Grupa A Klasa .................... Liczba punktów ...... / 32 p.

Imię ..................................................................................

1 Oblicz temperaturę powietrza panującą w pobliżu górnej granicy regla dolnego ( ... / 2 p.)
w Tatrach (1250 m n.p.m.), gdy na szczycie Rysów (2500 m n.p.m.) wynosi
ona –15°C. Zapisz obliczenia.
2 Na fotografiach A i B przedstawiono dwie formacje roślinne. ( ... / 2 p.)
Uzupełnij tabelę. Wpisz we właściwych komórkach tabeli nazwy typów klimatu,
w których występują formacje A i B, nazwy typów gleby dominujących na obszarach występowania
tych formacji oraz przykłady charakterystycznych dla nich roślin. Wybierz właściwe informacje
spośród podanych.
A. B.

Typy klimatów: umiarkowany ciepły kontynentalny, równikowy wilgotny, okołobiegunowy subpolarny

Typy gleb: gleby tundrowe, czarnoziemy, gleby ferralitowe
Przykłady roślin: oleandry, porosty, liany, brzoza karłowata, heban, kaktusy, baobaby
Formacja A Formacja B

Typ klimatu

Typ gleby

Przykłady roślin

3 ( ... / 3 p.)
Wykonaj zadania na podstawie schematu, na którym
przedstawiono profil glebowy.
a) Wpisz we właściwych miejscach schematu brakujące
nazwy poziomów glebowych.
b) Podaj nazwy:
· typu genetycznego gleby, której profil przedstawiono na
schemacie,
· strefy klimatycznej, w której ta gleba występuje,
· skały macierzystej, która jest typowa dla tej gleby.

4 Rozpoznaj, które piętra roślinne w Himalajach charakteryzują się opisanymi cechami (A–D). Zapisz ( ... / 3 p.)
ich nazwy wybrane spośród podanych.
piętro niwalne, piętro alpejskie, piętro lasów, piętro subniwalne
A. Karłowate drzewa, krzewy i łąki górskie – ____________.
B. Mchy i porosty, drobne krzewinki – ____________.
C. Różnorodny skład gatunkowy drzew: dęby, klony, kasztanowce, świerki i sosny himalajskie –
__________.
D. Turnie, zalegający śnieg i lodowce – ____________.

IIPQJIDIQOPNIOH Grupa A | strona 1 z 3

5 Rozpoznaj, które z podanych gleb należą do gleb strefowych, a które – do gleb śródstrefowych. Wpisz ( ... / 2 p.)
we właściwych kolumnach tabeli nazwy wybrane spośród podanych.
bielice, rędziny, czarnoziemy, gleby bagienne, czarne ziemie, gleby brunatne,
gleby tundrowe, szaroziemy pustynne, gleby inicjalne, gleby ferralitowe, mady rzeczne

Gleby strefowe Gleby śródstrefowe

6 Uporządkuj procesy A–G w kolejności chronologicznej. ( ... / 3 p.)

A. Wietrzenie skał.
B. Proces glebotwórczy.
C. Tworzenie się pokryw lessowych.
D. Uprawianie pszenicy.
E. Wywiewanie pyłu lessowego.
F. Działalność akumulacyjna wiatru.
G. Powstawanie gleb.
___ – E – ___ – ___ – B – ___ – ___
7 Zaznacz literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F – jeśli jest fałszywa. ( ... / 4 p.)

1. Każda gleba składa się z warstw nazywanych profilami glebowymi. P F

Fazę ciekłą gleby stanowi woda, w której są rozpuszczone związki mineralne i
2. P F
organiczne.
Rozkład obumarłych szczątków organicznych przy udziale bakterii i grzybów
3. P F
jest nazywany humifikacją.
4. Poziom wmywania jest jaśniejszy od poziomu wymywania. P F
5. Skała macierzysta znajduje się tuż pod poziomem ściółki. P F

8 Wyjaśnij różnicę między żyznością gleby a jej urodzajnością. Następnie wymień ( ... / 2 p.)
dwa czynniki wpływające na żyzność gleby.
9 Wpisz w pustych miejscach schematu brakujące czynniki glebotwórcze. ( ... / 2 p.)

