FPPJ Volume 7 Issue 2 Pages 119-130
FPPJ Volume 7 Issue 2 Pages 119-130
FPPJ Volume 7 Issue 2 Pages 119-130
)ﮔﺰارش ﮐﻮﺗﺎه(
ﺑﻬﺰاد ﻧﺎﺻﺤﯽ*1
1داﻧﺸﯿﺎر ﮔﺮوه ﻋﻠﻮم و ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻏﺬاﯾﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﮐﺸﺎورزي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ راﻣﯿﻦ ،ﺧﻮزﺳﺘﺎن ،اﯾﺮان.
ﭼﮑﯿﺪه
ﺳﺎﺑﻘﻪ و ﻫﺪف :در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ 70درﺻﺪ ﺳﻄﺢ زﯾﺮﮐﺸﺖ ﯾـﮏ ﻣﯿﻠﯿـﺎرد ﻫﮑﺘـﺎري ﺟﻬـﺎن ،ﺑـﻪ ﻏـﻼت
اﺧﺘﺼﺎص دارد .ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺣﺪود ﻧﯿﻤﯽ از ﮐﻞ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﻏﺬاﯾﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﻪوﯾﮋه در آﺳﯿﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﻏﻼت ﺗﺄﻣﯿﻦ
ﻣﯽﺷﻮد .ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﮔﻨﺪم ﺷﺎﻣﻞ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ،ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ،ﮐﯿﻔﯽ و زراﻋﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ .از آنﺟﺎ ﮐﻪ ﻫﺮ
ﯾﮏ از ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﻏﻼت ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده از آردي ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮ وارﯾﺘﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﯾﮏ
ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل ﺧﺎص ﮐﺸﺖ ﮔﺮدد .از اﯾﻦرو ،ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺸﺨﺼـﺎت و وﯾﮋﮔـﯽﻫـﺎي ﮔﻨـﺪم ﺟﻬـﺖ اﻧﺘﺨـﺎب آن ﺑـﺮاي
ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺿﺮوري اﺳﺖ .ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ،در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ،ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﮐﯿﻔﯽ 10
وارﯾﺘﻪ از ﮔﻨﺪمﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﮐﺸﺖ را در اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻪﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده ﺑﻮدﻧﺪ ،ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﯽ
ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ.
ﻣﻮاد و روش ﻫﺎ :ﮔﻨﺪم ﻫﺎي ﮐﺸﺖ ﺷﺪه در اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳـﺘﺎن ﺷـﺎﻣﻞ ارﻗـﺎم اﺳـﺘﺎر ،ﻓـﻼت ،ﺑﯿـﺎت ،آﺗـﯿﻼ ،ﮐﺮﺧـﻪ،
ﯾﺎواروس ،ﭼﻤﺮان ،ﭼﻨﺎب ،ﮐﺎرون و ﺳﯿﻤﺮه از ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻬﺎد ﮐﺸﺎورزي اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪﻧﺪ .وﯾﮋﮔﯽﻫـﺎي
آنﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ،رﻃﻮﺑﺖ ،ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﮐﻞ ،ﻋﺪد زﻟﻨﯽ و ﮔﻠـﻮﺗﻦ ﺧﺸـﮏ و ﻣﺮﻃـﻮب ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﺷـﺪﻧﺪ .ﻫـﻢﭼﻨـﯿﻦ،
ﻫﮑﺘﻮﻟﯿﺘﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎه ﻫﮑﺘﻮﻟﯿﺘﺮﺳﻨﺞ ،ﻫﺰار داﻧﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺬر ﺷﻤﺎر اﺗﻮﻣﺎﺗﯿﮏ و ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش
ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪﻧﺪ .ﺗﺠﺰﯾﻪوﺗﺤﻠﯿﻞ آﻣﺎري اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮاﺳﺎس ﻃﺮح ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺼﺎدﻓﯽ و ﺑﺎ ﻧﺮماﻓﺰار ﻣﯿﻨـﯽﺗـﺐ
ﻧﺴﺨﻪ 16اﻧﺠﺎم ﺷﺪ .ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦﻫﺎ از آزﻣﻮن Fisher’s LSDدر ﺳﻄﺢ 5درﺻﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ.
ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ :ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﺮرﺳﯽ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ،ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﮐﯿﻔﯽ ﺣﺎﮐﯽ از اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﯽدار )(P≤0/05
119
ﺑﻬﺰاد ﻧﺎﺻﺤﯽ
اﻧﻮاع ﮔﻨﺪم اﺳﺖ .ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ،وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎ ،ﺗﻐﯿﯿﺮﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ در داﻣﻨﻪ 8/7
ﺗﺎ 9/69درﺻﺪ ،ﻣﻘﺪار ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ در داﻣﻨﻪ 1/43ﺗﺎ 1/93درﺻﺪ ،ﻣﻘﺪار ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ در داﻣﻨﻪ 13/17ﺗﺎ 14/87درﺻﺪ ،ﭼﮕﺎﻟﯽ
در داﻣﻨﻪ 725ﺗﺎ 751ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﺑﺮ ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ ،وزن ﻫﮑﺘﻮﻟﯿﺘﺮ در داﻣﻨﻪ 73/14ﺗﺎ 80/87ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ،ﻣﻘﺪار وزن ﻫﺰار داﻧﻪ
ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎ در داﻣﻨﻪ 24/4ﺗﺎ 42/13ﮔﺮم ،ﻋﺪد زﻟﻨﯽ در داﻣﻨﻪ 9/26ﺗﺎ 15ﻣﯿﻠﯽﻟﯿﺘﺮ ،ﻣﻘﺪار ﮔﻠﻮﺗﻦ ﻣﺮﻃﻮب در داﻣﻨﻪ
32/91ﺗﺎ 42/07درﺻﺪ و ﻣﻘﺪار ﮔﻠﻮﺗﻦ ﺧﺸﮏ ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎ در داﻣﻨﻪ 12/04ﺗﺎ 18/86درﺻﺪ ﻗﺮار داﺷﺖ.
ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي :اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ وارﯾﺘﻪﻫﺎي ﮔﻨﺪم ﺧﻮزﺳﺘﺎن از ﻧﻮع ﮔﻨﺪم ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﮐﯿﻔﯿﺖ
ﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻧﻮع ﮔﻨﺪم ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮔﺮدد ،ﻣﺘﻮﺳﻂ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﺷﻮد .ﮐﯿﻔﯿﺖ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ آردﻫـﺎي ﺣﺎﺻـﻞ از اﯾـﻦ
وارﯾﺘﻪ ﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﻤﯿﺮ ﺧﻮب در ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﻧﺎن ﺣﺎﺻﻞ از اﯾـﻦ ﻧـﻮع ﮔﻨـﺪمﻫـﺎ
ﺧﯿﻠﯽ زود ﺑﯿﺎت ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .از اﯾﻦرو ،ﻏﻨﯽﺳﺎزي اﯾﻦ آردﻫﺎ ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ .ﺑﺮﺧﯽ از وارﯾﺘـﻪﻫـﺎي ﮔﻨـﺪم
ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻣﺜﻞ ﯾﺎواروس و ﺳﯿﻤﺮه از ﻧﻮع ﮔﻨﺪم دوروم ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﻬﺘﺮي ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ
دارﻧﺪ.
120
ﺷﺮﯾﻪ ﻓﺮآوري و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﺟﻠﺪ ) ،(7ﺷﻤﺎره 1394 ،2
ﻣﻘﺪﻣﻪ
اﻫﻤﯿﺖ روزاﻓﺰون ﻏﻼت ﺑﺨﺼﻮص ﮔﻨﺪم در ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺑﺸﺮ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از
آنﻫﺎ ﻟﺰوم اﻧﺠﺎم ﭘﮋوﻫﺶ را در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ روﺷﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ 70درﺻﺪ
ﺳﻄﺢ زﯾﺮﮐﺸﺖ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﻫﮑﺘﺎري ﺟﻬﺎن ،ﺑﻪ ﻏﻼت اﺧﺘﺼﺎص دارد .ﻫﻢﭼﻨـﯿﻦ ،ﺣـﺪود ﻧﯿﻤـﯽ از ﮐـﻞ
ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﻏﺬاﯾﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﻪوﯾﮋه در آﺳﯿﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﻏﻼت ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد ) 2و .(4
ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﮔﻨﺪم ﺷﺎﻣﻞ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ،ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ،ﮐﯿﻔﯽ و زراﻋﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ .از ﺟﻤﻠـﻪ
ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ،ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ داﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣـﻮﺛﺮ ﺑـﺮ وزن ﻫﮑﺘـﻮﻟﯿﺘﺮ و
