0% found this document useful (0 votes)
36 views31 pages

Z Transforms

Engineering mathematics 3 for unit 5
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
36 views31 pages

Z Transforms

Engineering mathematics 3 for unit 5
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 31

Chapter 5

Z-Transforms.

4.1 Definitions
Unilateral Z-transform.

T
Let {f (n)} = f (0), f (1), f (2), · · · be any sequence defined for n = 0, 1, 2, · · · .Then the

IS
Z-transform of the given sequence { f(n) }is defined as

X M
f (n)z −n
SR
Z[f (n)] =
n=0

where z is arbitrary complex variable.


h,
es

The right hand side of the above equation is a function of z and hence it is denoted by
Z[f (n)] = F (z).
ur

Bilateral Z-transform
.S
r.E

Let {f (n)}be a sequence defined for n = 0, ±1, ±2, · · · .Then the Z-transform the given
sequence { f(n) }is defined as

D

X
Z[f (n)] = f (n)z −n
n=−∞

This transform is called as Bilateral Z-transform or two-sided Z-transform.

Note
1. Throughout this chapter we consider only the unilateral Z-transform.

Basic Formulae:
1. (1 − z)−1 = 1 + z + z 2 + z 3 + ...
2. (1 − z)−2 = 1 + 2z + 3z 2 + 4z 3 + ...
z2 z3 z4
3. − log(1 − z) = z + + + + ...
2 3 4
z z2 z3 z4
4. ez = 1 + + + + + ...
1! 2! 3! 4!

1
2

4.2 Z-transform of some well-known sequences


Property 1. Linear Property

Z[af (n) + bg(n)] = aF (z) + bG(z)


Proof.

X
Z[af (n) + bg(n)] = [af (n) + bg(n)]z −n
n=0
X∞ ∞
X
= af (n)z −n + bg(n)z −n
n=0 n=0
X∞ ∞
X
−n
= a f (n)z +b g(n)z −n
n=0 n=0

T
= aF (z) + bG(z)

IS
1. Z[1] =
z M
SR
z−1
Proof.
h,

∞ ∞  n
X
−n
X 1
Z[f (n)] = f (n)z = f (n)
es

n=0 n=0
z
∞  n  2  3
1 1 1 1
ur

X
Z[1] = =1+ + + + ···
z z z z
.S

n=0
 −1  −1
1 z−1 z
= 1− = =
r.E

z z z−1
D

z
2. Z[n] = , |z| > 1
(z − 1)2
Proof.
∞ ∞  n
X
−n
X 1
Z[f (n)] = f (n)z = f (n)
n=0 n=0
z
∞  n    2  3
X 1 1 1 1
Z[n] = n =0+1 +2 +3 + ···
n=0
z z z z
−2 −2
1 z2
 
1 1 1 z−1 z
= 1− = = 2 = , |z| > 1
z z z z z (z − 1) (z − 1)2
3

z
3. Z[an ] = if |z| > |a|
z−a
Proof.
∞ ∞  n
X
−n
X 1
Z[f (n)] = f (n)z = f (n)
n=0 n=0
z
∞  n X ∞  
n 1 a n
X  a   a 2  a 3
n
Z(a ) = a = =1+ + + + ···
n=0
z n=0
z z z z
 −1
 a −1 z−a z
= 1− = = , |z| > |a|
z z z−a

z
4.Z[(−a)n ] = if |z| > |a|
z+a
Proof.
∞ ∞ n
X
−n
X 1
Z[f (n)] = f (n)z = f (n)

T
n=0 n=0
z

IS
∞  n X ∞  n
n
X n 1 −a  a   a 2  a 3
Z[(−a) ] = (−a) = =1− + − + ···
n=0
z n=0
z z M z z
SR
 −1
 a −1 z+a z
= 1+ = = , if |z| > |a|
z z z+a
h,

   
1 z
5. Z = log , |z| > 1
es

n z−1
ur

Proof.
∞ ∞
.S

 n
X
−n
X 1
Z[f (n)] = f (n)z = f (n)
z
r.E

n=0 n=0

1
D

Here the domain of the sequence is n = 1, 2, · · · . Hence we have


n
  ∞    n
1 X 1 1
Z =
n n=1
n z
   2  3
1 1 1 1 1 1
= + + + ···
1 z 2 z 3 z
   2  3
1 1 1
z z z
= + + + ···
1  2 3  
1 z−1
= − log 1 − = − log
z z
 −1  
z−1 z
= log = log
z z−1
4
   
1 z
6. Z = z log , |z| > 1
n+1 z−1
Proof.
∞ ∞  n
X
−n
X 1
Z[f (n)] = f (n)z = f (n)
n=0 n=0
z
  ∞     n
1 X 1 1
Z =
n+1 n=0
n+1 z
   2  3
1 1 1 1 1 1
= 1+ + + ···
2 z 3 z 4 z
Multiplying and divide by z
"   2  3  4 #
1 1 1 1 1 1 1
= z + + + ···
z 2 z 3 z 4 z
   
1 z−1
= −z log 1 − = −z log

T
z z

IS
 −1  
z−1 z
= z log = z log , |z| > 1
z
M z−1
SR
   
1 1 z
7. Z = log , |z| > 1
n−1 z z−1
h,

Proof.
es

∞ ∞  n
X
−n
X 1
Z[f (n)] = f (n)z = f (n)
ur

n=0 n=0
z
.S

  ∞     n  2  3  4
1 X 1 1 1 1 1 1 1 1
Z = = + + + ···
n−1 n − 1 z 1 z 2 z 3 z
r.E

n=2
"   2  3 #
1 1 1 1 1 1
= + + + ···
D

z z 2 z 3 z
   
1 1 z−1
= − log 1 − = − log
z z z
 −1  
1 z−1 1 z
= log = log , |z| > 1
z z z z−1

 
1 1
8. Z = ez
n!
Proof.
∞ ∞  n
X
−n
X 1
Z[f (n)] = f (n)z = f (n)
n=0 n=0
z
  ∞  n    2  3  4
1 X 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
Z = =1+ + + + + ···
n! n=0
n! z 1! z 2! z 3! z 4! z
5
   2  3  4
1 1 1 1
z z z z 1
= 1+ + + + + · · · = ez
1! 2! 3! 4!