10 Przyporządkuj procesom glebotwórczym (A–C) właściwe opisy wybrane spośród podanych (1–4). ( ... / 3 p.)
A. Bielicowanie.
B. Oglejenie.
C. Lateryzacja.
1. Szybki rozkład szczątków organicznych zachodzący w wilgotnym i gorącym klimacie.
2. Wymywanie w głąb gleby związków mineralnych i organicznych, w wyniku czego tworzą się w niej
poziom wymywania i poziom wmywania.
3. Odtlenianie związków mineralnych znajdujących się w glebie, w wyniku czego powstają gleby o
sinoniebieskiej barwie.
A. ___ B. ___ C. ___

IIPQJIDIQOPNIOH Grupa A | strona 2 z 3

11 Przyporządkuj podanym nazwom skał macierzystych (A–E) właściwe typy gleb, które się na tych ( ... / 3 p.)
skałach wykształciły (1–6).
A. Piasek. 1. Czarnoziem.
B. Glina. 2. Mada.
C. Iły i żwiry. 3. Bielica.
D. Less. 4. Szaroziem.
E. Wapień. 5. Rędzina.
6. Gleba brunatna.

12 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedzi A lub B oraz 1 lub 2. ( ... / 1 p.)

Najżyźniejszą glebą na Ziemi jest
A. szaroziem, który powstaje z utworów lessowych przy 1. trawiastej.
udziale roślinności
B. czarnoziem, 2. twardolistnej.

13 Przyporządkuj formacjom roślinnym (A–C) nazwy krajów, w których te formacje występują (1–4). ( ... / 2 p.)

A. Preria. 1. Tanzania.
B. Makia. 2. Kolumbia.
C. Las równikowy. 3. Grecja.
4. USA.

IIPQJIDIQOPNIOH Grupa A | strona 3 z 3

Grupa B Klasa .................... Liczba punktów ...... / 32 p.
Imię ..................................................................................

1 Oblicz temperaturę powietrza panującą w pobliżu górnej granicy regla górnego ( ... / 2 p.)
w Tatrach (1550 m n.p.m.), gdy w Krakowie (200 m n.p.m.) temperatura wynosi
ona 8°C. Zapisz obliczenia.
2 Na fotografiach A i B przedstawiono dwie formacje roślinne. ( ... / 2 p.)
Uzupełnij tabelę. Wpisz we właściwych komórkach tabeli nazwy typów klimatu,
w których występują formacje A i B, nazwy typów gleby dominujących na obszarach występowania
tych formacji oraz przykłady charakterystycznych dla nich roślin. Wybierz właściwe informacje
spośród podanych.
A. B.

Typy klimatów: umiarkowany ciepły kontynentalny, równikowy wilgotny, okołobiegunowy subpolarny

Typy gleb: gleby tundrowe, czarnoziemy, gleby ferralitowe
Przykłady roślin: ostnice, porosty, liany, brzoza karłowata, heban, kaktusy, turzyce
Formacja A Formacja B
Typ klimatu
Typ gleby
Przykłady roślin

3 ( ... / 3 p.)
Wykonaj zadania na podstawie schematu, na którym
przedstawiono profil glebowy.
a) Wpisz we właściwych miejscach schematu brakujące
nazwy poziomów glebowych.
b) Podaj nazwy:
· typu genetycznego gleby, której profil przedstawiono na
schemacie,
· strefy klimatycznej, w której ta gleba występuje,
· skały macierzystej, która jest typowa dla tej gleby.

