CAPRICORN SOUTH DISTRICT

NATIONAL
SENIOR CERTIFICATE

KREITI YA 12

SEPEDI LELEME LA GAE (HL)

MOŠONGWANA WA 9

13 PHATO 2024

MEPUTSO: 80
NAKO: Diiri tše 2½
Palomoka ya matlakala ke: 14

Tokelo ya ngwalollo e ileditšwe Phetla

Sepedi Leleme La Gae/HL P2 2 CapricornSouthPhato2024
Mphato wa 12- Mošongwana wa 9 (Dingwalo)

DITAELO LE TSHEDIMOŠO

1. Badišiša ditaelo ka šedi le ka tlhokomelo pele o ka araba dipotšišo.

2. O se ke wa leka go bala lephephe la dipotšišo ka moka. Lebelela diteng
letlakaleng le le latelago gomme o laetše dinomoro tša dipotšišo tša dingwalo tšeo o
ithutilego tšona lenyaga. Ka morago ga moo bala dipotšišo tše gomme o kgethe tšeo
o tlogo di araba.
3. Lephephe le arotšwe ka DIKAROLO TŠE THARO:
 KAROLO YA A: Theto (30)
 KAROLO YA B: Padi (25)
 KAROLO YA C: Tiragatšo/Papadi/Terama (25)
4. Araba dipotšišo tše TLHANO ka tsela ye e latelago: TŠE THARO KAROLONG YA
A, E TEE go KAROLO YA B le E TEE KAROLONG YA C go ya ka tsela ye e
latelago:
 KAROLO YA A: THETO DIRETO TŠE DI BONWEGO: Araba dipotšišo TŠE PEDI.
SERETO SEO SE SA BONWAGO: Ke potšišo YA KGAPELETŠO.
 KAROLO YA B: PADI Araba potšišo E TEE ya padi.
 KAROLO YA C: TIRAGATŠO/PAPADI/TERAMA Araba potšišo E TEE.
5. KGETHO YA DIPOTŠIŠO GO KAROLO YA B (PADI) LE KAROLO YA C
(TIRAGATŠO/PAPADI/TERAMA)  Araba dipotšišo ka dipuku tšeo o di badilego
FELA.
 Araba potšišo E TEE YE TELELE Le YE TEE YA SETSOPOLWA. Ge o araba
potšišo ye telele KAROLONG YA B, o swanelwa ke go araba ya setsopolwa
KAROLONG YA C. Ge o araba potšišo ya setsopolwa KAROLONG YA B, o
swanelwa ke go araba ye telele KAROLONG YA C. Šomiša
lenaneotekolo/lenaneotshwayo go go hlahla.
6. BOTELELE BJA DIKARABO
 Go potšišo ye telele ya karolo ya Theto, karabo e be mantšu a 200 – 250.
 Go potšišo ye telele ya dikarolo tša Padi le Tiragatšo/Papadi/Terama, karabo e be
mantšu a 350 – 400.
 Kabo ya meputso e tla šoma bjalo ka tlhahlo ya botelele bja karabo yeo e
letetšwego go dipotšišo tša ditsopolwa. Balekwa ba ikemišetše go fa karabothwii ka
mokgwa wa maleba.
7. Latela ditaelo tšeo di hwetšwago mathomong a KAROLO YE NNGWE le YE
NNGWE.

Tokelo ya ngwalollo e ileditšwe Phetla

Sepedi Leleme La Gae/HL P2 3 CapricornSouthPhato2024
Mphato wa 12- Mošongwana wa 9 (Dingwalo)

KAROLO YA A: THETO

Direto tšeo di bonwego: Araba dipotšišo TŠE PEDI fela go tše di latelago.
NOMORO YA POTŠIŠO MEPUTSO NOMORO YA
POTŠIŠO LETLAKALA
1. Lešoko la gago le Potšišo ye telele 10 6
kae?
2. Ommagobanake! Potšišo ya setsopolwa 10
3.Tatago Matobo Potšiso ya setsopolwa 10
4.Thwagadima Potšišo ya setsopolwa 10
Le
Sereto seo se sa bonwago (Ke kgapeletšo)
5. Ga o nalo Potšišo ya setsopolwa 10
ELA HLOKO: Mo KAROLONG YA B le YA C, araba potšišo E TEE ye telele le E
TEE ya ditsopolwa. Ge o arabile potšišo ye telelele KAROLONG YA B/C o
swanetše go araba ya ditsopolwa go tšwa go KAROLO YA C/B.O swanetše go
araba potšiso E TEE KAROLONG YA B le E TEE KAROLONG YA C.
KAROLO YA B: PADI/DINGWALOTŠHABA
PADI: Araba potšiso E TEE fela go tše di latelago.
6.Badimo ba boletše Potšišo ye telele 25

