Terminologia łacińska dla prawników.

Zajęcia 1

Treść:

Wprowadzenie, zasady czytania tekstu łacińskiego, podstawowe pojęcia – ius i lex – różnice,
podział ius publicum – ius privatum, korzystanie z prawa, pojęcie nadużycia prawa, rzymskie
wartości związane z prawem.

Paremie:

1. Ius est ars boni et aequi.

2. Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere.
3. Non omne quod licet honestum est.
4. Male nostro iure uti non debemus.
5. Dura lex, sed lex.
6. Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi.
7. Summum ius summa iniuria
8. Ius publicum privatorum pactis mutari non potest
9. Publicum ius est, quod ad statum rei Romanae spectat; privatum quod ad singulorum
utilitatem

Teksty źródłowe:

W. Wołodkiewicz, „Ius et lex” w rzymskiej tradycji prawnej, Ius et lex, T. 1, 2002, s. 51-61.
M. Kuryłowicz, Rzymskie sentencje prawnicze o człowieku, sprawiedliwości i prawie,
Palestra 1988, t. 32, s. 71-83.
http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Palestra/Palestra-r1988-t32-n7(367)/Palestra-r1988-t32-
n7(367)-s71-83/Palestra-r1988-t32-n7(367)-s71-83.pdf

Podręcznik: K. Kolańczyk, Prawo rzymskie, § 4- §7, § 23-25

Słówka: 1-45 z listy.

Zajęcia 2

Treść:

Reguły dotyczące tworzenia prawa, a także obowiązywania ustawy, pojęcie

nieretroaktywności (reguła lex retro non agit użyta pierwszy raz przez S. Wróblewskiego w
podręczniku do prawa rzymskiego), inne reguły kolizyjne. Zasady odnoszące się do techniki
prawodawczej.

Paremie:

1. Lege non distinguente nec nostrum est distinguere – tam gdzie ustawa nie rozróżnia,
nie naszą rzeczą jest wprowadzać rozróżnienie
2. Legem brevem esse oportet – ustawa powinna być zwięzła
3. Leges ab omnibus intellegi debent – ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich.
 4. Lex non obligat, nisi promulgata – ustawa nie obowiązuje, jeżeli nie została
ogłoszona.
5. Lex posterior derogat legi priori – ustawa późniejsza uchyla (znosi) wcześniejszą.
6. Lex prospicit, non respicit – ustawa patrzy naprzód, a nie wstecz.
7. Lex retro non agit – ustawa nie działa wstecz.
8. Lex specialis derogat legi generali – ustawa szczególna uchyla (znosi) ustawę ogólną.
9. Lex superior derogat legi inferiori – ustawa wyższego rzędu uchyla ustawę niższego
rzędu.
10. Abrogata lege abrogante non reviviscit lex abrogata – uchylenie ustawy uchylającej
ustawy nie przywraca obowiązywalności uchylonej ustawy.
11. Qui iure suo utitur, neminem laedit – kto nie przekracza przysługującego mu prawa,
nie narusza praw drugiego.
12. Eius est tollere legem, cuius est condere – ten może uchylić ustawę, kto może ją
uchwalić.

Teksty:

M. Sobczyk, Rzymskie korzenie współczesnych zasad techniki prawodawczej, Studia Iuridica

Torunensia, 2008, s. 151-157.

W. Wołodkiewicz, Czy prawo rzymskie przestało istnieć? Palestra 1996, T. 40, nr 5-6, s. 71-
74.

https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/2287/SIT.2008.011%2CSobczyk.pdf?
sequence=1
http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Palestra/Palestra-r1996-t40-n5_6(461_462)/Palestra-
r1996-t40-n5_6(461_462)-s71-74/Palestra-r1996-t40-n5_6(461_462)-s71-74.pdf

Słówka: 45-91 z listy.

Zajęcia 3

Treść: Reguły dotyczące procesu, zasady procesowe, zasada właściwości sądowej.

1. Actor sequitur forum rei – powód idzie za pozwanym.

2. Actori incumbit probatio – na powodzie spoczywa ciężar dowodu.
3. Appellatione extinguitur iudicatum – apelacja znosi wyrok.
4. Audiatur et altera pars – niech będzie wysłuchana i druga strona.
5. Bis de eadem re agere non licet – nie wolno procesować się dwa razy w tej samej
sprawie.
6. Ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat – ciężar dowodu spoczywa na tym kto
twierdzi, nie na tym, kto zaprzecza
7. In dubio pro reo – w razie wątpliwości na korzyść pozwanego
8. Iura novit curia – sąd zna prawo.
9. Nemo iudex in sua causa – nikt nie może być sędzią we własnej sprawie.
10. Reformationis in peius iudici appellato non licet – sędziemu apelacyjnemu nie wolno
zmieniać wyroku na niekorzyść zasądzonego
 11. Sententia facit ius (inter partes) – wyrok tworzy prawo pomiędzy stronami.
12. Testis unus, testis nullus – jeden świadek, żaden świadek
13. Acta publica probant se ipsa – dokumenty urzędowe świadczą same za siebie.

