‫به نام او‪ ،‬به یاد او‪ ،‬برای او‬

‫مبانی کامپیوتر و برنامه نویسی‬

‫چندتائیها در پایتون‬
‫‪T u p l e s‬‬

‫‪Dr. Ali Valinejad‬‬

‫‪[email protected]‬‬
 ‫مراجع‬

1- Matthes, Eric. Python crash course: a hands-on, project-based introduction to programming, 2016.
2- Sweigart, A. Automate the boring stuff with Python: practical programming for total beginners, 2015.
3- Lutz, Mark. Learning Python: Powerful Object-Oriented Programming. O'Reilly Media, Inc., 2013.
4- https://python.coderz.ir
5- https:// www.tutorialspoint.com/python3/python_tuples.htm
6- https://www.geeksforgeeks.org/tuples-in-python.htm
 ‫تعریف چندتائی‬

‫‪ ‬تعریف چندتائی‪:‬‬
‫یک چندتائی(‪ )tuple‬دنباله‌ای مرتب و تغییرناپذیر از اشیاء در پایتون است‪ .‬اعضای یک شئ چندتایی داخل‬
‫پرانتز قرار می‌گیرند و با کاما از هم جدا می‌شوند‪:‬‬
‫(عضو‌‪n‬ام‪‌،...‌،‬عضو‌دوم‪‌،‬عضو‌اول)‬

‫چند نکته‪:‬‬
‫‪ .1‬چندتائی‌ها همانند لیست‌ها هستند با این تفاوت که برخالف لیست‌ها نمی‌توان چندتائی‌ها را تغییر داد‪.‬‬
‫‪ .2‬چندتائی به دلیل تغییر ناپذیر بودن‪ ،‬نسبت به نوع لیست در مصرف حافظه بهینه‌تر می‌باشد‪.‬‬
‫‪ .3‬برای ایجاد شی چندتائی می‌توان از گذاردن پرانتز صرف نظر کرد و تنها اشیای را با کاما از یکدیگر جدا نمود‪.‬‬
 ‫ساخت چندتائی‬

‫‪ ‬چندتایئ خالی‪:‬‬
‫برای ساخت یک شیء چندتائی بدون عضو‪ ،‬از تابع ‪ tuple‬استفاده می‌شود‪:‬‬
‫()‪ = tuple‬نام‌چندتائی‬

‫مثال‪:‬‬
‫)(‪my_tuple = tuple‬‬

‫‪ ‬چندتایئ با تنها یک عضو‪:‬‬

‫در انتهای شئ چندتایئ تک عضوی باید یک کاما قرار داد‪.‬‬
‫(‪,‬مقدار) = نام‌چندتائی تک عضوی‬
‫‪,‬مقدار = نام‌چندتائی تک عضوی‬

‫مثال‪:‬‬
‫‪my_tuple1‬‬ ‫)‪= (1399,‬‬
‫‪my_tuple1‬‬ ‫‪= 1399,‬‬
‫‪my_tuple1‬‬ ‫)‪= (‘UMZ’,‬‬
‫‪my_tuple1‬‬ ‫‪= ‘UMZ’,‬‬
‫نکته‪:‬‬
‫چندتائی‌ها همانند لیست‌ها هستند با این تفاوت که برخالف لیست‌ها نمی‌توان چندتائی‌ها را تغییر داد‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫چندتائی به دلیل تغییر ناپذیر بودن‪ ،‬نسبت به نوع لیست در مصرف حافظه بهینه‌تر می‌باشد‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫برای ایجاد شی چندتائی می‌توان از گذاردن پرانتز صرف نظر کرد و تنها اشیای را با کاما از یکدیگر جدا نمود‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫نام چندتایی ارجاعی به شئ چندتائی است‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
 ‫ساخت چندتائی‬

‫‪ ‬چندتایئ با بیش از یک عضو‪:‬‬

‫برای ساخت یک شیء چندتائی با بیش از یک عضو‪ ،‬باید دنباله اعضا را با کاما از هم جدا نمود و داخل پرانتز یا‬
‫بدون پرانتز نوشت‪.‬‬
‫(عضو‌‪n‬ام‪‌،...‌،‬عضو‌دوم‪‌،‬عضو‌اول)=نام‌چندتائی‬
‫عضو‌‪n‬ام‪‌،...‌،‬عضو‌دوم‪‌،‬عضو‌اول=نام‌چندتائی‬