 
1 h 1 i
9. Z =z e −1
z
(n + 1)!
Proof.
∞ ∞  n
X
−n
X 1
Z[f (n)] = f (n)z = f (n)
n=0 n=0
z
  ∞   n
1 X 1 1
Z =
(n + 1)! n=0
(n + 1)! z
   2  3
1 1 1 1 1 1 1
= + + + + ···
1! 2! z 3! z 4! z

T
"    2  3  4 #
1 1 1 1 1 1 1 1
= z + + + + ···

IS
1! z 2! z 3! z 4! z

=
"
z 1+
 
1 1
+
 2
1 1 M +
 3
1 1
+
 4
1 1
+ ··· − 1
#
SR
1! z 2! z 3! z 4! z
h 1 i
= z ez − 1
h,
es

10. Evaluate Z [ean ]


ur

z
w.k.t Z[an ] =
z−a
.S

z
Z [ean ] = Z [(ea )n ] =
r.E

z − ea
D

11. Evaluate Z a−n


 

z
w.k.t Z[an ] =
z−a  n 
 −n   −n   −1 n  1 z az
Z a = Z a =Z a =Z = 1
=
a z− a az − 1

12. Evaluate Z [(−1)n ]


z z
w.k.t Z[an ] = ⇒ Z [(−1)n ] =
z−a z+1

13. Evaluate Z [n + 3]
   
z z
Z [n + 3] = Z [n] + Z [3] = Z [n] + 3Z [1] = +3
(z − 1)2 (z − 1)
6

14. Find Z [sin nθ] , Z [cos nθ]


Proof.

let a = eiθ
an = einθ = cos nθ + i sin nθ
z
w.k.t Z[an ] =
z−a  
 inθ   iθ n  z
Z e = Z e =
z − eiθ
   
z z
= =
z − (cos θ + i sin θ) (z − cos θ) − i sin θ
   
z (z − cos θ) + i sin θ
= ×
(z − cos θ) − i sin θ (z − cos θ) + i sin θ
z(z − cos θ) + iz sin θ
=

T
(z − cos θ)2 + sin2 θ

IS
z(z − cos θ) + iz sin θ z(z − cos θ) + iz sin θ
Z [(cos nθ + i sin nθ)] = 2 =
2 z 2 − 2z cos θ + 1
M
(z − cos θ) + sin θ
z(z − cos θ) z sin θ
SR
Z [cos nθ] + iZ [sin nθ] = 2 +i 2
z − 2z cos θ + 1 z − 2z cos θ + 1
equating real and imaginary parts
(z 2 − z cos θ)
h,

Z [cos nθ] = 2
z − 2z cos θ + 1
es

z sin θ
Z [sin nθ] = 2
z − 2z cos θ + 1
ur
.S

z 2 − z cosh θ
15.Z [cosh nθ] =
r.E

z 2 − 2z cosh θ + 1
Proof. Simply
D

(z 2 − z cos θ)
Z [cos nθ] =
z 2 − 2z cos θ + 1
(z 2 − z cosh θ)
∴ Z [cosh nθ] = 2
z − 2z cosh θ + 1

z sinh θ
16.Z [sinh nθ] =
z2 − 2z cosh θ + 1
Proof. Simply
z sin θ
Z [sin nθ] =
z2
− 2z cos θ + 1
z sinh θ
∴ Z [sinh nθ] = 2
z − 2z cosh θ + 1
7

h nπ i z2
17. Prove that Z cos = 2
2 z +1
Solution. We know that

z 2 − z cos θ
Z [cos nθ] =
z 2 − 2z cos θ + 1

z 2 − z cos π2

h nπ i z 2 − z(0) z2
Z cos = 2 = =
z − 2z cos π2 + 1

2 z 2 − 2z(0) + 1 z2 + 1

h nπ i z
18. Prove that Z sin = 2
2 z +1
Solution. We know that
z sin θ
Z [sin nθ] = .
z2 − 2z cos θ + 1

T
Hence

IS
z sin π2

nπ i z(1) z
h
Z sin
2
= 2 π

z − 2z cos 2 + 1
= 2
z − 2z(0) + 1 M
= 2
z +1
SR
h nπ i
19. Find Z sin2
h,

2
es

Solution. We know that


1 − cos 2θ
ur

w.k.tsin2 θ =
2
.S

2 nπ 1 h nπ i
h i
Z sin = Z 1 − cos 2
2 2 2
r.E

1
= [Z[1] − Z [cos nπ]]
2
D

1
= [Z[1] − Z [(−1)n ]]
2 
1 z z
= −
2 z−1 z+1
 
z
=
z2 − 1
8

Property 2. First shifting (or) Frequency shifting Property (or)


Damping Rule
z 
If Z[f (n)] = F (z) then (i) Z[an f (n)] = Z[f (n)]Z→ z = F
a a
Proof.
∞ ∞  n
X
−n
X 1
(i) Z[f (n)] = f (n)z = f (n)
n=0 n=0
z
∞  n
X 1
Z[an f (n)] = n
a f (n)
n=0
z
X∞  a n X ∞  z −n
= f (n) = f (n)
n=0
z n=0
a
z 
= F
a

T
20. Find the Z-transform of rn cos nθ

IS
Solution. M
SR
z(z − cos θ)
w.k.t Z[cos nθ] =
z2 − 2z cos θ + 1
Z[rn cos nθ] = Z[cos nθ]z→ az
h,

 
z(z − cos θ)
es

=
z 2 − 2z cos θ + 1 z→ z
a
ur

z z 
− cos θ
Z[rn cos nθ] = r r
.S

z2 z
2
− 2 cos θ + 1
r.E

r r
z(z − r cos θ)
=
z 2 − 2rz cos θ + r2
D

20. Obtain the Z-transform of rn sin nθ


Solution.
z sin θ
w.k.t Z[sin nθ] =
z2 − 2z cos θ + 1
Z[rn sin nθ] = Z[sin nθ]z→ zr
 
z sin θ
=
z 2 − 2z cos θ + 1 z→ z
r
z
sin θ
Z[rn sin nθ] = r
z2 z
2
− 2 cos θ + 1
r r
rz sin θ
=
z 2 − 2rz cos θ + r2
9

21. Obtain the Z-transform of nan


Solution.
z
w.k.t Z[n] =
(z − 1)2
 z 
a  = az
Z[nan ] = Z[n]z→ az =  2
z
a
−1 (z − a)2

h nπ i az
22.Show that Z an sin = 2
2 z + a2
Solution.
z sin θ
w.k.t Z [sin nθ] =
z2
− 2z cosθ + 1
π
h nπ i z sin z(1) z
2π 

