Tshivenda HL P2 Nov 2009

NATIONAL
SENIOR CERTIFICATE
GIREIDI 12
TSHIVEN¶A LUAMBO LWA HAYANI (HL)
BAMMBIRI ·A VHUVHILI (P2)
·ARA 2OO9
MARAGA: 80
TSHIFHINGA: awara 21/ 2
Bammbiri i¼i ¼i na masia¾ari a 20.
Vhu½e ha khan»iso iyi ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho

Tshiven»a Luambo lwa Hayani (HL)/P2 2 DoE/·ara 2009
NSC
PFESESANI
Vhalani ndaela dzi tevhelaho nga vhuronwane ni sa athu u thoma u fhindula

mbudziso:
1. Ni humbelwa uri ni vhale sia¾ari i¼i nga vhuronwane ni sa athu u fhindula

mbudziso.
2. Ni songo »idina nga u vhala bammbiri ¼o¾he. ¹olani sia¾ari ¼a Zwi re

Ngomu ni swae nomboro dza mbudziso dzo »isendekaho kha bugu dze na
guda ¿waha uno.
3. Bammbiri he¼i ¼i na khethekanyo THARU:
• KHETHEKANYO YA A: Vhurendi (30)

• KHETHEKANYO YA B: Nganea (25)
• KHETHEKANYO YA C: ¶irama (25)
4. Tevhedzelani ndaela dzo ½ewaho mathomoni a khethekanyo i¿we na i¿we

nga vhuronwane.
5. Fhindulani mbudziso ¹HANU dzo fhelela: tharu kha KHETHEKANYO

YA A, nthihi kha KHETHEKANYO YA B na nthihi kha KHETHEKANYO
YA C. Shumisani mutevhe wa u sedzulusa uri ni wane thuso.
6. Nomborani phindulo dza½u sa zwe mbudziso dza nomboriswa zwone kha

bammbiri ¼a mbudziso.
7. Thomani khethekanyo IºWE na IºWE kha sia¾ari ·ISWA.
8. ºwalani nga vhudele, nahone zwi vhaleaho.
9. Ndangatshifhinga yo anganywaho:
• KHETHEKANYO YA A: minetse ya 40
• KHETHEKANYO YA B: minetse ya 55
• KHETHEKANYO YA C: minetse ya 55

NSC
ZWI RE NGOMU
KHETHEKANYO YA A: VHURENDI
Vhurendi ho randelwaho: Fhindulani mbudziso MBILI DZIºWE NA DZIºWE
NOMBORO MBUDZISO MARAGA
1. Tshirendo: Tshilwavhusiku Mbudziso ndapfu 10
tsha Ha-Ramabulana
KANA
2. Tshirendo: Ro ¾angana Mbudziso pfufhi 10
KANA
3. Tshirendo: Vhungoho Mbudziso pfufhi 10
KANA
4. Tshirendo: Tshidakwa Mbudziso pfufhi 10
NA
Vhurendi vhu songo randelwaho: Fhindulani mbudziso NTHIHI
5. Tshirendo: Lufu Mbudziso ndapfu 10
KANA
6. Tshirendo: Lufu Mbudziso pfufhi 10
KHETHEKANYO YA B: NGANEA
Fhindulani mbudziso NTHIHI*
7. Tshi »o lilwa Mbudziso ndapfu 25
KANA
8. Tshi »o lilwa Mbudziso pfufhi 25
KANA
9. Bulayo ¼o ¾alifhaho Mbudziso ndapfu 25
KANA
10. Bulayo ¼o ¾alifhaho Mbudziso pfufhi 25
KANA
11. Mafeladambwa Mbudziso ndapfu 25
KANA
12. Mafeladambwa Mbudziso pfufhi 25
KHETHEKANYO YA C: ¶IRAMA
Fhindulani mbudziso NTHIHI
13. Ha u tsa ndi ha u gonya Mbudziso ndapfu 25
KANA
14. Ha u tsa ndi ha u gonya Mbudziso pfufhi 25
KANA
15. Milomo ya ½ukala Mbudziso ndapfu 25
KANA
16. Milomo ya ½ukala Mbudziso pfufhi 25
*PFESESANI: Kha KHETHEKANYO YA B na YA C, fhindulani MBUDZISO NDAPFU
NTHIHI na MBUDZISO PFUFHI NTHIHI.
NSC
MUTEVHE WA U SEDZULUSA
Ivhani na vhu¾anzi ha uri no fhindula mbudziso dzo¾he nga u vhea luswayo kha uyu
mutevhe wa u sedzulusa:
KHETHEKANYO MBUDZISO TSHIVHALO TSHA

MBUDZISO TSHO X
TEAHO
A: Vhurendi 1–4 2
(Tshirendo tsho randelwaho)
A: Vhurendi 5–6 1
(Tshirendo tshi songo
gudelwaho)
B: Nganea 7 – 12 1
(Mbudzdiso ndapfu kana
mbudziso pfufhi)
C: ¶irama 13 – 16 1
(Mbudzdiso ndapfu kana
mbudziso pfufhi)
*PFESESANI: Kha KHETHEKANYO YA B na ya C, fhindulani MBUDZISO
NDAPFU NTHIHI na MBUDZISO PFUFHI NTHIHI.

