Przegląd Naukowy – Inżynieria i Kształtowanie Środowiska nr 2 (48), 2010: 60–74

(Prz. Nauk. Inż. Kszt. Środ. 2 (48), 2010)

Scientific Review – Engineering and Environmental Sciences No 2 (48), 2010: 60–74
(Sci. Rev. Eng. Env. Sci. 2 (48), 2010)

Mieczysław POŁOŃSKI
Katedra Geoinżynierii SGGW w Warszawie
Department of Geotechnical Engineering WULS – SGGW

Przykład obliczenia terminów i zapasów czasu

w harmonogramach jednopunktowych z różnymi typami
relacji między zadaniami
How to calculate dates and slack time in PDM diagram with
different relationship types between tasks
Słowa kluczowe: sieci jednopunktowe, relacje, że kolejne zadanie nie może się rozpo-
terminy zadań, ścieżka krytyczna cząć bez całkowitego zakończenia jego
Key words: Precedence Diagramming Method poprzedników. Na podstawie tak przyję-
(PDM), relationship, activity dates, critical paths
tych założeń opracowano powszechnie
znany i łatwy w zastosowaniu (nawet
Wprowadzenie przy obliczaniu ręcznym) algorytm wy-
znaczania terminów i zapasów czasu
Podstawy teoretyczne budowy i ob- w harmonogramie. Zdecydowana więk-
liczania harmonogramów sieciowych szość publikacji, podawanych algo-
znane są już od szeregu lat (Marcinkow- rytmów obliczeniowych i przykładów
ski 2008, Połoński 2001). Jednak przez dotyczy tej właśnie notacji. Jednak od
długi czas stosowano harmonogramy pewnego czasu znacznie większą popu-
oparte na budowie sieci zależności na larność zdobyły sieci jednopunktowe.
podstawie tak zwanej notacji dwupunk- Mają one również szerokie zastosowanie
towej. Definiuje ona, że zadanie odwzo- w popularnych programach komputero-
rowywane jest w postaci strzałki, leżącej wych do harmonogramowania realizacji
między dwoma zdarzeniami określający- przedsięwzięć inżynierskich. W literatu-
mi fakt jego rozpoczęcia i zakończenia. rze brak jest przykładów ilustrujących
Zdarzenie kończące daną czynność (tzw. sposób wyznaczania terminów zadań
zdarzenie następujące) jest jednocześnie i zapasów czasu w tego typu sieciach za-
zdarzeniem rozpoczynającym (poprze- leżności, szczególnie gdy zawierają róż-
dzającym) kolejne zadanie. Oznacza to, ne typy relacji między zadaniami.