ﮐﯿﻔﯿﺖ داﻧﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ،زﯾﺮا ﻣﻘﺪار ﻣـﺎده ﺧﺸـﮏ داﻧـﻪ ﺑﺴـﺘﮕﯽ ﺑـﻪ ﻣﻘـﺪار رﻃﻮﺑـﺖ آن دارد ) 6 ،2و .(15
ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﭘﺲ از ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎدهي ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪهي ﻏﻼت اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﻧﻈـﺮ ﺗﮑﻨﻮﻟـﻮژﯾﮑﯽ ﻧﻘـﺶ
ﻣﻬﻤﯽ دارد .ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺪار ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﮔﻨﺪم ،داﻧﺴﯿﺘﻪ و وزن ﻫﮑﺘﻮﻟﯿﺘﺮ آن ﻧﯿـﺰ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ .ﻣﻘـﺪار
ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ داﻧﻪ ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﻣﺼﺮف آن اﺳﺖ ،ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ آرد ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﭘـﺮوﺗﺌﯿﻦ زﯾـﺎد ﺑـﺮاي
ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺧﻤﯿﺮي و ﺗﺨﻤﯿﺮي و آرد ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﮐﻢﺗﺮ ﺑﺮاي ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﻗﻨـﺎدي ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﺳـﺖ
) 14 ،9و .(15ﻓﯿﺒﺮ ﺧﺎم و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﺒﻮس ﺷـﺎﺧﺺ درﺻـﺪ اﺳـﺘﺨﺮاج آرد ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ .در
داﻧﻪﻫﺎي ﻻﻏﺮ ،ﺧﺸﮏ ﯾﺎ ﭼﺮوﮐﯿﺪه ﻣﻘﺪار ﺳﺒﻮس اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐـﻪ ﻧﺘﯿﺠـﻪ آن اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣﻘـﺪار ﻓﯿﺒـﺮ و
ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ و ﮐﺎﻫﺶ وزن ﻫﮑﺘﻮﻟﯿﺘﺮ و ﮐﯿﻔﯿﺖ آرد اﺳﺘﺤﺼﺎﻟﯽ اﺳﺖ ) 12و .(14
ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﮑﺘﻮﻟﯿﺘﺮ و وزن اﺳﺖ و ﭼﮕﺎﻟﯽ داﻧﻪ ﺗﺎﺑﻌﯽ از اﻧﺪازه و داﻧﺴﯿﺘﻪي
آن اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ آنﻫﺎ ،ﻣﻘﺪار آﻧﺪوﺳﭙﺮم ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ .ﻫـﻢﭼﻨـﯿﻦ ،ﺳـﺨﺘﯽ ﮔﻨـﺪم
ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﺛﺮ را در ﻓﺮآﯾﻨﺪ آﺳﯿﺎﺑﺎﻧﯽ دارد ) 10و .(11
در ﻣﻮرد وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﮐﯿﻔﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﮔﻠﻮﺗﻦ و ﻋﺪد زﻟﻨﯽ اﻫﻤﯿﺖ دارد .ﭘـﺮوﺗﺌﯿﻦ ﮔﻨـﺪم از ﻧﻈـﺮ
ﺣﻼﻟﯿﺖ ﺑﻪ 4دﺳﺘﻪ آﻟﺒﻮﻣﯿﻦ ،ﮔﻠﻮﺑﻮﻟﯿﻦ ،ﭘﺮوﻻﻣﯿﻦ و ﮔﻠﻮﺗﻠﯿﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﻣﯽﺷﻮد .ﮔﻠﻮﺗﻦ ﮐـﻪ از ﻫﯿﺪراﺗـﻪ
ﺷﺪن دو ﺟﺰء ﮔﻠﻮﺗﻠﯿﻦ )ﮔﻠﻮﺗﻨﯿﻦ( و ﮔﻠﯿﺎدﯾﻦ )ﭘﺮوﻻﻣﯿﻦ( ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد ،ﺣﺪود 85درﺻﺪ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦﻫﺎي
ﮔﻨﺪم را ﺑﻪﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽدﻫﺪ .ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﮐﺸﺶ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺶ ﺧﻤﯿﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﻠـﻮﺗﻦ اﺳـﺖ و
ﮔﺎزﻫﺎ ﭘﺲ از ﺗﺨﻤﯿﺮ در اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .ﺑﺮاﺳـﺎس ﻣﻘـﺪار ﮔﻠـﻮﺗﻦ ﻣﺮﻃـﻮب آرد ،ﺟﺎﯾﮕـﺎه
ﻣﺼﺮف آن ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ آرد ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﮔﻠـﻮﺗﻦ ﺑـﯿﺶ از 26درﺻـﺪ ﺑـﺮاي ﻓـﺮآوردهﻫـﺎي
ﺧﻤﯿﺮي ،ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ 22درﺻﺪ ﺑﺮاي ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺗﺨﻤﯿﺮي و ﮐﻤﺘﺮ از 20درﺻﺪ ﺑﺮاي ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﻗﻨـﺎدي
ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻧﺎنﺳﺎزي از آرد ﮔﻨﺪم ﺗﺎﺑﻊ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ ﮔﻠـﻮﺗﻦ آن اﺳـﺖ.