7.Badimo ba boletše Potšišo ya ditsopolwa 25

GOBA
8.Kgalagalo tša setu Potšišo ye telele 25
9. Kgalagalo tša setu Potšišo ye ditsopolwa 25
GOBA
Araba potšišro E TEE fela go tše di latelago.
12. O iphihletšeng? Potšišo ye telele 25
13. O iphihletšeng? Potšišo ya ditsopolwa 25

Tokelo ya ngwalollo e ileditšwe Phetla

Sepedi Leleme La Gae/HL P2 4 CapricornSouthPhato2024
Mphato wa 12- Mošongwana wa 9 (Dingwalo)

KAROLO YA A: THETO
MONTSHEPETŠABOŠEGO – MAMABOLO MAMPHOKU
DIRETO TŠEO DI BONWEGO
Araba dipotšišo TŠE PEDI fela.
POTŠIŠO YA 1: POTŠIŠO YE TELELE
Sekaseka sereto sa ka tlase o lebeletše tirišo ya sekapolelo sa mothofatšo.
Botelele bja Karabo e be mantšu a 200 – 250.
Diteng: 06
Sebopego: 04
LEŠOKO LA GAGO LE KAE? - MORENA M.W

1 Ka wena metse ke matoko,

2 Ka wena re lobile maloko,
3 Lešoko la basadi ga o nalo,
4 Mereba le megabaru o na le tšona
5 Le ge o tswetšwe o se natšo,o itoketše,
6 O di šušukile ka ya rena mehlahlarego.

7 Bana ba batho ba hwa senonyana

8 Mola re tseba e se dinonyana,
9 Tša gago dihlogo di tletše lefase
10 Ge o gohlola bontši re wela fase
11 Ka ge sa gago sehuba e le kotokotwane,
12 O serotswana sa kgogo setshwamollo fela.

13 Ge e le mobu o o fetošitše sejagobe

14 Mola re tseba sejagobe e le wena,
15 Ka wena lefase le tletše bahlolo,
16 Ka wena re na le bahlologadi,
17 Ka wena metse e tletše ditšhiwana,
18 Ka wena lefase le tletše ditšhiololo…
[Letl. 82]
[10]

Tokelo ya ngwalollo e ileditšwe Phetla

Sepedi Leleme La Gae/HL P2 5 CapricornSouthPhato2024
Mphato wa 12- Mošongwana wa 9 (Dingwalo)

POTŠIŠO YA 2: POTŠIŠO YA SETSOPOLWA

Bala ditemanatheto tše ka tsinkelo gore o kgone go araba dipotšišo tša go di latela.
O MMAGOBANAKE – MASHILO P.M5
1. Ke go teile serokaphatla bokgarebeng
2. O le Naledi ya go takuma mello.
3. O takuma tšhebelesane tša Makgowa,
4. Ka go bona ka ihlo la leratorato.
5. O mmagobanake!

6. Ramasedi ke mo fa tebogo
7. Gobane ka wena ke filwe gauta,
8. Ke filwe tlapanahlokwa la Toitše,
9. Ke filwe kgagarakgolo ya bja ka bophelo.
10. O mmagoba.nake!

11. O mpeile pšheregehle ka fera seseka.

12. Wa mpea hubeng sa leratorato,
13. Wa mpea gaegae ga mahlaku
14. Lapeng la khutšo setukalethabo.
15. O mmagobanake!

16. O se hlahlaulwe ke tša badimo diphefo,

17. Tša go kutufanya motho monagano,
18. Wa dula bofefeaneng leubeng
19. Ka leleme wa ya le melodi ya makaba.
20. O mmagobanke!

2.1. Tsopola dibokantšu temanathetong ya 1 le 2 tše di tšweletšago dikgopolo tše

di latelago:
2.1.1. Ka lebana le wena thwii
2.1.2. Mosadi yo bohlokwa. (2)
2.2. Efa o be o laetše tirišo ya setlabelatheto seo se tšweletšago ke mothalotheto
ya 6 le 7. (2)
2.3. Ka dintlha TŠE PEDI efa sebopego sa ka ntle sa sereto se o lebeletše
ditemanatheto. (2)
2.4. Hlatholla molaetša wa sereto se ka dintlha TŠE PEDI. (2)
2.5. Ke maikutlo a mohuta mang ao a go aparetšego seretong se?
Fahlela Karabo ya gago. (2)
. [10]
POTŠIŠO YA 3: POTŠIŠO YA SETSOPOLWA
TATAGOMATOBO – MOHLAMONYANE J.N
1 “Kgomo e a tshwa!”
2 “E gangwa ke mang?”