‫مثال‪:‬‬
‫)‪my_tuple1 = (1, 3, 99, ‘U’, ‘M’, ‘Z’, 34.6‬‬
‫‪my_tuple1 = 1, 3, 99, ‘U’, “M”, ‘Z’, 34.6‬‬

‫)‪print(my_tuple1‬‬ ‫خروجی ‪‬‬

‫)‪(1, 3, 99, ‘U’, ‘M’, ‘Z’, 34.6‬‬

‫نکته‪:‬‬
‫‪ .1‬اعضای دنباله متناظر با یک چندتائی با بیش از یک عضو می‌توانند از انواع داده‌ای متفاوت باشند‪.‬‬
‫‪ .2‬برای ایجاد شی چندتائی می‌توان از گذاردن پرانتز صرف نظر کرد و تنها اشیای را با کاما از یکدیگر جدا نمود‪.‬‬
 ‫ساخت چندتائی‬

‫‪ ‬تبدیل رشته به چندتائی‪:‬‬

‫برای تبدیل یک شیء رشته به شیء چندتائی می‌توان از تابع ‪ tuple‬استفاده نمود‪:‬‬
‫(نام‌شئ رشته)‪‌=tuple‬شئ چندتائی‬

‫مثال‪:‬‬
‫”‪Str1 = ”UMZ CFP 991‬‬
‫)‪Tuple1 = tuple(Str1‬‬
‫)‪print(Tuple1‬‬

‫‪:‬خروجی ‪‬‬
‫)’‪(‘U’, ‘M’, ‘Z’, ‘ ‘, ‘C’, ‘F’, ‘P’, ‘ ‘, ‘9’, ‘9’, ‘1‬‬

‫‪ ‬تبدیل لیست به چندتائی‪:‬‬

‫برای تبدیل یک شیء لیست به شیء چندتائی می‌توان از تابع ‪ tuple‬استفاده نمود‪:‬‬
‫(نام‌شئ لیست)‪‌=tuple‬شئ چندتائی‬

‫مثال‪:‬‬
‫]‪Lst1 = [1, 3, 99, ‘U’, ‘M’, ‘Z’, 34.6‬‬
‫)‪Tuple1 = tuple(Lst1‬‬
‫)‪print(Tuple1‬‬

‫‪:‬خروجی ‪‬‬
‫)‪(1, 3, 99, ‘U’, ‘M’, ‘Z’, 34.6‬‬
 ‫ساخت چندتائی‬

‫‪ ‬اتصال دو چندتایی برای ساخت یک چندتائی جدید‪:‬‬

‫با استفاده از عملگر ‪ +‬می‌توان دو چندتایی را به هم اتصال داد‪:‬‬
‫چندتائی دوم‌‪‌+‬چندتائی اول=‌شئ چندتائی‬

‫مثال‪:‬‬
‫)”‪tuple1 = (”UMZ”, “ “, ”CFP‬‬
‫‪tuple2 = 991,‬‬
‫‪tuple3 = tuple1+ tuple2‬‬
‫)‪print(tuple3‬‬

‫‪:‬خروجی ‪‬‬
‫)‪(‘UMZ’, ‘ ‘, ‘CFP’, 991‬‬
 ‫ساخت چندتائی‬

‫‪ ‬ساخت یک چندتائی با تکرار یک چندتائی دیگر‪:‬‬

‫با استفاده از عملگر * می‌توان یک چندتایی جدید براساس تکرار یک چندتائی موجود ساخت‪:‬‬
‫تکرار*‌چندتائی اول=‌شئ چندتائی‬

‫مثال‪:‬‬
‫)‪tuple1 = (”UMZ CFP”,‬‬
‫‪tuple2 = tuple1*3‬‬
‫)‪print(tuple2‬‬

‫‪:‬خروجی ‪‬‬
‫)’‪(‘UMZ CFP’, ‘UMZ CFP’, ‘UMZ CFP‬‬
 ‫ساخت چندتائی‬

‫‪ ‬ساخت یک چندتائی با چندتائیهای تودرتو‪:‬‬

‫با استفاده از چندتایی‌های تودرتو می‌توان یک چندتائی جدید ساخت‪:‬‬

‫مثال‪:‬‬
‫)‪Tuple1 = (0, 1, 2, 3‬‬
‫)'‪Tuple2 = ('python', 'CS‬‬
‫)‪Tuple3 = (Tuple1, Tuple2‬‬
‫)" ‪print("\nTuple with nested tuples:‬‬
‫)‪print(Tuple3‬‬

