﻮري ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ و ﺑﺎرﻛﺮدن ﻣﺠﺪد‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺨﺶ ﻣﻘﻴﻢ‬
‫درﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 2-16‬راهاﻧﺪازي‪ 1‬داس‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ راهاﻧﺪازي ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺳﻪ ﻣﺎﺟﻮل ‪ DOS kernel ،DOS-BIOS‬و ‪ Command Processor‬اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ‪ PC‬روﺷﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي راهاﻧﺪازي ﻛﻪ در ‪ ROM-BIOS‬وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﻫﺎي ‪ 2POST‬را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ و ﺳﭙﺲ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﺎرﻛﺮدن ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪهي دﻳﺴﻜﺖ وﺟﻮد دارد ﻳﺎ ﻧﻪ و آﻳﺎ در آن دﻳﺴﻜﺘﻲ ﻫﺴﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ اﮔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ‪ Boot Sector‬آن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫دﻳﺴﻜﺖ در ﮔﺮداﻧﻨﺪه ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ ﻣﻲﮔﺮدد و ﻗﺴﻤﺖ ﻓﻌﺎل‪ 3‬را ﻳﺎﻓﺘﻪ و ‪ Boot Sector‬آﻧﺮا ﺑﺎر ﻧﻤﻮده و اﺟﺮا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪ Boot Sector‬دﻳﺴﻜﺖ ﻳﺎ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﻓﻌﺎل دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‪ ،‬اﺟﺮاﻳﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻐﺎم ﺗﻌﻮﻳﺾ دﻳﺴﻜﺖ ﻳﺎ ﻗﺮار دادن دﻳﺴﻜﺖ داده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻣﻮﺟﻮد در ‪ Boot Sector‬ﭼﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺎﻳﻠﻬﺎي ‪ IO.SYS‬و ‪ MSDOS.SYS‬وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ در آﺧﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫ﺑﺎرﮔﺬاري ﺷﺪه و اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،MSDOS.SYS .‬وﻗﻔﻪي ‪ 21H‬را ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻧﻤﻮده و ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪي ﻣﻮﺟﻮد در ‪ DOS-BIOS‬را ﻛﻪ ﺑﺎ ‪ IO.SYS‬ﺑﺎر‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ را ﻣﻘﺪار دﻫﻲ اوﻟﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ در ‪ ،Boot Disk‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺎﻳﻞ ‪ CONFIG.SYS‬ﻣﻲﮔﺮدد و در ﺻﻮرت وﺟﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در آن را اﺟﺮا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه در آن را ﺑﻪ داس اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻓﺮﻫﺎ و ﻟﻮازم ورودي‪-‬ﺧﺮوﺟﻲ را ﻣﻘﺪار دﻫﻲ اوﻟﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺧﺎﺗﻤﻪ ‪ COMMAND.COM‬را ﺑﺎر‬
‫ﻧﻤﻮده و ﻛﻨﺘﺮل را ﺑﻪ آن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪booting ١‬‬
‫‪Power On Self Test ٢‬‬
‫‪active partition ٣‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :17‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ COM‬و ‪EXE‬‬
‫)‪(COM and EXE Programs‬‬

‫‪ 1-17‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫دو ﻧﻮع ﻓﺎﻳﻞ اﺟﺮاﻳﻲ در داس وﺟﻮد دارد‪ COM :‬و ‪ .EXE‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ COM‬داراي اﻧﺪازهاي ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮده و ‪ DS ،CS‬و ‪ SS‬آﻧﻬﺎ در ﻣﺠﻤﻮع ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬
‫‪ 64K‬اﺳﺖ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﭘﺎﺳﻜﺎل و ‪ ،C‬ﻓﻘﻂ ﻓﺎﻳﻞ ‪ EXE‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ‪ C‬ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي داراي ﻣﺪل ‪ TINY‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ‪ COM‬ﻫﻢ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ EXE2BIN‬داس و ‪ TLINK‬ﺑﻮرﻟﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ EXE‬ﺑﻪ ‪ COM‬ﻳﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ COM‬را دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 2-17‬ﺗﻔﺎوت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ COM‬و ‪EXE‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ COM‬از زﻣﺎن ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ‪ CP/M‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ‪ PC‬ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ و ﺣﺪود ‪ 64K‬ﺑﻮد‪ .‬در ‪ DOS‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ COM‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‪ 64K‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ EXE‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻫﺮ اﻧﺪازهاي ﻛﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﺘﻌﺎرف )‪ (640K‬ﺟﺎ ﺷﻮد‪ ،‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ COM‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ EXE‬داراي ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺠﺰاي ‪ DS ،CS‬و ‪ SS‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ : (Program Segment Prefix) PSP‬داس ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺪون درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻮع آن‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر در ﺣﺎﻓﻈﻪ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ‪PSP‬‬
‫ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد و آﻧﺮا ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻛﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از آن در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﻪ ‪ PSP‬ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ 256 ،‬ﺑﺎﻳﺖ اﺳﺖ و‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در اداﻣﻪي اﻳﻦ ﻓﺼﻞ در ﻣﻮرد ‪ PSP‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪SS:0000‬‬ ‫‪COM Program‬‬ ‫‪EXE Program‬‬

‫‪DS:0000‬‬ ‫‪DS:0000‬‬
‫‪ES:0000‬‬ ‫)‪PSP (256 bytes‬‬ ‫‪ES:0000‬‬ ‫)‪PSP (256 bytes‬‬
‫‪CS:0000 CS:IP‬‬

‫‪CS:IP‬‬
‫‪Code‬‬

‫‪Code,‬‬ ‫‪DS:0000‬‬
‫‪Data, and‬‬
‫‪Stack ≤ 64K‬‬
‫‪SS:SP‬‬ ‫‪Data‬‬
‫‪SS:0000‬‬
‫‪SS:FFFF‬‬
‫‪DS:FFFF‬‬ ‫‪SS:SP‬‬
‫‪ES:FFFF‬‬
‫‪CS:FFFF‬‬ ‫‪Stack‬‬
 ‫‪2-17‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :17‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ COM‬و ‪EXE‬‬

‫‪ 3-17‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪COM‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ 1‬در دﻳﺴﻚ ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﭘﻴﺶﭘﺮدازش ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي ﻧﺴﺒﻲ‪ 2‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي‬
‫ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮ ﻳﺎ اﺳﻤﺒﻠﺮ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻜﺎن ﺑﺎرﺷﺪه در ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي واﻗﻌﻲ اﺻﻼح ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎرﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻣﺮوزه ﺑﻪدﻟﻴﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺎﻓﻈﻪ و ﺳﺮﻋﺖ‬
‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺰاﻳﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ COM‬ﭼﻨﺪان اﻫﻤﻴﺖ ﻧﺪارد و ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺧﺎص‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻧﻮﺷﺘﻦ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ‪ ،‬از اﻳﻦ ﻧﻮع ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ‬
‫ﺣﺠﻢ ﻛﻤﻲ از ﺣﺎﻓﻈﻪ را اﺷﻐﺎل ﻧﻤﻮده و ﺳﺮﻳﻊ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪﻧﺎم ‪ EXE2BIN‬ﺟﺰو ﻓﺮاﻣﻴﻦ ﺧﺎرﺟﻲ داس اﺳﺖ ﻛﻪ از آن ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ EXE‬ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ COM‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ EXE‬آﻧﻘﺪر ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ‪ 64K‬ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺳﻤﺒﻞ ﺷﺪه ﺑﺎ ‪ MASM‬و‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه ﺑﺎ ‪ EXE ،LINK‬ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ‪ COM‬ﻣﻲﺗﻮان از ‪ EXE2BIN‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ از اﺳﻤﺒﻠﺮ ‪ TASM‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫‪ TLINK‬ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ COM‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ ،COM‬ﻣﺤﺘﻮاي ﻓﺎﻳﻞ ‪ COM‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ‪ PSP‬و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ ‪ ،100H‬در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ اوﻟﻴﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﭘﺲ‬
‫از ‪ 100H‬اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ COM‬ﺣﺘﻤﺎًﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻳﻚ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ اﺟﺮاﻳﻲ ﺷﺮوع ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‪ ،‬ﻳﻚ ‪ jmp‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 4-17‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪EXE‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺰﻳﺖ ﻋﻤﺪه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ EXE‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ ،COM‬ﻣﺤﺪود ﻧﺒﻮدن اﻧﺪازهي اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻓﺎﻳﻠﻬﺎي ‪ EXE‬ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫ﻛﺪﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ در ﻓﺎﻳﻠﻬﺎي ‪ EXE‬ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ داراي ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺠﺰاي ﻛﺪ‪ ،‬داده و ﭘﺸﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﭘﺲ از ﺑﺎرﺷﺪن از‬
‫دﻳﺴﻚ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺎﺑﻊ ‪ EXEC‬ﭘﺮدازش ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي اﺟﺮا آﻣﺎده ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ COM‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﺛﺎﺑﺖ در‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ و اﺟﺮا ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ EXE‬در ﻫﺮ ﻣﻜﺎن ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻛﻪ ﻣﻀﺮﺑﻲ از ‪ 16‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﺟﺮا ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ در ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي‬
‫‪ EXE‬ﺑﺎﻳﺪ از دﺳﺘﻮرات ‪ FAR‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ و رواﻟﻬﺎ در ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺘﻔﺎوت ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎﻳﻲﻛﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺮ ﺑﺎر در ﻣﻜﺎن ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﺎر‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﺎت در اﺟﺮاﻫﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در اﺑﺘﺪاي ﻓﺎﻳﻞ ‪ EXE‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ آن ﺑﺘﻮان ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﺎت در‬
‫ﻓﺎﻳﻞ ‪ EXE‬را ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ در اﺑﺘﺪاي ﻓﺎﻳﻞ ‪ ،EXE‬ﺳﺮآﻳﻨﺪي‪ 3‬وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻬﻤﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮ ﻳﺎ اﺳﻤﺒﻠﺮ در آن ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهي ﺑﺎرﻛﻨﻨﺪهي داس)ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺎﺑﻊ ‪ EXEC‬ﺑﺎ ﺷﻤﺎرهي ‪ (4BH‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻗﺎﻟﺐ ﺳﺮآﻳﻨﺪ ﻓﺎﻳﻞ ‪ EXE‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟﺪول ﺻﻔﺤﻪي ﺑﻌﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Address‬‬ ‫‪Contents‬‬ ‫‪Type‬‬

‫‪00H‬‬ ‫)”‪EXE program identifier (5A4DH or “MZ‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪02H‬‬ ‫‪File length MOD 512‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪04H‬‬ ‫‪File length DIV 512‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪06H‬‬ ‫‪Number of segment addresses for passing‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪08H‬‬ ‫‪Header size in paragraph‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪0AH‬‬ ‫‪Minimum number of paragraphs needed‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪0CH‬‬ ‫‪Maximum number of paragraphs needed‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪0EH‬‬ ‫‪Stack segment displacement‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪10H‬‬ ‫‪SP register contents when program starts‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪12H‬‬ ‫‪Checksum based on EXE file header‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪14H‬‬ ‫‪IP register contents when program starts‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪16H‬‬ ‫‪Start of code segment in EXE file‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪18H‬‬ ‫‪Relocation table address in EXE file‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪1AH‬‬ ‫‪Overlay number‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪1CH‬‬ ‫‪Buffer memory‬‬ ‫??‬
‫‪??H‬‬ ‫)‪Address of passing segment addresses (relocation table‬‬ ‫??‬
‫‪??H‬‬ ‫‪Program code, data and stack segment‬‬ ‫??‬
‫ﺑﺎرﻛﻨﻨﺪهي داس‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﺎﺑﻊ ‪ EXEC‬ﻛﻪ در ﻓﺼﻠﻬﺎي ﺑﻌﺪي در ﺑﺎرهي آن ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را از ﺳﺮآﻳﻨﺪ ﻓﺎﻳﻞ ‪EXE‬‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآورد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﺑﺮاﺳﺎس ﭘﺎراﮔﺮاف)‪ 16‬ﺑﺎﻳﺖ( اﺳﺖ‪ “relocation table” .‬ﺟﺪول اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎي ﻗﻄﻌﻪاي ﻛﻪ در ﻓﺎﻳﻞ ‪ EXE‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬را‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪memory image ١‬‬
‫‪relative addresses ٢‬‬
‫‪header ٣‬‬
 ‫‪3-17‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :17‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ COM‬و ‪EXE‬‬

‫‪(Program Segment Prefix) PSP 5-17‬‬

‫‪ PSP‬از ﻳﺎدﮔﺎرﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ‪ CP/M‬در داس اﺳﺖ و ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ 256‬ﺑﺎﻳﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از ﻛﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺣﺎوي اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻂ داس اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدهي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﺎن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه و در ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺳﺮاﺳﺮي ﻗﺮار داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺳﻤﺒﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺲ از ‪PSP‬‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺟﺪول زﻳﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ PSP‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﻓﻴﻠﺪﻫﺎي آن ﺑﻼاﺳﺘﻔﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺪﻫﺎ‪ ،‬دو ﻓﻴﻠﺪ آﺧﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻂ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎ ﻫﻤﺎن ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪Address‬‬ ‫‪Contents‬‬ ‫‪Type‬‬

‫‪00H‬‬ ‫‪Interrupt 20H call‬‬ ‫‪2 bytes‬‬
‫‪02H‬‬ ‫‪Segment address of memory allocated for program‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪04H‬‬ ‫‪Reserved‬‬ ‫‪1 byte‬‬
‫‪05H‬‬ ‫‪Interrupt 21H call‬‬ ‫‪5 bytes‬‬
‫‪0AH‬‬ ‫‪Copy of interrupt vector 23H‬‬ ‫‪2 words‬‬
‫‪0EH‬‬ ‫‪Copy of interrupt vector 23H‬‬ ‫‪2 words‬‬
‫‪12H‬‬ ‫‪Copy of interrupt vector 23H‬‬ ‫‪2 words‬‬
‫‪16H‬‬ ‫‪Reserved‬‬ ‫‪22 bytes‬‬
‫‪2CH‬‬ ‫‪Segment address of environment block‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪2EH‬‬ ‫‪Reserved‬‬ ‫‪46 bytes‬‬
‫‪5CH‬‬ ‫‪FCB 1‬‬ ‫‪16 bytes‬‬
‫‪6CH‬‬ ‫‪FCB 2‬‬ ‫‪16 bytes‬‬
‫‪80H‬‬ ‫‪Number of characters in command line‬‬ ‫‪1 byte‬‬
‫‪81H‬‬ ‫)‪Command line (CR-LF‬‬ ‫‪127 bytes‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :18‬ورودي‪-‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﺎراﻛﺘﺮ از ﻃﺮﻳﻖ داس‬
‫)‪(Character Input and Output from DOS‬‬

‫‪ 1-18‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ورودي ﺧﺮوﺟﻲ داس‪ ،‬اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬ﭼﺎﭘﮕﺮ و واﺳﻂ ﺳﺮﻳﺎل را ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ (1‬ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ‪CP/M‬‬
‫‪ (2‬ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ‪Unix‬‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ﻳﻮﻧﻴﻜﺴﻲ‪ ،‬از ﻳﻚ دﺳﺘﻪ‪ 1‬ﻛﻪ ﻳﻚ ﺷﻤﺎرهي ﻋﺪدي اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺸﺨﺼﻪي وﺳﻴﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در اداﻣﻪ در ﻣﻮرد ﻫﺮ دو ﮔﺮوه ﺗﻮاﺑﻊ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫دﺳﺘﻪ‪2‬‬ ‫‪ 2-18‬ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻓﺎﻳﻞ و ﻫﻢ ﺑﺎ وﺳﺎﻳﻞ ﻛﺎراﻛﺘﺮي‪ 3‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮع ﻳﺎ ﻧﺎم دﺳﺘﻪ‪ ،‬وﺳﻴﻠﻪ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﺎم دﺳﺘﻪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻟﻮازم اﺳﺘﺎﻧﺪارد و‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهي زﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ورودي‪-‬ﺧﺮوﺟﻲ روي آن وﺳﻴﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و در ﻏﻴﺮ اﻳﻦﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ دﺳﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﺎﻳﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻼً ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﺎﻳﻞ‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺷﺪه و ﺑﺎز ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪CON:‬‬ ‫‪Keyboard and display‬‬

‫‪PRN:‬‬ ‫‪Printer‬‬
‫‪AUX:‬‬ ‫‪Serial interface‬‬
‫‪NUL:‬‬ ‫)‪Imaginary device (nothing happens on access‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد‪ 5 ،‬دﺳﺘﻪ ﺑﺮاي ﻣﻮارد ﻓﻮق ﺑﺎ ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 4‬از ﻗﺒﻞ وﺟﻮد دارﻧﺪ و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪Handle‬‬ ‫‪Purpose‬‬
‫‪0‬‬ ‫)‪Standard input (CON/ keyboard‬‬
‫‪1‬‬ ‫)‪Standard output (CON/ display‬‬
‫‪2‬‬ ‫)‪Standard output for error messages (CON‬‬
‫‪3‬‬ ‫)‪Standard serial interface (AUX‬‬
‫‪4‬‬ ‫)‪Standard printer (PRN‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪handle ١‬‬
‫‪handle functions ٢‬‬
‫‪character devices ٣‬‬
 ‫‪2-18‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :18‬ورودي‪-‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﺎراﻛﺘﺮ از ﻃﺮﻳﻖ داس‬

‫ﺗﻮاﺑﻊ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪﻫﺎ‪:‬‬

‫ارﺳﺎل داده ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ )‪1. Function 40H of INT 21H: (Send/write data‬‬

‫‪AH = 40H‬‬
‫‪BH = handle‬‬
‫‪CX = number of characters‬‬
‫‪DS:DX = offset and segment of data‬‬
‫درﻳﺎﻓﺖ داده از وﺳﻴﻠﻪ )‪2. Function 3FH of INT 21H: (Receive/read data‬‬

‫‪AH = 3FH‬‬
‫‪BH = handle‬‬
‫‪CX = number of characters‬‬
‫‪DS:DX = offset and segment of data‬‬
‫ﺑﺎزﻛﺮدن وﺳﻴﻠﻪ )‪3. Function 3DH of INT 21H: (Open‬‬

‫‪AH = 3DH‬‬
‫‪AL = 0: read 1: write‬‬ ‫‪2: read/write‬‬
‫‪DS:DX = address of device name (nul-terminated) string‬‬
‫ﺑﺴﺘﻦ وﺳﻴﻠﻪ )‪4. Function 3EH of INT 21H: (Close‬‬