Tokelo ya ngwalollo e ileditšwe Phetla

Sepedi Leleme La Gae/HL P2 6 CapricornSouthPhato2024
Mphato wa 12- Mošongwana wa 9 (Dingwalo)

3 “E purutlwa ke nna Ramotlogelo marekathipa ka mahlo,

4 Ke kwena ye kgolo tatagoMatobo,
5 Ke monyanana wa boDire le Lefetlana ‘a bophelo,
6 Ke phetšane ‘a Motshele morwarragoMatlale,
7 Ke motlogolo wa Matile le Modise Mmamaraba,
8 Ke motswala ‘Swanyane’ a boNtlepo le Tshipane.
9 Koma ke botše le Maphaswana thaka tša Rahlagane,
10 Ke ditetšwe ke baditi boMaphowe le Ntsowe a boPule,
11 Marumo ke fahlagantšhitše a boTshipane le Molefe.

12 Ke motho wa boBjalwe le Magetle Nkgaruba ‘ bokgoši,

13 Ke motho a bokatakatang ka sa morago mafšega
14 Ge e le rena mereleba re šotoka ka lerumo seatleng,
15 Ke manyalaahlala sogana la tedu e tee,
16 Mosadi ke hladile Mopedi wa kua Malahleng,
17 Mosadi ke nyetše ngwana wa baanatau ya legola,
18 Ngwana a tswalwa ke batho ba moriri le hlogo,
19 Kgarebe ya ledumedišego mmagomošomo a feletše,
20 Kgonthe mahlatse ga a phuthelwe ka kobo Batau.

21 Ke nametše le dithaba ka ba ka fihla Rite gaKopa,

22 Ke itše ke boa ka boa ke lekeleditše matsogo
23 Ke theogetše Lepelle go ikokotlela ka meetse,
24 Ngwana yo mmotsana ka ithopela Mminatau ka lerato,
25 Kgonthe bogobe a nkapeela boloulwane le semphemphe,
26 A tloga a nthintha ka mahenyahenya a Sekgowa,
27 Ka kgomonaka le kgomoboya mmalerato ka goroša…

[Letl.135-136]

3.1. Laetša mohuta wa sereto se o lebeletše:

3.1.1. Matseno
3.1.2 Mainatheto (2)
3.2. Akaretša dikgopolokgolo tša temanatheto ya 2 ka dintlha TŠE PEDI. (2)
3.3. Na sereti se šupa eng ka tirišo ya dibokantšu mothalothetong wa 27? (2)
3.4. Ka dintlha TŠE PEDI efa sebopego sa ka ntle sa sereto o
lebeletše methalotheto. (2)
3.5. Akanya moya wo o fokago seretong se. Fahlela ka lebaka. (2)
[10]

Tokelo ya ngwalollo e ileditšwe Phetla

Sepedi Leleme La Gae/HL P2 7 CapricornSouthPhato2024
Mphato wa 12- Mošongwana wa 9 (Dingwalo)

POTŠIŠO YA 4: POTŠIŠO YA SETSOPOLWA

THWAGADIMA – MASENYA L.I
1 E nkamogile mphufutšo wa theka la ka,
2 E ile e nkamoga gwa hloka mokgoši gwa tamiša seetša,
3 Ya o latswa khulong e roroma e rarela le ngwako,
4 Ya phetha ka go o kgaola molala
5 E dutše e latswa magalagapa a ngwako e se na taba,
6 E eja bogale e ganetša bahlakodiši go tsena.

7 La gagwe la nkgaola pelo la ntšhupetša Phafola e sa le ke betlwa,

8 Ka phaphaila le boreatseba badimo ba ntlhapa diatla,
9 Ka pitšeng e tee ka šupša ge go hlabana tša šaka,
10 Ka ithwala megono, ka bea khuru fase, ka sola kgadimataataa,
11 Ka molaetša o šele, e o fihlišitšego go Mmopi,
12 Ba mpea fase gobane ntwa ga e na bothakga.

13 E rathile tladi ya lesehla ke seyamošate,

14 Bjokong bja phukubje ya ka gwa selaganya ya polao megopolo,
15 Puku ya nketa pele ya swara thipa ka bogaleng,
16 Fokothero: “O se ke wa bolaya”,
17 Fokothero: “Tšohle di na le nako ya tšona”;
18 Tša nthipa ditho, ka robega mogopolo.