T
Z sin = = 2 = 2
2 z 2 − 2z cos +1 z − 2z(0) + 1 z +1

IS
2
By Scaling Property
Z[an f (n)] = F
z 
M
SR
a
z
h
n nπ i
a az
Z a sin = 2 = 2
2 z
a2
+1 z + a2
h,
es

h
nnπ i z2
23. Show that Z a cos = 2
2 z + a2
ur

Solution. We know that


.S

z 2 − z cos θ
r.E

Z [cos nθ] =
z 2 − 2z cos θ + 1
D

π 
2
h nπ i z − z cos z 2 − z(0) z2
Z cos =  π 2 = 2 = 2
2 z 2 − 2z cos +1 z − 2z(0) + 1 z +1
2

 2
z
h nπ i a2 z2
Z an cos = z2
=
z 2 + a2

2 a2
+1
10

Theorem
d
Z[nk ] = −z Z[nk−1 ] where k being any positive integer.
dz
Proof. By the definition of Z-transform we have


X
k
Z[n ] = nk z −n (1)
n=0
X∞
Z[nk−1 ] = nk−1 z −n (2)
n=0

Differentiating (2) with respect to z we get



! ∞
d d X
k−1 −n
X d −n 
Z[nk−1 ] = n z = nk−1 z
dz dz n=0 n=0
dz

X ∞
X
−n−1 −1
nk z −n

T
k−1
= n (−n)z = −z

IS
n=0 n=0
1
= − Z[nk ]
z M
SR
d
=⇒ Z(nk ) = −z Z(nk−1 )
dz
h,

Using the above the theorem we have the following


es

z
24. Z[n] =
ur

(z − 1)2
.S

d
w.k.t Z[nk ] = −z Z[nk−1 ]
dz
r.E

 
d d z
Z[n] = −z Z(1) = −z
dz dz z − 1
D

   
(z − 1)(1) − z(1) −1 z
= −z = −z =
(z − 1)2 (z − 1)2 (z − 1)2

z2 + z
25. Z[n2 ] =
(z − 1)3

d
w.k.t Z[nk ] = −z Z[nk−1 ]
dz
d
Z[n2 ] = −z Z(n)
dz 
(z − 1)2 (1) − z 2(z − 1)
  
d z
= −z = −z
dz (z − 1)2 (z − 1)4
z2 + z
   
z − 1 − 2z −z − 1
= −z = −z =
(z − 1)3 (z − 1)3 (z − 1)3
11

2z
26. Z[n(n − 1)] =
(z − 1)3

Z[n(n − 1)] = Z[n2 − n] = Z[n2 ] − Z[n]


z2 + z z [z 2 + z − z(z − 1)]
= − =
(z − 1)3 (z − 1)2 (z − 1)3
[z 2 + z − z 2 + z] 2z
= 3 =
(z − 1) (z − 1)3

z 3 + 4z 2 + z
27. Z[n3 ] =
(z − 1)4

d
w.k.t Z[nk ] = −z Z[nk−1 ]
dz
d
Z[n3 ] = −z Z(n2 )
dz 

T
z2 + z

d

IS
= −z
dz (z − 1)3

M
(z − 1)3 (2z + 1) − (z 2 + z)3(z − 1)2
 
= −z
(z − 1)6
SR
(z − 1)(2z + 1) − 3(z 2 + z)
 
= −z
(z − 1)4
h,

 2
2z − z − 1 − 3z 2 − 3z

= −z
es

(z − 1)4
 2
z 3 + 4z 2 + z

−z − 4z − 1
−z
ur

= =
(z − 1)4 (z − 1)4
.S

1
r.E

28. Find the Z transform of


n(n + 1)
Solution.
D

1 A B
= +
n(n + 1) n n+1
A(n + 1) + Bn = 1

n=0 =⇒ A = 1
n = −1 =⇒ B = −1

     
1 1 1
Z = Z −Z
n(n + 1) n n+1
   
z z
= log − z log
z−1 z−1
 
z
= (1 − z) log
z−1
12

1
29. Find the Z transform of (A.U. Nov/Dec 2006)
(n + 1)(n + 2)
Solution. Let
1 A B
= +
(n + 1)(n + 2) n+1 n+2
A(n + 2) + B(n + 1) = 1

n = −1 =⇒ A = 1
n = −2 =⇒ B = −1

     
1 1 1
Z = Z −Z
(n + 1)(n + 2) n+1 n+2

X 1 1 ∞
X 1 1
= −
n=0
n + 1 z n n=0 n + 2 z n

T
 
11 1 1 1 11 1 1

IS
= 1+ + + ··· − + + + ···
2 z 3 z2 2 3 z 4 z2

= z

1 1 1
+ +
z 2 z2 3 z3
1 1
M 
+ ··· − z

2 1 1
+
1 1
+
2 z2 3 z3 4 z4
1 1
+ ···

SR
     
1 2 1 1
= −z log 1 − − z − log 1 − −
z z z
h,

   
1 1
= −z log 1 − + z 2 log 1 − +z
es

z z
 
z−1
z + (z 2 − z) log
ur

=
z
.S
r.E

Property 4 Second Shifting Property (or) Translation theorem


D

Theorem . If Z [f (n)] = F (z) then

(i)Z[f (n + k)] = z k F (z) − f (0) − f (1)z −1 − f (2)z −2 · · · − f (k − 1)z −(k−1)


 

(ii)Z[f (n − k)] = z −k F (z)


13

4.3 Inverse Z-Transforms


If Z[f (n)] = F (z) is the Z-transform of a given sequence {f (n)}, then the inverse Z-transform
is defined as

Z −1 [F (z)] = f (n)

Inverse Z-Transform by Partial Fraction


This is the standard method of finding the inverse transform. Let F (z) be the function for
which inverse transform to be find out. For this first construct F (z)
z
then decompose F (z)
z
into
partial fractions, multiply this with z then find the inverse transform.

Examples
 
−1 10z
Example 1. Find Z
(z − 1)(z − 2)

T
IS
Solution.
 