‫‪AH = 3EH‬‬
‫‪BX = handle‬‬

‫‪ 3-18‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪CP/M‬‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ﺳﻨﺘﻲ داس ﺑﻮده و ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ‪ CP/M‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ دﺳﺘﻪ ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺻﻔﺤﻪﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬ﭼﺎﭘﮕﺮ‪ ،‬و واﺳﻂ ﺳﺮﻳﺎل ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫ﻣﺠﺰاﻳﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ‪ :‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ ،07H ،06H ،01H‬و ‪ 08H‬ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﻛﺎراﻛﺘﺮ از ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ ﺑﻪﺻﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ اﻧﺘﻈﺎر‪ ،‬ﺑﺪون اﻧﺘﻈﺎر و ﻏﻴﺮه‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫•‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،0BH‬ﺗﻌﺪاد ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎ در ﺑﺎﻓﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ را ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،0CH‬ﺑﺎﻓﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ را ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﺎﺑﻊ ‪0AH‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﻳﻚ رﺷﺘﻪ را از ورودي ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،02H‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻛﺎراﻛﺘﺮ و ﺗﺎﺑﻊ ‪ 09H‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ رﺷﺘﻪ در ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫ﭼﺎﭘﮕﺮ‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 05H‬ﺑﺮاي ﭼﺎپ ﻳﻚ ﻛﺎراﻛﺘﺮ در ﭼﺎﭘﮕﺮ‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﻤﺎن واﺳﻂ ﻣﻮازي ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬

‫واﺳﻂ ﺳﺮﻳﺎل‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 03H‬ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ داده و ﺗﺎﺑﻊ ‪ 04H‬ﺑﺮاي ارﺳﺎل داده ﺑﻪ واﺳﻂ ﺳﺮﻳﺎل ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :19‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺎﻳﻞ در داس‬
‫)‪(File Management in DOS‬‬

‫‪ 1-19‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫داس داراي ﺗﻮاﺑﻌﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺎﻳﻞ اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ‪ ،‬زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﺎﺻﻲ را ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺎﻳﻞ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و از اﻳﻨﺮو‪،‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﺎن از ﺗﻮاﺑﻊ داس ﺑﻲﻧﻴﺎز ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ زﺑﺎن اﺳﻤﺒﻠﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻤﺎﻛﺎن ﺑﻪ ﺗﻮاﺑﻊ داس ﻧﻴﺎز ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺎﻳﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮاﺑﻌﻲ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد‪ ،‬ﺣﺬف‪ ،‬ﺑﺎزﻛﺮدن‪ ،‬ﺑﺴﺘﻦ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ در ﻓﺎﻳﻞ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ داس‪ ،‬ﺟﺰو ﺗﻮاﺑﻊ وﻗﻔﻪي ‪،21H‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ورودي‪-‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﺎراﻛﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ ﻫﻢ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ‪) CP/M‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ (FCB‬و ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ‪) Unix‬ﺗﻮاﺑﻊ‬
‫دﺳﺘﻪ‪ (1‬در داس وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻛﻪ در اداﻣﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬

‫‪ 2-19‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪FCB‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ‪ CP/M‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ 2FCB‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ﻣﻮرد ﻓﺎﻳﻞ در زﻣﺎن ﭘﺮدازش آن در ﺳﺎﺧﺘﺎر‬
‫‪ FCB‬ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻛﻪ داس از آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دادهي ‪ FCB‬را در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ FCB .‬ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻠﺴﻠﻪﻣﺮاﺗﺒﻲ ﺑﺮاي ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﻟﺬا ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻓﺎﻳﻠﻬﺎي ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺟﺎري دﺳﺘﺮﺳﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬وﺟﻮد ‪ FCB‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ دﺳﺘﺮﺳﻲ آﺳﺎن و ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻓﺎﻳﻞ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬زﻣﺎن‪ ،‬و اﻧﺪازه و ﻏﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن داده ‪ 37 ،FCB‬ﺑﺎﻳﺖ ﺑﻮده و ﺣﺎوي اﻗﻼم اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪Address‬‬ ‫‪Contents‬‬ ‫‪Size‬‬
‫‪+00H‬‬ ‫)‪Device name(0: A, 1:B ...‬‬ ‫‪1 byte‬‬
‫‪+01H‬‬ ‫‪File name‬‬ ‫‪8 bytes‬‬
‫‪+09H‬‬ ‫)‪File mode (extention‬‬ ‫‪3 bytes‬‬
‫‪+0CH‬‬ ‫‪Current block number‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪+0EH‬‬ ‫‪Data record size‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪+10H‬‬ ‫‪File size‬‬ ‫‪2 words‬‬
‫‪+14H‬‬ ‫‪Modification date‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪+16H‬‬ ‫‪Modification time‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪+18H‬‬ ‫‪Reserved‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪+20H‬‬ ‫‪Current data record number‬‬ ‫‪1 byte‬‬
‫‪+21H‬‬ ‫‪Data record no. for random access 2 words‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ FCB‬در زوج ﺛﺒﺎت ‪ ES:DI‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 29H‬ﻛﻪ در اداﻣﻪ ذﻛﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ارﺳﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ‪ FCB‬را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﺎﻳﻞ ﻛﻪ ﻧﺎم آن در ‪ DS:SI‬ﻗﺮار داده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ FCB‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪Function‬‬ ‫‪Purpose‬‬
‫‪0FH:‬‬ ‫‪Open file‬‬
‫‪10H:‬‬ ‫‪Close file‬‬
‫‪13H:‬‬ ‫‪Delete file‬‬
‫‪14H:‬‬ ‫‪Sequential read‬‬
‫‪15H:‬‬ ‫‪Sequential write‬‬
‫‪16H:‬‬ ‫‪Create file‬‬
‫‪17H:‬‬ ‫‪Rename file‬‬
‫‪1AH:‬‬ ‫‪Set DTA* address‬‬
‫‪21H:‬‬ ‫)‪Random read (of record‬‬
‫‪22H:‬‬ ‫)‪Random write (of record‬‬
‫‪23H:‬‬ ‫‪Determine file size‬‬
‫‪24H:‬‬ ‫‪Set record number for random access‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪handle function ١‬‬
‫‪File Control Block ٢‬‬
 ‫‪2-19‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :19‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺎﻳﻞ در داس‬

‫‪27H:‬‬ ‫‪Random read‬‬

‫‪28H:‬‬ ‫‪Random write‬‬
‫‪29H:‬‬ ‫‪Enter file name into FCB‬‬

‫* ﺑﺮاي ﻓﺎﻳﻠﻬﺎي داراي رﻛﻮرد ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ 128‬ﺑﺎﻳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺑﺎﻓﺮ ﺑﺮاي رﻛﻮرد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ‪ 1DTA‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ DTA‬ﭘﻴﺶﻓﺮض‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 3-19‬ﺗﻮاﺑﻊ دﺳﺘﻪ‬
‫در داس ﻧﮕﺎرش ‪ 2.0‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ و ﻫﻤﺎن ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ‪ Unix‬ﻫﻢ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻓﺎﻳﻞ در ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺎزﻛﺮدن‬
‫آن ﻳﻚ دﺳﺘﻪ)ﻳﻚ ﺷﻤﺎرهي ﻋﺪدي( ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ارﺟﺎﻋﺎت ﺑﻌﺪي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻣﺸﻜﻞ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ FCB‬را ﻧﺪارد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻓﺎﻳﻠﻬﺎي‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﻬﺮﺳﺘﻬﺎ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮد و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻠﺴﻠﻪﻣﺮاﺗﺒﻲ ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ روش ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻧﮕﻬﺪاري ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دادهي ‪ FCB‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ را ﺑﻪازاي ﻫﺮ ﻓﺎﻳﻞ ﭘﺲ از ﺑﺎزﻛﺮدن آن در ﺑﺎﻓﺮﻫﺎي داﺧﻠﻲ‬
‫ﺧﻮد ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ در ﺑﺎزﻛﺮدن ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ ﻣﺤﺪودﻳﺖ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﻓﺎﻳﻠﻬﺎي ﺑﺎز را ﻣﻲﺗﻮان در ‪ CONFIG.SYS‬ﺑﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮ ‪ FILES‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ 255‬ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪FILES=n‬‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ دﺳﺘﻪاي ﻛﻪ در ﺑﺨﺶ ﻗﺒﻞ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﺎ ﻟﻮازم ورودي‪-‬ﺧﺮوﺟﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﻫﻢ ﺑﺎ ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪:‬‬

‫‪Function‬‬ ‫‪Purpose‬‬
‫‪3CH:‬‬ ‫‪Create file‬‬
‫‪3DH:‬‬ ‫‪Open file‬‬
‫‪3EH:‬‬ ‫‪Close file‬‬
‫‪42H:‬‬ ‫‪Move file pointer/determine file size‬‬
‫‪43H:‬‬ ‫‪Read/write file attribute‬‬
‫‪56H:‬‬ ‫‪Rename file‬‬
‫‪57H/00H:‬‬ ‫‪Read write modification and date/time of file‬‬
‫‪57H/01H:‬‬ ‫‪Read write modification and date/time of file‬‬
‫‪5AH:‬‬ ‫‪Create temporary file‬‬
‫‪5BH:‬‬ ‫‪Create new file‬‬
‫‪5CH/00H:‬‬ ‫‪Release protected file range‬‬
‫‪5CH:‬‬ ‫‪Extended open function‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪Disk Transfer Area ١‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :20‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ داس‬
‫)‪(Accessing DOS Directory‬‬

‫‪ 1-20‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺗﻌﺪادي از ﺗﻮاﺑﻊ داس ﺑﺮاي ﻛﺎرﻛﺮدن ﺑﺎ ﻓﻬﺮﺳﺖ‪ 1‬و ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ‪ 2‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻠﺴﻠﻪﻣﺮاﺗﺒﻲ ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ و ﻓﻬﺮﺳﺖ‪ ،‬در ‪ DOS 2.0‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺴﻚ را ﺑﻪ ﻓﻬﺮﺳﺘﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد و ﺳﺎﺧﺘﺎر درﺧﺖ ﻓﻬﺮﺳﺖ‪ 3‬را اﻳﺠﺎد ﻛﺮد‪:‬‬

‫‪root directory‬‬
‫\‬

‫‪COMMAND.COM‬‬ ‫‪AUTOEXEC.BAT‬‬ ‫‪COMPILERS‬‬ ‫‪....‬‬

‫‪BorlandC‬‬ ‫‪BPascal‬‬

‫در درﺧﺖ ﻓﻬﺮﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد زﻳﺮﻓﻬﺮﺳﺘﻬﺎ‪ 4‬ﺑﻪﺻﻮرت ﭘﻮﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺗﻮاﺑﻊ زﻳﺮ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ (1‬اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ورودي‪ ،5‬ﻣﻌﺎدل ﻓﺮﻣﺎن ‪ MD‬در ﻣﺤﻴﻂ ﻓﺮﻣﺎن داس‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 39H‬وﻗﻔﻪي ‪21H‬‬
‫‪ (2‬ﺣﺬف ﻛﺮدن ورودي‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ﻓﺮﻣﺎن ‪ RD‬در ﻣﺤﻴﻂ ﻓﺮﻣﺎن داس‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 3AH‬وﻗﻔﻪي ‪21H‬‬
‫‪ (3‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺟﺎري‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ﻓﺮﻣﺎن ‪ CD‬در ﻣﺤﻴﻂ ﻓﺮﻣﺎن داس‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 3BH‬وﻗﻔﻪي ‪21H‬‬
‫‪ (4‬ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻳﺴﻚ دراﻳﻮ ﭘﻴﺶﻓﺮض‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ‪ A:‬ﻳﺎ ‪ C:‬در ﻣﺤﻴﻂ ﻓﺮﻣﺎن داس‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 0EH‬وﻗﻔﻪي ‪21H‬‬
‫در ﻣﻮﻗﻊ ﻓﺮﻣﺖ ﻛﺮدن ﻫﺮ دﻳﺴﻜﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺸﻬﺎي ‪ 19‬ﺗﺎ ‪ 32‬ﺑﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ رﻳﺸﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﻣﻲﺷﻮد و در ﻫﺮ ﺑﺨﺶ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ‪ 15‬ورودي ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﮕﻬﺪاري‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮ روي ﻓﻬﺮﺳﺖ رﻳﺸﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 210‬ﻓﺎﻳﻞ ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻣﻮرد دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ و در ﻫﺮ ﺣﺎل در ﻣﻮرد ﺗﻌﺪاد‬
‫ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ در ﻓﻬﺮﺳﺖ رﻳﺸﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖ وﺟﻮد دارد )از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ Norton DiskEdit‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي دﻳﺪن اﻃﻼﻋﺎت ﻓﻬﺮﺳﺘﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد(‪ .‬در ﻫﺮ ورودي ﻓﻬﺮﺳﺖ‪،‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﻮارد زﻳﺮ در ﻣﻮرد ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪:‬‬

‫‪Name(8 char) Ext(3 char) Attribute(1 byte) Date Time ... First Cluster of File in FAT‬‬
‫ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ زﻳﺮﻓﻬﺮﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﺎﻳﻞ ﺑﺮ روي دﻳﺴﻚ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﻫﻤﺎن ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻮق ﺑﺮاي ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ در آن ﻧﻴﺰ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﻟﻲ در ﻣﻮرد زﻳﺮﻓﻬﺮﺳﺘﻬﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺘﻲ در ﻣﻮرد ﺗﻌﺪاد ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ در آن ﻧﺪارﻳﻢ‪.‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ‪ 47H‬ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ داﻳﺮﻛﺘﻮري ﺟﺎري اﺳﺖ و ﻣﺴﻴﺮ ﻛﺎﻣﻞ‪ 6‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺟﺎري را ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬دراﻳﻮ ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺑﺎﻳﺪ در ﺛﺒﺎت ‪ DL‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪DL=0‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪Current directory‬‬

‫‪DL=1‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪A:‬‬
‫‪DL=2‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪B:‬‬
‫‪DL=3‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪C:‬‬
‫‪...‬‬

‫‪ 2-20‬ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ‬
‫دو دﺳﺘﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪directory ١‬‬
‫‪file search ٢‬‬
‫‪directory tree ٣‬‬
‫‪subdirectory ٤‬‬
‫‪entry ٥‬‬
‫‪full path ٦‬‬
 ‫‪2-19‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :19‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺎﻳﻞ در داس‬

‫‪ (1‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ : FCB‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 11H‬ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻓﺎﻳﻞ)‪ (FindFirst‬و ﺗﺎﺑﻊ ‪ 12H‬ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻌﺪي)‪(FindNext‬‬
‫‪ (2‬ﺗﻮاﺑﻊ دﺳﺘﻪ‪ :‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 4EH‬ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻓﺎﻳﻞ)‪ (FindFirst‬و ﺗﺎﺑﻊ ‪ 4FH‬ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻌﺪي)‪(FindNext‬‬

‫ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺑﺮاي ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺸﺨﺼﻪ‪ 1‬آن و ﻧﻴﺰ ﻳﻚ اﻟﮕﻮ‪ (*.TXT) 2‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ازي ﻫﺮ ﻓﺎﻳﻞ در ورودي ﻓﻬﺮﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺎﻳﺖ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺸﺨﺼﻪ‬
‫وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻧﻮاع ﻣﺸﺨﺼﻪي ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ ﺑﻪﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Bit‬‬ ‫‪Attribute‬‬ ‫‪Meaning if set‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪Read-Only‬‬ ‫‪File is Read-Only‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪Hidden‬‬ ‫)‪File is hidden (invisible to DIR command‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪System‬‬ ‫‪File is part of operating system‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪Volume label‬‬ ‫‪Entry is volume label and not a file‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪Subdirectory‬‬ ‫‪Entry is subdirectory and not a file‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪Archive‬‬ ‫‪Entry is archive‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪Reserved‬‬ ‫‪Reserved for later implementation‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪Reserved‬‬ ‫‪Reserved for later implementation‬‬
‫در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺨﺼﻪي ﻓﺎﻳﻠﻬﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ داده ﺷﻮد‪ .‬دﺳﺘﻮر ‪ DIR‬داس ﻧﻴﺰ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ FindFirst‬و ﺳﭙﺲ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﻜﺮاري‬
‫‪ FindNext‬ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺧﻄﺎ )‪ ،(CF=1‬اﺳﺖ‪ .‬در دﺳﺘﻮر ‪ DIR‬ﺑﺪون ﺳﻮﺋﻴﭻﻫﺎي اﺿﺎﻓﻲ)ﻣﺜﻞ ‪ /H‬و‪ (...‬ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ و ﻓﻬﺮﺳﺘﻬﺎي ‪ Non-Hidden‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫* روﺷﻲ ﻛﻪ در ‪ Win95‬ﺑﺮاي ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻧﺎم ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ‪ 3‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺎﻳﺖ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ در ﻓﻬﺮﺳﺘﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ در‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ورودي‪ ،‬ﺑﺨﺸﻲ از ﻧﺎم ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﻪي ﻋﺎدي و اداﻣﻪي ﻧﺎم در ورودﻳﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﻪي رزرو اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻧﺎم ﻓﺎﻳﻞ‬
‫‪ PCSystemProgramming.TXT‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻪﺻﻮرت زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫~‬
‫‪1st entry with normal attribute:‬‬ ‫‪PCSyst 1.TXT‬‬
‫‪2nd entry with reserved attribute:‬‬ ‫‪emProgra.---‬‬
‫‪3rd entry with reserved attribute:‬‬ ‫‪mming.---‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪attribute ١‬‬
‫‪wildcard ٢‬‬
‫‪long file name ٣‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :22‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫)‪(RAM Management‬‬