NSC
KHETHEKANYO YA A: VHURENDI
Fhindulani mbudziso MBILI kha N¸A dzo vhudziswaho.
VHURENDI HO RANDELWAHO/GUDELWAHO
MBUDZISO 1 (Mbudziso ndapfu)
Vhalani tshirendo tshi tevhelaho nga vhuronwane ni kone u fhindula mbudziso yo

vhudziswaho:
TSHILWAVHUSIKU TSHA HA-RAMABULANA – LR Ndlovu
1 Afrika Tshipembe nga ¼i niwe nga ¾oni

2 Vun»u ¼a Devhula ¼i rwiwe nga ¾hamu
3 Vun»u ¼i ½ewe tsole
4 Nge ¼a ziamedza khosi Makhado
5 Tshi ngafhi tshiangaladzi tsha khumbudzo

6 I ngafhi mihuvho ya phululedzo na thendo
7 ·i ngafhi dzadza ¼a u mo½a biko
8 Kha mbokoti iyi yo milwaho nga mavu
9 Mavu a ¼a zwi½u nangoho

10 Thumbu ya Swongozwi yo fura malofha a muhali
11 Muhali o dzungudzaho a hagala shango ¼i tshi rengwa
12 A lwa a kunda vhatshena henengei Schoemansdaal
13 Tshirengululi tsha mbofholowo ndi iwe Makhado

14 Pfumo ¼o pfulaho zwifhe¾i misi i¼a
15 Tshi¾angu tsha philamisevhe
16 Ndi iwe Tshilwavhusiku tsha ha Ramabulana
17 Dzina ¼a Makhado nga ¼i rungunye mbabvuni dza »ivhazwakale

18 ·i edze ¼a Shaka khosi ya mazulu
19 Makumba e Makhado a sia o vhea
20 Vhaalameli vhao nga hu vhe ri½e.
Sengulusani tshirendo itshi ni tshi sumbedza n»ila ye murendi a shumisa ngayo

maipfi u bveledza thero ya tshirendo. [10]
KANA

NSC
MBUDZISO 2 (Mbudziso pfufhi)
Vhalani tshirendo tshi tevhelaho nga vhuronwane uri ni »o kona u fhindula

mbudziso dzo »isendekaho khatsho:
RO ¹ANGANA – AC Bvumbi
1 N½e na inwi
2 Ro ¾angana ndi songo humbula
3 Mbilu dzashu dza angana
4 Dza vha mbilu nthihi
5 Ra humbula mazha
6 Dzo vhoxwa nga lufuno
7 Ra ho¾ola ro¾he.
8 Lwendoni ri tshimbila ro hakana

9 Ri tshi posa maga khathihi
10 Ri tshi swika murunzini ra awela ro¾he
11 Ri tshi takuwa ra takuwa ro¾he
12 Hu si na lu¿we lunako lu nkambaho
13 Nda farwa nga n»ala ni a ntikela khali

14 Nda farwa nga »ora ni a nkela ma»i
15 Nda farwa nga duda ni a nkota
16 Nda dzhenwa nga mbiti ni a nkhuthadza
17 Wanga muya wo fhola
18 Ri ¼a ndilo nthihi
19 Ri kuvhatedzana nguvho nthihi
20 Ri amba nga ipfi ¼ithihi
21 Ra thathedza vhavilinganyi
22 Vhokhu¾he vha re zwifhe¾i.
2.1 Tshirendo itshi ndi tsha lushaka-»e? (1)
2.2 Ndi vhonnyi vho ¾anganaho afha? (1)
2.3 Ipfi 'nkota' ¼o shumiswaho kha vese 15½ ¼i khou amba mini? (1)
2.4 Ndi muhumbulo ufhio une ra u wana kha ndima 4? (1)
2.5 Vhu»ipfi ha murendi ndi vhufhio? Tikedzani. (2)

NSC
2.6 Zwine murendi a khou amba tshirendoni itshi zwi a tendisea na?
Tikedzani. (2)
2.7 ¹alutshedzani n»ila ye murendi a shumisa ngayo luambo kha vese 21 – 22. (2)
[10]
KANA

VHUNGOHO – TA Ravhanga
1 Vhungoho ndi bako mukuvhatedzi

2 Ndi nguvho ya phila
3 I dzumbetshedzaho vhuthu ya vhu serisa
4 Fhasi ha magovha matswu ha dadamala
5 Vhuthu ha ima he dzi!
6 Vhungoho ndi murunzi wa tshina»a