Z −1 10z
(z − 1)(z − 2) M
= Z −1 [F (z)]
SR
10z
F (z) =
(z − 1)(z − 2)
h,

F (z) 10
=
z (z − 1)(z − 2)
es

10 A B
= +
ur

(z − 1)(z − 2) z−1 z−2


=⇒ A(z − 2) + B(z − 1) = 10
.S

Put z = 1 A = −10 ,
r.E

z=2 B = 10
F (z) −10 10
D

= +
z z−1 z−2
−10z 10z
F (z) = +
z − 1 z − 2   
−1 −1 z −1 z
Z [F (z)] = −10Z + 10Z
z−1 z−2
−1 n n n n
Z [F (z)] = 10(−1 + 2 ) = 10(2 − 1 )

z
Example 2. Find the inverse transform of
z2 − 7z + 12
Solution.
 
−1 z
Z 2
= Z −1 [F (z)]
z − 7z + 12
z z
F (z) = =
z2 − 7z + 12 (z − 4)(z − 3)
14

F (z) 1
=
z (z − 4)(z − 3)

1 A B
= +
(z − 4)(z − 3) z−4 z−3
A(z − 3) + B(z − 4) = 1
Put z = 3 B = −1 ,
z=4 A=1
F (z) 1 1
= −
z z−4 z−3
z z
F (z) = −
z − 4 z − 3  
−1 −1 z −1 z
Z [F (z)] = Z −Z
z−4 z−3
−1 n n
Z [F (z)] = 4 − 3

T
IS
z(z 2 − z + 2)
 
Example 3. Find Z −1
(z + 1)(z − 1)2 M
SR
Solution.
z(z 2 − z + 2)
 
h,

−1
Z = Z −1 [F (z)]
(z + 1)(z − 1)2
es

z(z 2 − z + 2)
F (z) =
(z + 1)(z − 1)2
ur

F (z) z2 − z + 2
=
.S

z (z + 1)(z − 1)2
z2 − z + 2
r.E

A B C
2
= + +
(z + 1)(z − 1) z + 1 (z − 1) (z − 1)2
D

=⇒ A(z − 1)2 + B(z + 1)(z − 1) + C(z + 1) = z 2 − z + 2

Substituting z = 1 2C = 2 =⇒ C = 1 ,
z = −1 4A = 4 =⇒ A = 1
z=0 A − B + C = 2,
1 − B + 1 = 2 =⇒ B = 0
F (z) 1 1
= +0+
z z+1 (z − 1)2
z z
F (z) = +
z + 1 (z − 1)2
   
z z
Z −1 [F (z)] = Z −1
−Z −1
z+1 (z − 1)2
Z −1 [F (z)] = (−1)n + n
15

z2 − z
 
−1
Example 4. Find Z
(z + 1)(z 2 + 1)
Solution.
z2 − z
 
−1
Z = Z −1 [F (z)]
(z + 1)(z 2 + 1)
z2 − z
F (z) =
(z + 1)(z 2 + 1)
F (z) z−1
=
z (z + 1)(z 2 + 1)
z−1 A Bz + C
= +
(z + 1)(z 2 + 1) z+1 z2 + 1

A(z 2 + 1) + (Bz + C)(z + 1) = z − 1

Substituting z = −1 2A = −2 =⇒ A = −1 ,

T
z=0 A + C = −1

IS
−1 + C = −1 =⇒ C = 0
z=1
M
2A + 2B + 2C = 0
SR
−2 + 2B + 0 = 0 =⇒ B = 1
F (z) 1 z
= − + 2
z z+1 z +1
h,

z z2
F (z) = − + 2
es

z + 1 z + 1  2 
z z
Z −1 [F (z)] = −Z −1
+Z −1
ur

z+1 2
z +1

.S

Z −1 [F (z)] = −(−1)n + cos


2
r.E

z(z + 1)
Example 5. Find the inverse z-transform of .
D

(z − 1)3
Solution.
z(z + 1)
F (z) =
(z − 1)3
F (z) (z + 1) (z − 1 + 2) (z − 1) 2
= = = 3 +
z (z − 1)3 (z − 1)3 (z − 1) (z − 1)3
F (z) 1 2
= 2 +
z (z − 1) (z − 1)3
z 2z
F (z) = 2 +
(z − 1) (z − 1)3
   
z 2z
Z −1 [F (z)] = Z −1
+Z −1
(z − 1)3 (z − 1)3
Z −1 [F (z)] = n + n(n − 1) = n2
16

4.4 Difference equations


A difference equation is a relation between the differences of an unknown function at one or
more general values of the argument.

Formation of Difference Equations


Example 1. Form yn = a(2)n + b(−2)n , derive a difference equation by eliminating the con-
stants.

Solution. Given yn = a(2)n + b(−2)n ,

Solving Difference equations using Z-Transform


Points to Remember

T
Z[y(n)] = F (z)

IS
Z [y(n + 1)] = zF (z) − zy(0)
Z [y(n + 2)] = z 2 F (z) − z 2 y(0) − zy(1)
Z [y(n + 3)] = M
z 3 F (z) − z 3 y(0) − z 2 y(1) − zy(2)
SR

Examples
h,
es

Example 1. Solve un+2 − 5un+1 + 6un = 4n with u0 = 0, u1 = 1.


ur

Solution. The given difference equation is


.S

un+2 − 5un+1 + 6un = 4n , u0 = 0, u1 = 1.


r.E

Consider the difference equation as


D

y(n + 2) − 5y(n + 1) + 6y(n) = 4n , y(0) = 0, y(1) = 1

Z[y(n)] = F (z)
Z [y(n + 1)] = zF (z) − zy(0)
Z [y(n + 2)] = z 2 F (z) − z 2 y(0) − zy(1)

Taking Z-transform on both side of the equation we get

Z [y(n + 2) − 5 y(n + 1) + 6y(n)] = Z [4n ]


z
z 2 F (z) − y(0) − y(1)z −1 − 5z [F (z) − y(0)] + 6F (z) =
 
z−4
z
(z 2 − 5z + 6)F (z) − z =
z−4
z z 2 − 4z + z z 2 − 3z
(z − 2)(z − 3)F (z) = +z = =
z−4 z−4 z−4
17

z(z − 3) z
F (z) = =
(z − 2)(z − 3)(z − 4) (z − 2)(z − 4)
F (z) 1 A B
= = +
z (z − 2)(z − 4) (z − 2) (z − 4)

⇒ A(z − 4) + B(z − 2) = 1

1
Put z = 2 ⇒ −2A = 1 ⇒ A=−
2
1
Put z = 4, ⇒ 2B = 1 ⇒ B=
2

T
F (z) 1 A 1 B
= −

IS
+
z 2 (z − 2) 2 (z − 4)

M
   
1 z 1 z
F (z) = − +
2 z−2 2 z−4
SR
   
−1 1 −1 z 1 −1 z
Z [F (z)] = − Z + Z
2 z−2 2 z−4
h,

1 1
y(n) = − (2)n + (4)n
2 2
es
ur

Example 2. Solve yn+2 + 6yn+1 + 9yn = 2n with y0 = y1 = 0.