19 Mogopolo wa ikgata mehlala ka gadima morago,

20 Ka ipona molahlegi ke hloka marobalo,
21 Ngana ke tlile go lahla fase molepo,
22 Ka etša noga ka sekama ka go gwethegana,
23 Ka sepela bjalo ka segwagwa se se ponokago,
24 Nna le molekani tsela re tla dikišana…
[Letl.147-148]

4.1. Efa tlhalošothwi ya mothalotheto wa 1. (1)

4.2. Na sereti se šupa eng ka tshwantšhogopolo methalothetong ya 8 le 9. (2)
4.3. Ka dintlha TŠE PEDI hlaloša dikgopolokgolo tša sereti temanathetong ya 3. (2)
4.4. Hlaloša poeletšo ye e dirišitšwego methalothetong ya 16 le 17 o be o fe tirišo
Ya yona. (2)
4.5. Sekaseka molaetša wa sereto se. (1)
4.6. Re alele maikutlo a gago mabapi le diteng tša sereto. (2)
[10]

Tokelo ya ngwalollo e ileditšwe Phetla

Sepedi Leleme La Gae/HL P2 8 CapricornSouthPhato2024
Mphato wa 12- Mošongwana wa 9 (Dingwalo)

POTŠIŠO YA 5: SERETO SA GO SE BONWE

GA O NALO – MALATJI K.R.

1 Mafotwane o alametše a yela,

2 Mafotwane a kgothala ka sehlageng,
3 O tseba e le wona ka sebele sehlageng,
4 Mola a wona e le a sela.
5 Ke mengwagangwaga o alamela o sa fetše,
6 O šukedišwa le a e sego a gago mae,
7 Tseba ge, o sokoleditšwe ga se a gago a mae
8 Gobane wena o nonyana ye bolo, o seditše,
9 Ba gona boramahlale le borasaense,
10 Ithome dikgapana o fatolle setlang se,
11 Gobane la fata ga le boe fela fao
12 Ga o nalo leswao ka sehlageng se.
13 Ruri di tla tšwela nyaneng tša bogwa ke mantho.
14 Ba maleme a maphakga ba di bolela bathobatho.

[Letl. 93]

5.1. Tsopola mothalotheto wo o bolelago go re ‘seretwa se godišitše bana

ba e sego ba sona” (1)
5.2. Bontšha lenaneo la morumokwano methalothetong ye 1 - 4. (1)
5.3. Laetša poeletšothomi seretong se. (1)
5.4. Na sereti se šupa eng ka mothalotheto wa 6. (1)
5.5. Ka dintlha TŠE PEDI hlaloša moko wa sereto se. (2)
5.6. Sereto se ke sa mohuta mang? Tiiša karabo ya gago ka lebaka. (2)
5.7. Akanya moya wo o fokago seretong se ka dintlha TŠE PEDI. (2)
[10]
POTŠIŠO YA 6
Sekaseka Tshwantšho ya baanegwa o lebeletše tša go latela: Ditau. (25)
POTŠIŠO YA 7
Badišiša ditsopolwa tše gore o tle o kgone go araba dipotšišo tša go di latela.

“Wena Ditau, o re o sola eng ga kgoši Pilošamadiba?” “Ga ke sole selo.” “Afa ruri
wena o a tseba gore Thabišo o mo šupeditšwe ka monwana?” “Ga se ba ntheriša
nna ge ba dira bjalo.” “Bjale wena o bona bokaone e le bofe?” “Go forolla yoo le
bego le mo forile.” “Re re go fetša go mo forolla go direge eng e bjang?” “Ke
ikgethele yo ke mo ratago.” “O ikgethele yo o mo ratago bjang monna mola o tseba
gabotse gore Thabišo o mo kgethetšwe ke yo phuphu ya gagwe e šetšego e wetše?”
“Ee, eyang go yena yoo le fihle dihlogong le phophothe ka e tšhwaana pudi ka ge
nnete gona le tla tlamega go dira bjalo. Thabišo nna ga ke mo rate.” Ditau o rile ge a
bolela bjalo, ruri a galefiša mokgekolo mmagwe Komanyi yo a rilego go rola tuku a
ba a e lahla fase gomme a thoma go roromela. Mokgekolo Komanyi o ile a gana
nnang gomme Bakone ba leka go di hlopha le go di hlohletša ka tshwanelo. Yo
mongwe wa diboledi Kgabudi a nama a itebantšha le Ditau serokaphatla a re: “Ditau,
o re Thabišo o nkga eng?” “Ga se ka mo kwa ka ge ke se ka mmatamela, thobela.”
“Bjale o mo gana eng ya phošo yeo o sa e tsebego?” “Ga a thabiše pelo ya ka.” “O