‫‪:‬خروجی ‪‬‬
‫) )'‪)(0, 1, 2, 3) , ('python', 'CS‬‬
 ‫ساخت چندتائی‬

:‫ ساخت یک چندتائی با استفاده از حلقهها‬

:‫مثال‬
Tuple1 = ('CFP991’,)
n=3
print("\nTuple with a loop")
for i in range(int(n)):
Tuple1 = (Tuple1,)
print(Tuple1)

 ‫خروجی‬:
()'CFP991',),)
())'CFP991',),),)
()))'CFP991',),),),)
 ‫دسترسی به اعضای یک چندتائی‬

‫دسترسی به اعضای یک رشته با اندیس نامنفی‬

‫‪ ‬برای دسترسی به یک عضو از چندتایئ می‌توان از اندیس آن عضو استفاده نمود‪ .‬اندیس اعضای یک چندتایئ از‬
‫سمت چپ با عدد صفر شروع و به سمت راست یک واحد یک واحد افزایش می‌یابد‪ .‬برای مثال اندیس اعضای‬
‫مختلف چندتایی )’‪my_tuple = (‘P’, ‘y’, ‘t’, ‘h’, ‘o’, ‘n’, ‘ ‘, ‘s’, ‘t’, ‘r’, ‘i’, ‘n’, ‘g‬‬
‫به صورت زیر تعیین می‌گردد‪:‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۷‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫‪۱۰‬‬ ‫‪۱۱‬‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫‪۱۳‬‬
‫’‪’P‬‬ ‫’‪‘y‬‬ ‫’‪‘t‬‬ ‫’‪‘h‬‬ ‫’‪‘o‬‬ ‫’‪‘n‬‬ ‫‘‘‬ ‫’‪‘s‬‬ ‫’‪‘t‬‬ ‫’‪‘r‬‬ ‫’‪‘i‬‬ ‫’‪‘n‬‬ ‫’‪‘g‬‬ ‫’‪‘s‬‬

‫‪ ‬دسترسی به ‪i+1‬امین عضو یک چندتایئ‪:‬‬

‫]‪[i‬نام‌چندتایئ‬
‫)’‪my_tuple = (‘P’, ‘y’, ‘t’, ‘h’, ‘o’, ‘n’, ‘ ‘, ‘s’, ‘t’, ‘r’, ‘i’, ‘n’, ‘g‬‬
‫‪i‬‬ ‫]‪[i‬نام چندتایئ‬ ‫عضو‬
‫‪0‬‬ ‫]‪my_tuple[0‬‬ ‫’‪’P‬‬
‫‪1‬‬ ‫]‪my_tuple[1‬‬ ‫’‪‘y‬‬
‫‪5‬‬ ‫]‪my_tuple[5‬‬ ‫’‪‘n‬‬
‫‪8‬‬ ‫]‪my_tuple[8‬‬ ‫’‪‘t‬‬
 ‫دسترسی به اعضای یک چندتائی‬

‫دسترسی به اعضای یک رشته با اندیس منفی‬

‫‪ ‬برای دسترسی به یک عضو از چندتایئ می‌توان از اندیس منفی آن عضو استفاده نمود‪ .‬اندیس منفی اعضای یک‬
‫چندتایئ از سمت راست با عدد ‪ -1‬شروع و به سمت چپ یک واحد یک واحد کاهش می‌یابد‪ .‬برای مثال اندیس‬
‫منفی اعضای مختلف چندتایی )’‪my_tuple = (‘P’, ‘y’, ‘t’, ‘h’, ‘o’, ‘n’, ‘ ‘, ‘s’, ‘t’, ‘r’, ‘i’, ‘n’, ‘g‬‬
‫به صورت زیر تعیین می‌گردد‪:‬‬
‫‪-14‬‬ ‫‪-13‬‬ ‫‪-12‬‬ ‫‪-11‬‬ ‫‪-10‬‬ ‫‪-9‬‬ ‫‪-8‬‬ ‫‪-7‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪-5‬‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-1‬‬
‫’‪’P‬‬ ‫’‪‘y‬‬ ‫’‪‘t‬‬ ‫’‪‘h‬‬ ‫’‪‘o‬‬ ‫’‪‘n‬‬ ‫‘‘‬ ‫’‪‘s‬‬ ‫’‪‘t‬‬ ‫’‪‘r‬‬ ‫’‪‘i‬‬ ‫’‪‘n‬‬ ‫’‪‘g‬‬ ‫’‪‘s‬‬