‫‪ 1-22‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪي داس‬

‫ﻳﻜﻲ از وﻇﺎﻳﻒ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ زﻣﺎن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ‪،1‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ TSR‬و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدهي ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺗﺪاﺧﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻛﻞ ﺑﺤﺚ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ در داس‪،‬‬
‫ﻣﺒﺘﻨﻲ اﺳﺖ ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ داس ﺑﺮاي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﻚ ﺑﻠﻮك ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎ اﻧﺪازهي از ﻗﺒﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه‪ .‬ﻳﻚ ﺑﻠﻮك از ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﻣﻲﺷﻮد و‬
‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮي آزاد ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻤﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪Function‬‬ ‫‪Purpose‬‬
‫‪48H‬‬ ‫‪Allocate memory‬‬
‫‪49H‬‬ ‫‪Free memory‬‬
‫‪4AH‬‬ ‫‪Change size of a memory block‬‬
‫‪58H‬‬ ‫‪Read/set memory management model‬‬
‫ﺧﻮد داس ﻫﻢ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،Exec‬ﺑﺮاي ﺑﺎرﻛﺮدن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ در ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 48H‬ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲدﻫﺪ و ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن اﺟﺮاي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 49H‬آﻧﺮا آزاد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﺪه ﺑﻪ ﻧﻮع ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ .COM‬ﻛﻞ ﺣﺎﻓﻈﻪ رزرو ﻣﻲﺷﻮد و‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻛﻞ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻧﻴﺎز ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﺑﺘﺪا ﻣﺎﺑﻘﻲ ﺣﺎﻓﻈﻪ را آزاد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪاي آزاد ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ .EXE‬ﻣﻴﺰان ﺣﺎﻓﻈﻪاي ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺎﺑﻊ ‪ Exec‬ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺪاري اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺮآﻳﻨﺪ ﻓﺎﻳﻞ ‪ .EXE‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ‪ Exec‬ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه در ﺳﺮآﻳﻨﺪ‬
‫ﻓﺎﻳﻞ ‪ .EXE‬ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ دﻫﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻐﺎم "‪ "Insufficent memory‬ﻳﺎ "‪ "Program too big to fit in memory‬داده و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را اﺟﺮا ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه‬
‫ﺑﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪاي ﻛﻪ ‪ Exec‬ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﭘﻮﻳﺎ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﺑﻊ ‪ :48H‬اﮔﺮ از ﻳﻚ زﺑﺎن ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻ ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻠﻲ ﺑﺮاي ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬زﻳﺮا‪ ،‬زﺑﺎﻧﻬﺎي‬
‫ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻ از ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ heap‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﻛﻪ در ﺳﺮآﻳﻨﺪ ﻓﺎﻳﻞ ‪ .EXE‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ داده و در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ روش‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺗﻮاﺑﻊ داس‪ ،‬آﻧﺮا ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬و دﺳﺘﻮرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﭘﻮﻳﺎ‪ ،‬از اﻳﻦ ﺣﺎﻓﻈﻪي ‪ heap‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬در‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي زﺑﺎن اﺳﻤﺒﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺲ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺣﺎﻓﻈﻪ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺎﺑﻊ ‪ 48H‬اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪازهي ﺑﻠﻮك ﺣﺎﻓﻈﻪ در ﺛﺒﺎت ‪BX‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﭘﺎراﮔﺮاف)‪ 16‬ﺑﺎﻳﺖ( اﺳﺖ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 16) 1H‬ﺑﺎﻳﺖ( و ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪) 1111H‬ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪي ‪ (64KB‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺛﺒﺎت ‪AX‬‬
‫ﺣﺎوي ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻠﻮك ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﻳﻚ ﭘﺎراﮔﺮاف ﺣﺎﻓﻈﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻮك ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﺪه‪ ،‬در ﻣﺤﺪودهي ‪ AX:0000‬ﺗﺎ‬
‫‪ AX:000F‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ :‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﺗﻮان از ﻫﻤﺎن ﺗﺎﺑﻊ ‪ 48H‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ (16*64KB) 0FFFFH‬در ‪BX‬‬
‫ﻗﺮار داده ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ‪ 48H‬ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺷﻮد‪ .‬در ﭘﺎﺳﺦ ﭼﻮن داس ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺗﺨﺼﻴﺺ دﻫﺪ‪ ،‬در ‪ BX‬ﺗﻌﺪاد ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي آزاد را ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ‪ :4AH‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ اﻧﺪازهي ﻳﻚ ﺑﻠﻮك ازﻗﺒﻞ ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﺪه را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻛﻢﻛﺮدن اﻧﺪازهي ﺑﻠﻮك‪ ،‬ﻣﺸﻜﻠﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ آن‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آﻧﻜﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اداﻣﻪي ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻣﻜﺎن اﻓﺰاﻳﺶ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت‬
‫‪ CF=1‬ﺷﺪه ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ وﻗﻮع ﺧﻄﺎ اﺳﺖ و در ﺛﺒﺎت ‪ ،BX‬اﻧﺪازهي ﻗﺎﺑﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ ‪ :58H‬اﺳﺘﺮاﺗﮋيﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ 2‬را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻧﻮاع اﺳﺘﺮاﺗﮋيﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪First Fit: Use first memory block large enough‬‬
‫‪Best Fit: Use smallest memory block large enough‬‬
‫‪Last Fit: Use high part of last usable memory block‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪device drivers ١‬‬
‫‪allocation strategy ٢‬‬
 ‫‪2-22‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :22‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ‬

‫‪ 2-22‬اﻧﻮاع ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺨﺼﻴﺺ‬

‫ﺗﺎ ﻧﮕﺎرش ‪ ،DOS 5.0‬ﻛﻞ ﺣﺎﻓﻈﻪاي ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 48H‬ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲداد‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ‪ 640K‬ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ‪ DOS 5.0‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪،‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﻴﻦ ‪ 640KB‬و ‪ 1MB‬را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ‪ (Upper Memory Block) UMB‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻤﺎن ﻣﺤﺪودهاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهي ‪ EMS‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ ،EMS page frame‬ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻣﺜﻞ ‪ EMM386.EXE‬ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫‪ XM‬را در اﻳﻦ ﻣﺤﺪوده ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻳﺪ در ‪ CONFIG.SYS‬دﺳﺘﻮر ‪ DOS=HIGH, UMB‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ﺑﻮدن اﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﻬﺎ‬
‫در ‪ ،CONFIG.SYS‬داس ﭼﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ‪ ،XMS‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ ،HIMEM.SYS‬ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ در ﺻﺮوت ﻧﺼﺐ ﺑﻮدن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ‪ DEVICEHIGH‬ﻳﺎ ‪ LOADHIGH‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را در ‪ UMB‬ﺑﺎرﻧﻤﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺑﻪ آزاد ﺑﻮدن ‪ UMBs‬ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ‪ UMBs‬ﺣﺎﻓﻈﻪ آزاد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 3-22‬اﺳﺘﻔﺎده از ‪UMB‬‬
‫ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از ‪ UMBs‬در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ و در ﺻﻮرت ﻓﻌﺎل ﺷﺪن ‪ UMB‬در ‪ ،CONFIG.SYS‬ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 48H‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻳﻚ ﺑﻠﻮك ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻛﻪ ﺟﺰو ‪ UMBs‬اﺳﺖ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﺎ آﻧﻜﻪ ﺟﺰو ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻠﻮك ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪه‪ UMB ،‬اﺳﺖ ﻳﺎ ﻣﺘﻌﺎرف‪،‬‬
‫ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪي ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪه در ‪ AX‬ﭼﻚ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ A000H‬ﺑﺎﺷﺪ‪ UMB ،‬اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮﺗﻮاﺑﻊ ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،58H‬ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ را‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻛﺎر اﺻﻠﻲ ‪ ،58H‬ﺗﻨﻄﻴﻢ ﻳﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺪل ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺣﺎﻓﻈﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪Subfunction‬‬ ‫‪Description‬‬
‫‪00H‬‬ ‫‪Read memory model‬‬
‫‪01H‬‬ ‫‪Set memory model‬‬
‫‪02H‬‬ ‫‪Query UMB status‬‬
‫‪03H‬‬ ‫‪Set UMB status‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :23‬ﺗﺎﺑﻊ ‪Exec‬‬
‫)‪(The Exec Function‬‬

‫‪ 1-23‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺷﻤﺎرهي ‪ 4BH‬داس‪ ،‬داراي ﻧﺎم ‪ Exec‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺎرﻛﻨﻨﺪه‪ 1‬اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ‪ 2‬اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮﻋﻲ‪ 3‬را‬
‫از دﻳﺴﻚ در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎر ﻧﻤﻮده و اﺟﺮا ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮﻋﻲ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻣﻘﻴﻢ در ﺣﺎﻓﻈﻪ )‪ (TSR‬ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن اﺟﺮا‪ ،‬ﺣﺎﻓﻈﻪي اﺷﻐﺎل ﺷﺪه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي‬
‫آن‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ‪ Exec‬ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﺪه‪ ،‬آزاد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮﻋﻲ ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي دﻳﮕﺮي را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻧﻤﻮده و اﺟﺮا ﻛﻨﺪ و در واﻗﻊ ﺧﻮدش ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ آزاد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اداﻣﻪ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺜﺎل اﺻﻠﻲ از اﺟﺮاي ‪ ،Exec‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ COMMAN.COM‬اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ در ﺧﻂ ﻓﺮﻣﺎن‪ ،‬ﺗﺎﻳﭗ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ BP ،BP‬درﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﻚ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮﻋﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ COMMAND.COM‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در داﺧﻞ ‪ BP‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ‪ DOS Shell‬ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﺴﺨﻪي دﻳﮕﺮ از‬
‫‪ COMMAND.COM‬اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ ﻧﺴﺨﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮﻋﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ BP‬ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ در ﺧﻂ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ ،COMMAND.COM‬ﻓﺮﻋﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪...‬‬

‫‪COMMAND.COM‬‬ ‫‪Parent1‬‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬ ‫اﺟﺮاي ‪BP‬‬

‫‪BP‬‬
‫‪Child1 = Parent2‬‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬ ‫‪DOS Shell‬‬

‫‪COMMAND.COM‬‬
‫‪Child2 = Parent3‬‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬ ‫اﺟﺮاي ‪NC‬‬
‫‪NC‬‬
‫‪Child3‬‬

‫‪ 2-23‬ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﻳﻲ)ﻧﻈﻴﺮ ﺳﻮﺋﻴﭻﻫﺎي ﺧﻂ ﻓﺮﻣﺎن( را ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮﻋﻲ ارﺳﺎل ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ در ‪ PSP‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮﻋﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهي آن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬روش اﺟﺮا ﻫﻢ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ و ﻫﻢ اﺻﻠﻲ‪ ،‬در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﭘﺲ از ‪PSP‬ﺷﺎن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮﻋﻲ ﭘﺲ از‬
‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﻪي ﻟﻮازم ﺳﻴﺴﺘﻢ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﺑﻊ دﺳﺘﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪي ﻟﻮازم و ﻓﺎﻳﻠﻬﺎي ﺑﺎزﺷﺪه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻗﺒﻠﻲ‪،‬‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻓﺎﻳﻠﻲ را ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﺎزﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻳﺎ در آن ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻓﻴﺴﺖ دﺳﺘﻪي ﻓﺎﻳﻞ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﭘﺎراﻣﺘﺮ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ داﻧﺴﺘﻦ‬
‫ﻧﺎم ﻓﺎﻳﻞ و ﺑﺎزﻛﺮدن آن ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ارﺳﺎل دﺳﺘﻪي ﻓﺎﻳﻞ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻋﻲ‪ ،‬از ﻳﻜﻲ از روﺷﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اداﻣﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻓﺎﻳﻞ ﺑﺎ اﻳﻦ روش‪ ،‬اﺷﺎرهﮔﺮ ﻓﺎﻳﻞ‪ 4‬را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ داد و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺻﻠﻲ‪ ،‬از ﻧﻘﻄﻪي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ و ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ رواﻟﻬﺎ‪ ،‬اداﻣﻪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺻﻠﻲ اﺟﺮا ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن وﺿﻌﻴﺖ اﺟﺮا‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي‬
‫ﻓﺮﻋﻲ ﻳﻚ ﻛﺪ ﻋﺪدي را ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺻﻠﻲ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 4CH‬وﻗﻔﻪي ‪ 21H‬را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ را ﺧﺎﺗﻤﻪ داده و ﻳﻚ ﻛﺪ‬
‫ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺮاردادي در زﻣﻴﻨﻪي ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻳﻦ ﻛﺪ ﺑﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﭼﻚ ﻛﺮدن ﻛﺪ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ 4DH‬را ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ‪ AH‬ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪهي وﺿﻌﻴﺖ ﺧﺘﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮﻋﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﺎً ‪ AH=0‬ﺑﺮاي ﺧﺘﻢ ﻋﺎدي‪ 5‬اﺳﺖ و ﻣﻘﺪار ‪ AH=1‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهي ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮﻋﻲ ﺑﺎ زدن ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ‪ Ctrl+C‬ﻳﺎ ‪ Ctrl+Break‬ﻗﻄﻊ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ‪ AH=2‬ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺘﻲاﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻄﺎ در دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ دﻳﺴﻚ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ‪ AH=3‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهي اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻳﻜﻲ از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ 31H‬ﻳﺎ ‪ ،27H‬در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﻘﻴﻢ ﺷﺪه و ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪loader ١‬‬
‫‪parent program ٢‬‬
‫‪child program ٣‬‬
‫‪file pointer ٤‬‬
‫‪normal termination ٥‬‬
 ‫‪2-23‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :23‬ﺗﺎﺑﻊ ‪Exec‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ از ﻧﻮع ‪ .EXE‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﻛﺎﻓﻲ آزاد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ را اﺟﺮا ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪.COM‬‬
‫ﭼﻮن ﻛﻞ ﺣﺎﻓﻈﻪ را اﺷﻐﺎل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي دﻳﮕﺮي را اﺟﺮا ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ‪ 49H‬ﺣﺎﻓﻈﻪﻫﺎي ﻏﻴﺮﺿﺮور را آزاد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 3-23‬روﺷﻬﺎي ارﺳﺎل ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬

‫ﺳﻪ روش ﺑﺮاي ارﺳﺎل ﭘﺎراﻣﺘﺮ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻋﻲ وﺟﻮد دارد‪:‬‬

‫ﺧﻂ ﻓﺮﻣﺎن‪،1‬‬ ‫•‬

‫ﺑﻠﻮك ﻣﺤﻴﻂ‪،2‬‬ ‫•‬
‫‪،PSP‬‬ ‫•‬

‫ﻗﺒﻞ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ Exec‬ﻳﺎ ‪ ،4BH‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻻزم ﺑﻪ آن ارﺳﺎل ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪AH = 4BH‬‬
‫‪AL = 0 or 3‬‬ ‫)‪(0: File is executable, 3: File is overlay‬‬
‫)‪DS:DX = Address of .EXE or .COM program name(null-terminalted string‬‬
‫‪ES:BX = Address of parameter block‬‬
‫ﻓﺎﻳﻞ ‪ BAT‬را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻧﻤﻮد و ﺑﺎﻳﺪ ‪ COMMAND.COM‬را ﺑﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ”‪ “/C‬ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫)”‪Exec(“COMMAND.COM”, “/C PROG.BAT‬‬

‫ﺑﻠﻮك ﭘﺎراﻣﺘﺮ‪ :3‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ را ﻣﻲﺗﻮان از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻠﻮك ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮﻋﻲ ارﺳﺎل ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﻠﻮك ﭘﺎراﻣﺘﺮ در ‪ ES:BX‬ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪ Exec‬ارﺳﺎل‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻠﻮك ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺑﻪﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Field‬‬ ‫‪Addr.‬‬ ‫‪Contents‬‬

‫‪1.‬‬ ‫‪0-1‬‬ ‫‪Segment address of Environment Block‬‬
‫‪2.‬‬ ‫‪2-3‬‬ ‫‪Offset address of command parameter‬‬
‫‪3.‬‬ ‫‪4-5‬‬ ‫‪Segment address of command parameter‬‬
‫‪4.‬‬ ‫‪6-7‬‬ ‫‪Offset address of first FCB‬‬
‫‪5.‬‬ ‫‪8-9‬‬ ‫‪Segment address of first FCB‬‬
‫‪6.‬‬ ‫‪10-11‬‬ ‫‪Offset address of second FCB‬‬
‫‪7.‬‬ ‫‪12-14‬‬ ‫‪Segment address of second FCB‬‬
‫* ﻓﻴﻠﺪ ‪ 1‬ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﻤﻴﺸﻪ از ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﻀﺮب ‪ 16‬ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد و ﻟﺬا ﻣﺒﺪأ آن ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻠﻮك ﻣﺤﻴﻂ‪ :‬ﭘﺮدازﺷﮕﺮ ﻓﺮﻣﺎن و ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ را از ﺑﻠﻮك ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآورﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺮي رﺷﺘﻪ اﺳﺖ و داراي ﻧﺤﻮ زﻳﺮ اﺳﺖ و ﺑﺎ دﺳﺘﻮر‬
‫‪ DOSSET‬ﻣﻲﺗﻮان آﻧﺮا ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﻮد و ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ 32K‬ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪Name = parameter‬‬
‫* ﻓﻴﻠﺪﻫﺎي ‪ 2‬و ‪ 3‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻓﺮﻣﺎن را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﺒﺪأ ‪ PSP 80H‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫* ﻓﻴﻠﺪﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي ﻣﺒﺪأ و ﻗﻄﻌﻪي ‪ FCB‬ﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 4-23‬وﻇﺎﻳﻒ ‪EXEC‬‬
‫ﻛﺎر ﻣﻬﻢ ‪ ،Exec‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي ﺟﺎﺑﺠﺎﭘﺬﻳﺮ‪ 4‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ EXE‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮ ﻳﺎ اﺳﻤﺒﻠﺮ در ﺳﺮآﻳﻨﺪ ﻓﺎﻳﻞ‬
‫‪ EXE‬در ﻗﺴﻤﺖ ﺟﺪول ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ‪ 5‬ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎر دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ‪ SS ،IP ،CS‬و ‪ SP‬اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را اﺟﺮا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ‪ IP‬و ﭘﺮش‬
‫ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ اﺑﺘﺪاي ﻛﺪ اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻮع ﺧﺎﺗﻤﻪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ‪ CF‬ﻣﻘﺪار ‪ 0‬ﻳﺎ ‪ 1‬ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬در ﻣﻮﻗﻊ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ‪ ،Exec‬اﮔﺮ‬
‫‪ AL=3‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻫﻤﭙﻮﺷﺎ‪ 6‬ﺑﻮدن ﻓﺎﻳﻞ ‪ EXE‬ﻳﺎ ‪ COM‬اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ آﻧﺮا در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎرﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ آﻧﺮا اﺟﺮا ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﭘﺲ از ﺑﺎرﻛﺮدن‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي‬
‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪command line ١‬‬
‫‪environment block ٢‬‬
‫‪paramter block ٣‬‬
‫‪relocatable ٤‬‬
‫‪relocation table ٥‬‬
‫‪overlay ٦‬‬
 ‫‪3-23‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :23‬ﺗﺎﺑﻊ ‪Exec‬‬

‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻫﻤﭙﻮﺷﺎ‪ ،‬در ﻫﺮﺟﺎي ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻛﻪ ‪ Exec‬ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺎرﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺎر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻨﺪهي ‪ ،Exec‬ﻧﺸﺎﻧﻲ آﻧﺮا‬
‫ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻠﻮك ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪1.‬‬ ‫‪0-1‬‬ ‫‪Segment address where overlay is located‬‬