60 M. Połoński
Możliwości modyfikacji budowy liwość deklarowania terminów dyrektyw-
sieci jednopunktowych i ich wpływ nych dla zadań, możliwość przypisywania
na wyniki obliczeń różnych kalendarzy do poszczególnych
zadań, możliwość planowania zadania
W jednopunktowych sieciach zależ- w terminach najpóźniejszych, a nie naj-
ności zadania są przedstawione w postaci wcześniejszych. Wprowadzenie zupeł-
prostokątnych bloków, a strzałki między nie nowych typów relacji i dodatkowych
nimi obrazują powiązania technologicz- opcji oczywiście musiało zmienić sposób
ne i organizacyjne, występujące między obliczania terminów i zapasów czasu za-
zadaniami (Murray 2007). Z chwilą dań w tak skonstruowanej sieci zależno-
opracowania tej właśnie notacji zdefinio- ści. Jednak w literaturze, a nawet opisach
wano również nowe typy relacji między programów nadal stosuje się definicje
zadaniami. W sieciach jednopunktowych i sposób interpretacji kluczowych pojęć,
wprowadzono trzy dodatkowe typy rela- jakimi są zapasy czasu i ścieżka krytyczna,
cji: relację RR (rozpocznij – rozpocznij), wywodzące się z sieci dwupunktowych,
ZZ (zakończ – zakończ) oraz budzącą bez uwzględnienia wprowadzonych roz-
wiele kontrowersji i praktycznie nieuży- szerzeń. Niestety prowadzi to czasami do
waną relację RZ (rozpocznij – zakończ). nieporozumień.
Dodatkowo na każdej relacji (łącznie ze Ponieważ równocześnie z wprowa-
standardową ZR, czyli zakończ – roz- dzeniem sieci jednopunktowych dużą
pocznij) wprowadzono możliwość de- popularność zdobyły oparte na nich pro-
klarowania tzw. zwłoki (dodatniej lub gramy obliczeniowe do budowy i analizy
ujemnej), czyli dodatkowego czasu, harmonogramów, w związku z tym ak-
o jaki zostanie opóźnione (zwłoka do- tualnie obliczenia najczęściej wykonuje
datnia) lub przyspieszone (zwłoka ujem- się na podstawie jednego z tych progra-
na) wykonanie następnika. Ważne jest, mów. Jednak jak wynika z doświadczeń
w jaki sposób te nowe typy relacji zo- autora i spostrzeżeń menedżerów pro-
stały zdefiniowane. Otóż relacja typu RR jektów (Korman i Daniels 2003), wyniki
oznacza, że następnik dopóty nie może tych obliczeń oraz ich interpretacja nie
się rozpocząć, dopóki nie rozpocznie się zawsze są czytelne, a czasami przynoszą
poprzednik (czyli może się rozpocząć zaskakujące spostrzeżenia. Najczęściej
później). Relacja ZZ oznacza natomiast, można spotkać się z następującymi przy-
że następnik nie może się zakończyć do- padkami:
póty, dopóki nie zakończył się poprzed- – ścieżka krytyczna nie przebiega od
nik (czyli również może się zakończyć czynności początkowej do końcowej
później). Należy zauważyć, że w obu sieci,
typach relacji następnik jest podporząd- – skrócenie zadania krytycznego nie
kowany poprzednikowi. prowadzi do skrócenia całego przed-
Harmonogramy jednopunktowe wzbo- sięwzięcia,
gacono również o kilka dodatkowych opcji – wyznaczenie jako zadania krytycz-
obliczeniowych, takich jak: możliwość nego zadania, którego wydłużenie
występowania kilku zadań początkowych nie opóźnia całego przedsięwzięcia,
i/lub końcowych w sieci zależności, moż-

Przykład obliczenia terminów i zapasów czasu... 61

– uznanie jako zadania krytycznego możliwe (rys. 1) i najpóźniejsze dopusz-
zadania, którego skrócenie może czalne (rys. 2) oraz zapas całkowity
prowadzić do wydłużenia całego i swobodny zadań (rys. 3) w jednopunk-
przedsięwzięcia. towej sieci zależności przy dowolnych
Występowanie tego rodzaju przypad- typach relacji. Nie jest to jedyny możli-
ków prowadzi z jednej strony do znacz- wy wariant tego algorytmu, jest jednak
nych trudności w poprawnej interpreta- zgodny z najbardziej popularnym na
cji wyników obliczeń jednopunktowych polskim rynku programem MS Project.
harmonogramów sieciowych. Z drugiej Został on opracowany na podstawie do-
strony próba przeanalizowania wyni- świadczeń autora, gdyż w opisie progra-
ków obliczeń konkretnego harmonogra- mu nie ma ścisłego sposobu obliczania
mu czy obliczenie prostego przykładu tych wartości. W prezentowanych poni-
z wykonaniem analiz ręcznie napotyka żej schematach używano następujących
na znaczne trudności z powodu braku oznaczeń:
odpowiednich algorytmów obliczenio- i, j – numer zadania w sieci zależności,
wych. Pomimo znacznej popularności ti – czas zadania i,
tego rodzaju harmonogramów nie spo- zwłokai-j – dodatnia lub ujemna zwłoka
tyka się w literaturze bardziej zaawan- na relacji i–j,
sowanych przykładów obliczeniowych TRP – termin rozpoczęcia przedsięwzię-
czy precyzyjnych algorytmów oblicze- cia przyjmowany z założenia,
niowych. Nie ułatwiają tego zadania TZP – termin zakończenia przedsięwzię-
również twórcy programów kompute- cia przyjmowany z założenia jako max
rowych, którzy w dokumentacjach nie (NWKj) wszystkich zadań w sieci,
publikują konkretnych algorytmów ob- NWPj – najwcześniejszy początek zada-
liczeniowych, a jedynie zadowalają się nia j,
podawaniem ogólnych, opisowych de- *
NWP i-j – najwcześniejszy początek za-
finicji, często zresztą niezbyt precyzyj- dania j, wynikający wyłącznie z relacji
nych, a nawet wprowadzających w błąd tego zadania z jego poprzednikiem i,
(Połoński 2008). W dalszej części arty-
NWKi – najwcześniejszy koniec zadania i,
kułu zostaną zaprezentowane opracowa- *
NWK i-j – najwcześniejszy koniec za-
ne przez autora algorytmy (i przykład),
dania j, wynikający wyłącznie z relacji
które pozwolą obliczyć najwcześniejsze
tego zadania z jego poprzednikiem i,
możliwe i najpóźniejsze dopuszczalne *
NPP i-j – najpóźniejszy początek zadania i,
terminy zadań oraz zapasy czasu w do-
wynikający wyłącznie z relacji tego za-
wolnym, jednopunktowym harmonogra-
dania z jego następnikami j,
mie sieciowym. *
NPK i-j – najpóźniejszy koniec zadania i,
wynikający wyłącznie z relacji tego za-
Algorytm wyznaczania terminów dania z jego następnikami j,
i zapasów czasu zadań w sieci ZCi – zapas całkowity zadania i,
jednopunktowej ZSi – zapas swobodny zadania i,
*
ZS i-j – zapas swobodny zadania i, wyni-
Poniżej przedstawiono w postaci
kający wyłącznie z relacji tego zadania
schematów blokowych algorytm, pozwa-
z jego następnikiem j.
lający obliczyć terminy najwcześniejsze