4 Rozpoznaj, które zbiorowiska leśne Polski rozwijają się na wymienionych typach gleb (A–D). Zapisz ( ... / 3 p.)
ich nazwy wybrane spośród podanych.
bór, ols, łęg, grąd
A. Gleby bielicowe na piaskach – ____________.
B. Gleby bagienne torfowe i mułowe – ____________.
C. Gleby brunatne na glinach i iłach – ____________.
D. Mady na piaskach zalewanych okresowo wodą rzeczną – ____________.

IIPQJIDIQOPNIOH Grupa B | strona 1 z 3

5 Rozpoznaj, które z podanych gleb należą do gleb strefowych, a które – do gleb śródstrefowych. Wpisz ( ... / 2 p.)
we właściwych kolumnach tabeli nazwy wybrane spośród podanych.
terra rossa, mady rzeczne, czarnoziemy, gleby bagienne, czarne ziemie, gleby płowe, gleby tundrowe,
szaroziemy pustynne, gleby górskie, gleby kasztanowe, rędziny

Gleby strefowe Gleby śródstrefowe

6 Uporządkuj procesy A–G w kolejności chronologicznej. ( ... / 3 p.)

A. Proces glebotwórczy.
B. Tworzenie się pokryw lessowych.
C. Wywiewanie pyłu lessowego.
D. Działalność akumulacyjna wiatru.
E. Powstawanie gleb.
F. Uprawianie pszenicy.
G. Wietrzenie skał.
___ – ___ – D – ___ – ___ – E – ___
7 Zaznacz literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F – jeśli jest fałszywa. ( ... / 4 p.)

Gleba jest zewnętrzną powłoką litosfery o grubości od kilku centymetrów do

1. P F
kilku metrów.
Przemiana związków organicznych w związki mineralne nosi nazwę
2. P F
mineralizacji.
3. Miarą urodzajności gleby są zbiory. P F
4. Skałą macierzystą rędziny są skały węglanowe. P F
5. Mady rzeczne są mniej żyzne od gleb bielicowych. P F

8 Wyjaśnij różnicę między żyznością gleby a jej urodzajnością. Następnie wymień ( ... / 2 p.)
dwa czynniki wpływające na urodzajność gleby.
9 Wpisz w pustych miejscach schematu brakujące czynniki glebotwórcze. ( ... / 2 p.)

10 Przyporządkuj procesom glebotwórczym (A–C) właściwe opisy wybrane spośród podanych (1–4). ( ... / 3 p.)
A. Brunatnienie.
B. Płowienie.
C. Ferralityzacja.
1. Szybki rozkład szczątków organicznych oraz wypłukiwanie z gleby większości minerałów.
2. Stopniowy rozkład złożonych związków chemicznych, podczas którego są uwalniane związki glinu
i żelaza nadające glebie brunatną barwę.
3. Wymywanie składników ilastych w głąb gleby.
A. ___ B. ___ C. ___

IIPQJIDIQOPNIOH Grupa B | strona 2 z 3

11 Przyporządkuj podanym nazwom skał macierzystych (A–E) właściwe typy gleb, które się na tych ( ... / 3 p.)
skałach wykształciły (1–6).
A. Wapień. 1. Czarnoziem.
B. Piasek. 2. Mada.
C. Iły i żwiry. 3. Bielica.
D. Less. 4. Szaroziem.
E. Glina. 5. Rędzina.
6. Gleba brunatna.

12 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedzi A lub B oraz 1 lub 2. ( ... / 1 p.)

W wyniku działalności człowieka powstają gleby

ogrodach
A. cynamonowe, które odznaczają się znaczną zawartością 1.
i szklarniach.
próchnicy oraz składników pokarmowych i
występują w
B. antropogeniczne, 2. dolinach rzecznych.

13 Przyporządkuj nazwom kontynentów (A–C) właściwe regionalne nazwy formacji (1–4). ( ... / 2 p.)

A. Australia. 1. Pampa.
B. Europa. 2. Puszta.
C. Ameryka Północna. 3. Preria.
4. Skrub.

IIPQJIDIQOPNIOH Grupa B | strona 3 z 3