Wyobrażenie o świecie w średniowieczu:

W sredniowieczu Ziemię wyobrażano sobie jako płaski dysk, na

którego krańcach czyhały na mrynarzy groźne potwory, za
linią horyzontu miała znajdować się otchłań, czyli koniec
świata. Świat był postrzegany jako składający się głównie z Europy,
Azji i Afryki, z niewielką wiedzą o innych częściach świata. Wiedza o
geografii była ograniczona i silnie związana z religią.

Przyczyny wypraw żeglarskich:

- poszukiwanie drogi morskiej z Europy do Indii – stamtąd
sprowadzano do Europy przyprawy korzenne, np. goździki,
cynamon, pieprz, pachnidła, owoce, tkaniny z jedwabiu;
poszukiwano drogi morskiej do Indii bo na wyprawy lądowe
napadali Turcy;
- poszukiwanie nowych ziem i bogactw naturalnych
Cywlizacje prekolumbijskie i ich dokonania:
Aztekowie specjalizowali się w wyrobie biżuterii oraz tkanin. Majowie zajmowali
się astronomią. Znani są z opracowania bardzo dokładnego kalendarza.
Ponadto posiadali dobrze rozwiniętą architekturę. Inkowie natomiast
budowali solidne drogi (w trudnych, górskich warunkach), a także rozwinęli
technikę komunikowania się na odległość za pomocą znaków ogniowych i
dymnych. Jednym z najważniejszych osiągnięć architektonicznych Inków
była świątynia Słońca w Cuzco – stolicy ich państwa.

Najważniejsze wyprawy przełomu XV i XVI wieku i ich

przywódcy:
1. 1492 rok, Krzysztof Kolumb – pod jego przywództwem z
Hiszpanii wyruszyły 3 statki, po 2 miesiącach żeglugi przez
Ocean Atlantycki dotarli do jednej z wysp u wybrzeży Indii, ale
nie było tam ani przypraw ani cennych kruszców. Ale Kolumb
wierzył, że dotarł do Indii. Niedługo potem włoski kupiec
Amerigo Vespucci udowodnił, że Kolumb dotarł na nieznane
wcześniej ziemie, opisał je dokładnie, nazwał Nowym Światem,
a potem ten kontynent zaczął być nazywany Ameryką od jego
imienia.
2. Bartłomiej Diaz szukał drogi morksiej do Indii, płynął wzdłuż
Afryki i w 1488 roku dotarł do południowego krańca tego
kontynentu nazwanego Przylądkiem Dobrej Nadziei,
3. Vasco da Gama, Portugalczyk opłynął Afrykę i w 1498 roku
dotarł do Indii.

4. Ferdynand Magellan w latach 1519-1522 płynął wzdłuż

Ameryki Południowej, dalej przez Ocean Spokojny, aż do wysp
Azji i dalej Europy. W ten sposób opłynął całą ziemię i dowiódł
że jest kulista.

5. Zmiany w zyciu ludzi w wyniku wielkich odkryć

geograficznych:
Odkryto nowe ziemie, nowe szlaki i drogi handlowe, które
ułatwiły wymianę towarów. Pozyskano nowe cenne surowce,
dzięki którym Europa zaczęła się bogacić i podnosić swoja
pozycję. Z drugiej strony to początek niewolnictwa i handlu
ludźmi. To okres wojen i wielkich strat wśród ludzi.
Do Europy trafiły nieznane dotąd produkty: pomidory,
kukurydza, ziemniaki, kakao, tytoń, trzcina cukrowa, indyki;
Kolonie stały się dla Hiszpanów i Portugalczyków źródłem
dochodów.
6. Renesans – cechy charakterystyczne epoki:
- kolebką renesansu były Włochy
- nazywany był odrodzeniem
- epoka nawiązująca do wzorców kultury antycznej
- naśladowano starożytne ideały
- ideałem epoki odrodzenia był człowiek wszechstronnie
wykształcony, mający rozległe zainteresowania i umiejętności;

7. Podbój Ameryki przez Hiszpan i Portugalczyków i ich skutki:

- Hiszpanie i Portugalczycy podbili plemiona indiańskie, a na
zasiedlonych terenach utworzyli kolonie, dzięki którym
uzyskiwali dochody
- Europejczycy zmuszali miejscową ludność do ciężkiej pracy
na swoich plantacjach, uprawiali tam cenione w Europie
rośliny;

8. Humaniści i ich poglądy:

- humaniści, czyli zwolennicy humanizmu, stawiali człowieka w
centrum życia i świata, w centrum zainteresowania artystów i
myślicieli.