7 Murunzi u sa fhisi u sa rotholi
8 Ndi dzhavhelo ¼a ho¾he vhuthu
9 Ho xedza yo¾he ngelekanyo vhutshiloni
10 Vhuthu ho farwaho nga n»a»o
11 Vhungoho ndi dzhavhelo ¼i sa wi

12 Naho mu»alo u wa Noaxe
13 Ndi tombo ¼i sa tseki
14 Nge mudzi wa¼o wa shanduka munanga
15 Pharani dza dzithombo dza sunguvhela
16 Vhungoho ndi tshiguru tshi sandwaho

17 Nga wa mbilu yo furaho tshimbevha
18 Nga u ha½wani ha dzulela u ¾hakha
19 Sa khali ya tshisese
20 Vhungoho ndi musevhe u pfulaho zwihulu

21 U kundaho na diabolo u ima
22 Nga vhutulu ha sia ¼a bulayo
23 Kha we n»ilani a ima
24 A tshi lingedza u thivha mulambo tshan»a

NSC
3.1 Murendi u amba nga ha mini tshirendoni itshi? (1)
3.2 Ndi tshivhumbeo-»e tsha tshirendo tsho bveledzwaho nga ndima 1 no

sedza dzivese/mitala yatsho? (1)
3.3 Bulani dzina ¼o bulwaho ¼i tshi bva Bivhilini ¼ine murendi a sumbedza u
khwa¾ha ha vhungoho. (1)
3.4 Ndi vhafhio vha sandaho ngoho? (1)
3.5 Muhumbulo muhulwane wa tshirendo itshi ndi ufhio? (2)
3.6 Ndi zwone na zwine murendi a ri 'Vhungoho ndi musevhe u pfulaho

zwihulu'? Tikedzani. (2)
3.7 Inwi ni vhona vhungoho sa tshithu-»e? (2)

[10]
KANA

TSHIDAKWA – T Makhado
1 Vhutshilo hau vhu nga ha lu¾hwe¾hwe vhulimboni

2 Naho wa sin»wa mutulini wa mavhele
3 Vhutshilo hau a vhu nga guvhuwi
4 Nge mathada a u »ela sa zwitshele zwa muumba
5 Ngavhe u vhe khundavhalai i shayaho mudengu

6 Ha nga u konana na dziphombwe u lusa ndaka
7 ¸ayo dzau wo dzi rea nga tshikwekwe
8 Wa nga tsilu ¼i bulaho zwo¾he zwa mbiluni
9 Ngavhe u sa ½ewi tuvhu

10 Nge wa hangwa vhu¾oma hau
11 U sa tsha elelwa zwa ma¾hupho
12 Vhunga nyambo dzau hu zwiombo ngomani
13 Ngavhe mulomo wau u tshi ambela mbevhevhe

14 U lwela vha tsikuni na vhashai
15 U nga magungwa a vhashai o nwela khothe
16 Ngeno vhaphulusi vha tshi tshimbila nga thongathusedzi
NSC
17 Iwe tshidakwa u vhusaho vha¾oma

18 U nga ndau i vhombaho ya phanzhe
19 Vhunga ¾hamu na tsole zwi tshi iledza vhu¾ala
20 Nge muvhuso wau wa tshimbila nga thongatserekanyo
21 Vhutshilo hau ndi khangala khanganyise

22 Nge khangala ya ru»a ma¾o
23 Vuluvulu ¼o fa nga vhuhwavho.
4.1 Tshirendo itshi ndi tsha lushaka-»e? (1)
4.2 Ipfi 'khundavhalai' kha vese 5 ¼i amba mini? (1)
4.3 Ndi muhumbulo ufhio une murendi a ¾o»a u u bveledza nga vese 17 na 18? (1)
4.4 ¸eani muhumbulo muhulwane une murendi a ¾o»a u bveledza nga

ndima 1. (2)
4.5 Vhu»ipfi ha murendi ndi vhufhio tshirendoni itshi? Tikedzani. (2)
4.6 ¹alutshedzani ndivho ine murendi a tama ni tshi i swikela tshirendoni itshi. (1)
4.7 Figara ye murendi a i shumisa kha vese 1 i kwama hani kupfesesele kwa½u
kwa itshi tshirendo? (2)
[10]
NA

NSC
VHURENDI VHU SONGO GUDELWAHO/RANDELWAHO
Vhalani tshirendo tshi tevhelaho uri ni »o kona u fhindula mbudziso dzo

»isendekaho khatsho.
LUFU – PP ¸emaenzhe
1 Vhuongelo ho fha¾wa.
2 Dzikereke dzo fha¾wa.
3 Zwo¾he zwo fha¾elwa u dzula iwe.
4 Lufu, u ofhiwa nga vho¾he:

5 Vho¾he vhane vha si u »ivhe vhungomu hau;
6 Vho¾he vhane vha si kone
7 U xwatusa luvholela lwau.
8 Vhutulu ho fhomiwaho kha vhura hau,