Tokelo ya ngwalollo e ileditšwe Phetla

Sepedi Leleme La Gae/HL P2 9 CapricornSouthPhato2024
Mphato wa 12- Mošongwana wa 9 (Dingwalo)

bona yola mohu tatago go ba sematlabokgola ge a go šupeditše yena?” “E sego

sematlabokgola mong’aka.” “Eng bjale?” “Phošo.”

7.1 Laetša dilo TŠE PEDI setsopolweng se tše di laetšago gore tikologo
ya padi ye ke ya segologolo. (2)
7.2 Bontšha ka mo setsopolwa se se tšweletšago mohlohleletši wa padi
ye ka gona o be o fe lebaka. (2)
7.3 Ka dintlha TŠE PEDI efa mohola wa poledišano setsopolweng se. (2)
7.4. Na setsopolwa se se tšweletša thulano ya mohuta mang? Fahlela. (2)
7.5 Ka dintlha TŠE THARO hlaloša ka fao diteng tša setsopolwa se di
nyalelanago le morero wa yona ka gona. (3)
7.6 Ka dintlha TŠE PEDI hlatholla ka mo mongwadi a tlemollotšego lehuto
pading ye. (2)
LE
SETSOPOLWA SA B
“Lekgotla leo le hlomphegago. Yo Kgokolo o boletše le ge a se a bolela tša go aga
motse wa rena. Yena o bolela a tiišeletša polelo yeo e rego sefatamollo se a
iphatela. Ge e le mo a sa jewe le ke dihlong tša go dira kgobokgobo e a
ikgobokeletša, nnete gona ge rena re ka tšea kgopolo ya gagwe re tla iphahla ka
lephego re dutše re itebeletše lena Ditlhantlhagane. Le gona…” 5

Košane o rile pele a ka feleletša mantšu ao a gagwe le go a kgontlhetša ditsebeng

tša batheeletši, Kgokolo a mo šwahlela ka mantšu a bogale. Aowa ruri, na yo
Kgokolo o be a tloga a lebetše gore ke yena moeng wa nakana di makorotswana.
Le ge ba re ruri molato kua kgorong o ahlolwa le ke mofeti wa tsela, ba be ba sa
re mofeti wa tsela wa go ikhumiša ka noši. Ruri ba be ba sa re mofeti wa tsela 10
yo a rego a bona beng gae ba swerwe ke phefo ya sehlabathakana, yena a nama
a ba bona molahlego a fatela mollo ka thokong ya gagwe a nnoši. “O bolela bjang
le nna monna Košane?” “Ka wona mokgwa woo o nkwelego.” “O se lebale gore ke
motlogolo wa ka yo o ratago go mo leša diferošadibete.” “Go kaone ge a ka hlatša
go na le gore motse wa Bakone o phumege.” “O phungwa ke eng?” “Ipotšiše 15
yona potšišo yeo gomme o tla hwetša karabo.”
Kgokolo o rile ruri ge a emelela gona fale sekeketaneng sa mohlare wa monoto a
leka go obelela Košane gore a mo iše diatla, ya ba Makgabo o šetše a mmone.
[Letl.113 – 114]

7.7 Efa tswalano baanegwa ba go latela:

7.7.1 Kgokolo le Ditau
7.7.2 Kgokolo le Komanyi (2)
7.8 Na diteng tša setsopolwa se di tšweletša Kgokolo e le motho wa mohuta
mang? Fahlela ka lebaka. (2)
7.9 Ka dintlha TŠE PEDI hlaloša boithekgo bja diteng tša setsopolwa se. (2)
7.10 Ka dintlha TŠE PEDI hlaloša tebelelo ya mongwadi pading ye. (2)
7.11 Ke ponelopele efe yeo o bago le yona mabapi le ditiro tša
Kgokolo setsopolweng se. Fahlela ka dintlha TŠE PEDI. (2)
7.12 Sekaseka ka fao mongwadi a tšweleditšego kgegeophetogi pading ye. (2)

Tokelo ya ngwalollo e ileditšwe Phetla

Sepedi Leleme La Gae/HL P2 10 CapricornSouthPhato2024
Mphato wa 12- Mošongwana wa 9 (Dingwalo)