9. Ideał człowieka w dobie renesansu:

- człowiek stworzony na obraz i podobieństwo Boga, istota
godna uwagi i zachwytu
- wszechstronnie wykształcony, mający rozległe
zainteresowania i umiejętności; dziś nazywany człowiekiem
renesansu

10. wynalezienie druku i jego znaczenie

- Metodę druku za pomocą ruchomych czcionek opracował Jan
Gutenberg w 1445 roku;
- dzięki temu stworzenie książki nie wymagało – tak jak w
przypadku ręcznego przepisywania ksiąg wielomiesięcznej
pracy ;
- wynalezienie druku umożliwiło szybkie drukowanie tekstów
w wielu egzemplarzach jednocześnie;
- dzięki temu książki stały się dużo tańsze i łatwiej dostępne
dla większej liczby ludzi;
- wynalezienie druku przyczyniło się też do rozpowszechniania
idei renesansu w Europie

11. Renesansowa radość życia

- ludzie zaczęli zwracać uwagę na codzienne życie i doceniać
jego wartości
- chcieli otaczać się pięknem i dbali o otoczenie – budowano
wspaniałe kościoły, ratusze, kamienice, pałace, z pięknymi
meblami i rzeźbami.
- dużą wagę przywiązywano do strojów zdobionych
drogocennymi kamieniami i wykwintnych potraw

12. Architektura renesansu:

- renesansowi architekci wzorowali się na budowlach
antycznych
- budynki eopoki renesansu mają idealne proporcje, są proste i
harmonijne;
- elementy wyróżniające to kopuły, arkady, attyki, freski

13. Wybitni twórcy odrodzenia i ich dzieła:

- Leonardo da Vinci – obraz Mona Lisa, Ostatnia wieczerza,
Dama z gronostajem, z łasiczką
- Michał Anioł, rzeźbiarz, malarz, poeta, architekt;
zaprojektował kopułę bazyliki świętego Piotra w Rzymie,
ozdobił freskami kaplicę Sykstyńską w Watykanie np. fresk
Stworzenie Adama, rzeźba Piety
- Rafael Santi, malarz i architekt – autor obrazów Marki Boskiej
z Dzieciątkiem Jezus, obraz Madonna Sykstyńska

14. Kryzys Kościoła katolickiego

Na przełomie XV i XVI wieku kościół katolicki znajdował się w
ogromnym kryzysie. Wielu wiernych i duchownych
krytykowało tę instytucję i papieża. Ich niezadowolenie budził
styl życia kleru, sprzeczny z naukami, które głosili.
Wielu kapłanów zaniedbywało swoje kościelne obowiązki, bo
spędzało czas na ucztach, polowaniach, zabawach. Wielu
chciało się wzbogacić i tylko o tym myśleli, by zdobyć
pieniądze sprzedawali wiernym odpusty – w zamian za opłatę
darowali im grzechy. To wszystko spowodowało, że autorytet
Kościoła słabł i zaczęły pojawiać się głosy, że konieczne są
zmiany.

15. Marcin Luter i jego poglądy

W Marcin Luter był niemieckim zakonnikiem i wykładowcą
teologii. W 1517 roku otwarcie skrytykował dostojników
kościelnych pozwalających na sprzedaż odpustów.
Przygotował pismo, w którym potępił handel odpustami i
postawę duchownych. Swoje poglądy sformułował w 95
tezach, które zostały rozpowszechnione w całych Niemczech i
dzięki temu zyskał wielu zwolenników, którzy domagali się
głębokich reform w kościele katolickim.
Tak zrodził się ruch społeczny zwany REFORMACJĄ.