62 M. Połoński
 Przyjmij termin rozpoczĊcia przedsiĊwziĊcia TRP (np. 1)

Oblicz dla zadania początkowego j t NWPj = TRP; NWKj = NWPj + tj–1

PrzejdĨ do Czy jest w sieci

obliczenia Nie
nieobliczony NWPj
terminów nastĊpnika j zadania i z
najpóĨniej- obliczonym NWKi ?
szych

Tak

Jaka relacja áączy obliczane zadanie j z jego poprzednikiem i?

ZRi-j RRi-j ZZi-j

NWP*i-j = max(NWKi+zwáokai-j +1; NWK*i-j = NWKi+zwáokai-j

TRP)

NWP*i-j = max(NWPi+zwáokai-j;
TRP)

NWP*i-j = max(NWK*i-i–tj +1; TRP)

Nie Czy obliczono NWP*i-j dla

wszystkich relacji zadania j
z jego poprzednikami i ?

Tak

NWPj = max(NWP*i-j) dla wszystkich

poprzedników i danego j NWKj = NWPj + tj–1

RYSUNEK 1. Algorytm wyznaczania terminów najwcześniejszych możliwych zadań w sieci jedno-

punktowej dla różnych typów relacji między zadaniami
FIGURE 1. Algorithm for determining earliest-start date in PDM diagram with different types of rela-
tionships between tasks

Przykład obliczeniowy mieszczonych algorytmów. Sieć zależno-

ści liczy 17 zadań. Obliczenia wykonano
Poniżej (tab. 1) przedstawiono krótki w kolejnych dniach roboczych, zakłada-
przykład obliczeniowy, ilustrujący spo- jąc termin rozpoczęcia robót równy 1.
sób prowadzenia obliczeń według za- W programie MS Project przyjęto ka-