POTŠIŠO YA 8
Sekaseka Tshwantšho ya baanegwa o lebeletše tša go latela: Molatelo. (25)

POTŠIŠO YA 9
Badišiša ditsopolwa tše gore o tle o kgone go araba dipotšišo tša go di latela.
SETSOPOLWA SA C
Leratong la Molatelo le Mojagobedi go ile gwa hloka morotoga ge e se fela go
fela ba kgopišana ka ditabana tša go leša bodutu. Go ile go ile, bobedi bjoo bja
nyalana bjale ka ge re šetše re tseba. O se re ge Mojagobedi le batho ba bangwe
bao ba bego ba ba tseba ba gopola gore ga go moroga leratong goba lenyalong
leo ba be ba iphora. Go iphora ga ntshe ke gore Molatelo o be a dutše sephiri ka
marago.
Mathomong o be a sa ipotše gore o dula sephiri ka marago a mabedi. Go rile go
se be ka fao a bego a holofetše ka gona, a thoma go ipotšiša dipotšišo tšela re
šetšego re di kwele. Taba yeo ya go dula ka go feama e be e le gore ka mehla ge
Mojagobedi a ekga lehlanye le leroto le motšhatšha le monyaku, gwa ba le
mokgwanyana tšhemong ya gagwe. Mokgwa wa eng? Mokgwa wa eng hle
gomme ge e se gore o be a ekwa bohloko? Go rile mola go le ka mokgwa woo,
gwa napa gwa thoma go šepafala ka ge ka nako tše dingwe Mojagobedi a be a re
go kga morogo woo, bohulwana bja re tšhe re bone! Tše o ka rego tšeo ga di a
lekana, ka morago ga go belega Matome o ile a thoma go bekwa ke go tšwa… ‘o
bolela ka kudu mošaa’ tšeo di hlakahlakanego le madi. Matšatši a gagwe a go
etša bangwe basadi ka go hlapa le ona a ile a thoma go mo gakantšha ka go
fetogafetoga. Tše ka moka ge di direga o be a sa di botše Mojagobedi, gomme a
leka ka mešogofela gore yoo a se lemoge selo.
[Letl. 83 – 84]

9.1 Laetša dilo TŠE PEDI setsopolweng se tše di laetšago gore tikologo ya padi
ye ke ya sebjalebjale. (2)
9.2 Bontšha ka setsopolwa se se tšweletšago mohlohleletši wa padi
ye ka gona o be o fe lebaka. (2)
9.3 Ka dintlha TŠE PEDI efa mohola wa poledišano setsopolweng se. (2)
9.4 Na setsopolwa se se ka hlola thulano ya mohuta mang? Fahlela. (2)
9.5 Ka dintlha TŠE THARO hlaloša ka fao diteng tša setsopolwa se di
nyalelanago le morero wa yona ka gona. (3)
9.6 Ka dintlha TŠE PEDI hlatholla ka mo mongwadi a tlemollotšego lehuto
pading ye. (2)
LE

Tokelo ya ngwalollo e ileditšwe Phetla

Sepedi Leleme La Gae/HL P2 11 CapricornSouthPhato2024
Mphato wa 12- Mošongwana wa 9 (Dingwalo)

SETSOPOLWA SA D

Mphapantšhi, wena ka mehla o bolela ditaba tša go se agiše.” “Ke a bolela nna!
Gape yokhwi Molatelo ke mogwera wa ka wa go thaba le go hlonama. Ge ke bona o
ka re go na le yo a mo nyantšhago monwana, ke a bolela. Nka se be mahomolele ka
di homolela le gatee. Go di homolela e ka ba go se be mogwera wa potego.” “Eupša
o tseba ka eng gore ge yoo mogatša Molatelo a be a le GaMaupa o be a etetše
mokaolana wa gagwe goba mogwera fela?”
“Mpotše Molatelo, na o tseba Mojagobedi a na le mogwera GaMaupa?” “Ga ke
tsebe.” “A ke re o a bona wena Keletšo, Mojagobedi ga a na mogwera yoo Molatelo
a mo tsebago kua GaMaupa. Le gona motho yo ke bonego sefatanaga sa
Mojagobedi se tsena ka lapeng la gagwe ke mosadi yoo a se nago monna. Wena
Molatelo ke kgale ke go botša gore o lema yola mogatšago.” “Ke tla dira eng ge o
lebelela?” “Ga o mo hlale o na le eng?” Napa o homole Mphapantšhi. Motho ga ba
re go mo thea leina la Mphapantšhi a napa a tšama a fapantšha batho.” “Nna ruri ga
ke tsebe gore ke reng goba ke dire eng. Monna yola ke a mo rata…” “Mmalo!
Ekwang gore lešilo la mosadi le reng. Hlala mpša e swabe! Nkabe ke le wena ke
be…” “Molatelo, latela pelo ya gago o tlogele ditšiebadimo tše di bolelwago ke yo
Mphapantšhi. O kile a hlala mang yena ka gore le selo se go thwego ke lenyalo ga a
se tsebe o fo kwa go bolelwa ka sona? Šedio, bana ba mokgalabje! Wa gore ga se a
di kwa gabotse o tla be a bolela maaka ao le ge nkabe e baselina a ka se tlolwego
ke motho. A ke re hle gomme maaka ao a tla be a nkga ka baka la gona go bola!
[Letl. 119 – 120]