‫‪2.‬‬ ‫‪2-3‬‬ ‫‪Relocation factor‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي آﻧﻘﺪر ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﺘﻌﺎرف)‪ (640KB‬ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎرﺷﺪن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻫﻤﭙﻮﺷﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﻴﺮ‬
‫ﻓﺮﻣﻬﺎي ورودي ﻳﺎ ﮔﺰارﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺠﺎري وﺟﻮد دارﻧﺪ و ﻧﻴﺎز ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪ را از ‪ heap‬ﺗﺨﺼﻴﺺ داده و ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻫﻤﭙﻮﺷﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را در آن ﺑﺎرﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬رواﻟﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻫﻤﭙﻮﺷﺎ درﺻﻮرﺗﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در‬
‫ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎرﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻗﺒﻞ از آن‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮي ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﻮاﺑﻊ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ‪ FAR CALL‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫* ‪ :reloaction factor‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲﺷﺪه)ﻳﻜﻲ از ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻫﻤﭙﻮﺷﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ( را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪EXE‬‬
‫ﻣﻌﻨﻲ دارد و ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ COM‬ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻛﻪ ﻫﻤﭙﻮﺷﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎرﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺒﻞ از آن ‪ PSP‬ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر درﻣﻮرد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ COM‬ﻣﺸﻜﻞآﻓﺮﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا درﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻋﺎدي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ COM‬از ﺑﺎﻳﺖ ‪ 100H‬اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻮن ‪ PSP‬ﺑﺎرﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎي ‪ jump‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ COM‬اﺷﺘﺒﺎه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﻪي دﺳﺘﻮرات ‪ jump‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ دادهﻫﺎ در درون ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ COM‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ 100H‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻪ ﺻﻔﺮ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮان دﺳﺘﻮر ‪ FAR CALL‬را ﺑﺎ ﻗﻄﻌﻪاي ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در آن ﺑﺎرﺷﺪه ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ و ﻣﻘﺪار ﺻﻔﺮ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺒﺪأ‪ ،‬ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺮاي ‪ FAR CALL‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻗﻄﻌﻪاي ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در آن‬
‫ﺑﺎرﺷﺪه ﻣﻨﻬﺎي ‪) 10H‬ﻃﻮل ﺳﺮآﻳﻨﺪ ﻓﺎﻳﻞ ‪ (COM‬و ‪ 100H‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺒﺪأ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ COM‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻫﻤﭙﻮﺷﺎي ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي دﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ داراي‬
‫ورودﻳﻬﺎي ﻧﺸﺎﻧﻲ‪ 1‬ﻏﻴﺮ از ‪ 100H‬در داﺧﻞ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ و ﻟﺬا ﻓﻘﻂ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي ﻣﺒﺪأ دﺳﺘﻮرات ‪ FAR CALL‬ﺗﻐﻴﻴﺮ داده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫* در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻫﻤﭙﻮﺷﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﺑﻮرﻟﻨﺪ ﺗﺤﺖ داس اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ”‪ “Overlay Manager‬ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻛﺎرﻫﺎي‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ و ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎ را ﭘﺲ از ﺑﺎرﻛﺮدن در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫* ﺗﺎﺑﻊ ‪ Exec‬در ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﭘﺎﺳﻜﺎل و ‪ C‬ﺑﻮرﻟﻨﺪ ﺗﺤﺖ داس وﺟﻮد دارد‪:‬‬

‫‪Borland Pascal:‬‬ ‫‪DOS Unit‬‬
‫;)‪procedure Exec(Path, CmdLine : String‬‬
‫‪Borland C:‬‬ ‫>‪<process.h‬‬
‫‪exec... functions:‬‬
‫)‪Enable your program to load and run other files (child processes‬‬
‫‪Declaration:‬‬
‫;)‪int execl (char *path, char *arg0, ..., NULL‬‬
‫;)‪int execle (char *path, char *arg0, ..., NULL, char **env‬‬
‫;)‪int execlp (char *path, char *arg0, ...‬‬
‫;)‪int execlpe(char *path, char *arg0, ..., NULL, char **env‬‬
‫‪spawn... functions:‬‬
‫‪Enable your programs to run other files (child processes). spawn...‬‬
‫‪functions return control to your program when the child processes finish.‬‬
‫‪Declaration:‬‬
‫;)‪int spawnl (int mode, char *path, char *arg0, ..., NULL‬‬
‫;)][‪int spawnle (int mode, char *path, char *arg0, ..., NULL, char *envp‬‬
‫;)‪int spawnlp (int mode, char *path, char *arg0, ..., NULL‬‬
‫;)][‪int spawnlpe(int mode, char *path, char *arg0, ..., NULL, char *envp‬‬
‫‪system:‬‬
‫‪Issues a DOS command‬‬
‫‪Declaration:‬‬
‫;)‪int system(const char *command‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪entry address ١‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :25‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ‬
‫)‪(Device Drivers‬‬

‫‪ 1-25‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ‪ (DD)1‬اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ در داس ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻟﻮازم ﺧﺎرﺟﻲ‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ‪ ،‬از ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ‪ CD-ROM‬را ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎر و‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي ﺧﺎص‪ ،‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ را در داس ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ زﺑﺎن اﺳﻤﺒﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬‬

‫‪ 2-25‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ ﺗﺤﺖ داس‬

‫‪ DD‬ﺑﺨﺸﻲ از ﻫﻤﻪي ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ و ﻣﺴﺌﻮل ﻛﻨﺘﺮل و ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﺑﻮده و ﺳﻄﺢﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﺑﺨﺸﻬﺎ‪ ،‬ازﻗﺒﻴﻞ ﻫﺴﺘﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ‪ 2‬ﺑﺮ روي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ‪ DD‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎ و ﻣﻌﻤﺎريﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ‪ DD‬ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﻲ ﺷﻮد‪ .‬در ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻋﺎﻣﻞ ﻗﺪﻳﻤﻲ‪،‬‬
‫‪ DD‬ﺟﺰﻳﻲ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻮد و از اﻳﻨﺮو ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﺨﺖاﻓﺰار‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻮض ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ داس‪ ،‬ﺑﺎ دﻳﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ ﺑﻮدن اﻳﺠﺎد ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫ﺑﺨﺸﻬﺎي آن ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ‪ BIOS‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻤﺎري ‪ PC‬ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ‪ ،DOS 2.0‬ﻣﻔﻬﻮم ‪ DD‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ‪ EMS‬و ‪ HD‬ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ‪ DD‬ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت وﺿﻌﻴﺖ و رواﻟﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺗﻮاﺑﻊ ﮔﺮداﻧﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ رواﻟﻬﺎ ﻣﺴﺌﻮل اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ‪ DOS‬ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ﻳﻚ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‪ ،‬داراي‬
‫ﺗﻮاﺑﻌﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ‪ ،‬و وارﺳﻲ ﺑﺨﺸﻬﺎ ﺑﺮ روي دﻳﺴﻚ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﻛﺎرﺑﺮ‪ :‬ارﺗﺒﺎط داس ﺑﺎ ‪ DD‬ﻣﺒﺘﻨﻲ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن داده و ﺑﺮﺧﻲ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﻮاﺑﻊ ﺳﺎده‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﺎن زﺑﺎن‬
‫اﺳﻤﺒﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي ﻫﺮوﺳﻴﻠﻪاي ﻳﻚ ‪ DD‬ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﺤﺖ داس ﻧﻤﻲﺗﻮان ‪ DD‬را ﺑﺎ زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻ ﻧﻮﺷﺖ‪DD .‬ﻫﺎ از ﺑﺮﺧﻲ ﺟﻬﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي‬
‫‪ COM‬ﻫﺴﺘﻨﺪ)ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎي ﺟﺎﺑﺠﺎﭘﺬﻳﺮ ﻧﺪارﻧﺪ(‪ ،‬اﻣﺎ از ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ 00H‬ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻧﻪ ‪ ،100H‬ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺒﻞ از آﻧﻬﺎ ‪ PSP‬ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪DD‬ﻫﺎي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﻛﺎرﺑﺮ ﺗﻮﺳﻂ داس و در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻮتﺷﺪن آن‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ اﻃﻼﻋﺎت ﻓﺎﻳﻞ ‪ CONFIG.SYS‬ﻧﺼﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ COM‬و ‪ EXE‬از ﺧﻂ ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ‪DD‬ﻫﺎ ﻧﻴﺰ در ﻫﺴﺘﻪي داس وﺟﻮد دارﻧﺪ و ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻮدﻛﺎر ﻧﺼﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ .PRN ،AUX،CON ،$CLOCK‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي ‪ HD‬و ‪ FD‬ﻫﻢ ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻮدﻛﺎر ﻧﺼﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪DD‬ﻫﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎرﺷﺪه و ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ زﻧﺠﻴﺮه را ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬در ﺷﻜﻞ زﻳﺮ اﻳﻦ زﻧﺠﻴﺮه ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪NUL‬‬
‫‪NUL‬‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺣﺎﻓﻈﻪ‬ ‫‪CON‬‬
‫‪CON‬‬
‫‪PRN‬‬ ‫ﭘﺲ از ﻧﺼﺐ ‪ANSI.SYS‬‬
‫‪PRN‬‬
‫‪AUX‬‬
‫‪AUX‬‬
‫‪CLOCK‬‬ ‫‪CLOCK‬‬
‫‪CON‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ﺟﺪﻳﺪي ﻧﺼﺐ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ دﺳﺘﻮري ﺑﻪﺷﻜﻞ زﻳﺮ در ‪ CONFIG.SYS‬ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪:‬‬

‫‪DEVICE=NEWDD.DRV‬‬
‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪device drivers ١‬‬
‫‪portable ٢‬‬
 ‫‪2-25‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :25‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ‪ ANSI.SYS‬ﻛﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ﺟﺪﻳﺪي را ﺑﺮاي ورودي‪-‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﺎراﻛﺘﺮ‪ ،‬و در واﻗﻊ ﻳﻚ ‪ CON‬ﺟﺪﻳﺪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻧﺼﺐ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫‪DEVICE=ANSI.SYS‬‬
‫ﺑﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ آن در زﻧﺠﻴﺮهي ‪DD‬ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ داس ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺎراﻛﺘﺮي را ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ‪ ،‬داس ﭼﻮن زﻧﺠﻴﺮهي ‪DD‬ﻫﺎ را دﻧﺒﺎل‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه در ‪ CON‬ﺟﺪﻳﺪ را ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ و آﻧﺮا اﺟﺮا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﻪي ‪DD‬ﻫﺎ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ‪ CON‬ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ‪ NUL‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ‪ DD‬ﺑﻮده و اﮔﺮ ‪ DD‬ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮاي آن اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪ ،‬داس از آن‬
‫ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ در ﻣﻮرد ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي ‪ HD‬و ‪ FD‬ﻫﻢ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮاي ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪي ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي اﻧﺒﻮه اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮد‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ‪ C:‬ﻳﺎ ‪ A:‬را ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ 3-25‬اﻧﻮاع ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎ‬
‫دو ﻧﻮع ‪ DD‬در داس وﺟﻮد دارد‪ :‬ﻛﺎراﻛﺘﺮي)‪ 1(CDD‬و ﺑﻠﻮﻛﻲ)‪2(BDD‬‬

‫اﻟﻒ(ﮔﺮداﻧﻨﺪهي وﺳﻴﻠﻪي ﻛﺎراﻛﺘﺮي‪:‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻮع ‪ DD‬داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﺎدهاي اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻫﺮ ﺑﺎر ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻳﻚ ﻛﺎراﻛﺘﺮ را ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺎ وﺳﺎﻳﻠﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬ﭼﺎﭘﮕﺮ و ﻣﻮدم‬
‫ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ‪ CDD‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪ را ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺮاي وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﻳﺪ ‪CDD‬ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت در داس ﻧﺼﺐ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ‪ DD‬داراي دو‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫• ﺣﺎﻟﺖ ‪ :Cooked‬ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎ ﻗﺒﻞ از اﻧﺘﻘﺎل ﭘﺮدازش ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و آﻧﮕﺎه ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻳﻚ ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬ﻛﻠﻴﺪﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﻈﻴﺮ >‪ <ENTER‬ﻳﺎ >‪ <CTRL+P‬را ﭘﺮدازش و ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎ زدن اوﻟﻲ‪ ،‬از ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ﺑﻌﺪي زده ﺷﺪه‪ ،‬ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و در ﻣﻮرد‬
‫دوﻣﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻪي ﺣﺮﻓﻬﺎي زدن ﺷﺪه را ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺮ روي ﭼﺎﭘﮕﺮ ﻫﻢ ﭼﺎپ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ‪ :Raw‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﭘﺮدازش ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎ از وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﺮﻋﻜﺲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫•‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ ‪ 10‬ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬دﻗﻴﻘﺎً ﻫﻤﺎن ‪ 10‬ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﺑﻪ او ﺗﺤﻮﻳﻞ داده ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﻴﭻ ﭘﺮدازﺷﻲ ﺑﺮ روي ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ب( ﮔﺮداﻧﻨﺪهي وﺳﻴﻠﻪي ﺑﻠﻮﻛﻲ‪:‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﺎ ﻟﻮازم ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي اﻧﺒﻮه ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ‪ FDD‬و ‪ HDD‬دو ﻧﻤﻮﻧﻪي ﻣﺸﺨﺺ از آن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎ‬
‫ﻫﺮ ﺑﺎر ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﻠﻮك از دادهﻫﺎ را ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻧﺪازهي ﺑﻠﻮك در ﻣﻮرد وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻣﻮرد ‪ HD‬و ‪ FD‬ﻳﻚ ﺑﺨﺶ ﻳﺎ ‪ 512‬ﺑﺎﻳﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮداﻧﻨﺪه وﺳﻴﻠﻪ در ﻣﻮرد وﺳﺎﻳﻞ ﺑﻠﻮﻛﻲ وﻇﻴﻔﻪي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻤﺎره ﺑﻠﻮﻛﻬﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﻛﻬﺎي ﻓﻴﺮﻳﻜﻲ را دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﻣﻮرد ‪ HD‬ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻤﺎرهي ﺑﺨﺶ ﻣﻨﻄﻘﻲ‪3‬‬
‫را ﺑﻪ ﺷﻤﺎرهي ﻫﺪ‪ ،‬ﺳﻴﻠﻨﺪر‪ ،‬و ﺑﺨﺶ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ‪ ،CDD‬ﻳﻚ ‪ BDD‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻫﺮ زﻣﺎن ﺑﻪ ﭼﻨﺪ وﺳﻴﻠﻪي ﻫﻢ ﻧﻮع‪ ،‬ﺳﺮوﻳﺲ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً وﻟﻮمﻫﺎ‪ 4‬ﻳﺎ‬
‫دراﻳﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﻚ ‪ HD‬ﻳﻚ ﭼﻨﺪ ‪ HD‬را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻳﻚ ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ‪ HD‬ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻧﺤﻮهي ﺗﺸﺨﻴﺺ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﻮﻧﺪه ﺑﺎ ﻳﻚ ‪ BDD‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﺎم وﺳﻴﻠﻪ)ﻣﺜﻞ ‪ CON‬ﻳﺎ ‪ (PRN‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺣﺮف‪،‬‬
‫ﻧﻈﻴﺮ ‪ D ،C ،B ،A‬و ﻏﻴﺮه ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻜﺮاري ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﺻﻮرت ﭘﻲدرﭘﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ‪ BDD‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ‪ FAT‬و ﻳﻚ داﻳﺮﻛﺘﻮري رﻳﺸﻪ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ ﺧﻼف ‪ CDD‬ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ‪ Cooked‬و ‪ Raw‬ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎ‪:‬‬

‫راﻫﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ‪ CDD‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ FCB‬ﻳﺎ ‪ handle‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻛﻪ اﺳﻢ وﺳﻴﻠﻪ‬
‫ﺑﻪﺟﺎي اﺳﻢ ﻓﺎﻳﻞ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ‪BDD‬ﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﺑﻊ داس ﺑﺮاي ﻓﻬﺮﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺎﻳﻞ و ﻏﻴﺮه دﺳﺘﺮﺳﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮد‪ .‬روش دﻳﮕﺮ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪،‬‬
‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 44H‬داس اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ‪ 5IOCTL‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و داراي ﺗﻌﺪادي زﻳﺮ ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻮرد آن در اداﻣﻪي اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 4-25‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ‬

‫ﮔﺮﭼﻪ ‪ CDD‬و ‪ BDD‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﺮ دو داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر واﺣﺪي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ‪ DD‬داراي اﺟﺰاء زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪Character Device Driver ١‬‬
‫‪Block Device Driver ٢‬‬
‫‪logical sector ٣‬‬
‫‪volume ٤‬‬
‫‪I/O Control ٥‬‬
 ‫‪3-25‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :25‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ‬

‫‪ :Device header‬در اﺑﺘﺪاي ﻫﺮ ‪ DD‬وﺟﻮد دارد و ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ ﺑﺮاي ﻧﺼﺐ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻮﺳﻂ داس اﺳﺖ‪:‬‬ ‫•‬

‫‪Address‬‬ ‫‪Contents‬‬ ‫‪Type‬‬

‫‪00H‬‬ ‫‪Offset address of next driver‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪02H‬‬ ‫‪Segment address of next driver‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪04H‬‬ ‫‪Device attribute‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪06H‬‬ ‫‪Offset address of strategy routine‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪08H‬‬ ‫‪Offset address of interrupt routine‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪0AH‬‬ ‫)‪Driver name(for CDD) or Number of device(for BDD‬‬ ‫‪8 bytes‬‬
‫* ﻓﻴﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻳﻚ ‪ word‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺖ ‪ 15‬آن‪ ،‬ﻧﻮع ‪ DD‬را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺮاي ‪ CDD=1‬و ﺑﺮاي ‪ BDD=0‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ :Strategy routine‬ﺑﺮاي ﻣﻘﺪاردﻫﻲ اوﻟﻴﻪي ‪ DD‬ﺗﻮﺳﻂ داس در ﻫﻨﮕﺎم ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﻮاﺑﻊ ﮔﺮداﻧﻨﺪه و ﻗﺒﻞ از اﺟﺮاي روال وﻗﻔﻪ‪ ،‬ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ‬ ‫•‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ :Interrupt routine‬ﺑﺎ رواﻟﻬﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ وﻗﻔﻪ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻮاﺑﻊ ﮔﺮداﻧﻨﺪه ﺗﻮﺳﻂ آن اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد و ﭘﺲ از روال اﺳﺘﺮاﺗﮋي‬ ‫•‬
‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 5-25‬ﺗﻮاﺑﻊ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ‬

‫ﺗﺤﺖ ‪ ،DOS 2.0‬ﻫﺮ ‪ DD‬ﻗﺎﺑﻞ ﻧﺼﺐ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ‪ 13‬ﺗﺎﺑﻊ را ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻪ داراي ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ‪ 00H‬ﺗﺎ ‪ 0CH‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫داراي ﺑﺪﻧﻪي ﺧﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻳﻚ ‪ DONE flag‬را ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﻧﮕﺎرﺷﻬﺎي ﺑﻌﺪي داس‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻊ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮر اﺧﺘﻴﺎري وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫در اداﻣﻪ اﻧﻮاع ﺗﻮاﺑﻊ و ﻛﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫‪Function 00H: Driver initialization‬‬