9 A si vhutulumulimo
10 Ndi vhutuluvhutshilo.
11 Luvholela lwau ndi mu½unzwu,

12 Mu½unzwu wa vhutshilo.
13 Ane a rungwa nga luvholela.
14 U rungwa nga vhutshilo.
¹alutshedzani n»ila ye murendi a shumisa ngayo zwiga zwa u vhala kha u

¾u¾uwedza ¾halutshedzo ya tshirendo itshi. [10]
KANA
Vhalani tshirendo tshi tevhelaho uri ni μo kona u fhindula mbudziso dzi

»isendekaho khatsho:
LUFU – PP ¸emaenzhe
1 Vhuongelo ho fha¾wa.
2 Dzikereke dzo fha¾wa.
3 Zwo¾he zwo fha¾elwa u dzula iwe.
4 Lufu, u ofhiwa nga vho¾he:

5 Vho¾he vhane vha si u »ivhe vhungomu hau;
6 Vho¾he vhane vha si kone
7 U xwatusa luvhonela lwau.
NSC
8 Vhutulu ho fhomiwaho kha vhura hau,

9 A si vhutulumulimo
10 Ndi vhutuluvhutshilo.
11 Luvholela lwau ndi mu½unzwu,

12 Mu½unzwu wa vhutshilo.
13 Ane a rungwa nga luvholela.
14 U rungwa nga vhutshilo.
6.1 U ya nga ha murendi, lufu lu ho¾he-ho¾he. Bulani tshithu tshithihi tsho

fha¾elwaho u dzula lufu. (1)
6.2 Ndi ngani lufu lu tshi ofhiwa nga vhathu? (1)
6.3 ¹alutshedzani zwine murendi a ¾o»a u ri vhudza zwone nga ndima 2

(vese 4 – 7). (2)
6.4 Ndi tshiga-»e tsha vhurendi tsho shumiswaho kha vese 4? (1)
6.5 Murendi u ¾o»a u ri vhudza mini nga ipfi ''luvholela'' kha vese 11? (1)
6.6 Ndi figara-»e ya muambo yo shumiswaho kha vese 11, nahone murendi o i
shumisa u bveledza muhumbulo ufhio? (2)
6.7 Murendi u dzhia lufu sa tshithu-»e? (2)

[10]
¹HANGANYELO YA KHETHEKANYO IYI YA A: 30
NA

NSC
KHETHEKANYO YA B: NGANEA
Fhindulani mbudziso NTHIHI kha khethekanyo iyi.
TSHI ¶O LILWA – NE PHASWANA
Sedzulusani n»ila ye siangane na fhethuvhupo zwa thusedza ngayo kha u bveledza

thero ya bugu iyi. [25]
KANA
TSHI ¶O LILWA – NE PHASWANA
Vhalani tshipi»a tsha mafhungo tshi bvaho buguni iyi uri ni »o kona u fhindula
mbudziso dzi no tshi tevhela:
''Ndi vho kona u zwi vhona zwino. Zwikolodo hafha mu»ini zwi tou tshatshama sa
nnda kha tshirahadonngi tsho anewaho »uvhani; ngoho, zwi tou vha zwone
zwiendangankhunyu nga khaladzi. Ndi »o ri a zwo ngo ralo ngani; he, »a½u
mmbudza; zwo¾he zwine ra vha nazwo ndi zwikolodo fhedzi. Zwiambaro zwashu
khathihi na zwa vhana, zwi kha »i badelwa. Ni ri zwi a ¾anzwa mbilu ya muthu
zwenezwi. Masofa aya e ra dzula n¾ha hao, ndi tshikolodo tshi½u. A zwi hanedzwi
ro tou n¾ha ha zwikolodo tshanzha! Tshi¾ofu khathihi na ¾afula na the¼evishini, a ri
tsha vhuya ra kha »i zwi amba; ndi ndima ine ya kha »i tou bva u randwa. Nn»u
yone tshi tou vha tshikolodo tsha vhutshilo ...'' Vho-Eme¼i vha mbo »i vha dzhena
ha½wani; ''Vha songo hangwa goloi na tshelede ya vhana ya tshikolo ngei Capricon,
Pietersburg hune ra kha »i koloda na ya ¿wedzi wo fhiraho''.
8.1 Bulani dzina ¼a muambi wa aya mafhungo na vhushaka hawe na

muambiwanae. (2)
8.2 Afho mafhungoni hu khou ambiwa nga ha mini? ¸eani tshiitisi tsho
¾u¾uwedzaho nyimele iyi. (2)
8.3 Aya mafhungo vha khou a amba vhe ngafhi? (1)
8.4 Ndi nnyi a sumbedzaho u sa vhilaedzwa nga zwine zwa khou ambiwa? (1)
8.5 Vhana vha vhaambi avha vha dzhena tshikolo ngafhi, nahone inwi ni vhona
unga a nga vha e nnyi o itisaho uri vha ye tshikoloni itsho? (2)
8.6 Sumbedzani kutshilele ku sa fani kha vhutshilo ha avha vhavhili. (2)