121
ﺑﻬﺰاد ﻧﺎﺻﺤﯽ
اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ،اﻣﺎ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﮐﯿﻔﯽ آن ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑـﻪ
ﻋﻮاﻣﻞ ژﻧﺘﯿﮑﯽ دارد .ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻋﺪد زﻟﻨﯽ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روش ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﮔﻠﻮﺗﻦ اﺳﺖ ،ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﻣﻘـﺪار
ﮔﻠﻮﺗﻦ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻓﺮآورده ﻣﻨﺎﺳﺐ ،ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ .ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﮔـﺮ ﻣﻘـﺪار
رﺳﻮب زﻟﻨﯽ ﺑﯿﺶ از 36ﻣﯿﻠﯽﻟﯿﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،از ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐـﻪ از
ﮔﻨﺪم ﺑﺎ ﻋﺪد زﻟﻨﯽ ﮐﻤﺘﺮ از 15ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻧﺎن ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻤﻮد ) 9 ،5و .(12
در ﺑﯿﻦ ﻋﻮاﻣﻞ زراﻋﯽ رﻗﻢ ﮔﻨﺪم ﺣﺎﯾﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ ،ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ در ارﻗﺎم ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﮔﻨـﺪم ،ﻣﻘـﺪار و
ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺑﺨﺼﻮص ﮔﻠﻮﺗﻦ ﻣﻮﺟﻮد در داﻧﻪ آنﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤـﯿﻦ دﻟﯿـﻞ ارزش ﻧـﺎﻧﻮاﯾﯽ
ارﻗﺎم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ .ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺗﻔـﺎوت ﺷـﺮاﯾﻂ ﺟـﻮي ،ﺧـﺎك زراﻋـﯽ ،روش ﮐﺸـﺖ ،ﻣﺼـﺮف
ﮐﻮدﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ،ﻣﻮاد ﺗﻘﻮﯾﺖﮐﻨﻨﺪه و زﻣﺎن ﺑﺮداﺷـﺖ ﻣﻮﺟـﺐ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﮐﯿﻔﯿـﺖ ﮔﻨـﺪم ﻣـﯽﺷـﻮد .ﻫﻤـﯿﻦ
ﺗﻔﺎوتﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﻮد آردﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ارﻗﺎم ﻣﺨﺘﻠﻒ ،از ﻧﻈﺮ ﮐﻤﯿﺖ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﺮﮐﯿﺒـﺎت ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و
ﺧﻮاص ﻋﻤﻠﮑﺮدي ﺗﻔﺎوتﻫﺎي زﯾﺎدي ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ) 12 ،2و .(15
از آنﺟﺎ ﮐﻪ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﻏﻼت ﺑﻪ آردي ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ ،ﺑﺎﯾﺪ
ﻫﺮ وارﯾﺘﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﯾﮏ ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل ﺧﺎص ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ) .(12از اﯾﻦرو ،ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺸﺨﺼﺎت
و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﮔﻨﺪم ﺟﻬﺖ اﻧﺘﺨﺎب آن ﺑﺮاي ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺿﺮوري اﺳﺖ و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ
اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺠﺎرت ﮔﻨﺪم در دﻧﯿﺎ ﺑﺮاﺳﺎس وزن ﻫﮑﺘﻮﻟﯿﺘﺮ ،اﻓﺖ ﻣﻔﯿﺪ و ﻏﯿﺮﻣﻔﯿﺪ ﺻﻮرت ﻣـﯽﮔﯿـﺮد .در اﯾـﻦ
ﭘﮋوﻫﺶ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ،ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﮐﯿﻔﯽ 10رﻗﻢ ﮔﻨﺪم ﮐﺸﺖ ﺷـﺪه در اﺳـﺘﺎن ﺧﻮزﺳـﺘﺎن ﺷـﺎﻣﻞ
اﺳﺘﺎر ،ﻓﻼت ،ﺑﯿﺎت ،آﺗﯿﻼ ،ﮐﺮﺧﻪ ،ﯾﺎواروس ،ﭼﻤﺮان ،ﭼﻨﺎب ،ﮐﺎرون و ﺳﯿﻤﺮه ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧـﻮع ﻣﺼـﺮف
آنﻫﺎ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺷﺪﻧﺪ.