‫در ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺼﺐ ﮔﺮداﻧﻨﺪه ﺗﻮﺳﻂ داس ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺷﺪه و ‪ DD‬را ﻣﻘﺪاردﻫﻲ اوﻟﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن )‪(1‬ﻣﻘﺪاردﻫﻲ اوﻟﻴﻪي ﺳﺨﺖاﻓﺰار‬
‫)‪(2‬ﻣﻘﺪاردﻫﻲ اوﻟﻴﻪي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي داﺧﻠﻲ ‪(3) DD‬ﺗﻌﻮﻳﺾ وﻗﻔﻪﻫﺎ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﻧﺼﺐ ‪ ،DD‬داس ﺑﻪﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎﻻ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬روال ﻣﻘﺪار دﻫﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ 01H‬ﺗﺎ ‪ 1CH‬داس )ﺑﺮاي ورودي‪-‬ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻛﺎراﻛﺘﺮ(‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ‪) 30H‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﮕﺎرش داس(‪ ،‬و ﺗﻮاﺑﻊ ‪ 25H‬و ‪ (Get/Set Int. Vect) 35H‬را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﺻﻠﻲ ﻋﺪم اﻣﻜﺎن ﻧﻮﺷﺘﻦ ‪ DD‬ﺑﺎ زﺑﺎﻧﻬﺎي‬
‫ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Function 01H: Media check‬‬

‫ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ‪ BDD‬ﻛﺎرﺑﺮد دارد و ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻣﻮرد ‪ ،FD‬ﺗﻌﻮﻳﺾ دﻳﺴﻜﺖ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫)‪Function 02H: Build BIOSParameter Block (BPB‬‬

‫ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ‪ BDD‬ﻛﺎرﺑﺮد دارد و ﻳﻚ ﺟﺪول اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮردﻧﻴﺎز ‪ BIOS‬ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ در آن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺷﺎﻣﻞ‬
‫‪ Media Descriptor Byte‬و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺎﻓﺮ ﺷﺎﻣﻞ ‪ FAT‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Function 03H: I/O control read‬‬

‫ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻴﻦ ‪ DD‬و ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎ را اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻤﻮده و اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت از وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻛﺎرﺑﺮدي را ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﺖ ‪ 14‬در ‪attribute‬‬
‫‪ word‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ‪ 1‬ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ وﺳﻴﻠﻪ ﻓﻘﻂ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 44H‬وﻗﻔﻪي ‪ (IOCTL) 21H‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪Function 04H: Read‬‬

‫ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ‪ BDD‬ﻛﺎرﺑﺮد دارد و دادهﻫﺎ را از وﺳﻴﻠﻪ ﺧﻮاﻧﺪه و در ﻳﻚ ﺑﺎﻓﺮ ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ آن داده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪Function 05H: Non-destructive read‬‬

‫ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ‪ CDD‬ﻛﺎرﺑﺮد دارد و داده را از وﺳﻴﻠﻪ ﺧﻮاﻧﺪه‪ ،‬وﻟﻲ آﻧﺮا از ﺑﺎﻓﺮ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮﻧﻤﻲدارد و ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﺠﺪد اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻳﺎ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 04H‬ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮاﻧﺪن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Function 06H: Input status‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ آﻣﺎده ﺑﻮدن داده در ﺑﺎﻓﺮ ورودي ﻳﻚ ‪ CDD‬ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬

‫‪Function 07H: Flush input buffers‬‬

‫ﺑﺎﻓﺮﻫﺎي ورودي ﻳﻚ ‪ CDD‬را ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و دادهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در آﻧﺮا دور ﻣﻲرﻳﺰد)ﻣﺜﻞ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ﺑﺎﻓﺮ ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ(‪.‬‬

‫‪Function 08H: Write‬‬

 ‫‪4-25‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :25‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ‬

‫دادهﻫﺎ را از ﺑﺎﻓﺮ در وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ و ﺧﻄﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ را در ‪ Status word‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪Function 09H: Write with verify‬‬

‫ﺑﺎ ‪ BDD‬ﻛﺎرﺑﺮد و دارد دادهﻫﺎي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه در وﺳﻴﻠﻪ را دوﺑﺎره ﺧﻮاﻧﺪه و وارﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪Function 0AH: Output status‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﻛﺎراﻛﺘﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه در ‪ CDD‬ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟‬

‫‪Function 0BH: Flush output buffers‬‬

‫ﻛﺎراﻛﺘﺮﻫﺎي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه در ﺑﺎﻓﺮ ﺧﺮوﺟﻲ را ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ را ﭘﺎك ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪Function 0CH: I/O control write‬‬

‫اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻛﺎرﺑﺮدي ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ را ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺑﺎ ﺗﺎﺑﻊ ‪ IOCTL‬اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪Function 0DH: Open‬‬

‫در ﻣﻮرد ‪ CDD‬ﻫﺮﺑﺎر ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ درﻣﻮرد ‪ BDD‬در ﻣﻮﻗﻊ دﺳﺘﺮﺳﻲ اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﺑﺎزﻛﺮدن ﻓﺎﻳﻞ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺷﺪه و وﺳﻴﻠﻪ را ﺑﺮاي ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل‬
‫آﻣﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪Function 0EH: Device close‬‬

‫ﺑﺴﺘﻦ ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪي و اﻧﺘﻘﺎل ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ دادهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺎﻓﺮﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‪.‬‬

‫‪Function 0FH: Removable media‬‬

‫در ﻣﻮرد ‪ BDD‬ﻛﺎرﺑﺮد دارد و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺑﻮدن آﻧﺮا ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﻛﻨﺪ)ﻧﻈﻴﺮ ‪.(FD‬‬

‫‪Function 10H: Output until busy‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت را ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﺸﺪه از ﺑﺎﻓﺮ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪Function 11H: Get logical device‬‬

‫ﺑﺎ ‪ BDD‬ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﻄﻘﻲ در ﻣﻮرد وﺳﻴﻠﻪ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً در ﻣﻮرد ‪ FD‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺖ آن ‪ double-density‬اﺳﺖ ﻳﺎ‬
‫‪.high-density‬‬

‫‪Function 12H: Set logical device‬‬

‫ﺑﺎ ‪ BDD‬ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﻄﻘﻲ در ﻣﻮرد وﺳﻴﻠﻪ را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً در ﻣﻮرد ‪ ،FD‬ﻧﻮع ﻓﺮﻣﺖ آﻧﺮا ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 6-25‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي اﺻﻠﻲ داس اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎم آن ‪ $CLOCK‬ﺑﻮده و ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻮدﻛﺎر ﻧﺼﺐ ﻣﻲﺷﻮد و ﻳﻚ ‪ CDD‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان از ﻧﺎم دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﻪﺟﺎي ‪ $CLOCK‬ﺑﺮاي آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ در ‪ ،device header‬ﺑﻴﺖ دوم ‪ attribute word‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭼﻮن ‪ CDD‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺖ‬
‫‪ 15‬آن ﻧﻴﺰ ‪ 1‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻮاﺑﻊ ‪ 2AH‬ﺗﺎ ‪ 2DH‬داس‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﺎرﻳﺦ و زﻣﺎن ﺗﻮاﺑﻊ اﻳﻦ ﮔﺮداﻧﻨﺪه را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ‪ CDD‬ﻓﻘﻂ داراي ﺗﻮاﺑﻌﻲ ﺑﺮاي ﻧﻘﻞ و‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ‪ ،‬و از اﻳﻨﺮو ﺗﻮاﺑﻊ ‪ (Write) 08H ،(Read) 04H‬و ‪ (Initialization) 00H‬ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺎﺑﻘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪ ،04H‬ﺗﺎرﻳﺦ و زﻣﺎن از ﮔﺮداﻧﻨﺪه ﺑﻪ داس ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد و داس ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ ‪ ،08H‬ﺗﺎرﻳﺦ و زﻣﺎن ﺟﺪﻳﺪ را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي زﻣﺎن و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬در ﻳﻚ ﺑﺎﻓﺮ‬
‫ﻛﻪ ‪ 6‬ﺑﺎﻳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪Address‬‬ ‫‪Contents‬‬ ‫‪Type‬‬

‫‪+00H‬‬ ‫‪Number of days since Jan. 1, 1980‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪+02H‬‬ ‫‪Minutes‬‬ ‫‪1 byte‬‬
‫‪+03H‬‬ ‫‪Hours‬‬ ‫‪1 byte‬‬
‫‪+04H‬‬ ‫‪Hundredth of seconds‬‬ ‫‪1 byte‬‬
‫‪+05H‬‬ ‫‪Seconds‬‬ ‫‪1 byte‬‬
‫* ﺗﻮاﺑﻊ ‪ 04H‬و ‪ 08H‬ﮔﺮداﻧﻨﺪه ﻫﻢ از ﺗﻮاﺑﻊ ‪ 00H‬و ‪ 01H‬وﻗﻔﻪي ‪ 1AH‬ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﻴﻢ زﻣﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫* ﻧﺤﻮهي ﻧﮕﻬﺪاري ﺗﺎرﻳﺦ )ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺪاد روزﻫﺎ از اول ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ (1980‬ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ و داس ﺑﺎﻳﺪ روز‪/‬ﻣﺎه‪/‬ﺳﺎل را ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻮاﻧﺐ ﺗﺒﺪﻳﻞ‪،‬‬
‫از ﻗﺒﻴﻞ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻛﺒﻴﺴﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد روز و ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
 ‫‪5-25‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :25‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ‬

‫‪ 7-25‬اﻧﻮاع دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪه‬

‫‪ (1‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از ﻃﺮﻳﻖ داس‬

‫وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﮔﺮداﻧﻨﺪه ﻧﺼﺐ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﺎم ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه و ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ آن ﻣﻴﺴ‪‬ﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ‪CD-ROM‬‬
‫ﻧﺼﺐ ﻛﺮدهاﻳﻢ‪ ،‬دراﻳﻮ ‪ E:‬ﺑﻪ آن ﻣﻨﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪ E:‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ ،‬داس ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻮع دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺷﺪه را ﻛﻪ در ﻛﺪ ‪ DD‬وﺟﻮد دارد‪،‬‬
‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻧﻤﻮده و اﺟﺮا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ ،‬از ﻧﻮع ﺧﻮاﻧﺪن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ‪ read‬ﻣﺨﺼﻮص ﮔﺮداﻧﻨﺪه ﻛﻪ در ﻛﺪ ‪ DD‬وﺟﻮد دارد ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (2‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از ﻃﺮﻳﻖ ‪IOCTL‬‬

‫روش دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ‪ DD‬اﺳﺖ و درﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺖ ‪ 14‬در ‪ attribute word‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﺷﻮد و از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫‪ 44H‬داس ﻛﻪ ﺑﻪ ‪ IOCTL‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ‪ DD‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮد و ﻛﺎرﻫﺎي زﻳﺮ را اﻧﺠﺎم داد‪:‬‬
‫• ﭘﻴﻜﺮهﺑﻨﺪي وﺳﻴﻠﻪ‪1‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎل دادهﻫﺎ‪2‬‬ ‫•‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﮔﺮداﻧﻨﺪه‬ ‫•‬

‫‪ IOCTL‬داراي ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي زﻳﺮﺗﺎﺑﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎرهي آن ﺑﺎﻳﺪ در ‪ AL‬ﭘﺎس ﺷﻮد و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﻪي ﺗﻮاﺑﻊ داس‪ ،‬ﭘﺲ از اﺟﺮا ‪ CF‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهي وﻗﻮع ﻳﺎ‬
‫ﻋﺪم وﻗﻮع ﺧﻄﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در اداﻣﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮي در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫* زﻳﺮ ﺗﻮاﺑﻊ ‪ 06‬و ‪ 07‬وﺿﻌﻴﺖ ‪ CDD‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اوﻟﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ وﺳﻴﻠﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ارﺳﺎل داده اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ و دوﻣﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ وﺳﻴﻠﻪ ﻗﺎدر‬
‫ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ داده اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ‪ handle‬وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ‪ BX‬ارﺳﺎل ﺷﻮد و اﮔﺮ وﺳﻴﻠﻪ آﻣﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ FFH‬در ‪ AL‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫* زﻳﺮﺗﺎﺑﻊ ‪ 01‬ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ‪ Cooked‬و ‪ Raw‬در ‪ CDD‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫* زﻳﺮﺗﺎﺑﻊ ‪ 02‬دادهﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ را از ‪ CDD‬ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫* زﻳﺮﺗﺎﺑﻊ ‪ 03‬دادهﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ را ﺑﺮ روي ‪ CDD‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪.‬‬

‫* زﻳﺮﺗﺎﺑﻊ ‪ 04‬دادهﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ را از ‪ BDD‬ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫* زﻳﺮﺗﺎﺑﻊ ‪ 05‬دادهﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ را ﺑﺮ روي ‪ BDD‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪.‬‬

‫* زﻳﺮﺗﺎﺑﻊ ‪ 00‬ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن اﻃﻼﻋﺎت وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ‪ handle‬در ‪ BDD‬اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭼﻨﺪ ‪ handle‬در وﺳﻴﻠﻪ ﻓﻌﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 8-25‬ﻧﻜﺎﺗﻲ درﺑﺎرهي ﻧﻮﺷﺘﻦ ‪DD‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻦ ‪ DD‬از ﻣﺸﻜﻞﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺸﻬﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺳﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ و ﻣﺸﻜﻼت زﻳﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻣﻮﻗﻊ ﺗﺴﺖ آن ﭘﻴﺶ آﻳﺪ‪:‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﺎرﺷﺪن ‪ DD‬در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺗﻮﺳﻂ داس ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد و در زﻣﺎن ﺗﺴﺖ و اﺷﻜﺎﻟﺰداﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺲ ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬

‫ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاي ‪ CON‬را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ debug‬داس‪ ،‬ﺗﺴﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﺧﻮد ‪ debug‬از ‪ CON‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ‪ DD‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﺗﺴﺖ ﺑﺮاي ﺗﻚ ﺗﻚ ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺎ روﺷﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ داس ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ و ﻗﺒﻞ از ﻧﺼﺐ ‪ DD‬ﻫﻤﻪي ﺗﻮاﺑﻊ آﻧﺮا ﺗﺤﺖ‬ ‫•‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﺧﻮد ﺗﺴﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪BDD‬ﻫﺎ را ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از ﺗﺴﺖ ﻛﺎﻣﻞ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺼﺐ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻣﺜﻞ ﺗﺪاﺧﻞ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻟﻮازم و ﻣﺜﻼً ﺧﺮاب ﻛﺮدن ‪partition‬‬ ‫•‬
‫‪ table‬دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ و ﻏﻴﺮه ﭘﻴﺶ آﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ 9-25‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ EXE‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ‪DD‬‬

‫ﻃﻲ ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﻓﺎﻳﻠﻬﺎي ‪ EXE‬اﻳﺠﺎد ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮان از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي ﻧﺼﺐ ﺷﺪه در‬
‫زﻣﺎن ﺑﻮت ﺷﺪن داس و ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه در ‪ ،CONFIG.SYS‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮد و ﻫﻢ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ EXE‬ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺧﻂ ﻓﺮﻣﺎن داس و ﭘﺲ از ﺑﻮت ﺷﺪن‬
‫داس اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺎوس ﻳﻚ ‪ EMS‬اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي واﻗﻌﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ‪DD‬‬
‫ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎ‪ CDD ،‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و داس ﺣﺮف دراﻳﻮ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻨﺴﻮب ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ داس آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﮔﺮداﻧﻨﺪه ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ داراي ﺗﺎﺑﻊ ‪ 00H‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﮔﺮداﻧﻨﺪه را ﻣﻘﺪاردﻫﻲ اوﻟﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪device configurartion ١‬‬
‫‪data transmision ٢‬‬
 ‫‪6-25‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :25‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ‬

‫‪ 10-25‬ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي ‪CD-ROM‬‬
‫از ﻧﻈﺮ داس‪ CD-ROM ،‬ﻛﻪ ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪي ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي اﻧﺒﻮه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﮔﺮداﻧﻨﺪهي وﺳﻴﻠﻪي ﺑﻠﻮﻛﻲ داﺷﺘﻪ و داراي ‪ FAT‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲاﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺖ ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي دادهﻫﺎ در ‪ CD-ROM‬ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻬﺎي ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻮده و ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن وﻧﻮﺷﺘﻦ دادهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻠﻮﻛﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﻧﺪازهي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‪ ،‬و ﻣﺜ ً‬
‫ﻼ‬
‫ﺑﻠﻮﻛﻬﺎي ‪ 2KB‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ FAT‬ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ از روﺷﻬﺎي ﺧﺎص‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪارﻫﺎي ‪ ISO‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﺟﺎي ‪ BDD‬از ‪ CDD‬ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪ CD-ROM‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺣﺮف دراﻳﻮ ﺑﻪ آن ﻣﻨﺴﻮب ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﺑﺘﻮان از‬
‫اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪي ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي اﻧﺒﻮه و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ وﺳﺎﻳﻞ ﺑﻠﻮﻛﻲ ﻧﻈﻴﺮ ‪ HD‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ ،‬و ﻳﻚ ﺣﺮف دراﻳﻮ ﺑﻪ آن ﻣﻨﺴﻮب ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ واﺳﻄﻬﺎﻳﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻧﺼﺐ ﮔﺮداﻧﻨﺪهي ‪ ،CD-ROM‬ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻄﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ ‪ CONFIG.SYS‬اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪DEVICE=HITACHI.SYS /D:CDR1‬‬
‫ﻛﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪه ﺑﺮاي ‪ CD-ROM‬ﺳﺎﺧﺖ ‪ HITACHI‬را ﻧﺼﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﻳﻦ ‪ CDD‬ﺑﺎ ﻧﺎم ‪ CDR1‬ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ داس و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ وﻟﻮم ‪ HD‬ﺑﻪ آن دﺳﺘﺮﺳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ 1MSCDEX‬را اﺟﺮا ﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬

‫‪MSCDEX.EXE /D:CDR1 /V /M:8 /L:E‬‬

‫‪ /L:E‬ﺣﺮف دراﻳﻮ ‪ E:‬را ﺑﻪ ‪ CDR1‬ﻣﻨﺴﻮب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ ،MSCDEX‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ‪ CDD‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ BDD‬اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪Microsoft CD Extension ١‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :26‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺎﻳﻞ داس‬
‫)‪(DOS File System‬‬