Przykład obliczenia terminów i zapasów czasu... 63

TABELA 1. Przykład. Dane i wyniki obliczeń
TABLE 1. Example. Data and computational outcomes
Lp. Nazwa Czas Poprzedniki Id zadania, relacja i zwłoka
NWPi NWKi NPPi NPKi ZCi ZSi
No Name Time Predecessor Id, Relationship and Lag
1 A 3 dn 1 3 1 3 0 dn 0 dn
2 B 3 dn 1ZZ–1 dzień 1 3 4 6 3 dn 3 dn
3 C 4 dn 1ZR+1 dzień 5 8 5 8 0 dn 0 dn
4 D 3 dn 3RR+1 dzień; 1 RR–2 dn; 2RR 6 8 6 8 0 dn 0 dn
5 E 2 dn 3ZZ–1 dzień; 4ZZ+1 dzień 8 9 15 16 7 dn 0 dn
6 F 1 dzień 4RR; 7ZR–2 dn 9 9 13 13 4 dn 0 dn
7 G 4 dn 4ZZ+2 dn; 2 7 10 7 10 0 dn 0 dn
8 H 2 dn 5ZR–1 dzień; 6ZZ+1 dzień 9 10 16 17 7 dn 6 dn
9 I 5 dn 6; 8ZZ+1 dzień; 10RR+3 dn 13 17 14 18 1 dzień 0 dn
10 J 3 dn 7ZZ+2 dn 10 12 10 12 0 dn 0 dn
11 K 4 dn 10RR+2 dn 12 15 12 15 0 dn 0 dn
12 L 2 dn 10 13 14 18 19 5 dn 4 dn
13 M 4 dn 12ZZ+1 dzień; 14RR; 9ZZ 16 19 17 20 1 dzień 0 dn
14 N 2 dn 8RR; 9ZR–2 dn 16 17 17 18 1 dzień 0 dn
15 O 3 dn 14RR+1 dzień; 13RR–1 dzień 17 19 20 22 3 dn 2 dn
16 P 6 dn 12RR; 11ZR+3 dn 19 24 19 24 0 dn 0 dn
16RR–1 dzień; 13ZR+1 dzień; 15ZR–1
17 R 3 dn 21 23 22 24 1 dzień 1 dzień
dzień
 Przyjmij termin zakoĔczenia przedsiĊwziĊcia TZP = max(NWKj) dla wszystkich j w sieci

Oblicz dla zadania koĔcowego j t NPKj = TZP; NPPj = NPKj – tj + 1

PrzejdĨ do
Nie Czy jest w sieci nieobliczony
obliczenia
NPKi poprzednika i zadania
zapasów
j z obliczonym NPPj ?
czasu

Tak

Jaka relacja áączy obliczane zadanie i z jego nastĊpnikiem j?

ZRi-j RRi-j ZZi-j

NPK*i-j = min(NPPj–zwáokai-j –1; NPP*i-j = NPPj–

TPZ) –zwáokai-j
NPK*i-j = min(NPKj–zwáokai-j;
NPK *
i-j =
*
min(NPP i-i+ ti –1; TPZ) TPZ)

Nie Czy obliczono NPK*i-j dla

wszystkich relacji zadania i z
jego nastĊpnikami j ?

Tak

NPKi = min(NPK*i-j) dla wszystkich

nastĊpników j danego i NPPi = NPKi – ti +1

RYSUNEK 2. Algorytm wyznaczania terminów najpóźniejszych dopuszczalnych zadań w sieci jedno-

punktowej dla różnych typów relacji między zadaniami
FIGURE 2. Algorithm for determining latest-finish date in PDM diagram with different types of rela-
tionships between tasks

lendarz bez dni wolnych, a jako datę gramie komputerowym. Na rysunku 4

rozpoczęcia 1.03.2010. Budowa sie- zamieszczono sieć zależności, a dla każ-
ci zależności oraz relacje między za- dego zadania podano: w lewym górnym
daniami zostały tak dobrane, aby rogu termin najwcześniejszego możliwe-
możliwie pełnie ilustrowały różne go rozpoczęcia i zakończenia zadania,
przypadki obliczeniowe. Równocze- w prawym górnym termin najpóźniej-
śnie prezentowane są kopie ekranów szego dopuszczalnego rozpoczęcia i za-
z programu MS Project 2007 (rys. 4 i 5), kończenia zadania (rozdzielone nazwą
pozwalające porównać wyniki obliczeń zadania), a na dole czas jego trwania.
ręcznych z wynikami obliczeń w pro- Wyniki obliczeń ręcznych zamieszczono
w tabelach 2, 3 i 4.

Przykład obliczenia terminów i zapasów czasu... 65

 Oblicz ZC dla wszystkich zadaĔ w sieci zaleĪnoĞci

ZCi = NPKi – NWPi – ti +1 = NPKi – NWKi

Oblicz ZS dla kolejnych zadaĔ w sieci zaleĪnoĞci

Jaka relacja áączy obliczane zadanie i z jego nastĊpnikiem j?