‫)’‪my_tuple = (‘P’, ‘y’, ‘t’, ‘h’, ‘o’, ‘n’, ‘ ‘, ‘s’, ‘t’, ‘r’, ‘i’, ‘n’, ‘g‬‬

‫‪i‬‬ ‫]‪[i‬نام چندتایئ‬ ‫عضو‬

‫‪-1‬‬ ‫]‪my_tuple[-1‬‬ ‫’‪’s‬‬
‫‪-5‬‬ ‫]‪my_tuple[-5‬‬ ‫’‪‘r‬‬
‫‪-10‬‬ ‫]‪my_tuple[-10‬‬ ‫’‪‘o‬‬
‫‪-14‬‬ ‫]‪my_tuple[-14‬‬ ‫’‪‘P‬‬

‫نکته‪:‬‬
‫‪ ‬با استفاده از تابع ()‪ len‬می‌توان تعداد اعضای یک دنباله را به دست آورد‪.‬‬
 ‫دسترسی به اعضای یک چندتائی‬
‫)’‪my_tuple = (‘P’, ‘y’, ‘t’, ‘h’, ‘o’, ‘n’, ‘ ‘, ‘s’, ‘t’, ‘r’, ‘i’, ‘n’, ‘g‬‬
‫‪۰‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۷‬‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫‪1۰‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪1۲‬‬ ‫‪1۳‬‬
‫’‪’P‬‬ ‫’‪‘y‬‬ ‫’‪‘t‬‬ ‫’‪‘h‬‬ ‫’‪‘o‬‬ ‫’‪‘n‬‬ ‫‘‘‬ ‫’‪‘s‬‬ ‫’‪‘t‬‬ ‫’‪‘r‬‬ ‫’‪‘i‬‬ ‫’‪‘n‬‬ ‫’‪‘g‬‬ ‫’‪‘s‬‬
‫‪-14‬‬ ‫‪-13‬‬ ‫‪-12‬‬ ‫‪-11‬‬ ‫‪-10‬‬ ‫‪-9‬‬ ‫‪-8‬‬ ‫‪-7‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪-5‬‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-1‬‬

‫‪ ‬چند الگو برای دسترسی به اعضای چندتایئ ‪:my_tuple‬‬

‫مثال‬ ‫توضیحات‬ ‫الگو‬
‫]‪my_tuple[10‬‬
‫دسترسی به‌عضوی با‌اندیس ‪i‬‬ ‫]‪my_tuple[i‬‬
‫‪i‬‬
‫]‪my_tuple[-4‬‬ ‫اعضا دنباله را از سمت راست پیمایش می کند؛ اندیس سمت راست ترین عضو ‪ -1‬است و به ترتیب به‬
‫سمت چپ یک واحد یک واحد کاهش می‌یابد‪.‬‬ ‫]‪my_tuple[-i‬‬
‫‪i‬‬
‫]‪my_tuple[4:10‬‬
‫اعضایی از دنباله که در بازه‌ای از اندیس ‪ i‬تا قبل از اندیس ‪ j‬هستند را دستیابی می‌کند‪.‬‬ ‫]‪my_tuple[i:j‬‬
‫)’‪(‘o’,’n’,’ ‘,’s’,’t’,’r‬‬
‫]‪my_tuple[:10‬‬
‫’‪(‘P’,’y’,’t’,’h’,’o’,’n’,‬‬ ‫اعضایی از دنباله که در بازه‌ای از اندیس صفر تا قبل از اندیس ‪ j‬هستند را دستیابی می‌کند‬ ‫]‪my_tuple[:j‬‬
‫)’‪‘,’s’,’t’,’r‬‬
‫]‪my_tuple[4:‬‬
‫’‪(‘o’,’n’,‬‬ ‫اعضایی از دنباله که در بازه‌ای از اندیس ‪ i‬تا اندیس آخر هستند را دستیابی می‌کند‪.‬‬ ‫]‪my_tuple[i:‬‬
‫)’‪‘,’s’,’t’,’r’,’I’,’n’,’g’,’s‬‬
‫]‪my_tuple[4:10:2‬‬
‫]‪ my_tuple[i:j:k‬اعضایی از دنباله که در بازه‌ای از اندیس ‪ i‬تا قبل از اندیس ‪ j‬هستند را با اندازه گام ‪ k‬مشخص می‌کند‪.‬‬
‫)’‪(‘o’,’ ‘,’t‬‬
‫]‪my_tuple[::2‬‬
‫اعضایی از دنباله که در بازه‌ای از اندیس ‪ 0‬تا قبل از اندیس آخر هستند را با اندازه گام ‪ k‬مشخص می‌کند‪.‬‬ ‫]‪my_tuple[::k‬‬
‫)’‪(‘P’,’t’,’o’,’ ‘,’t’,’I’,’g‬‬
‫]‪my_tuple[::-2‬‬
‫]‪ my_tuple[::-k‬اعضا دنباله را از سمت راست به چپ با طول گام ‪ k‬پیمایش می کند‪.‬‬
‫)’‪(‘s’,’n’,’r’,’s’,’n’,’h’,’y‬‬
 ‫نمایش اعضای یک چندتائی‬