‫‪ 1-26‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺎﻳﻞ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺎﻳﻞ داس ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر وﻟﻮم‪ 1‬اﺳﺖ‪ .‬از دﻳﺪﮔﺎه ﻛﺎرﺑﺮ‪ ،‬داس ﺑﻪ ﻟﻮازم ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي اﻧﺒﻮه‪ 2‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان وﻟﻮم دﺳﺘﺮﺳﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﻫﺮ وﻟﻮم‬
‫ﻣﺠﺰا ﻳﻚ ﺣﺮف دراﻳﻮ ﻣﻨﺴﻮب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮاي دﻳﺴﻜﺘﻬﺎ‪ A: ،‬و ‪ B:‬و دﻳﺴﻜﻬﺎي ﺳﺨﺖ‪ C: ،‬و ‪ D:‬اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ‪ ،DOS 3.3‬ﻫﺮ وﻟﻮم ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ داراي اﻧﺪازهاي‬
‫ﻣﻌﺎدل ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 32MB‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬دﻳﺴﻜﻬﺎي ﺳﺨﺖ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﺪادي وﻟﻮم ﻣﻨﻄﻘﻲ ‪ 32MB‬ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي‪ 3‬ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ وﻟﻮم داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻮده‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ دﻳﺴﻜﺖ ﻳﺎ دﻳﺴﻚ ﺑﻮدن و ﻣﻴﺰان ﻇﺮﻓﻴﺖ آن ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻧﺪارد و ﻓﻘﻂ اﻧﺪازهدادهﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎر‪ ،‬ﺗﻔﺎوت‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ وﻟﻮم ﻣﻲﺗﻮان ﻳﻚ ﻧﺎم ﺑﺮﭼﺴﺐ وﻟﻮم‪ 4‬ﻣﻨﺴﻮب ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﺮ وﻟﻮم ﺣﺘﻤﺎً داراي ﻳﻚ ﻓﻬﺮﺳﺖ رﻳﺸﻪ و اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺗﻌﺪادي زﻳﺮﻓﻬﺮﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺸﻬﺎ‪ :5‬داس ﻫﺮ وﻟﻮم را ﻳﻚ ﺳﺮي ﺑﺨﺶ ﭘﺸﺖﺳﺮ ﻫﻢ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺨﺶ ‪ 512‬ﺑﺎﻳﺖ اﺳﺖ و داراي ﻳﻚ ﺷﻤﺎرهي ﺑﺨﺶ ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت‬
‫ﭘﻲدرﭘﻲ و از ‪ 0‬ﺷﻤﺎرهﮔﺬاري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻚ وﻟﻮم ‪ 10‬ﻣﮕﺎﺑﺎﻳﺘﻲ ‪ 20,480‬ﺑﺨﺶ دارد‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﻤﺎرهﻫﺎﻳﺶ از ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 20,479‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬داس ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﺨﺸﻬﺎ ﻧﺪارد و اﻳﻦ ﻛﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮداﻧﻨﺪهﻫﺎي وﺳﻴﻠﻪ دﻳﺴﻚ ﺳﺨﺖ‪ 6‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد و ﻛﺎر ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺗﻮﺳﻂ ‪ HDDD‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ :FAT‬ﺗﻮاﺑﻊ داس ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻓﺎﻳﻞ را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺪول‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ‪ 7‬ﻳﺎ ‪ FAT‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ در اداﻣﻪ در ﺑﺎرهي آن ﻣﻔﺼﻼً ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻟﻮازم ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي اﻧﺒﻮه‪ :‬ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻏﻠﺐ ﻟﻮازم ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي اﻧﺒﻮه ﺑﻪﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Sector 0:‬‬ ‫‪Manufacturer’s name, device drivers, boot routine‬‬

‫‪First FAT‬‬
‫‪One or more copies of FAT‬‬
‫‪Root directory with volume label names‬‬
‫‪Data for files directories‬‬
‫‪...‬‬
‫‪...‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻮق ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮﻣﺎن ‪ Format‬اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ :Boot Sector‬ﺑﺨﺶ ﺻﻔﺮ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺑﻮتﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ و ﻫﺮ وﻟﻮم داراي ﻳﻚ ﺑﺨﺶ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ و در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺣﺎوي رواﻟﻬﺎي ﺑﻮتﻛﻨﻨﺪهي‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﺑﻮتﻛﻨﻨﺪه‪ 8‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺣﺎوي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮردﻧﻴﺎز ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي دادهاي وﻟﻮم اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Address‬‬ ‫‪Contents‬‬ ‫‪Type‬‬

‫‪00H‬‬ ‫)‪Jump to boot routine (E9xx or EBxx90‬‬ ‫‪3 bytes‬‬
‫‪03H‬‬ ‫‪Manufacturer’s name and version no.‬‬ ‫‪8 bytes‬‬
‫‪0BH‬‬ ‫‪Bytes per sector‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪volume ١‬‬
‫‪mass storage devices ٢‬‬
‫‪partitioning ٣‬‬
‫‪volume label name ٤‬‬
‫‪sectors ٥‬‬
‫‪HD device drivers ٦‬‬
‫‪File Allocation Table ٧‬‬
‫‪bootable ٨‬‬
 ‫‪2-26‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :26‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺎﻳﻞ داس‬

‫‪0DH‬‬ ‫‪Sector per cluster‬‬ ‫‪1 byte‬‬

‫‪0EH‬‬ ‫‪Number of reserved sectors‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪10H‬‬ ‫‪Number of FATs‬‬ ‫‪1 byte‬‬
‫‪11H‬‬ ‫‪Number of enteries in root directory‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪13H‬‬ ‫‪Number of sectors in volume‬‬ ‫‪1 byte‬‬
‫‪15H‬‬ ‫‪Media descriptor‬‬ ‫‪1 byte‬‬
‫‪16H‬‬ ‫‪Number of sectors per FAT‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪18H‬‬ ‫‪Sectors per track‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪1AH‬‬ ‫‪Number of read/writes heads‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪1CH‬‬ ‫‪Number of hidden sectors‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪1EH-1FFH‬‬ ‫‪Boot routine‬‬ ‫‪483 bytes‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻓﻴﻠﺪ ﺳﻪﺑﺎﻳﺖ ﺑﻮده و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﭘﺮش اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺪ آن‪ (short jump) EBxx ،‬ﻳﺎ ‪ (normal jump) EBxx90‬اﺳﺖ ﻛﻪ اوﻟﻲ دو ﺑﺎﻳﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ و دوﻣﻲ ﺳﻪﺑﺎﻳﺘﻲ اﺳﺖ و در ﺣﺎﻟﺖ اول ﭘﺲ از ‪ ،EBxx‬ﻛﺪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻳﻚ ﺑﺎﻳﺘﻲ ‪ NOP‬در ﺑﺎﻳﺖ ﺳﻮم ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در ﻓﻴﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻧﺎم ﺳﺎزﻧﺪهي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮﻣﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻈﻴﺮ ‪ MS‬ﻳﺎ ‪ PCTools‬و ﻏﻴﺮه ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪FAT 2-26‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻳﻚ ﻓﺎﻳﻞ در آن ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ورودي‪ 1‬در ‪ ،FAT‬ﻛﻪ ‪16‬ﺑﻴﺖ ﻳﺎ ﻳﻚ ‪ word‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ‬
‫ﻳﻚ ﻛﻼﺳﺘﺮ‪ 2‬ﻳﺎ واﺣﺪ ﺗﺨﺼﻴﺺ‪ 3‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺪادي ﺑﺨﺶ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ 0DH‬در ﺑﺨﺶ ﺻﻔﺮ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺑﺨﺸﻬﺎ در ﻫﺮ ﻛﻼﺳﺘﺮ را ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺗﻮاﻧﻲ از ‪ ،2‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ 4 ،2 ،1‬ﻳﺎ ‪ .8‬ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪Device‬‬ ‫‪Sectors per cluster‬‬

‫‪Single sided FD‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪Double sided FD‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪AT HD‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪XT HD‬‬ ‫‪8‬‬

‫وﻟﻲ ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﺟﺪول ﻓﻮق‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻓﺮﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻓﻮق ﻣﺤﺪود ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و در ﻣﻮرد وﻟﻮﻣﻬﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ 32MB‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻳﺮا ﺗﻌﺪاد ﻛﻼﺳﺘﺮﻫﺎ ﺑﻪ ‪ 65536‬ﻣﺤﺪود ﺑﻮده و ﺑﺎ آن ﻧﻤﻲﺗﻮان وﻟﻮﻣﻬﺎي ﺑﺰرگ را ﺑﺎ ‪16 FAT‬ﺑﻴﺘﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ در ‪ DOS 4.0‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم ﻓﻮق‬
‫ﮔﺴﺘﺮش داده ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﻣﻨﻄﻖ ﻛﺎر ﻋﻮض ﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﻫﺮ ﻛﻼﺳﺘﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻌﺪاد ﺑﺨﺸﻬﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮي را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮاي وﻟﻮﻣﻬﺎي ‪ 32MB‬ﺗﺎ‬
‫‪ 2GB‬ﺑﻪﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Volume cluster sizes of DOS 4.0‬‬

‫‪Volume size:‬‬ ‫‪128M‬‬ ‫‪256M‬‬ ‫‪520M‬‬ ‫‪1GB‬‬ ‫‪2G‬‬
‫‪Cluster size:‬‬ ‫‪2K‬‬ ‫‪4K‬‬ ‫‪8K‬‬ ‫‪16K‬‬ ‫‪32K‬‬
‫‪Sectors per cluster:‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪64‬‬
‫زﻳﺎد ﺷﺪن ﺗﻌﺪاد ﺑﺨﺸﻬﺎ در ﻫﺮ ﻛﻼﺳﺘﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻓﺎﻳﻠﻬﺎي ﻛﻮﭼﻚ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﺣﺎﻓﻈﻪي زﻳﺎدي ﺗﻠﻒ ﺷﻮد و اﻳﻦ اﻣﺮ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﻓﺎﻳﻠﻬﺎي‬
‫ﻛﻮﭼﻚ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻜﻪﺗﻜﻪﺷﺪن ﻓﺎﻳﻞ‪ :4‬روش داس ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﻌﺪادي ﺑﺨﺶ ﺑﺮ روي دﻳﺴﻚ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ را در زﻣﻴﻨﻪي ﺳﺮﻋﺖ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ و ﺑﺎ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺳﺎزي ﻓﺎﻳﻞ‪ ،‬ﻛﻼﺳﺘﺮﻫﺎي ﻳﻚ ﻓﺎﻳﻞ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ ﻗﺮار ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ و ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻛﻼﺳﺘﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ زﻳﺎد ﻫِﺪ ‪ HD‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ‪ Defrag‬ﻳﺎ ‪ Norton Speed Disk‬ﻛﺎري ﻛﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺮار دادن اﻳﻦ ﻛﻼﺳﺘﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ :FAT‬در ‪ ،DOS 2.0‬ﻫﺮ ورودي ‪12 ،FAT‬ﺑﻴﺘﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ‪ 4,096‬ﻛﻼﺳﺘﺮ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﮔﺮ ﻫﺮ ﻛﻼﺳﺘﺮ ﺣﺎوي ‪ 4‬ﺑﺨﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻧﻮع ‪ FAT‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ وﻟﻮﻣﻲ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ‪ 4*512*4096= 32MB‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬در ﻧﮕﺎرﺷﻬﺎي ﺑﻌﺪي داس‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي وﻟﻮﻣﻬﺎي‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ‪ ،‬از ‪ FAT16‬ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮ ورودي ‪ 16 ،FAT16‬ﺑﻴﺖ اﺳﺖ و ﺑﺎ آن ﻣﻲﺗﻮان ‪ 65,536‬ﻛﻼﺳﺘﺮ را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻫﺮ ﻛﻼﺳﺘﺮ ‪ 4‬ﺑﺨﺶ داﺷﺘﻪ‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪entry ١‬‬
‫‪cluster ٢‬‬
‫‪allocation unit ٣‬‬
‫‪file fragmentation ٤‬‬
 ‫‪3-26‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :26‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺎﻳﻞ داس‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ وﻟﻮم ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ‪ 4*512*65536= 132MB‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺘﻮن آﺧﺮ ﺟﺪول ﻓﻮق‪ ،‬ﺑﺮاي ﻛﻼﺳﺘﺮﻫﺎي ‪ 64‬ﺑﺨﺸﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ وﻟﻮﻣﻲ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ‬
‫‪ 64*512*65536=2GB‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺰرگ ﺑﻮدن ﻛﻼﺳﺘﺮﻫﺎ و اﺗﻼف ﻓﻀﺎي ‪ HD‬ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ در ‪،Win98‬‬
‫‪ FAT32‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﻣﻲﺗﻮان ﻛﻼﺳﺘﺮﻫﺎي ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ داﺷﺖ و درﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺸﻜﻞ اﺗﻼف ﻓﻀﺎي ‪ HD‬ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ FAT‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Entry Content‬‬
‫‪0H‬‬ ‫‪FDFH‬‬
‫‪1H‬‬ ‫‪FFFH‬‬
‫‪...‬‬ ‫‪...‬‬
‫‪100H‬‬ ‫‪120H‬‬
‫‪...‬‬ ‫‪....‬‬
‫‪120H‬‬ ‫‪130H‬‬
‫‪...‬‬ ‫‪....‬‬
‫‪130H‬‬ ‫‪FF8H‬‬
‫‪...‬‬ ‫‪....‬‬

‫دو ورودي اول ‪ ،FAT‬رزرو ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهي ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮ وﺳﻴﻠﻪ‪ 1‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮاي ‪ FD‬ﻣﻘﺪار ‪ F8H‬و ﺑﺮاي ‪ FFH ،HD‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﺑﻘﻲ ﻓﻀﺎي دو‬
‫ورودي اول ﺑﺎ ‪ FFH‬ﭘﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﺎﻳﻞ‪ ،‬ﺷﻤﺎرهي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﻼﺳﺘﺮ در ‪ FAT‬ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻓﺎﻳﻞ ﺧﺎص ﻛﻪ داراي ﺳﻪ ﻛﻼﺳﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺷﻜﻞ‬
‫ﻓﻮق‪ ،‬ﺷﻤﺎرهي اوﻟﻴﻦ ﻛﻼﺳﺘﺮ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷﻮد‪ 100H ،‬اﺳﺖ و ﺷﻤﺎرهي دوﻣﻴﻦ ﻛﻼﺳﺘﺮ ‪ 120H‬و ﺷﻤﺎرهي ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻛﻼﺳﺘﺮ‪ 130H ،‬اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ورودي ﺷﻤﺎرهي ‪ ،100H‬ﻋﺪد ‪ 120H‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه و در ورودي ‪ ،120H‬ﻋﺪد ‪ 130H‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه و در ورودي ‪ ،120H‬ﻛﺪ ‪ FFF8H‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻛﻨﻨﺪهي ﭘﺎﻳﺎن ﻟﻴﺴﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪي ﻛﻼﺳﺘﺮﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺘﻮي ﻫﺮ ورودي ‪ FAT‬ﻳﻚ ﻛﺪ ‪ 12‬ﻳﺎ ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ اﻧﻮاع آن ﻃﺒﻖ ﺟﺪول زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪FAT12‬‬ ‫‪FAT16‬‬ ‫‪Meaning‬‬

‫‪000H‬‬ ‫‪0000H‬‬ ‫‪Cluster is available‬‬
‫‪FF0H-FF6H‬‬ ‫‪FFF0H-FFF6H‬‬ ‫‪Reserved cluster‬‬
‫‪FF7H‬‬ ‫‪FFF7H‬‬ ‫‪Cluster damaged, not used‬‬
‫‪FF8H-FFFH‬‬ ‫‪FFF8H-FFFFH‬‬ ‫‪Last file cluster‬‬
‫‪xxxH‬‬ ‫‪xxxxH‬‬ ‫‪Next file cluster‬‬
‫ﭘﺲ ﻋﻤﻼً ورودﻳﻬﺎ در ‪ FAT12‬ﺑﻴﻦ ‪ 002H-FEFH‬و اﻧﺪﻛﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 4096‬و در ‪ FAT16‬ﺑﻴﻦ ‪ 0002H-FFEFH‬و اﻧﺪﻛﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ‪65536‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮرد ‪ FAT‬در اﻏﻠﺐ اوﻗﺎت اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ ،‬ﺧﺮاب ﺷﺪن ﻟﻴﺴﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪي ورودﻳﻬﺎ ﻳﺎ ﻛﻼﺳﺘﺮﻫﺎي ﮔﻢﺷﺪه‪ 2‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ ورودﻳﻬﺎ‬
‫ﺣﺎوي ﻛﺪﻫﺎي ﺧﺎص ﻧﺒﻮده و ﻛﺪ ﻣﻮﺟﻮد در آن‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﻴﭽﻜﺪام از ﻓﺎﻳﻠﻬﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ ‪ ChkDsk‬ﺳﺎ ‪ ScanDisk‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻛﻼﺳﺘﺮﻫﺎ را‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ‪ available‬ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 3-26‬ﻓﻬﺮﺳﺖ رﻳﺸﻪ‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ رﻳﺸﻪ‪ ،3‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از اوﻟﻴﻦ ﻧﺴﺨﻪي ‪ FAT‬در وﻟﻮم ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﻬﺮﺳﺖ رﻳﺸﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ زﻳﺮﻓﻬﺮﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪32‬ﺑﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎوي‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻓﺎﻳﻠﻬﺎ ﻳﺎ زﻳﺮﻓﻬﺮﺳﺘﻬﺎ ﻳﺎ ﺑﺮﭼﺴﺐ وﻟﻮم اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪media descriptor ١‬‬
‫‪lost clusters ٢‬‬
‫‪root directory ٣‬‬
 ‫‪4-26‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :26‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺎﻳﻞ داس‬