.S

Solution. The given difference equation is


r.E

yn+2 + 6yn+1 + 9yn = 2n , y0 = y1 = 0


D

Consider the difference equation as

y(n + 2) + 6y(n + 1) + 9y(n) = 2n , y(0) = 0, y(1) = 1

Z[y(n)] = F (z)
Z [y(n + 1)] = zF (z) − zy(0)
Z [y(n + 2)] = z 2 F (z) − z 2 y(0) − zy(1)

Taking Z-transform on both side of the equation we get

Z[y(n + 2) + 6y(n + 1) + 9y(n)] = Z[2n ]


z
z 2 [F (z) − y(0) − y(1)z −1 ] + 6z[F (z) − u0 ] + 9F (z) =
z−2
2 z
(z + 6z + 9)F (z) =
z−2
18

z
F (z) = Z [y(n)] =
(z − 2)(z 2
+ 6z + 9)
F (z) 1 1
= 2
=
z (z − 2)(z + 6z + 9) (z − 2)(z + 3)2
F (z) A B C
= + +
z z − 2 z + 3 (z + 3)2

⇒ A(z + 3)2 + B(z − 2)(z + 3) + C(z − 2) = 1

1
Put z = −3 ⇒ −5C = 1 ⇒ C=−
5
1
Put z = 2, ⇒ 25A = 1 ⇒ A=
25

Equating the coefficient of z 2 on both sides we get

T
1

IS
A + B = 0 ⇒ B = −A ⇒ B = −
25
M
SR
     
F (z) 1 1 1 1 1 1
= − −
z 25 z − 2 25 z + 3 5 (z + 3)2
     
1 z 1 z 1 z
h,

F (z) = − −
25 z − 2 25 z + 3 5 (z + 3)2
es

     
−1 1 −1 z 1 −1 z 1 z
Z [F (z)] = Z − Z −
25 z−2 25 z+3 5 (z + 3)2
ur

(2)n (−3)n 1 1
 
(−3)z
.S

−1
= − − Z
25 25 5 (−3) (z + 3)2
r.E

 
az
∵Z −1
= n(a)n
(z − a)2
D

1 1 1
= (2)n − (−3)n + n(−3)n
25 25 15

Example 3. Solve yn+2 + 4yn+1 + 3yn = 3n with y0 = 0, y1 = 1.

Solution. The given difference equation is

yn+2 + 4yn+1 + 3yn = 3n , y0 = 0, y1 = 1

Consider the difference equation as

y(n + 2) + 4y(n + 1) + 3y(n) = 3n , y(0) = 0, y(1) = 1

Z[y(n)] = F (z)
Z [y(n + 1)] = zF (z) − zy(0)
19

Z [y(n + 2)] = z 2 F (z) − z 2 y(0) − zy(1)

Taking Z-transform on both side of the equation we get


Z[y(n + 2) + 4y(n + 1) + 3y(n)] = Z[3n ]
z
z 2 [F (z) − y(0) − y(1)z −1 ] + 4z[F (z) − y(0)] + 3F (z) =
z−3
2 z
(z + 4z + 3)F (z) − z =
z−3
z
(z + 1)(z + 3)F (z) = +z
z−3
z + z(z − 3) z 2 − 2z
= =
z−3 z−3

z (z − 2)
F (z) =
(z − 3)(z + 1)(z + 3)

T
F (z) (z − 2) A B C
= = + +

IS
z (z − 3)(z + 1)(z + 3) (z − 3) (z + 1) (z + 3)

M
⇒ A(z + 3)(z − 3) + B(z + 1)(z − 3) + C(z + 1)(z + 3) = z − 2
SR
3
Put z = −1 ⇒ −8A = −3 ⇒ A=
8
h,

5
es

Put z = −3, ⇒ 12B = −5 ⇒ B=−


12
ur

1
Put z = 3, ⇒ 24C = 1 ⇒ C=
.S

24
r.E

     
F (z) 3 1 5 1 1 1
∴ = − +
z 8 z+1 12 z + 3 24 z − 3
D

     
−1 3 −1 z 5 −1 z 1 −1 z
Z [F (z)] = Z − Z + Z
8 z+1 12 z+3 24 z−3
     
−1 1 −1 z 1 −1 z 1 z
Z [F (z)] = Z − Z −
25 z−2 25 z+3 5 (z + 3)2
3 5 1
Z −1 [F (z)] = (−1)n − (−3)n + (3)n
8 12 24

Example 4. Solve y(k + 2) − 4y(k + 1) + 4y(k) = 0 with y(0) = 1 and y(1) = 0.

Solution. The given difference equation is


y(k + 2) − 4y(k + 1) + 4y(k) = 0, y(0) = 1, y(1) = 0
Solution. Consider the difference equation as
y(n + 2) − 4y(n + 1) + 4y(n) = 0, y(0) = 1, y(1) = 0
20

Z[y(n)] = F (z)
Z [y(n + 1)] = zF (z) − zy(0)
Z [y(n + 2)] = z 2 F (z) − z 2 y(0) − zy(1)

Taking Z-transform on both side of the equation we get

Z[y(n + 2) − 4y(n + 1) + 4y(n)] = 0


z [F (z) − y(0) − y(1)z −1 ] − 4z[F (z) − y(0)] + 4F (z)
2
= 0
z 2 [F (z) − 1 − 0] − 4z[F (z) − 1] + 4F (z) = 0
(z 2 − 4z + 4)F (z) − z 2 + 4z = 0
(z − 2)2 F (z) = z 2 − 4z

z (z − 4)
F (z) =
(z − 2)2

T
F (z) (z − 4) z−2−2

IS
= 2 =
z (z − 2) (z − 2)2
F (z)
=
(z − 2)
2 −
2 M2 =
1

2
SR
z (z − 2) (z − 2) z − 2 (z − 2)2
   
z 2z
F (z) = −
z−2 (z − 2)2
h,

   
z 2z
Z −1 [F (z)] = Z −1
−Z −1
es

z−2 (z − 2)2
n n n
y(n) = (2) − n(2) = (2) (1 − n)
ur
.S

Example 5. Solve the difference equation y(n + 3) − 3y(n + 1) + 2y(n) = 0 given that
r.E

y(0) = 4, y(1) = 0 and y(2) = 8, by the method of Z - transform.