ZRi-j RRi-j ZZi-j

ZS*i-j = NWPj – NWPi – zwáokai-j ZS*i-j = NWPj– NWPi – ZS*i-j = NWKj– NWKi –
– ti – zwáokai-j – zwáokai-j

Nie
Czy obliczono ZS*i-j dla
ZSi = min(ZS*i-j; ZCi) dla
wszystkich relacji zadania
wszystkich nastĊpników j
i z jego nastĊpnikami j ?
Tak danego i

RYSUNEK 3. Algorytm wyznaczania zapasu całkowitego i swobodnego zadań w sieci jednopunktowej

dla różnych typów relacji między zadaniami.
FIGURE 3. Algorithm for determining total float and free float in PDM diagram with different types of
relationships between tasks

RYSUNEK 4. Kopia ekranu z programu MS Project 2007, przedstawiająca budowę sieci zależności
oraz wyniki obliczeń przykładu obliczeniowego
FIGURE 4. Print screen of MS Project 2007 showing creation of relationship network and outcomes
of computational example

66 M. Połoński
TABELA 2. Obliczenie najwcześniejszych możliwych terminów zadań
TABLE 2. Calculating earliest-start date of tasks
Typ relacji
Nazwa Czas Poprzednik Zwłoka
Lp. Relation–
Name Time Predecessor Lag NWK*i-j NWP*i-j NWPj NWKj
No of j ship
j j i i–j
i–j
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 A 3 dn 1 1+3–1=3
2 B 3 dn 1 ZZ –1 3–1=2 max(2–3+1;1)=1 1 1+3–1=3
3 C 4 dn 1 ZR 1 3+1+1=5 5 5+4–1=8
1 RR –2 max(1–2;1)=1
4 D 3 dn 2 RR 0 1+0=1 6 6+3–1=8
3 RR 1 5+1=6
3 ZZ –1 8–1=7 7–2+1=6
5 E 2 dn 8 8+2–1=9
4 ZZ 1 8+1=9 9–2+1=8
2 ZR 0 3+0+1=4
7 G 4 dn 7 7+4–1=10
4 ZZ 2 8+2=10 10–4+1=7
4 RR 0 6+0=6
6 F 1 dzień 9 9+1–1=9
7 ZR –2 10–2+1=9
5 ZR –1 9–1+1=9
8 H 2 dn 9 9+2–1=10
6 ZZ 1 9+1=10 10–2+1=9
10 J 3 dn 7 ZZ 2 10+2=12 12–3+1=10 10 10+3–1=12
6 ZR 0 9+0+1=10
9 I 5 dn 8 ZZ 1 10+1=11 11–5+1=7 13 13+5–1=17
10 RR 3 10+3=13
11 K 4 dn 10 RR 2 10+2=12 12 12+4–1=15
12 L 2 dn 10 ZR 0 12+0+1=13 13 13+2–1=14
cd. tab. 2 / Table 2, cont.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
8 RR 0 9+0=9
14 N 2 dn 16 16+2–1=17
9 ZR –2 17–2+1=16
9 ZZ 0 17+0=17 17–4+1=14
13 M 4 dn 12 ZZ 1 14+1=15 15–4+1=12 16 16+4–1=19
14 RR 0 16+0=16
13 RR –1 16–1=15
15 O 3 dn 17 17+3–1=19
14 RR 1 16+1=17
11 ZR 3 15+3+1=19
16 P 6 dn 19 19+6–1=24
12 RR 0 13+0=13
13 ZR 1 19+1+1=21
17 R 3 dn 15 ZR –1 19–1+1=19 21 21+3–1=23
16 RR –1 19–1=18