NSC
8.7 ¹alutshedzani uri mu¿we na mu¿we wavho u shuma mini. (2)
8.8 Ndingedzo dzo mo»aho/dzi songo tsha shumaho dze vhaambi avha vha
lingedza u dzi ita uri vha »ibvise kha nyimele ine vha vha khayo ndi
dzifhio? ¹alutshedzani mbili. (2)
8.9 Vho-Luvhone vho vha vha si tshigevhenga. Ni a tendelana kana u

hanedzana na ¼ikumedzwa i¼i? Tikedzani phindulo ya½u. (2)
8.10 ¹alutshedzani muhumbulo muhulwane une mu¿wali a tama u u pfukisela

vhavhali kha nganea iyi. (2)
8.11 ¹alutshedzani masiandaitwa ane a bvelela kha muthu nge a »idzhenisa kha
zwa vhugevhenga. (2)
8.12 Vhu»ifari ha Vho-Eme¼i mu»ini wa ha ¸e¾hulwe ni vhona vhu tshi pfala?

Tikedzani phindulo ya½u. (3)
8.13 Vhupfiwa ha½u ndi vhufhio kha zwe zwa bvelela kha Vho-Luvhone musi
bugu i tshi fhela? Tikedzani. (2)
[25]
KANA
BULAYO ·O ¹ALIFHAHO – AW MAGAU
Sedzulusani n»ila ye siangane na fhethuvhupo zwa ¾u¾uwedza ngayo kubveledzele

kwa thero buguni iyi. [25]
KANA

NSC
BULAYO ·O ¹ALIFHAHO – AW MAGAU
Vhalani tshipi»a tshi tevhelaho tsho bviswaho buguni iyi uri ni »o kona u fhindula
mbudziso dzi no tshi tevhela:
''Vhone Vhaven»a n½e vho vha vha tshi »o pfa ndo bwelwa
tshaloni tshithihi na Muana¼o nga Swondaha yo fhiraho.''
''Mulandu u mini iwe mufunzi wanga ¿wana wa

muzwala wa mme anga?''
''Vhaven»a n½e ndo ¾ulelwa, ndo sukumedzelwa tshaloni tsha

mufu Muana¼o nga ¼ivemu.''
''Nga muthu o takalaho zwavhu»i, ndi nnyi onoyo?

Zwino ndi mini vha songo mu hwelela khoroni ra mu lifhisa ra
dovha ra mu pandela?''
Vha tshi ralo vho vha vha tshi khou
givha-givha fhasi nga tshi¾iki tshe vha fara nga tshan»a
tshau¼a khathihi na u dzungudza ¾hoho. Ho »o fhela tshifhinga
vhuvhili havho vho sokou duu, vho lavhelesana zwifha¾uwo.
10.1 Uyu mufhindulano u vhukati ha nnyi na nnyi? (2)
10.2 Vhathu avho vho vha vha tshi khou bva ngafhi, nahone u ita mini? (2)
10.3 Bulani dzina ¼a muthu we a sukumedzela muambi wa aya mafhungo

tshaloni. (1)
10.4 Mbulungo iyo yo vha i tshi khou bvelela ngafhi? (1)
10.5 Vhaambi vha mafhungo aya vho vha vha tshi khou bva u senga mulandu wa
nnyi, nahone wo vha u mulandu wa mini? (2)
10.6 Kutshilele kwa vhaambi vha aya mafhungo ku fana ngafhi? (2)
10.7 ¹alutshedzani uri ndi ngani muhwelelwa a songo wanala mulandu. (2)
10.8 Vhaven»a a vha fulufhedzei. Tikedzani. (2)
10.9 ¹alutshedzani zwithu zwe zwa ita uri vhaambi vha mafhungo aya vha
vhenge Vho-Lugisani. (2)

NSC
10.10 Vhambedzani n»ila ine Vho-Lugisani na Vhaven»a vha fhambana ngayo

kha kutshetshelwe kwavho kwa mafhungo kana milandu. (2)
10.11 ¹alutshedzani nga ha masiandaitwa e a bvelela kha vhathu vhe vha vha vha
tshi vhenga Vho-Lugisani. (2)
10.12 Ni »ipfa hani nga masiandaitwa enea? (3)
10.13 Muhumbulo we Vho-Lugisani vha u bula wa uri vha¾hannga vha fanela u

guda u reila inwi ni vhona u wavhu»i? Tikedzani. (2)
[25]
KANA
MAFELADAMBWA – NE SIGOGO
Sedzulusani nμila ye siangane na fhethuvhupo zwa thusedza ngayo kha kubveledzele