‫‪for x in (1,2,3):‬‬
‫)' ’ = ‪print(x, end‬‬

‫‪:‬خروجی ‪‬‬
‫‪123‬‬
 ‫حذف یک شئ چندتائی‬

‫‪ ‬با توجه به غیرقابل تغییر بودن چندتائی سبب می‌شود که نتوان اعضای یک شئ چندتایی را به تنهایی یا به‬
‫تعدادی خاص حذف نمود‪ .‬اما یک شئ چندتایی را می‌توان با استفاده از دستور ‪ del‬به طور صریح کامال حذف‬

‫)’‪my_tuple = (‘P’, ‘y’, ‘t’, ‘h’, ‘o’, ‘n’, ‘ ‘, ‘s’, ‘t’, ‘r’, ‘i’, ‘n’, ‘g‬‬

‫‪del my_tuple‬‬
 ‫عملگرها و چندتائیها‬
Tuple1 = )'p', 'y', [1, 2, 3], 5)
print(‘p’ in Tuple1) True

Tuple1 = )'p', 'y', [1, 2, 3], 5)

print(Tuple1[2][1]) 2

Tuple1 = )'p', 'y', [1, 2, 3], 5)

print(‘a’ not in Tuple1) True

Tuple1 = )'p', 'y', [1, 2, 3], 5)

print([1, 2, 3] not in Tuple1) False

if )'p', 'y’)==(‘p’,’t’):
print(True)
else:
False
print(False)

:‫نکته مهم‬
‫ ویژگی‌های خود را داشته و‬،‫ اشیاء تغییرپذیر درون شی چندتائی‬،‫ به دلیل ساختار ارجاعی بین اشیاء در پایتون‬
:‫همچنان تغییر‌پذیر خواهند بود‬
Tuple1 = )'p', 'y', [1, 2, 3], 5)
print(Tuple1[2])
Tuple1[2][2]=9 [1, 2, 3]
print(Tuple1) )'p', 'y', [1, 2, 9], 5)
 ‫عملگرها و چندتائیها‬
‫)‪Tuple1 = )'p', 'y', [1, 2, 3], 5‬‬
‫‪Tuple2 = Tuple1‬‬
‫‪Tuple1[2][2]=0‬‬
‫)‪print(‘Tuple1: ’, Tuple1‬‬ ‫)‪Tuple1: )'p', 'y', [1, 2, 0], 5‬‬
‫)‪print(‘Tuple2: ’, Tuple2‬‬ ‫)‪Tuple2: )'p', 'y', [1, 2, 0], 5‬‬

‫نکته مهم‪:‬‬
‫‪ ‬اشیاء تغییرپذیر نظیر لیست و چندتائی را نمی‌توان با استفاده از عملگر انتساب کپی نمود‪ .‬زیرا تغییر در یک شئ‬
‫سبب همان تغییر در شئ دیگر می‌شود‪.‬‬
‫‪ ‬برای انتساب متغیرهای تغییر پذیر نظیر لیست و چندتائی می‌توان از تابع ‪ deepcopy‬از ماژول ‪copy‬‬
‫استفاده نمود‪.‬‬

‫‪import copy‬‬
‫)‪Tuple1 = )'p', 'y', [1, 2, 3], 5‬‬
‫)‪Tuple2 =copy.deepcopy(Tuple1‬‬
‫‪Tuple1[2][2]=0‬‬
‫)‪print(‘Tuple1: ’, Tuple1‬‬ ‫)‪Tuple1: )'p', 'y', [1, 2, 0], 5‬‬
‫)‪print(‘Tuple2: ’, Tuple2‬‬ ‫)‪Tuple2: )'p', 'y', [1, 2, 3], 5‬‬
 ‫توابع پیشساخته برای دستکاری چندتائیها‬

my_tuple = (‘U’, ‘M’, ‘Z’, 991) 0 U

T = enumerate(my_tuple) 1 M
for i,v in T: 2 Z
print)i,v) 3 991