TABELA 3. Obliczenie najpóźniejszych dopuszczalnych terminów zadań

TABLE 3. Calculating latest-finish date of tasks
Typ relacji
Nazwa Czas Poprzednik Zwłoka
Lp. Relation–
Name Time Predecessor Lag NPP*i-j NPK*i-j NPKi NPPi
No of j ship
j j i i–j
i–j
17 R 3 dn 24 24–3+1=22
16 P 6 dn 17 RR –1 22–(–1)=23 min(23+6–1;24)=24 24 24–6+1=19
15 O 3 dn 17 ZR –1 22–(–1)–1=22 22 22–3+1=20
15 RR –1 20–(–1)=21 min(21+4–1;24)=24
13 M 4 dn 20 20–4+1=17
17 ZR 1 22–1–1=20
 13 RR 0 17–0=17 17+2–1=18
14 N 2 dn 18 18–2+1=17
15 RR 1 20–1=19 19+2–1=20
13 ZZ 1 20–1=19
12 L 2 dn 19 19–2+1=18
16 RR 0 19–0=19 19+2–1=20
11 K 4 dn 16 ZR 3 19–3–1=15 15 15–4+1=12
13 ZZ 0 20–0=20
9 I 5 dn 18 18–5+1=14
14 ZR –2 17–(–2)–1=18
9 RR 3 14–3=11 11+3–1=13
10 J 3 dn 11 RR 2 12–2=10 10+3–1=12 12 12–3+1=10
12 ZR 0 18–0–1=17
9 ZZ 1 18–1=17
8 H 2 dn 17 17–2+1=16
14 RR 0 17–0=17 17+2–1=18
8 ZZ 1 17–1=16
6 F 1 dzień 13 13–1+1=13
9 ZR 0 14–0–1=13
6 ZR –2 13–(–2)–1=14
7 G 4 dn 10 10–4+1=7
10 ZZ 2 12–2=10
5 E 2 dn 8 ZR –1 16–(–1)–1=16 16 16–2+1=15
5 ZZ 1 16–1=15
4 D 3 dn 6 RR 0 13–0=13 13+3–1=15 8 8–3+1=6
7 ZZ 2 10–2=8
4 RR 1 6–1=5 5+4–1=8
3 C 4 dn 8 8–4+1=5
5 ZZ –1 16–(–1)=17
4 RR 0 6–0=6 6+3–1=8
2 B 3 dn 6 6–3+1=4
7 ZR 0 7–0–1=6
2 ZZ –1 6–(–1)=7
1 A 3 dn 3 ZR 1 5–1–1=3 3 3–3+1=1
4 RR –2 6–(–2)=8 8+3–1=10
TABELA 4. Obliczenie zapasu całkowitego i swobodnego zadań
TABLE 4. Calculating total float and free float of tasks
Typ relacji
Lp. Nazwa Czas Następnik Zwłoka
Relation–
No Name Time Successor Lag ZCi ZS*i-j ZSi
ship
of i i i j i–j
i–j
2 ZZ –1 3–3–(–1)=1
1 A 3 dn 3 ZR 1 3–3=0 5–1–1–3=0 0
4 RR –2 6–1–(–2)=7
4 RR 0 6–1–0=5
2 B 3 dn 6–3=3 3
7 ZR 0 7–1–0–3=3
4 RR 1 6–5–1=0
3 C 4 dn 8–8=0 0
5 ZZ –1 9–8–(–1)=2
5 ZZ 1 9–8–1=0
4 D 3 dn 6 RR 0 8–8=0 9–6–0=3 0
7 ZZ 2 10–8–2=0
5 E 2 dn 8 ZR –1 16–9=7 9–8–(–1)–2=0 0
8 ZZ 1 10–9–1=0
6 F 1 dzień 13–9=4 0
9 ZR 0 13–9–0–1=3
6 ZR –2 9–7–(–2)–4=0
7 G 4 dn 10–10=0 0
10 ZZ 2 12–10–2=0
9 ZZ 1 17–10–1=6
8 H 2 dn 17–10=7 6
14 RR 0 16–9–0=7
13 ZZ 0 19–17–0=2
9 I 5 dn 18–17=1 0
14 ZR –2 16–13–(–2)–5=0
9 RR 3 13–10–3=0
10 J 3 dn 11 RR 2 12–12=0 12–10–2=0 0
12 ZR 0 13–10–0–3=0
11 K 4 dn 16 ZR 3 15–15=0 19–12–3–4=0 0
13 ZZ 1 19–14–1=4
12 L 2 dn 19–14=5 4
16 RR 0 19–13–0=6
15 RR –1 17–16–(–1)=2
13 M 4 dn 20–19=1 0
17 ZR 1 21–16–1–4=0
13 RR 0 16–16–0=0
14 N 2 dn 18–17=1 0
15 RR 1 17–16–1=0
15 O 3 dn 17 ZR –1 22–19=3 21–17–(–1)–3=2 2
16 P 6 dn 17 RR –1 24–24=0 21–19–(–1)=3 0
17 R 3 dn 24–23=1 ZS*i–j=ZCi=1 1