Teksty:

S. Stankiewicz, Rzymski rodowód zasady actor sequitur forum rei, Studia Iuridica
Lublinensia 2013, 20, s.199-211.

https://www.journals.umcs.pl/sil/article/viewFile/1082/864

K. Amielańczyk, U podstaw prawa prywatnego. „Rzymski proces cywilny” i jego zasady,

Gdańskie Studia Prawnicze 2010, T. 24, s. 157-175.

Zajęcia 4

Treść: Reguły dotyczące prawa osobowego, czynności prawnych, prawa rzeczowego

1. Ab initio nullum semper nullum – to co jest od początku nieważne, jest zawsze

nieważne.
2. Actus simulatus nullius est momenti – czynność pozorna jest nieważna.
3. Agere non valenti non currit praescriptio – przedawnienie nie biegnie względem tego,
kto jest niezdolny do dochodzenia swych roszczeń przed sądem.
4. Et non facere, facere est – powstrzymanie się od działania jest także działaniem.
5. Factum executoris factum partis – czynność przedstawiciela jest czynnością strony.
6. Furiosi voluntas nulla est – chory umysłowo nie ma woli; nie jest zdolny do wyrażenia
woli.
7. Ignorantia iuris nocet, ignorantia facti non nocet – nieznajomość prawa szkodzi,
nieznajomość faktu nie szkodzi.
8. In conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectanda sunt – przy
zawieraniu umów uwzględnia się bardziej wolę stron niż ich słowa
9. Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur – dziecko poczęte
uważa się za narodzone, ilekroć chodzi o jego korzyści.
10. Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habet – nikt nie może przenieść
na drugiego więcej prawa niż ma.
11. Usucapio est adiectio dominii per continuationem possessionis temporis lege definiti –
zasiedzenie jest nabyciem własności na skutek ciągłego posiadania przez oznaczony
prawem czas.
12. Res nullius cedit primo occupanti - rzecz niczyja przypada temu, kto pierwszy ją
zawłaszczył.
13. Possessionem adquirimus et animo et corpore – posiadanie nabywamy przez fizyczne
objęcie rzeczy i zamiar zatrzymania jej dla siebie.
14. Errantis nulla voluntas est – działający pod wpływem błędu nie wyraża woli.
15. Superficies solo cedit – to co znajduję się na gruncie, przypada gruntowi.
16. Separata esse debet possessio a proprietate – powinno się oddzielać posiadanie od
własności.
17. Prior tempore potior iure – pierwszy w czasie lepszy prawem

Opracowanie w oparciu o podręcznik K. Kolańczyka Prawo rzymskie.

Zajęcia 5

Treść: Reguły dotyczące prawa rodzinnego i spadkowego

1. Adoptio naturam imitatur – przysposobienie naśladuję naturę

2. Consensus facit nuptias – o zawarciu małżeństwa decydują zgodne oświadczenia woli.
3. Mater semper certa est: pater est, quem nuptiae demonstrant – matka jest zawsze
pewne, ojcem jest ten, kogo wskazuje małżeństwo.
4. Quot generationes tot gradus – ile urodzeń tyle stopni.
5. Affines sunt viri et uxoris cognati – powinowatymi są krewni męża i żony.
6. Qui curat, non curatur – kto sam podlega kurateli nie może jej sprawować nad inną
osobą
7. Hereditas nihil aliud est, quam successio in universum ius, quod defunctus habuerit –
dziedziczenie jest wejściem w ogół praw i obowiązków zmarłego.
8. Ambulatoria est voluntas testatoris usque ad mortem – wola spadkodawcy może być
zmieniona aż do śmierci.
9. In poenam heres non succedit – kary spadkobierca nie dziedziczy.
10. Quot generationes tot gradus – ile urodzeń tyle stopni.
11. In testamentis plenius testatoris intentionem scrutamur – w testamencie należy badać
zamiar spadkodawcy
12. Qui testamento heres instituitur, in eodem testamento testis esse non potest - kto w
testamencie jest dziedzicem nie może w tym samym testamencie występować jako
świadek.
13. Semel heres semper heres- kto zostaje dziedzicem raz, pozostaje nim na zawsze.

Opracowanie w oparciu o podręcznik K. Kolańczyka Prawo rzymskie

Zajęcia 6

1. Nulla poena sine culpa – nie ma kary bez winy.

2. Nulla poena sine lege – kara za czyn musi być określona w ustawie.
3. Nullum crimen sine lege – nie ma przestępstwa bez ustawy.
4. Nullum crimen sine poena – nie ma przestępstwa bez kary.
5. Fraus est fraudem celare – oszustwem jest ukrywać oszustwo.
6. Graviore culpa gravior poena – im większa wina, tym surowsza kara
7. Iniuria non excusat iniuriam – bezprawie nie usprawiedliwia bezprawia.
8. Vim vi repellere licet – siłę wolno odeprzeć siłą.
9. Confessio est regina probationum – przyznanie się do winy jest królową dowodów
10. Debet quis iuri subiacere, ubi deliquit – podlega się prawu miejsca dokonania
przestępstwa.
11. Crimina morte extinguuntur – przestępstwa wygasają wskutek śmierci sprawcy