kwa thero buguni iyi. [25]
KANA
MBUDZISO 12
MAFELADAMBWA – NE SIGOGO
Vhalani mafhungo a tevhelaho uri ni »o kona u fhindula mbudziso dzo »isendekaho

khao:
TSHIPI¶A 1
''Vhone musadzi vha a »ivha vha a »iambadza ma¾ari masiari tshivhangalala! Vha ri
mmbwa yo wanalaho giratshini yashu? A thi ri ndi phele yavho ine vha lala vha tshi
gadisa ngayo vhusiku ri½e ro lala? N½e ndi khou ri ndi »o vha vhidzela ¿wana
wanga a »a na makhomorethe a henengei ha Zulu hune a dzhena hone tshikolo.
Ndi ri a »o fhisa muthu ma¾o hayo ane a nga a tshiluma½amana a fa o rondolowa.''
TSHIPI¶A 2
''… Zwino n½e ndi khou vhona hei mi¾odzi yo¾he ye vhathu vha shingizhela i tshi
tou vha mufhululu wa uri o shuma. Ndi ya u fhululedza kha nndwa ye vhone
vhavhili a vha lwela. N½e ndo rali ndo sokou phirimela birimani ngeno tshine nda
khou fela tshone hu si na. Vhone vha khwi½e ngauri vho vhuelwa. Zwanga zwi a
pfisa vhu¾ungu. Ndi khou fela felo sa bete ¼i tshi wela mutukuni.''

NSC
12.1 Muambi wa mafhungo kha Tshipi»a 1 ndi nnyi, nahone o vha a tshi khou
amba na nnyi? (2)
12.2 Uyu '¿wana wanga' ane a khou ambiwa afha ndi nnyi, nahone ndi tshini
tshi itisaho uri vha pfe vha na fulufhelo ¼a uri a nga vha thusa? (2)
12.3 Mafhungo a uri mmbwa a si 'mmbwa' ndi 'phele', muambi uyu o a wanafhi? (1)
12.4 Hone mmbwa yeneyo yo vha yo dzhena hani giratshini? (1)
12.5 Bulani vhathu vhane vha khou ambiwa navho kha Tshipi»a 2. (2)
12.6 Kutshilele kwa muambi wa Tshipi»a 1 na wa Tshipi»a 2 kwo fhambanafhi? (2)
12.7 ¹alutshedzani n»ila ye hezwi zwa 'u fela dambwa' zwa itea ngayo kha hoyu
muaanewa ane muambi a ri '¿wana wanga' hafha mafhungoni e na vhala. (2)
12.8 Hoyu '¿wana wanga' ane a khou ambiwa nangoho ndi muthu wa u sokou
wela-wela zwithu. Tikedzani fhungo i¼i. (2)
12.9 ¹alutshedzani zwo itisaho uri ngoho yo¾he ya mafhungo a mmbwa i bvele
khagala ngei khothe. (2)
12.10 Vhambedzani n»ila ine muambi wa Tshipi»a 2 a fhambana ngayo na ¿wana

wawe kha kuvhonele kwa mafhungo. (2)
12.11 ¹alutshedzani nga ha masiandaitwa e a bvelela kha ¿wana wa muambi wa

Tshipi»a 1. (2)
12.12 Inwi ni »ipfa hani nga masindaitwa enea? (2)
12.13 Kuambele kwa muambi wa Tshipi»a 2 ku bvukulula vhu»ipfi-»e?

Sumbedzani arali ni tshi ima navho kana ni sa imi navho kha zwine vha
khou amba. (3)
[25]
¹HANGANYELO YA KHETHEKANYO IYI YA B: 25
NA

NSC
KHETHEKANYO YA C: ¶IRAMA
HA U TSA NDI HA U GONYA – LL MAFENYA, NA MILUBI
MUTSHUTSHU – LL MAFENYA
Saukanyani ni tshi sumbedza n»ila ye mu¿wali a shumisa ngayo khu»ano u

bveledza ndivho(thero) ya »irama iyi. [25]
KANA
HA U TSA NDI HA U GONYA – LL MAFENYA, NA MILUBI
VHA ¶ILINDE – NA MILUBI
Wanani: (A tshi ambela fhasi.) Havha munna vho vhumbea nga n»ila i fushaho.
Idzanu sedza khana yavho, maha»a avho na musi vho ambara vha
fanelwa. Tshifha¾uwo u nga vhuya wa ri vha ¾amba nga mafhi. Havha
munna vha 'sexy' ni a »ivha?
Kani: Kani ni khou vha ¾o»a? (U a mwemwela.)
Wanani: Ndi kale ndi tshi khou vha ¾o»a. Ndi khou vha ¾o»a holu¼a lune a thi
fulufheli uri vha »o mmbalela.
Kani: Inwi i¾ali ni a balelwa nga muthu naa? Ni tou vha ¾ere¾ere ¼i no tupula
na midzi.
14.1 Wanani na Kani afha vha khou amba nga ha nnyi, vhe ngafhi, nahone hu
tshi khou itwa mini? (3)
14.2 Ndi mini zwi kungaho Wanani kha avha munna vhane a khou amba nga
havho? (1)
14.3 ¹alutshedzani mvumbo ya Wanani. (2)
14.4 Vhambedzani kutshilele kwa Kani na kwa Wanani. (2)