70 M. Połoński
Podsumowanie i wnioski obliczanego zadania z jego następni-
kami.
Śledząc sposób prowadzenia obli- Analizując uzyskane wyniki obli-
czeń, warto zwrócić uwagę na następu- czeń, należy zauważyć że:
jące ich aspekty: 1. Jedyne końcowe zadanie w sieci nie
1. W prezentowanym przykładzie wy- jest zadaniem krytycznym, co ozna-
stępuje tylko jedno zadanie początko- cza, że ścieżka krytyczna nie musi
we i jedno zadanie końcowe. Istnieje przebiegać od zadania początkowe-
możliwość prowadzenia obliczeń bez go do końcowego. W tym przypadku
zachowania tych warunków, jednak ostatnie krytyczne zadanie P z zada-
prowadzi to do dodatkowych kompli- niem końcowym harmonogramu R
kacji (np. czy dla wszystkich zadań połączone jest relacją rozpocznij –
początkowych przyjąć ten sam termin – rozpocznij, a ponieważ czas trwa-
rozpoczęcia). W takich sytuacjach au- nia zadania P jest dłuższy od zadania
tor jest zwolennikiem wprowadzania R, to właśnie zadanie P wyznacza
czynności pozornych (np. o nazwie termin zakończenia całego harmono-
Start i/lub Koniec) z czasem równym gramu.
zero, łączącym standardową relacją 2. Skrócenie krytycznego zadania G
zakończ – rozpocznij wszystkie do- nie prowadzi do skrócenia całego
tychczasowe zadania początkowe przedsięwzięcia (rys. 5 i 6). Należy
i/lub końcowe z nowo utworzonymi zauważyć, że zadanie to połączo-
zadaniami pozornymi. ne jest z krytycznym następnikiem
2. Podczas obliczania najwcześniej- i poprzednikiem relacją zakończ –
szych możliwych terminów przy – zakończ. Skrócenie zadania G nie
wyznaczaniu terminu następnika po- zmienia terminu jego zakończenia
łączonego relacją zakończ – zakończ i w konsekwencji terminów realiza-
należy najpierw policzyć NWK tego cji jego następnika i całego harmo-
zadania, wynikające z analizowanej nogramu.
relacji, a dopiero w dalszej kolejności 3. Skrócenie krytycznego zadania J
jego NWP i ewentualnie porównać je z trzech dni do na przykład jednego
z pozostałymi NWP, wynikającymi zamiast skrócić, wydłuża całe przed-
z reszty relacji obliczanego zadania sięwzięcie z 24 do 26 dni (rys. 5 i 7),
z jego poprzednikami. co pokazuje, jak nieumiejętne sto-
3. Podczas obliczania najpóźniejszych sowanie rozszerzonych typów rela-
dopuszczalnych terminów przy cji w konstrukcji jednopunktowych
wyznaczaniu terminu poprzednika sieci zależności może prowadzić do
połączonego relacją rozpocznij – całkiem niezamierzonych efektów.
– rozpocznij należy najpierw poli- W tym konkretnym wypadku zada-
czyć NPP tego zadania, wynikające z nie J połączone jest z poprzednikiem
analizowanej relacji, a dopiero w dal- relacją zakończ – zakończ, co we-
szej kolejności jego NPK i ewen- dług podanego algorytmu powoduje,
tualnie porównać je z pozostałymi że skrócenie tego zadania przy nie-
NPK, wynikającymi z reszty relacji zmienionym terminie zakończenia

Przykład obliczenia terminów i zapasów czasu... 71

RYSUNEK 5. Kopia ekranu z programu MS Project 2007 z danymi i wynikami obliczeń przykładu obliczeniowego
FIGURE 5. Print screen of MS Project 2007 showing data and outcomes of computational example