9.7 Efa tswalano baanegwa ba go latela:

9.7.1. Molatelo le Mphapantšhi
9.7.2. Mphapantšhi le Keletšo. (2)
9.8 Na diteng tša setsopolwa se di tšweletša Mphapantšhi e le motho wa mohuta
mang? Fahlela ka lebaka. (2)
9.9 Ka dintlha TŠE PEDI hlaloša boithekgo bja diteng tša setsopolwa se. (2)
9.10 Ka dintlha TŠE PEDI hlaloša tebelelo ya mongwadi pading ye. (2)
9.11 Ke ponelopele efe yeo o bago le yona mabapi le dipolelo tša
Mphapantšhi setsopolweng se? Fahlela ka dintlha TŠE PEDI. (2)
9.12 Sekaseka ka fao mongwadi a tšweleditšego kgegeophetogi pading ye. (2)
[25]
GOBA

Tokelo ya ngwalollo e ileditšwe Phetla

Sepedi Leleme La Gae/HL P2 12 CapricornSouthPhato2024
Mphato wa 12- Mošongwana wa 9 (Dingwalo)

KAROLO YA C: PAPADI/TIRAGATŠO
Sekaseka Thulaganyo ya papadi ye.
(25)
POTŠIŠO YA 10:
POTŠIŠO YA DITSOPOLWA O IPHIHLETŠENG? - MAPHOSO LESIBA
Badišiša ditsopolwa tše ka šedi gore o kgone go araba dipotšišo tša go di latela.
SETSOPOLWA SA E
(KA NTLE, MOSEGARE, LAPENG )
REBONE: (O nyamile) Mahlogonolo mogwera, gape o ka re nka tšea thapo
ka itekeletša.
HLOGI: (O a mo kgothatša) O se bolele bjale, Rebone. Bophelo ga bo
felele mo.
REBONE: Ke a go duma ka gore wena ka morago ga mengwaga e se
mekae, o tla be o le se o nyakago go ba sona. Ge e le nna ditoro
tša ka tša bongaka, di padile.

HLOGI: Etse o re morutišigadi Kgoroši o re pasari e padile?

REBONE: (O itlhobogile) Le ge a emaema mosadi wa Modimo, ke bona eka ke go
itshenyetša sebaka ka gore tate a ka no gana ke eya le ge nka
humana pasari yeo.
HLOGI: Bjale o tla bona o dirileng?

REBONE: Ke tla ba ka ipha banna ba dilori gore ke ikgobokeletše tšhelete.

HLOGI: Aowa, mogwera, moo o tla be o itshenya. (Go lla mogala.) Tšhiwana
ye e sa hwego e leta monono.
REBONE: Bjale ke senywe ke tate?
HLOGI: Mogala wa gago ke woo o a lla, Rebone.
REBONE: Hallo. (Filthara)
SARINKI: Rebone mogadibo, ke nna Sarinki.
REBONE: (Ka go tenega) Ke a go thuša, Sarinki? Ke be ke duma go go
bona ka tšhoganetšo, mogadibo.
REBONE: Nna nka se kgone, Sarinki. Ke swaragane le dilo tše dingwe
tše bohlokwa kudu.
SARINKI: Ao! Hle, mogadibo.
REBONE: Le gona ga ke kwešiše, Sarinki.
SARINKI: Ga o kwešiše eng?
REBONE: Hleng o mpitša mogadibo mola buti Benjamene a sešo a go nyala?
PULAMADIBOGO
[Letl. 28–29]

LE
11.1 Tsopola ditšhupasefala tša:
11.1.1 go hlahla babogedi ka tiragalo. (1)
11.1.2 go utolla maikutlo. (1)