NSC
14.5 Bulani zwo iteaho rumuni ya Wanani musi havha muambiwa vho
vhidzelwa ngomu. (2)
14.6 Ndi zwifhio zwe Vho-Funani vha vha vha sa zwi »ivhi nga ha Wanani
ngeno zwi tshi »ivhiwa nga mufumakadzi wavho na shango ¼o¾he? (2)
14.7 Ndi tshini tsho itisaho uri Vho-Funani vha »iwane vha tshi khou nwa waini
nahone masiandaitwa a zwenezwo o vha afhio? (2)
14.8 Fhindulani mbudziso dzi tevhelaho nga Ee kana Hai ni dovhe ni tikedze:
14.8.1 U ya nga ha Kani, u nwa kholo»irinngi ndi u »iita muthu wa

fhasi. (2)
14.8.2 Wanani na Vho-Funani vho ¼a 'sapha' resitorenteni ya Tusk. (2)
14.9 ¹alutshedzani muhumbulo muhulwane une mu¿wali a khou ¾oda u u isa

vhathuni nga »irama iyi. (2)
14.10 Inwi ni lila na Vho-Funani kha zwe vha ¾angana nazwo? Tikedzani. (3)
14.11 Arali no »iwana ni kha nyimele ye Vho-Funani vha vha vha vhe khayo ngei
hodelani, no vha ni tshi »o ita mini? (2)
[25]
KANA
MILOMO YA ¸UKALA – MP ¸EFEFE
Saukanyani ni tshi sumbedza n»ila ye mu¿wali a shumisa ngayo khuμano u

bveledza ndivho (thero) ya »irama iyi. [25]
KANA

NSC
MILOMO YA ¸UKALA – MP ¸EFEFE
Vho-Buku¾a: (Vho no fhedza zwe vha vha vha tshi khou ita zwone) Zwino a si
zwenezwi ndo fhedza. Zwenezwi ndi pfe mme au vha tshi khou zwi
»ivha. Nda vhuya nda tou zwi pfa vha tshi khou zwi »ivha, kale wo
vhulungiwa wa shona. A zwi vhudziwi muthu hezwi. Ndi tshiphiri
tshashu ri vhavhili. U khou zwi pfa?
Ntshengedzeni: (A tshi khou lila) Ndo zwi pfa.
Vho-Buku¾a: Wa vhuya wa tou zwi vhudza muthu u zwi »ivhe zwauri ndo u vhulaha
kale.
Ntshengedzeni: Vho-vho mmbaisa baba!
Vho-Buku¾a: Muthu ndi u kon»elela u vhuya u swika zwi tshi fhola hezwi zwithu.
¹avhanya u yo dudedza ma»i a u ¾amba Tsumbedzo a sa athu vhona
tshithu. (Vha a bva)
16.1 Bulani vhushaka vhu re hone vhukati ha Vho-Buku¾a na Ntshengedzeni. (2)
16.2 Ndi ngani Ntshengedzeni a tshi khou lila? (2)
16.3 Nga nyambo yavho, ni vhona Vho-Buku¾a vha muthu-»e? (2)
16.4 Kha Tsumbedzo na Ntshengedzeni, Vho-Buku¾a vha funesa ufhio?

Tikedzani. (2)
16.5 ¹alutshedzani zwe zwa bvelela vhukati ha Vho-Buku¾a na Ntshengedzeni. (2)
16.6 Ndi zwifhio zwe zwa vha zwi tshi khou bvelela mu»ini wa Vho-Buku¾a zwe
Vho-Takalani vha vha vha sa zwi »ivhi? (2)
16.7 Bulani masiandaitwa e Vho-Buku¾a vha ¾angana nao nga zwe vha ita. (2)
16.8 Fhindulani mbudziso dzi tevhelaho nga Ee kana Hai, ni dovhe ni tikedze:
16.8.1 Ntshengedzeni u na tshikhuna. (2)
16.8.2 Muofhe o vha a tshi funa Ntshengedzeni. (2)

NSC
16.9 ¹alutshedzani muhumbulo muhulwane une mu¿wali a khou ¾oda u u isa

vhathuni nga »irama iyi. (2)
16.10 Inwi ni a lila na Vho-Buku¾a kha tshigwevho tshe vha ¾angana natsho?
Tikedzani phindulo ya½u. (3)
16.11 Arali inwi no vha ni tshi khou »iwana ni kha nyimele ye Ntshengedzeni a
vha e khayo no vha ni tshi »o ita mini? (2)
[25]
¹HANGANYELO YA KHETHEKANYO IYI YA C: 25
MARAGAGU¹E: 80
Vhu½e ha khan»iso iyi ho vhaledzwa

Tshivenda HL P2 Nov 2009

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tshivenda HL P2 Nov 2009

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tshivenda HL P2 Nov 2009

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NATIONAL

TSHIVEN¶A LUAMBO LWA HAYANI (HL)

BAMMBIRI ·A VHUVHILI (P2)

TSHIFHINGA: awara 21/ 2

Bammbiri i¼i ¼i na masia¾ari a 20.