RYSUNEK 6. Skróceniu krytycznego zadania G nie prowadzi do skrócenia całego harmonogramu

FIGURE 6. Shortening a critical G task does not shorten the whole schedule
 opóźnia jego rozpoczęcie. Z kolei
następnik zadania J połączony jest
z tym zadaniem relacją rozpocznij
– rozpocznij, a więc opóźnienie roz-
poczęcia poprzednika opóźnia jego
rozpoczęcie, a ponieważ jest to za-
danie krytyczne, więc zakończenie
całego harmonogramu.
Na podstawie przeprowadzonych
obliczeń można wyciągnąć następujące
wnioski:
– stosowanie rozszerzonych typów
relacji w sieciach jednopunktowych
z jednej strony uelastycznia budowa-
ny harmonogram, jednak z drugiej
prowadzi do znacznie trudniejszej
RYSUNEK 7. Skróceniu krytycznego zadania J prowadzi do wydłużenia całego harmonogramu

interpretacji wyników obliczeń,

– skrócenie zadań, leżących na ścieżce
krytycznej w sieci jednopunktowej
z rozszerzonymi typami relacji mię-
dzy zadaniami, nie musi prowadzić
do skrócenia całego harmonogramu,
a w skrajnych przypadkach może na-
FIGURE 7. Shortening a critical J task does lengthen the whole schedule

wet powodować jego opóźnienie,

– aktualnie stosowany sposób wyzna-
czania zapasu całkowitego czasu
w sieciach jednopunktowych nie
uprawnia do identycznej interpre-
tacji tego parametru jak w sieciach
dwupunktowych.
Celem artykułu było przedstawienie
sposobu obliczania terminów i zapasów
czasu w sieciach jednopunktowych z róż-
nymi typami relacji między zadaniami.
Opracowane algorytmy oraz zamiesz-
czony przykład obliczeniowy pozwalają
w prosty sposób przeanalizować sposób
wyznaczania tych wartości. Znajomość
stosowanych rozwiązań pozwoli użyt-
kownikom programów komputerowych
nie tylko poprawnie interpretować uzy-
skiwane wyniki obliczeń, lecz również
lepiej konstruować sieci zależności, bę-

Przykład obliczenia terminów i zapasów czasu... 73

dące podstawą planowania i zarządzania Summary
realizacją obiektów inżynierskich.
How to calculate dates and slack time
in PDM diagram with different relation-
ship types between tasks. This article aims
Literatura to present method of calculating dates and
slack time in PDM diagrams with different
KORMAN R., DANIELS S.H. 2003: Critics
types of relationships between tasks. Al-
Can’t Find the Logic in Many of Today’s
CPM Schedules. ENR: Engineering News-
gorithms that have been worked out by the
Record 5, 26 250, 20. Author as well as enclosed computational
MARCINKOWSKI R. 2008: Teoretyczne pod- example enable to analyze a process of deter-
stawy harmonogramowania realizacji zadań mining these values. Knowledge of adopted
budowlanych. Problemy przygotowania i re- algorithms facilitates accurate interpretation
alizacji inwestycji budowlanych. Warsztaty of calculation outcomes and improved con-
dla inżynierów budownictwa, Puławy 22–24 struction of relationship networks for users
października 2008 r., Warszawa. of computer programmes. These two crafts
MURRAY B.W. 2007: Faster Construction Proj- are ultimately fundamental for planning and
ects With CPM Scheduling. McGraw-Hill realization management of engineering ob-
Professional Publishing, New York. jects.
POŁOŃSKI M. 2001: Harmonogramy sieciowe
w robotach inżynierskich. Wydawnictwo
SGGW, Warszawa.
POŁOŃSKI M. 2008: Stosowanie rozszerzonych
typów relacji w harmonogramach przedsię-
wzięć budowlanych. Problemy przygoto- Author’s address:
wania i realizacji inwestycji budowlanych. Mieczysław Połoński
Warsztaty dla inżynierów budownictwa, Pu- Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
ławy 22–24 października 2008 r., Warszawa. ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa
e-mail: [email protected]

74 M. Połoński