D

Solution. The given difference equation is

y(n + 3) − 3y(n + 1) + 2y(n) = 0, y(0) = 4, y(1) = 0, y(2) = 8

Z[y(n)] = F (z)
Z [y(n + 1)] = zF (z) − zy(0)
Z [y(n + 2)] = z 2 F (z) − z 2 y(0) − zy(1)
Z [y(n + 3)] = z 3 F (z) − z 3 y(0) − z 2 y(1) − zy(2)

Taking Z-transform on both side of the equation we get

Z[y(n + 3)] − 3Z[y(n + 1)] + 2Z[y(n)] = 0


3
F (z) − y(0) − y(1)z − y(2)z −2 − 3z[F (z) − y(0)] + 2F (z) = 0
−1
 
z
using y(0) = 4, y(1) = 0, y(2) = 8
z F (z) − 4 − 8z −2 − 3z[F (z) − 4] + 2F (z) = 0
3
 
21

(z 3 − 3z + 2)F (z) − 4z 3 − 8z + 12z = 0


(z 3 − 3z + 2)F (z) = 4z 3 − 4z

4z (z 2 − 1)
F (z) = Z [y(n)] =
(z 3 − 3z + 2)
F (z) 4(z 2 − 1) 4(z + 1)(z − 1)
= = 2 =
z (z − 1) (z + 2) (z − 1)2 (z + 2)
F (z) 4(z + 1) A B
= = +
z (z − 1)(z + 2) (z − 1) (z + 2)
⇒ 4(z + 1) = A(z + 2) + B(z − 1)

8
Put z = 1 ⇒ 3A = 8 ⇒ A=
3
4

T
Put z = −2, ⇒ −3B = −4 ⇒ B=
3

IS
F (z)
=
8

1

+
4

1 M

SR
z 3 z−1 3 z+2
   
8 z 4 z
F (z) = +
3 z−1 3 z+2
h,

   
−1 8 −1 z 4 −1 z
Z [F (z)] = Z + Z
es

3 z−1 3 z+2
8 n 4
(1) + (−2)n
ur

y(n) =
3 3
.S

Example 6.Solve the difference equation y(n) + 3y(n − 1) − 4y(n − 2) = 0, n > 2 given that
y(0) = 3, y(1) = −2, by the method of Z - transform.
r.E

Solution. The given difference equation is


D

y(n) + 3y(n − 1) − 4y(n − 2) = 0

Replace n by n + 2, we get

y(n + 2) + 3y(n + 1) − 4y(n) = 0

Z[y(n)] = F (z)
Z [y(n + 1)] = zF (z) − zy(0)
Z [y(n + 2)] = z 2 F (z) − z 2 y(0) − zy(1)

Taking Z-transform on both side of the equation we get

Z[y(n + 2) + 3y(n + 1) − 4y(n)] = 0


z [F (z) − y(0) − y(1)z −1 ] + 3z[F (z) − y(0)] − 4F (z) = 0
2
22

z 2 [F (z) − 3 + 2z −1 ] + 3z[F (z) − 3] − 4F (z) = 0


(z 2 + 3z − 4)F (z) − 3z 2 + 2z − 9z = 0
(z 2 + 3z − 4)F (z) = 3z 2 + 7z

z (3z + 7)
F (z) =
z 2 + 3z − 4
F (z) (3z + 7) A B
= = +
z (z + 4)(z − 1) (z + 4) (z − 1)

⇒ 3z + 7 = A(z − 1) + B(z + 4)

Put z = 1 ⇒ 5B = 10 ⇒ B=2
Put z = −4, ⇒ −5A = −5 ⇒ A=1

T
   
F (z) 1 1

IS
= 1 +2
z z+4 z−1

F (z) = 1

z

+2

zM 
SR
z+4 z−1
   
−1 −1 z −1 z
Z [F (z)] = Z + 2Z
z+4 z−1
h,

n n
y(n) = (−4) + 2(1)
es
ur

Inverse Z-Transform by Residue Theory


.S

Z −1 [F (z)] = sum of residues of f (z) at its poles lies inside C.


r.E

where f (z) = z n−1 F (z) and C is the contour which include all the poles of f (z) .
D

Methods to find Residues


Case (i) : If z = a is a simple pole, then

R(a) = lim (z − a) z n−1 F (z)


z→a

Case (ii) : If z = a is a pole of order m simple pole, then

1 dm−1 
(z − a)m z n−1 F (z)

R(a) = lim m−1
z→a (m − 1)! dz

Examples
10z
Example 1. Find the inverse z-transform of by residue method.
(z − 1)(z − 2)
23

10z
Solution. Let F (z) =
(z − 1)(z − 2)
−1
Z [F (z)] = sum of the residues , z = 1, 2 are the simple poles (or) pole of order 1

R(1) = lim(z − 1)z n−1 F (z)


z→1
 
n−1 10z
= lim (z − 1)z
z→1 (z − 1)(z − 2)
10z n
 
= lim (z − 1)
z→1 (z − 1)(z − 2)
n
 
10z
= lim
z→1 (z − 2)

R(1) = −10(1n )

R(2) = lim(z − 2)z n−1 F (z)


z→2

T
 
10z

IS
n−1
= lim (z − 2)z
z→2 (z − 1)(z − 2)

= lim (z − 2)

M10z n
(z − 1)(z − 2)

SR
z→1
n
 
10z
R(1) = lim = 10(2)n
z→2 (z − 1)
h,

=⇒ Z −1 [F (z)] = R(1) + R(2) = 10(2n − 1n )


es
ur

z(z + 1)
.S

Example 2. Find the inverse z-transform of by residue method.


(z − 1)3
r.E

z(z + 1)
Solution. Let F (z) =
(z − 1)3
D

Z −1 [F (z)] = sum of the residues , z = 1 is a pole of order 3.