Vhu½e ha khan»iso iyi ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho

Vhalani ndaela dzi tevhelaho nga vhuronwane ni sa athu u thoma u fhindula

1. Ni humbelwa uri ni vhale sia¾ari i¼i nga vhuronwane ni sa athu u fhindula

2. Ni songo »idina nga u vhala bammbiri ¼o¾he. ¹olani sia¾ari ¼a Zwi re

3. Bammbiri he¼i ¼i na khethekanyo THARU:

• KHETHEKANYO YA A: Vhurendi (30)

4. Tevhedzelani ndaela dzo ½ewaho mathomoni a khethekanyo i¿we na i¿we

5. Fhindulani mbudziso ¹HANU dzo fhelela: tharu kha KHETHEKANYO

6. Nomborani phindulo dza½u sa zwe mbudziso dza nomboriswa zwone kha

7. Thomani khethekanyo IºWE na IºWE kha sia¾ari ·ISWA.

8. ºwalani nga vhudele, nahone zwi vhaleaho.

Vhu½e ha khan»iso iyi ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho

KHETHEKANYO MBUDZISO TSHIVHALO TSHA

Vhu½e ha khan»iso iyi ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho

Fhindulani mbudziso MBILI kha N¸A dzo vhudziswaho.

MBUDZISO 1 (Mbudziso ndapfu)

Vhalani tshirendo tshi tevhelaho nga vhuronwane ni kone u fhindula mbudziso yo

TSHILWAVHUSIKU TSHA HA-RAMABULANA – LR Ndlovu

1 Afrika Tshipembe nga ¼i niwe nga ¾oni

5 Tshi ngafhi tshiangaladzi tsha khumbudzo

9 Mavu a ¼a zwi½u nangoho

13 Tshirengululi tsha mbofholowo ndi iwe Makhado

17 Dzina ¼a Makhado nga ¼i rungunye mbabvuni dza »ivhazwakale

Sengulusani tshirendo itshi ni tshi sumbedza n»ila ye murendi a shumisa ngayo

Vhu½e ha khan»iso iyi ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho

MBUDZISO 2 (Mbudziso pfufhi)

Vhalani tshirendo tshi tevhelaho nga vhuronwane uri ni »o kona u fhindula

8 Lwendoni ri tshimbila ro hakana

13 Nda farwa nga n»ala ni a ntikela khali

2.1 Tshirendo itshi ndi tsha lushaka-»e? (1)

2.2 Ndi vhonnyi vho ¾anganaho afha? (1)

2.4 Ndi muhumbulo ufhio une ra u wana kha ndima 4? (1)

2.5 Vhu»ipfi ha murendi ndi vhufhio? Tikedzani. (2)

Vhu½e ha khan»iso iyi ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho

MBUDZISO 3 (Mbudziso pfufhi)

Vhalani tshirendo tshi tevhelaho nga vhuronwane uri ni »o kona u fhindula

1 Vhungoho ndi bako mukuvhatedzi

6 Vhungoho ndi murunzi wa tshina»a

11 Vhungoho ndi dzhavhelo ¼i sa wi

16 Vhungoho ndi tshiguru tshi sandwaho

20 Vhungoho ndi musevhe u pfulaho zwihulu

Vhu½e ha khan»iso iyi ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho

3.1 Murendi u amba nga ha mini tshirendoni itshi? (1)

3.2 Ndi tshivhumbeo-»e tsha tshirendo tsho bveledzwaho nga ndima 1 no

3.4 Ndi vhafhio vha sandaho ngoho? (1)

3.5 Muhumbulo muhulwane wa tshirendo itshi ndi ufhio? (2)

3.6 Ndi zwone na zwine murendi a ri 'Vhungoho ndi musevhe u pfulaho

3.7 Inwi ni vhona vhungoho sa tshithu-»e? (2)

MBUDZISO 4 (Mbudziso pfufhi)

Vhalani tshirendo tshi tevhelaho nga vhuronwane uri ni »o kona u fhindula

1 Vhutshilo hau vhu nga ha lu¾hwe¾hwe vhulimboni

5 Ngavhe u vhe khundavhalai i shayaho mudengu

9 Ngavhe u sa ½ewi tuvhu

13 Ngavhe mulomo wau u tshi ambela mbevhevhe

17 Iwe tshidakwa u vhusaho vha¾oma