Poglądy Marcina Lutera:

- głosił, że do zbawienia człowieka potrzebna jest łaska Boża i
wiara, której podstawą jest Pismo świętego- domagał się, aby
aby msze i nabożeństwa odprawiane były w narodowym
języku, a nie po łacinie
- sam przetłumaczył Pismo św. na j. Niemiecki
- krytykował kult świętych i Matki Boskiej, działalność
zakonów, sprzedaż odpustów, celibat księży,
- odrzucał większość sakramentów, uznawał jedynie chrzest i
Komunię św.
- nie akceptował zwierzchnictwa papieża nad kościołem i
władzy biskupów
- Luter został potępiony przez papieża i wezwany do
odwołania swoich poglądów, ale tego nie zrobił

16. REFORMACja i jej skutki:

Reformacja był to ruch społeczny i religijny, którego
uczestnicy domagali się głębokich reform w Kościele,
podniesienia moralności księży i autorytetu kościoła.
Skutkami reformacji były wojny na tle religijnym oraz
umocnienie życia religijnego, lepsza znajomość Biblii wśród
wiernych, rozwój literatury w językach narodowych.
Pod wpływem reformacji w Kościele katolickim doszło do
rozłamu. Powstały nowe wyznania chrześcijańskie: luteranizm,
kalwinizm i anglikanizm. Nazywano je wyznaniami
protestanckimi.

17. Postanowienia soboru trydenckiego

Sobór trydencki to zjazd dostojników kościelnych pod
przewodnictwem papieża, który obradował we Włoszech w
mieście Trydent w latach 1545-1563. podjęte na nim decyzje
doprowadziły do odnowy kościoła katolickiego.
Postanowienia i skutki soboru trydenckiego:
- sobór potępił nauki Marcina Lutera i jego naśladowców,
kótórych nazwano heretykami.
- potwierdzono, że głową kościoła katolickiego jest papież
- duchowni mieli skupić się na głoszeniu słowa Bożego
- biskupi nie mogli zarządzać kilkoma diecezjami jednocześnie
- biskupi musieli przebywać w diecezjach, a proboszczowie w
parafiach
- położono większy nacisk na kształcenie księży w seminariach
duchownych
- sporządzono indeks ksiąg zakazanych, czyli takich których
katolicy nie mogli czytać i rozpowszechniać
- sobór trydencki był początkiem kontrreformacji, doprowadził
do reformy kościoła i rozwoju zakonu jezuitów.

18. Działalność jezuitów

Zakon Jezuitów czyli Towarzystwo Jezusowe został założony w
1534 roku przez hiszpańskiego szlachcica Ignacego Loyolę
Jezuici żyli w bardzo surowej dyscyplinie. Musieli być posłuszni
wobec swoich przełożonych i papieża. Nie zamykali się w
klasztorach ale prowadzili swoją działalność wśród wiernych.
Założyli bezpłatne szkoły średnie czyli kolegia oraz wyższe
uczelnie.
Działali w całej Europie a potem też na innych kontynentach.
Zasady wiary upowszechniali nie tylko w kościele, ale też za
pomocą sztuki, np. a teatrze.

19. wojna 30-letnia i jej następstwa

konflikt między protestantami i katolikami na terenie Rzeszy
Niemieckiej stał się przyczyną wojny trzydziestoletniej.
Rozpoczęła się w 1618 roku i trwała 30 lat. W jej trakcie
państwa w Europie podzieliły się na dwa obozy: katolicki i
protestancki. W jej czasie zginęło ok. 30 proc. mieszkańców
Rzeszy, wielkie obszary opustoszały.
Wojna 30letnia zakończyła się podpisaniem pokoju
westfalskiego w 1648 roku, na jego mocy utrzymano rozbicie
polityczne i religijne Rzeszy Niemieckiej. Ograniczono władcy
prawo do narzucania religii swoim poddanym.