1 d2 n−1 2
 
3z (z + z)
R(1) = lim (z − 1)
z→1 2! dz 2 (z − 1)3
1 d2  n+1
+ zn

= lim 2
z
z→1 2! dz
1 d 
(n + 1)nz n + nz n−1

= lim
z→1 2! dz
1 
(n + 1)nz n−1 + n(n − 1)z n−2

= lim
z→1 2!
1
= [(n + 1)n + n(n − 1)]
2!
1 2
= (n + n + n2 − n) = n2
2!
24

4.5 Convolution Theorem

Convolution. Let {f (n)} and {g(n)} be any two sequences. Then the convolution of these
sequence is defined as another sequence given by

n
X
f (n) ∗ g(n) = f (r)g(n − r)
r=0

Theorem. Let Z [f (n)] = F (z) and Z [g(n)] = G(z). Then

Z [f (n) ∗ g(n)] = F (z) G(z)


Z −1 [F (z)G(z)] = Z −1 [F (z)] ∗ Z −1 [G(z)]

Proof. From the definition of Z-transform we have

T
F (z) G(z) = Z[f (n)] Z[g(n)]

IS
"∞ #" ∞ #
X X
= f (n)z −n g(n)z −n
n=0 n=0 M
SR

X
= [f (0)g(n) + f (1)g(n − 1) + f (2)g(n − 2) + · · · + f (n)g(0)] z −n
n=0
h,


" n #
X X
= f (r)g(n − r) z −n
es

n=0 r=0
n
ur

X
w.k.t f (n) ∗ g(n) = f (r)g(n − r)
.S

r=0

X
[f (n) ∗ g(n)] z −n = Z [f (n) ∗ g(n)]
r.E

=
n=0
D

Formula
1 − an+1
1 + a + a2 + a3 + · · · + an =
1−a
25

Inverse Z-Transform by Convolution


Examples
z2
 
−1
Example 1. Find Z .
(z − a)(z − b)
   
−1 z n −1 z
Solution. We rnow that Z = a and Z = bn
z−a z−b

z2
   
−1 −1 z z
Z = Z
(z − a)(z − b) (z − a) (z − b)

By Convolution Theorem
   
−1 z −1 z
= Z ∗Z
(z − a) (z − b)
= an ∗ b n
By Defn. Convolution

T
n

IS
X
f (n) ∗ g(n) = f (r)g(n − r)
r=0
n M n n  a r
SR
X X X
n n r n−r r n −r n
a ∗b = ab = ab b = b
r=0 r=0
b r=0
  a   a 2  a n 
= bn 1 + + + ··· +
h,

b b b
es

bn+1 − an+1
 a n+1 
  
ur

1−
= bn  b   n bn+1
a =b 
 
.S

b−a
 
1−
b b
r.E

 n+1 n+1

b − a
= bn+1 n
b b (b − a)
D

2 n+1
− an+1
 
−1 z b
Z =
(z − a)(z − b) b−a

z2
 
−1
Example 2. Using convolution theorem evaluate Z
(z − 1)(z − 3)
Solution.
Derive the solution of Example 1

z2 bn+1 − an+1
 
−1
Z =
(z − a)(z − b) b−a
Put a = 1, b = 3 we get

z2 3n+1 − 1n+1 3n+1 − 1


 
−1
Z = =
(z − 1)(z − 3) 3−1 2
26

8z 2
 
−1
Example 3. Using convolution theorem evaluate Z
(2z − 1)(4z − 1)
Solution.

 
8z 2 z2
 
−1
= Z −1 
 
Z    
(2z − 1)(4z − 1)  1 1 
z− z−
2 4
Derive the solution of Example 1

z2 bn+1 − an+1
 
−1
Z =
(z − a)(z − b) b−a

T
1 1
Put a = , b = we get

IS
2 4
 n+1  n+1  n+1  n+1

z2

1
4

1
2
M 1
4

1
2
SR
−1
 
Z      =     =  
 1 1  1 1 1
z− z− − −
2 4 4 2 4
h,

"   2(n+1) #
n+1
 n+1  n+1
1 1 1 1
− −
es

2 4 2 2
=  2 =  2
1 1
ur

2 2
.S

"  #
n+1−2  2n+2−2
1 1
= −
r.E

2 2
"   2n #
n−1
8z 2
 
1 1
D

−1
Z = −
(2z − 1)(4z − 1) 2 2

8z 2
 
−1
Example 4. Using convolution theorem evaluate Z
(2z − 1)(4z + 1)
Solution.
8z 2 z2
   
−1 −1
Z = Z
(2z − 1)(4z + 1) (z − 12 )(z + 14 )
 n "  n+1 #
2 1 1
= 1− −
3 2 2

Derive the solution of Example 1

z2 bn+1 − an+1
 
−1
Z =
(z − a)(z − b) b−a
27

1 1
Put a = , b = − , we get
2 4
 n+1  n+1  n+1  n+1
1 1 1 1
 
2 − − − −
z 4 2 4 2
Z −1 
 
     =     =  
 1 1  1 1 3
z− z+ − − −
2 4 4 2 4
"  #
n+1  n+1    n    n 
4 1 1 4 1 1 1 1
= − − = − − −
3 2 4 3 2 2 4 4
n n n n
8z 2
            
−1 2 1 1 1 2 1 2 1
Z = + − = + −
(2z − 1)(4z + 1) 3 2 2 4 3 2 3 4

 
 1 
Example 7. Using convolution theorem and evaluate Z −1 
 −1
 
−1 
z z

T
1− 1+
2 4

IS
Solution.
M
SR
   
1 1
Z −1   = Z −1  
   

z −1 z −1 
      
h,

 1 1 
1− 1+ 1− 1+
2 4 2z 4z
es

 
2
ur

 
−1
 1  −1 8z
= Z  2z − 1   4z + 1   = Z
 
(2z − 1) (4z + 1)
.S

2z 4z
r.E

FromExample 8. we get the Solution.