‫‪Addr.‬‬ ‫‪Contents‬‬ ‫‪Type‬‬

‫‪00H‬‬ ‫‪File name‬‬ ‫‪8 bytes‬‬
‫‪08H‬‬ ‫‪File extention‬‬ ‫‪3 bytes‬‬
‫‪0BH‬‬ ‫‪File attribute‬‬ ‫‪1 byte‬‬
‫‪0CH‬‬ ‫‪Reserved‬‬ ‫‪10 bytes‬‬
‫‪16H‬‬ ‫‪Time of loast update‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪18H‬‬ ‫‪Date of loast update‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪1AH‬‬ ‫‪First cluster of file‬‬ ‫‪1 word‬‬
‫‪1CH‬‬ ‫‪File size‬‬ ‫‪2 words‬‬
‫اﮔﺮ اﻃﻼﻋﺎت ورودي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺎﻳﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺎﻳﺖ ﻓﻴﻠﺪ ﻧﺎم ﻓﺎﻳﻞ ﻳﺎ ﻫﻤﺎن اوﻟﻴﻦ ﺑﺎﻳﺖ ورودي‪ ،‬ﺣﺎوي ﻳﻚ ﻛﺪ ﺧﺎص اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Code‬‬ ‫‪Meaning‬‬
‫‪00H‬‬ ‫‪Last directory entry‬‬
‫‪05H‬‬ ‫‪First character of file name has ASCII code E5H‬‬
‫‪2EH‬‬ ‫)!?( ‪File applies to current directory‬‬
‫‪E5H‬‬ ‫‪File is deleted‬‬
‫ﺑﻴﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻴﻠﺪ ‪ file attribute‬در اﻃﻼﻋﺎت ورودي ﻓﻬﺮﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺﻛﻨﻨﺪهي اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Bit‬‬ ‫‪Meaning‬‬
‫‪0‬‬ ‫)‪1=Write-Protected (or Read-Only‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1=Hidden‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1=System file‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1=Volume name‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪1=Subdirectory‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪1=Archive‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪Reserved‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪Reserved‬‬
‫* ﺑﻴﺖ ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺸﺨﺺﻛﻨﻨﺪه ‪ Archive‬ﺑﻮدن ﻳﺎ ﻧﺒﻮدن ﻓﺎﻳﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﻮر ‪ Backup‬و ﭘﺲ از ﻛﭙﻲﻛﺮدن ﻓﺎﻳﻞ در رﺳﺎﻧﻪي ‪،Backup‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ اوﻟﻴﻦ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮاﺑﻊ داس‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ در اﺟﺮاي ﺑﻌﺪي دﺳﺘﻮر ‪ ،Backup‬ﺗﻨﻬﺎ از‬
‫ﻓﺎﻳﻠﻬﺎﻳﻲ ‪ Backup‬ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫* ﻓﻴﻠﺪ ‪ File Size‬ﺣﺎوي اﻧﺪازهي ﻓﺎﻳﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت زﻳﺮ در دو ‪ Word‬ﻣﺠﺰا ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫‪File Size = Word1 + Word2 * 65535‬‬

‫* ‪ Volume label name‬را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻓﻬﺮﺳﺖ رﻳﺸﻪي ﻫﺮ وﻟﻮم ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫* ﺑﺮاي زﻳﺮﻓﻬﺮﺳﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻮق در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﻓﺎﻳﻞ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺮﺧﻼف ﻓﻬﺮﺳﺖ رﻳﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺗﻌﺪاد ﻓﺎﻳﻞ را ﻧﺪارد‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :32‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻘﻴﻢ در ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫)‪(Terminate and Stay Resident Programs‬‬

‫‪ 1-32‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫داس ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪﻛﺎره‪ 1‬ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را در ﻫﺮ زﻣﺎن اﺟﺮا ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻘﻴﻢ در ﺣﺎﻓﻈﻪ)‪ (TSR‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮﺧﻲ از‬
‫ﻣﺰاﻳﺎي ﭼﻨﺪﻛﺎرهﺑﻮدن را ﺑﺮاي داس ﺑﻪﻫﻤﺮاه ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ TSR‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ زدن ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬ﻓﻌﺎل ﺷﺪه و ﻛﺎري را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ و دوﺑﺎره ﺑﻪ‬
‫زﻣﻴﻨﻪ‪ 2‬ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻘﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﺴﺎب و ﻏﻴﺮه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ ،TSR‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﭼﻨﺪﻛﺎره ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻚ‬
‫روش ﭼﻨﺪﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي‪ 3‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن اﺟﺮا ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ TSR‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ﺳﺎﺧﺘﺎر‬
‫ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ دارﻧﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ﺳﺎﺧﺘﺎر آﺷﻨﺎ ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ 2-32‬ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪TSR‬‬

‫ﻋﻤﻮﻣﺎً‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ TSR‬ﺑﺎ زدن ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺪ ﻛﻪ ‪ Hotkey‬ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻓﻌﺎل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ ،TSR‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي‬
‫داس‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از وﻗﻔﻪي ‪ 2FH‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺴﻬﻴﻢﻛﻨﻨﺪه‪ 4‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻌﺎل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ در اداﻣﻪي اﻳﻦ ﻓﺼﻞ در ﻣﻮرد آن ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻓﺮاﻫﻢﺳﺎزي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ‬
‫ﻓﻌﺎلﺷﺪه ﺑﺎ ‪ ،Hotkey‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬ﺑﺎﻳﺪ روال ﺳﺮوﻳﺲ وﻗﻔﻪي ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ)‪ (09H‬را ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و در اﻳﻦ روال ‪ Hotkey‬ﻣﻮرد ﻧﻈﺮش را ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در‬
‫ﻧﻤﻮدار زﻳﺮ اﻳﻦ روش ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪Keyboard‬‬

‫‪return to main program‬‬

‫‪INT 09H‬‬ ‫‪2nd installed TSR program‬‬
‫‪No‬‬

‫‪Call Old Handler‬‬ ‫‪activete‬‬ ‫‪Yes‬‬ ‫?‪Hotkey‬‬

‫‪1st installed TSR program‬‬ ‫‪No‬‬

‫‪Call Old Handler‬‬ ‫‪activete‬‬ ‫‪Yes‬‬ ‫?‪Hotkey‬‬

‫‪Original handler for Int 09H in ROM-BIOS‬‬

‫‪Read char from keyboard and convert to ASCII code‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪multitask ١‬‬
‫‪background ٢‬‬
‫‪multiprogramming ٣‬‬
‫‪multiplexer ٤‬‬
 ‫‪2-32‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :32‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻘﻴﻢ در ﺣﺎﻓﻈﻪ‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻜﻞ ﻓﻮق ﻛﻪ ﺑﺮاي دو ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬داراي ﻳﻚ روال ﺳﺮوﻳﺲ وﻗﻔﻪي ‪ 09H‬اﺳﺖ ﻛﻪ در آن اﺑﺘﺪا روال ﻗﺒﻠﻲ را‬
‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻧﻤﻮده و ﺳﭙﺲ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ‪ Hotkey‬ﻣﻮردﻧﻈﺮش زده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ زده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ روش‬
‫ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻛﻪ اﺑﺘﺪا ﻧﺼﺐ ﺷﻮد اﻟﻮﻳﺖ درﻳﺎﻓﺖ و ﭘﺮدازش ﻛﻠﻴﺪ ﺑﺎ او ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ روش‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ زدن ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي‬
‫‪ Alt+Ctrl+Del‬را ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﻛﺎر در روال اﺻﻠﻲ ﺳﺮوﻳﺲ وﻗﻔﻪي ‪ 09H‬ﻛﻪ در ‪ ROM-BIOS‬ﻗﺮار دارد ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ restart‬ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ اﻳﻦ ﻛﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﺑﺘﺪا و ﻗﺒﻞ از ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ روال ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ را ﺑﺎ روش دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ)ﺧﻮاﻧﺪن درﮔﺎه ‪ 60H‬و ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺎﻳﺖ‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻴﺪ از ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي آن(‪.‬‬

‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﺗﻮاﺑﻊ داس‪ :‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ TSR‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﻮاﺑﻊ داس را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻋﻠﻲاﻟﺨﺼﻮص در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻛﻪ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻋﺪم ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﺟﺮاي ﻣﺠﺪد‪ 1‬ﻛﺪﻫﺎي داس اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن داس ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻚﻛﺎره ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ وﻗﺘﻲ در‬
‫داﺧﻞ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺎ زدن ﻳﻚ ‪ Hotkey‬ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬را ﻓﻌﺎل ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدهي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي در ﺣﺎل اﺟﺮا‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬دﺳﺘﻜﺎري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻟﺬا ﭘﺲ از ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي درﺣﺎل اﺟﺮا دﭼﺎر اﺧﺘﻼل ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ TSR‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﺗﻮاﺑﻊ داس اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﺸﻮد و ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ رواﻟﻬﺎي ﺳﺮوﻳﺲ وﻗﻔﻪاي ﻛﻪ در ﻛﺎﻣﭙﺎﻳﻠﺮﻫﺎي ﺑﻮرﻟﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﺑﺘﺪاي ‪ ISR‬ﻫﻤﻪي ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ در ﭘﺸﺘﻪ ‪ push‬و در اﻧﺘﻬﺎي ﻛﺎر ﻫﻤﻪي ﺛﺒﺎﺗﻬﺎ ‪pop‬‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 3-32‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن‬

‫ﺑﺮﺧﻲ اﻋﻤﺎل ﺑﺎﻳﺪ در زﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺷﻮﻧﺪ و ﻗﺎﺑﻞ وﻗﻔﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪ FD‬ﻳﺎ ‪ ،HD‬ﻛﻪ در ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ‪BIOS INT 13H‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﻋﻤﺎل در زﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺧﻮب ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ ،TSR‬در ﺧﻼل ﻋﻤﻞ‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ دﻳﺴﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻪ دﻳﺴﻚ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاﻗﻌﻲ اﻏﻠﺐ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﭼﺎر اﺧﺘﻼل ﺷﺪه و ‪ crash‬ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻫﻢ اﻳﻦﻃﻮر ﻧﺸﻮد‪،‬‬
‫دادهﻫﺎ ﺧﺮاب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ راه اﺟﺘﻨﺎب از اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﺗﻌﻮﻳﺾ وﻗﻔﻪي ‪ 13H‬اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ‪ ISR‬آن ﻓﻌﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻚ ‪ Flag‬را ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهي ﻓﻌﺎل‬
‫ﺑﻮدن آن ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬ﺑﻪ اﻳﻦ ‪ ISR‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و آﻧﺮا اﺟﺮا ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬در ﺻﻮرت‬
‫ﻓﻌﺎل ﺷﺪن‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺎرﻫﺎﻳﺶ را درﺳﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﺳﻴﺴﺘﻢ دﭼﺎر اﺧﺘﻼل ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ ،INT 13H‬ﻳﻚ ﻛﺪ ﺑﺤﺮاﻧﻲ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﻃﺮﻳﻘﻲ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﺑﺎ ﺗﺄﺧﻴﺮ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﻓﻮق‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻞ از ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬ﻛﻨﺘﺮل ﺷﻮد ﻛﻪ آﻳﺎ در ﺻﻮرت ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫وﻇﺎﻳﻔﺶ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﻏﻠﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ TSR‬روال ﺳﺮوﻳﺲ ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮاي ‪) INT 08H‬ﺗﺎﻳﻤﺮ( ﻧﻴﺰ ﻧﺼﺐ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺒﻮدن ﺷﺮاﻳﻂ اﺟﺮاي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ ،TSR‬ﻳﻚ ‪ Flag‬را در ‪ ISR‬وﻗﻔﻪي ‪ ،09H‬ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و در ‪ ISR‬وﻗﻔﻪي ﺗﺎﻳﻤﺮ‪ flag ،‬را ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و در ﺻﻮرت ‪ 1‬ﺑﻮدن ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫آﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ آﻣﺎده اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ در ﺻﻮرت آﻣﺎده ﺑﻮدن ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬را ﻓﻌﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦﺻﻮرت‪ ،‬ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬ﺑﺎ ﺗﺄﺧﻴﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫* ﺑﺎﻳﺪ از اﺟﺮاي ﻣﺠﺪد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ TSR‬ﺟﻠﻮ ﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ در ﻗﺴﻤﺖ اﺻﻠﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬

‫زﻣﻴﻨﻪ‪2‬‬ ‫‪ 4-32‬ﺗﻌﻮﻳﺾ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ ،TSR‬ﺗﻌﻮﻳﺾ زﻣﻴﻨﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬زﻣﻴﻨﻪ ﻳﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎزش ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﺤﺘﻮي ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﭘﺮدازﻧﺪه‪ :‬اﻃﻼﻋﺎت ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﭘﺮدازﻧﺪه و از ﺟﻤﻠﻪ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي داﺧﻠﻲ ‪ TSR‬ﻳﺎ در ﭘﺸﺘﻪ ذﺧﻴﺮه ﺷﻮﻧﺪ و ﻗﺒﻞ‬ ‫•‬
‫از ﺗﻌﻮﻳﺾ زﻣﻴﻨﻪ‪،‬ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﭘﺮدازﻧﺪه ﺑﺎ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻬﻢ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ‪ :‬ﺷﺎﻣﻞ ‪ PSP‬و ‪ 3DTA‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ‪ PSP‬آﺷﻨﺎ ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ‪ DTA‬ﺑﺎﻓﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻠﻮﻛﻬﺎي ﺑﺰرگ‬ ‫•‬
‫داده از دﻳﺴﻚ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺸﺎﻧﻲ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ذﺧﻴﺮه ﺷﻮد و در ﺗﻌﻮﻳﺾ زﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﺸﺎﻧﻲ‬
‫‪ DTA‬ﺗﻮاﺑﻊ ‪ 1AH‬و ‪ 2FH‬داس ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي ‪ PSP‬ﻧﻴﺰ ﺗﺎﺑﻊ ‪ 50H‬ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﺗﻮاﺑﻊ ‪ 62H‬و ‪ 51H‬ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺸﺎﻧﻲ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻓﻈﻪي اﺷﻐﺎلﺷﺪه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ :‬ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﻘﻴﻢ ﺑﻮدن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻠﻲ از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻧﺪارﻳﻢ‪.‬‬ ‫•‬

‫‪ 5-32‬اﺟﺰاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪TSR‬‬

‫در زﺑﺎن اﺳﻤﺒﻠﻲ‪ :‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﺟﻮﻟﻬﺎي زﻳﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪re-enterant ١‬‬
‫‪context switch ٢‬‬
‫‪Disk Transfer Area ٣‬‬
‫‪3-32‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :32‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻘﻴﻢ در ﺣﺎﻓﻈﻪ‬

‫‪ :TsrInit‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮ وﻗﻔﻪ را ﻧﺼﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را درﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺎرﻣﻲﻛﻨﺪ و آﻧﺮا ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫‪ :TsrIsInst‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺑﺨﺶ ﻣﻘﻴﻢ در ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻗﺒﻼً در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﻘﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟‬ ‫•‬

‫‪ :TsrCanUnInst‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺑﺨﺶ ﻣﻘﻴﻢ در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺎرج ﺷﺪن اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟‬ ‫•‬

‫‪ :TsrUnInst‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬را از ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺧﺎرج ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫‪ :TsrSetPtr‬ﻳﻚ اﺷﺎرهﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ رواﻟﻲ ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ در داﺧﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮا ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫‪ :TsrCall‬روال ﻋﻼﻣﺖزدهﺷﺪه را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫‪ :TsrSetHotKey‬ﻛﻠﻴﺪ ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫در زﺑﺎن ﺑﻮرﻟﻨﺪ ﭘﺎﺳﻜﺎل‪ :‬ﺑﺎﻳﺪ اﻋﻤﺎل زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫روال ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮاي ‪ ISR‬ﻫﺎي ﺗﻌﻮﻳﻀﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻮد‪:‬‬ ‫•‬

‫;‪procedure NewISRn(...); Interrupt‬‬

‫ﻣﺘﻐﻴﺮي ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﺸﺎﻧﻲ روال ﻗﺒﻠﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻮد‪:‬‬ ‫•‬

‫;‪var OldISRn : procedure‬‬

‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ ﻧﺸﺎﻧﻲ روال ﻗﺒﻠﻲ در ‪ OldISRn‬ذﺧﻴﺮه ﺷﻮد‪:‬‬ ‫•‬

‫;)‪OldISRn := GetIntVec (n‬‬

‫‪ ISR‬ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺼﺐ ﺷﻮد‪:‬‬ ‫•‬

‫;)‪SetIntVec(NewISRn, n‬‬
‫ﻣﻘﻴﻢﺳﺎزي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪ‪:‬‬ ‫•‬

‫;)‪Keep(0‬‬
‫* ﻣﻘﺪار ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ ،Keep‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻘﺪار ‪ 0‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ ﺑﻪ داس اﺳﺖ‪.‬‬

‫در زﺑﺎن ﺑﻮرﻟﻨﺪ ‪ :C‬ﺑﺎﻳﺪ اﻋﻤﺎل زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫روال ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮاي ‪ ISR‬ﻫﺎي ﺗﻌﻮﻳﻀﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻮد‪:‬‬ ‫•‬

‫;)(‪void interrupt NewISRn‬‬

‫ﻣﺘﻐﻴﺮي ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﺸﺎﻧﻲ روال ﻗﺒﻠﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻮد‪:‬‬ ‫•‬

‫;)()‪void interrupt (*OldISRn‬‬

‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ ﻧﺸﺎﻧﻲ روال ﻗﺒﻠﻲ در ‪ OldISRn‬ذﺧﻴﺮه ﺷﻮد‪:‬‬ ‫•‬

‫;)‪OldISRn = getvect(n‬‬
‫‪ ISR‬ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺼﺐ ﺷﻮد‪:‬‬ ‫•‬

‫;)‪setvect(NewISRn, n‬‬
‫ﻣﻘﻴﻢﺳﺎزي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪ‪:‬‬ ‫•‬

‫;)‪keep(0, ProgSize‬‬
‫* ﻣﻘﺪار ﭘﺎراﻣﺘﺮ اول ‪ ،keep‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻘﺪار ‪ 0‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ ﺑﻪ داس اﺳﺖ‪.‬‬

‫* ﭘﺎراﻣﺘﺮ دوم ‪ ،keep‬اﻧﺪازهي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺣﺎﻓﻈﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ واﺑﺴﻪ ﺑﻪ ﻣﺪل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮده و ﺑﺮاي ﻣﺪل ‪ ،small‬ﻃﺒﻖ ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬

‫‪ProgSize = (_SS + _SP / 16) - _PSP)+1‬‬

 ‫‪4-32‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :32‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻘﻴﻢ در ﺣﺎﻓﻈﻪ‬

‫‪ 6-32‬ﺗﺴﻬﻴﻢﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي داس‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ Append ،Assign ،Share ،Print‬و ‪ Doskey‬ﺑﻪﺻﻮرت ‪ TSR‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﺻﻮر ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﻓﻌﺎل ﺷﺪه و ﻋﻤﻠﻲ را اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬از وﻗﻔﻪي ‪ 2FH‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺴﻬﻴﻢﻛﻨﻨﺪه‪ (Mux) 1‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ Mux .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﻚ واﺳﻂ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي‬
‫‪ TSR‬و ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ‪ Hotkey‬ﻳﺎ اﻣﻜﺎﻧﺎت اﻳﻦ وﻗﻔﻪ ﻓﻌﺎل ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ TSR‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪه از ‪ Mux‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ‬
‫ﻧﻜﺘﻪ را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ در ﻫﺮ زﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي از ‪ Mux‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻪ اﻳﻦ روش ﻋﻤﻞ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از آﻧﻜﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ از ‪ Mux‬اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ‪ id‬ﻫﺸﺖ ﺑﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ‪ Mux Code‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻨﺴﻮب ﻛﻨﺪ‪Mux Code .‬ﻫﺎي ‪ 00H‬ﺗﺎ ‪ BFH‬ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي داس ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﺪهاﻧﺪ‬
‫و از ﻛﺪﻫﺎي ‪ BFH‬ﺗﺎ ‪ FFH‬ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪ TSR‬ﻧﺼﺐ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ روال ﺳﺮوﻳﺲ وﻗﻔﻪ ﺑﺮاي ‪،Mux‬ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ‪ISR‬ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎزش ﻧﺼﺐ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎﻳﺪ ‪ INT 2FH‬را ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻧﻤﺎﻳﺪ و در ‪ ،ISR‬ﭼﻚ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ‪ Mux Code‬ﻗﺮار داده ﺷﺪه در ‪ ،AH‬ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ‪ id ،INT 2FH‬آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﻮد را اﺟﺮا ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ روال ﻗﺒﻠﻲ را ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ آﻧﺮا ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫‪Application Program Calls‬‬