Tokelo ya ngwalollo e ileditšwe Phetla

Sepedi Leleme La Gae/HL P2 13 CapricornSouthPhato2024
Mphato wa 12- Mošongwana wa 9 (Dingwalo)

11.2 Laetša tswalano magareng ga Rebone le Hlogi. (1)

11.3 Bapetša semelo sa Rebone le Hlogi go ya ka diteng tša setsopolwa se. (2)
11.4 Hlaloša tirišo ya khwelelo le tšwelelo papading ye. (2)
11.5 Re alele molaetša wa setsopolwa se. (1)
11.6 Go ya ka tsebo ya gago ya papadi ye na re ka re Rebone
ke mmapadihlaedi goba mmapadiphethegi? Fahlela. (2)
11.7 Maikutlo a gago ke afe mabapi le kakanyo ya Rebone ya go
itšeela bophelo? Fahlela karabo ya gago ka ntlha E TEE fela. (2)
LE
SETSOPOLWA SA F

Ka gare Mosegare Lebenkeleng

SARINKI: (O a goroga) Madume šeao, Mna Sebakweng.
SEBAKWENG: (Tuu!)
SARINKI: Ao, Mna Sebakweng! Ka re ke le dumediša la dio homola bjalo?
SEBAKWENG: (Ga se a thaba) Mokgwa o thomile go ntlabatlabiša dibete
matšatši a.
SARINKI: Kganthe ga se ka le laela?
SEBAKWENG: Le ge o ntaetše. Bjale ka mongmošomo wa gago, ke na le maloka
a go tseba gore o nkgopela o eya kae.
SARINKI: A ke re ke go boditše gore ke ditaba tša lapa.
SEBAKWENG: Ga se wa mpotša gore na o tšwa kae.
SARINKI: Mna Sebakweng, ke maswabi kudu, go le botša ka tša bophelo bja
ka gona nka se kgone. SEBAKWENG: Ka mokgwa wo o
ithaka mošomong.
SARINKI: Nna o ka se nthake. Mokgahlo wa ka wa bašomi o tla ba le
wena maretha.
SEBAKWENG: O tshephile wona mokgahlonyana wo wa gago?
SARINKI: Ge o nthaka, o swanetše go ba le mabaka a maleba a go dira seo.
Ga ke go hlaetše ka selo, ga ke go utswetše, ga ke go nyatše, bjale o
tla be o re o nthakelang? Gore ga o kwešiše bophelo bja ka?

SEBAKWENG: Aowa, le go bea kgwebo ye ya ka into a disrepute.

SARINKI: Disrepute ya eng?
SEBAKWENG: Mošemane yola wa gago Benjamene ga a sa šoma mo, ka fao
ga ke sa mo nyaka mo.
SARINKI: Bjale nna ke tsena kae gona mo?
SEBAKWENG: O be a le mo maabane a re o nyaka wena.
SARINKI: (Ka lethabo la kgegeo) Eyaa, bjale gona bokamoso bja ka bo tla phadima.
SEBAKWENG: (O lahlegetšwe ke kwešišo) O bolela dife bjale?
SARINKI: Ke batametše go nyalwa.

Tokelo ya ngwalollo e ileditšwe Phetla

Sepedi Leleme La Gae/HL P2 14 CapricornSouthPhato2024
Mphato wa 12- Mošongwana wa 9 (Dingwalo)

Mminorathwana
[Letl. 58 – 59]

11.7 Na tikologo ya setsopolwa se ke ya mohuta mang? Fahlela karabo ya

Gago ka dintlha TŠE PEDI. (2)
11.8 Efa molwantšhwa le mohlohleletši ba papadi ye. (2)
11.9 Na setsopolwa se se tšweletša thulano ya mohuta mang? Fahlela. (2)
11.10 Hlaloša ka fao mongwadi a dirišitšego mminoratho le mminorathwna
papading ye. (2)
11.11 Hlaloša boithekgo bja setsopolwa se. (1)
11.12 Ke ponelopele efe ye o bago le yona mabapi le maitshwaro a
Sarinki setsopolweng se? (1)
13.12 Ka dintlha TŠE PEDI hlaloša ka mo mongwadi a tšweleditšego
kgegeotiragatšo papading ye. (2)
13.13 Nyalantšha diteng tša papadi ye le leina la yona. (1)
[25]
PALOMOKA YA KAROLO YA C: 25
PALOMOKA YA MOŠONGWANA:80

Tokelo ya ngwalollo e ileditšwe Phetla