D

z2
 
−1
Example 9. Find Z .
(z − a)2
 
−1 z
Solution. We know that Z = an
z−a

z2
   
−1 −1 z z
Z = Z
(z − a)2 (z − a) (z − a)
   
−1 z −1 z
= Z ∗Z
(z − a) (z − a)
n
X Xn
= an ∗ an = ar an−r = ar an a−r
r=0 r=0
= an + an + · · · + an (n + 1) times
= (n + 1)an
28

z2
 
−1
Example 10. Find Z .
(z + a)2
 
−1 z
Solution. We know that Z = (−a)n
z+a

z2
   
−1 −1 z z
Z = Z
(z + a)2 (z + a) (z + a)
   
−1 z −1 z
= Z ∗Z
(z + a) (z + a)
Xn
= (−a)n ∗ (−a)n = (−a)r (−a)n−r
r=0
= (−a) + (−a) + · · · + (−a)n
n n
(n + 1) times
= (n + 1)(−a)n

z2
 
−1
Example 11. Find Z .

T
(z − 1)3

IS
 
−1 z
Solution. We rnow that Z = 1n
z−1
M
SR
z2
   
−1 −1 z z
Z = Z
(z − 1)3 (z − 1) (z − 1)2
   
z z
h,

−1 −1
= Z ∗Z
(z − 1) (z − 1)2
es

= 1n ∗ n = n ∗ 1n
n
ur

X
= r1n−r = 1 + 2 + · · · + n
.S

r=0
n(n + 1)
=
r.E

2
D

z3 z3
   
−1 −1
Example 12. Find Z and hence deduce Z .
(z − a)3 (z − 1)3
z2
   
−1 z n −1
Solution. We know that Z = a ,Z = (n + 1)an
z−a (z − a)2

z3 z2
   
−1 −1 z
Z = Z
(z − a)3 (z − a)2 (z − a)
z2
   
−1 −1 z
= Z ∗Z
(z − a)2 (z − a)
n n
= (n + 1)a ∗ a
Xn X n n
X
r n−r r n −r n
= a (r + 1)a = a (r + 1)a a = a (r + 1)
r=0 r=0 r=0
n
= a [1 + 2 + · · · + (n + 1)]
3
 
z (n + 1)(n + 2)
Z −1 = an
(z − a)3 2
29

z3
 
−1 (n + 1)(n + 2)
Z = 1n
(z − 1)3 2

z3
 
−1
Example 13. Find Z using Convolution Theorem.
(z − 2)2 (z − 3)
z2
   
−1 z n −1
Solution. We know that Z = a ,Z = (n + 1) an
z−a (z − a)2
z3 z2
   
−1 −1 z
Z = Z .
(z − 2)2 (z − 3) (z − 2)2 (z − 3)
z2
   
−1 −1 z
= Z ∗Z
(z − 2)2 (z − 3)
n n
= (n + 1) 2 ∗ 3
n n n  r
X
r n−r
X
r n −r n
X 2
= (r + 1) 2 .3 = (r + 1) 2 .3 .3 = 3 (r + 1)
r=0 r=0 r=0
3

T
"    2  3  n #
n 2 2 2 2
= 3 1+2 +3 +4 + · · · + (n + 1)

IS
3 3 3 3

Let x =
 
2 M
SR
3

S = 1 + 2x + 3x2 + 4x3 + · · · + (n + 1)xn


 
h,

xS = x + 2x2 + 3x3 + 4x4 + · · · + nxn + (n + 1)xn+1


 

S − xS = 1 + x + x2 + x3 + · · · + xn − (n + 1)xn+1
 
es

1 − xn+1
 
(1 − x) S = − (n + 1)xn+1
ur

1−x
.S

(1 − xn+1 ) (n + 1)xn+1
S = −
(1 − x)2 (1 − x)
r.E

 
n+1
1 − 23
 n+1
(n + 1) 23
= 2 −
D

1 − 23

1 − 23
"  n+1 #  n+1
2 2
= 9 1− − 3(n + 1)
3 3
 n+1  n+1
2 2
= 9−9 − 3(n + 1)
3 3
 n+1
2
= 9 − (9 + 3n + 3)
3
 n+1
2
= 9 − (3n + 12)
3
 n+1
2
S = 9 − 3 (n + 4)
3

z3
 
−1
Z = 3n .S
(z − 2)2 (z − 3)
30
"  n+1 #
2
= 3n 9 − 3 (n + 4)
3
 n+1
n+2 n+1 2
= 3 −3 (n + 4)
3
n+2 n+1
= 3 − (n + 4) 2

4.6 Initial and Final value Theorem


Initial value Theorem
If Z[f (n)] = F (z) then f (0) = lim F (z).
z→∞

Proof. By the definition of Z transform we have

F (z) = Z[f (n)]

T

IS
X
= f (n)z −n
n=0
M
= f (0) + f (1)z −1 + f (2)z −2 + · · · +
SR
f (1) f (2)
= f (0) + + 2 + ···
z z
h,

As z → ∞ we get
es

 
f (1) f (2)
lim F (z) = lim f (0) + + 2 + ···
z→∞ z→∞ z z
ur

= f (0)
.S

Final value Theorem


r.E

If Z[f (n)] = F (z) then lim f (n) = lim(z − 1)F (z).


D

n→∞ z→1

Proof. By the definition we have



X ∞
X
−n
Z[f (n)] = f (n)z , Z[f (n + 1)] = f (n + 1)z −n
n=0 n=0


X
Z[f (n + 1) − f (n)] = [f (n + 1) − f (n)]z −n
n=0

X
Z[f (n + 1)] − Z[f (n)] = [f (n + 1) − f (n)]z −n
n=0
X∞
z[F (z) − f (0)] − F (z) = [f (n + 1) − f (n)]z −n
n=0

X
(z − 1)F (z) − zf (0) = [f (n + 1) − f (n)]z −n
n=0
31

As z → 1 we get

X
lim (z − 1)F (z) − 1f (0) = lim [f (n + 1) − f (n)]z −n
z→1 z→1
n=0

X
= [f (n + 1) − f (n)]
n=0
n
X
= lim [f (n + 1) − f (n)]
n→∞
k=0
= lim [[f (1) − f (0)] + [f (2) − f (1)] + · · · [f (n + 1) − f (n)]]
n→∞
= lim [f (n + 1) − f (0)]
n→∞
lim (z − 1)F (z) − f (0) = lim [f (n + 1)] − f (0)
z→1 n→∞
lim (z − 1)F (z) = lim f (n + 1)

T
z→1 n→∞

IS
Since lim f (n + 1) = lim f (n) we have
n→∞ n→∞
M
lim f (n) = lim(z − 1)F (z)
SR
n→∞ z→1
h,
es
ur
.S
r.E
D

You might also like