‫‪INT 02H‬‬

‫‪1. Mux-handler‬‬
‫‪AH=xx‬‬
‫‪Own‬‬
‫?‪function‬‬ ‫‪yes‬‬ ‫‪execute function‬‬
‫‪no‬‬

‫‪2. Mux-handler‬‬
‫‪AH=yy‬‬
‫‪Own‬‬
‫?‪function‬‬ ‫‪yes‬‬ ‫‪execute function‬‬
‫‪no‬‬

‫‪Original Mux-handler‬‬

‫در اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد ﻛﻪ آﻳﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ آن ‪ Handler‬را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ‪ Mux Code‬ﺑﺎﻳﺪ در ﺛﺒﺎت ‪AH‬‬
‫ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻛﺪ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ‪ AH‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﻊ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻤﺎره ﺗﺎﺑﻊ در ﺛﺒﺎت دﻳﮕﺮي‪ ،‬ﻏﻴﺮ از ‪ AH‬ﻗﺮار‬
‫داده ﺷﺪه و ﺳﺎﻳﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﻧﻴﺰ در ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﻗﺮار داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ‪Mux Code‬ﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي داس ﺑﻪﺻﻮرت ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫‪DOS Program‬‬ ‫‪Mux Code‬‬
‫‪Print‬‬ ‫‪01H‬‬
‫‪Assign‬‬ ‫‪06H‬‬
‫‪Share‬‬ ‫‪10H‬‬
‫‪ANSI.SYS‬‬ ‫‪1AH‬‬
‫‪GRAFTABL‬‬ ‫‪B0H‬‬
‫‪HIMEM.SYS‬‬ ‫‪43H‬‬
‫‪DOSKEY‬‬ ‫‪48H‬‬
‫‪DBLSPACE.BIN‬‬ ‫‪4AH‬‬
‫‪KeyB‬‬ ‫‪ADH‬‬
‫‪Append‬‬ ‫‪B7H‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪Multiplexer ١‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪ :33‬ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه و داس‬
‫)‪(Protected Mode and DOS‬‬

‫‪ 1-33‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﭘﺮدازﻧﺪهي ‪ 80286‬اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه‪ (PM)1‬را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ داس ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ‪ (RM)2‬اﺳﺖ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ از‬
‫ﻣﺰاﻳﺎي ‪ PM‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺸﻜﻞ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ داس ﺑﺮ اﺳﺎس ‪ BIOS‬اﺳﺖ و ‪ BIOS‬ﻫﻢ ﺑﺮاي ‪ RM‬اﺳﺖ و در ‪ PM‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﺮا؟‬

‫زﻳﺮا رواﻟﻬﺎي وﻗﻔﻪي ‪ BIOS‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﻨﻄﻘﻲ )ﻣﺒﺪأ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪ(‪ 3‬ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ‪ RM‬ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬
‫و ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮ ﻗﻄﻌﻪ‪ 4‬ﻛﻪ در ‪ PM‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺳﻮﺋﻴﭻﻛﺮدن ﺑﻪ ‪ PM‬رواﻟﻬﺎي ‪ BIOS‬دﻳﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﮔﺮﭼﻪ ‪ PM ،80286‬را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮد‪ ،‬وﻟﻲ داراي ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒ ﻋﻤﺪه ﺑﻮد و آن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻗﻄﻌﻪﺑﻨﺪيﺷﺪه‪ 5‬ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻨﺪي‪ 6‬و از‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﺮ روي آن ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻋﻤﻞ ‪ privilidged‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ Unix‬ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ‪ 80386‬و ‪ i486‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻗﺪرت ‪ PM‬را در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﭘﺲ‬
‫از آﻣﺪن آﻧﻬﺎ اﻓﺮاد و ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي زﻳﺎدي ﺷﺮوع ﺑﻪ دورزدن ﻣﺸﻜﻼت داس و اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺰاﻳﺎي ‪ PM‬ﺗﺤﺖ داس ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي زﻳﺮ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪ‪:‬‬

‫‪ :EMS Emulator‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ UMB‬در ‪ XMS‬ﻳﺎ ‪QEMM386‬‬ ‫•‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ :‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ EMB‬در ‪XMS‬‬ ‫•‬
‫ﺑﺴﻂﻫﺎي داس‪ :7‬ﻣﺜﻞ ‪ DPMI‬و ‪VCPI‬‬ ‫•‬
‫‪ :Multitaskers‬ﻣﺜﻞ ‪DesqView‬‬ ‫•‬

‫‪ 2-33‬ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه‬
‫‪ PM‬در ﺳﺎل ‪ 82‬و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ‪ 80286‬و ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده در ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻋﻤﻞ ﭼﻨﺪﻛﺎره‪ (MTOS) 8‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ داس در ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ و‬
‫ﺗﻚﻛﺎره‪ 9‬اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻳﻚ ‪ MTOS‬ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﻲ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻋﺪم ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد را داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﻓﺖ و‬
‫‪ IBM‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﺟﺪﻳﺪي را ﺑﻪ ﻧﺎم ‪ OS/2‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺳﺨﺖاﻓﺰار ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و ﺣﺎﻓﻈﻪي زﻳﺎد‪ ،‬ﭼﻨﺪان ﻣﺮﺳﻮم ﻧﺸﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﻓﺖ ﺑﻌﺪاً‪ ،‬اﺑﺘﺪا اﻗﺪام‬
‫ﺑﻪ ﻋﺮﺿﻪي ﮔﻮﻧﻪاي از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ‪ Unix‬ﺑﺮاي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎي ‪ ،PC‬ﺑﺎ ﻧﺎم ‪ XENIX‬ﻧﻤﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻌﺪاً ﺑﺎ ﻓﺮوش آن ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ ‪ ،SCO‬ﻛﺎر ﺑﺮ روي آن را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮده‬
‫و اﻗﺪام ﺑﻪ ﻋﺮﺿﻪي ‪ Windows 3.1‬و ﺳﭙﺲ ‪ Windows NT‬و آﻧﮕﺎه ﺳﺎﻳﺮ وﻳﻨﺪوزﻫﺎي ‪ 32‬ﺑﻴﺘﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪه‪MTOS ،‬‬
‫ﺑﻮده و در ‪ PM‬ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻳﻚ ‪ :MTOS‬ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﭘﺮدازﻧﺪهاي در ﻣﺤﻴﻂ ‪ MT‬ﺑﻪﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ‪ :‬ﭘﺮدازﻧﺪه ﺑﺎﻳﺪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻛﺎﻣﻠﻲ را ﺑﺮاي ﻓﺮاﻫﻢﺳﺎزي ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﺪاﺧﻞ ﻛﺎرﻫﺎ در ﻣﺤﻴﻂ و ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻓﺮاﻫﻢ‬ ‫•‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻛﺎرﻫﺎ‪ :10‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺪﻛﺎرهﺑﻮدن ﻏﻴﺮاﻧﺤﺼﺎري‪ 11‬و ﺑﺮش زﻣﺎن‪ 12‬ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫اﻣﺘﻴﺎزات ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻠﻲ‪ :13‬اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺴﺘﻪي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ در ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ داراي اﻣﺘﻴﺎز ﻛﺎر ﻛﻨﺪ و ﭘﺮدازهﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮ‪ 1‬داراي اﻣﺘﻴﺎز ﻛﻤﺘﺮي ﺑﻮده و‬ ‫•‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي داراي اﻣﺘﻴﺎز ﻛﻤﺘﺮ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﻳﺎ ﻫﺴﺘﻪي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ را ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪Protcted Mode ١‬‬
‫‪Real Mode ٢‬‬
‫‪Segment:Offset ٣‬‬
‫‪Segment Descriptor ٤‬‬
‫‪segmented ٥‬‬
‫‪paging ٦‬‬
‫‪DOS extentions ٧‬‬
‫‪multitasking OSs ٨‬‬
‫‪single-task ٩‬‬
‫‪task switching ١٠‬‬
‫‪preemptive multutasking ١١‬‬
‫‪time slicing ١٢‬‬
‫‪OS privilidges ١٣‬‬
 ‫‪2-33‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :33‬ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه و داس‬

‫ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﺠﺎزي‪ :(VM) 2‬ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺣﺎﻓﻈﻪاي در ﻣﺤﻴﻄﻬﺎي ﭼﻨﺪﻛﺎرهاي زﻳﺎد اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ از ﺣﺎﻓﻄﻪي اﺻﻠﻲ و‬ ‫•‬
‫دﻳﺴﻚ ﺑﻪﻋﻨﻮان ‪ swap‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ را ﭘﺮدازﻧﺪه ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 3-33‬ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه در ‪80286‬‬

‫اﻳﻦ رﻳﺰﭘﺮدازﻧﺪه ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ‪ 8‬و ‪ 16‬ﺑﻴﺘﻲ ‪ ،8086‬ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي زﻳﺮ را دارد‪:‬‬

‫•‬ ‫‪MSW: Machine Status Word‬‬

‫•‬ ‫‪TR: Task Register‬‬
‫•‬ ‫‪GDTR, LDTR, IDTR: Pointers to Descriptor Tables‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ دو ‪ flag‬دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺛﺒﺎت ‪ FALGS‬اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ NT :‬و ‪IOPL‬‬

‫ﺛﺒﺎت ‪ :MSW‬اﻳﻦ ﺛﺒﺎت ﺑﺮاي ﺳﻮﺋﻴﭻ ﻛﺮدن ﺑﻪ ‪ PM‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ و داراي ﺑﻴﺘﻬﺎي زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Bit‬‬ ‫‪Name‬‬ ‫‪Description‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪PE‬‬ ‫‪Operating mode selection‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪MB‬‬ ‫‪Co-processor available‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪EM‬‬ ‫‪Emulate co-processor‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪TS‬‬ ‫‪Task Switch command‬‬
‫وﻗﺘﻲ ‪ PC‬روﺷﻦ ﺷﺪه و داس ﺑﻮت ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬رﻳﺰﭘﺮدازﻧﺪه در ‪ RM‬اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺳﻮﺋﻴﭻﻛﺮدن ﺑﻪ ‪ PM‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺖ ‪ PE‬ﺑﻪ ‪ 0‬ﻣﻘﺪاردﻫﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫‪ PE(RM)=1‬و ‪ PE(PM)=0‬اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ‪ RM‬در ‪ 80286‬ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ وﺟﻮد داﺷﺖ و آن اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر و ‪1‬‬
‫ﻛﺮدن ‪ PE‬ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻳﻚ ‪ trick‬ﺑﺘﻮان اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺪاردﻫﻲ اوﻟﻴﻪي ‪ ROM-BIOS‬ﺷﺪه و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ‪ reset‬ﺷﺪن ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ و ﻟﺬا ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻛﻪ در داس و ‪ RM‬ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺎﺳﻲ در اﺳﺘﻔﺎده از ‪ PM‬ﺗﺤﺖ داس در ‪ 80286‬ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺮدازﻧﺪهﻫﺎي‬
‫ﺑﻌﺪي‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت را ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻧﻤﻮده و اﻳﺠﺎد ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ذﻛﺮ ﺷﺪه در ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ 3-33‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ در ‪80286‬‬

‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺟﺪول ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮ ﻗﻄﻌﻪي ﺳﺮاﺳﺮي‪ (GDT)3‬و ﺟﺪول ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮ ﻣﺤﻠﻲ‪ (LDT) 4‬اﺳﺖ‪ GDT .‬در زﻣﺎن ﺳﻮﺋﻴﭻﻛﺮدن ﻛﺎرﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻠﻲ در ﻣﻮرد ﻗﻄﻌﺎت ﺳﺮاﺳﺮي در آن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ‪ LDT‬ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﺎر ﺳﻮﺋﻴﭻ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدهي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در آن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎي ‪ 5LGDT‬و ‪ 6LLDT‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﺠﺎزي‪ :‬ﻫﺮ ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮ در ‪ GDT‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮ ﻳﻚ ‪ LDT‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ دو ﺟﺪول ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪ 8192‬ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﺮ ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮ ‪ LDT‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪي ‪ 64K‬را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﭘﺮدازﻧﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﻀﺎي ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻣﺠﺎزي‬
‫‪ 8192*8192*64KB = 1GB‬دﺳﺘﺮﺳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎﻓﻈﻪي اﺻﻠﻲ و دﻳﺴﻚ)ﺑﻪﻋﻨﻮان ‪ (swap‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 4-33‬ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺠﺎزي‪86‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺠﺎزي ‪ 86‬ﻳﺎ ‪ 7V86‬ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺳﺎزش ﺑﻴﻦ ‪ PM‬و ‪ RM‬اﻳﺠﺎد ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﺴﻬﻴﻼت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ ،EMS‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ EMM386.SYS‬و‬
‫ﻣﺤﻴﻄﻬﺎي ﭼﻨﺪﻛﺎره‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ DescView386‬از ‪ V86‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪،‬ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ در ﺣﺎﻟﺖ اﺟﺮا در ‪ RM‬اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺎرﻫﺎ‪ ،‬و ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻣﺘﻴﺎزات‪ ،‬در ‪ PM‬ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را در ‪ V86‬اﺟﺮا ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬آن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻈﻴﺮ ﻳﻚ ﻛﺎر ﻣﺴﺘﻘﻞ در‬
‫‪ RM‬ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ‪ PM‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ از دﻳﺪ آن ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﮕﺎﺑﺎت ﻓﻀﺎي ﻧﺸﺎﻧﻲ دارد و ﻧﺸﺎﻧﻲدﻫﻲ در آن ﻃﺒﻖ ﻫﻤﺎن ﻓﺮﻣﻮل ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ‪ SegmentAddress * 16 + OffsetAddress‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در وﻳﻨﺪوز‪ ،‬ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎي داﺳﻲ ﻛﻪ در ‪ DOS-prompt‬در اﺧﺘﻴﺎر‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮدي از اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪user processes ١‬‬
‫‪vitual memory ٢‬‬
‫‪Global Descriptor Table ٣‬‬
‫‪Local Descriptor Table ٤‬‬
‫‪Load GDT ٥‬‬
‫‪Load LDT ٦‬‬
‫‪Virtual-86 mode ٧‬‬
 ‫‪3-33‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪ :33‬ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه و داس‬

‫‪ 5-33‬واﺳﻄﻬﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﺷﺪه ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ و ﻛﺎرﻫﺎي اوﻟﻴﻪي ﺳﻮﺋﻴﭻ ﻛﺮدن ﺑﻪ ‪ PM‬ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎ زﺑﺎن اﺳﻤﺒﻠﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ واﺳﻄﻬﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ‬
‫‪1DPMI‬و ‪ 2VCPI‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ واﺳﻄﻬﺎ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ‪ PM‬را ﺗﺤﺖ داس آﺳﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ DPMI ،‬از ‪VCPI‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ و ﺑﻴﺸﺘﺮ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮ از آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اداﻣﻪ ﺷﺮح ﻣﺨﺘﺼﺮي از اﻳﻦ دو ﻧﻮع واﺳﻂ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ :VCPI‬در ﺳﺎل ‪ 1989‬ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي ﮔﺮوﻫﻲ از ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ﺗﺤﺖ رﻫﺒﺮي ‪ Phar Lap‬و ‪ Quadrateck‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ واﺳﻂ ﻫﺪف ﺑﺮﻃﺮف‬
‫ﻧﻤﻮدن ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷﻲ از وﺟﻮد ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺴﻄﻬﺎي ‪ ،multitaskers ،DOS‬و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ در ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ‪ 80386‬و ‪ i486‬را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ VCPI‬ﺑﻪ ﺗﻮاﺑﻊ ﺧﻮدش‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻧﺎم ‪ Server‬و ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪه از اﻳﻦ ﺗﻮاﺑﻊ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻧﺎم ‪ Client‬ارﺟﺎع ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ واﺳﻂ ﺳﺮوﻳﺴﻬﺎي زﻳﺮ را‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫ﺳﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻘﺪاردﻫﻲ اوﻟﻴﻪ ‪VCPI‬‬ ‫•‬

‫ﭼﻬﺎر ﺗﺎﺑﻊ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫•‬

‫ﺳﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ‪) CR0‬اوﻟﻴﻦ ﺛﺒﺎت ﻛﻨﺘﺮل( و ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي اﺷﻜﺎﻟﺰداﻳﻲ ﭘﺮدازﻧﺪه‬ ‫•‬

‫دو ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ وﻗﻔﻪ‬ ‫•‬

‫ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ﺳﻮﺋﻴﭻﻛﺮدن ﺑﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ V86‬و ‪PM‬‬ ‫•‬

‫‪ :DPMI‬اﻳﻦ واﺳﻂ اﺑﺘﺪاً ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺳﺘﺎﻧﺪاردي ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ‪ PM‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﻃﺮاﺣﻲ ‪ Win 3.0‬اﻳﺠﺎد ﺷﺪ و ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم‪،‬‬ ‫•‬
‫ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﻓﺖ آﻧﺮا ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪاً در ﺳﺎل ‪ ،1990‬ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي ﻣﻌﺮوﻓﻲ ﭼﻮن ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﻓﺖ‪ ،‬اﻳﻨﺘﻞ‪ ،‬ﺑﻮرﻟﻨﺪ‪ IBM ،‬و ﻏﻴﺮه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮوﻫﻲ را ﺑﺮاي اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﻧﻤﻮدن آن دادﻧﺪ‪ DPMI .‬ﭘﻮﺷﺶ ﻛﺎﻣﻠﺘﺮي را از اﻣﻜﺎﻧﺎت ‪ PM‬در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺟﺪوﻟﻬﺎي ﺗﻮﺻﻴﻒﮔﺮ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ‪PM‬‬ ‫•‬

‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺣﺎﻓﻈﻪي ﺑﺴﻂﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫•‬

‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻗﻔﻪﻫﺎ و اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎت‪3‬‬ ‫•‬

‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي وﻗﻔﻪي ‪RM‬‬ ‫•‬

‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺛﺒﺎﺗﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﭘﺮدازﻧﺪه‬ ‫•‬

‫ﻣﺠﺎزيﺳﺎزي ‪4DMA‬‬ ‫•‬

‫_________________________________________________________________________________‬
‫‪DOS Protected Mode Interface ١‬‬
‫‪Virtual Control Programming Interface ٢‬‬
‫‪exceptions ٣‬‬
‫‪DMA Virtualization ٤‬‬