ﻣﻮاد و روشﻫﺎ
ﮔﻨﺪمﻫﺎي ﮐﺸﺖ ﺷﺪه در اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺷﺎﻣﻞ ارﻗﺎم اﺳﺘﺎر ،ﻓﻼت ،ﺑﯿﺎت ،آﺗﯿﻼ ،ﮐﺮﺧـﻪ ،ﯾـﺎواروس،
ﭼﻤﺮان ،ﭼﻨﺎب ،ﮐﺎرون و ﺳﯿﻤﺮه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻬﺎد ﮐﺸﺎورزي اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ.
ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻮﻟﻔﺎت ﺳﺪﯾﻢ ﯾﺎ ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ ،ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣـﺲ ،اﺳﯿﺪﺳـﻮﻟﻔﻮرﯾﮏ ،ﮐﺮﺑﻨـﺎت ﺳـﺪﯾﻢ ،ﺑـﺮم
ﺗﯿﻤﻮلﺑﻠـﻮ ،ﺳـﻮد ،اﺳـﯿﺪﺑﻮرﯾﮏ ،ﻣﻌـﺮف ﻣﺘﯿـﻞرد ،اﺳـﯿﺪ ﮐﻠﺮﯾـﺪرﯾﮏ ،ﺑﺮوﻣﻮﻓﻨـﻞ آﺑـﯽ ،اﺳـﯿﺪ ﻻﮐﺘﯿـﮏ،
اﯾﺰوﭘﺮوﭘﺎﻧﻮل اﻟﮑﻞ ،ﮐﻠﺮﯾﺪ ﺳﺪﯾﻢ و ﻣﺤﻠﻮل ﯾﺪ ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ از ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺮك ﺧﺮﯾـﺪاري ﺷـﺪﻧﺪ .وﯾﮋﮔـﯽﻫـﺎي
ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻣﺼﻮب ) ،AACC (08-01رﻃﻮﺑﺖ ﺑﺎ روش ﻣﺼﻮب )-16
122
ﺷﺮﯾﻪ ﻓﺮآوري و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﺟﻠﺪ ) ،(7ﺷﻤﺎره 1394 ،2
ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﺑﺤﺚ
ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ دادهﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ اﺧﺘﻼف وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ،ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﮐﯿﻔﯽ اﻧﻮاع ﮔﻨﺪم
ﻣﻌﻨﯽدار ) (P≤0/05اﺳﺖ )ﺟﺪول .(1ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ،اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎ ،ﺗﻐﯿﯿﺮﮐﺮده اﺳﺖ.
123
ﺑﻬﺰاد ﻧﺎﺻﺤﯽ
ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺘﺎﯾﺞ از ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ در داﻣﻨﻪ 8/7ﺗﺎ 9/69درﺻـﺪ و در
ﭘﻨﺞ ﮔﺮوه ) (P≤0/05ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻠﯽ ﺷﻤﺎره 103 -1در ﺣﺪ ﻗﺎﺑـﻞﻗﺒـﻮل اﺳـﺖ
) ،(8ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ رﻗﻢ آﺗﯿﻼ ﮐﻢﺗـﺮﯾﻦ و رﻗـﻢ ﻓـﻼت ﺑﯿﺸـﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘـﺪار رﻃﻮﺑـﺖ را داﺷـﺘﻨﺪ )ﺟـﺪول .(2
ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ،ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻘﺪار ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات در داﻣﻨـﻪ 1/43ﺗـﺎ 1/93درﺻـﺪ و در ﻫﻔـﺖ
ﮔﺮوه ) (P≤0/05ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد .ﻣﻘﺪار ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎ در داﻣﻨﻪ 13/17ﺗﺎ 14/87درﺻﺪ و در ﭼﻬﺎر ﮔﺮوه
) (P≤0/05ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻘﺪاري در ﺣﺪ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ اﺳﺖ.
ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﭼﮕﺎﻟﯽ در داﻣﻨﻪ
725ﺗﺎ 751ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ و در ﭘﻨﺞ ﮔﺮوه ) (P≤0/05ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ )ﺟـﺪول .(2ﻫـﻢﭼﻨـﯿﻦ،
ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻘﺪار وزن ﻫﮑﺘﻮﻟﯿﺘﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات در داﻣﻨﻪ 73/14ﺗﺎ 80/87ﮐﯿﻠـﻮﮔﺮم ﻗـﺮار دارد و
ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦﻫﺎ در ﺳﻄﺢ 5درﺻﺪ در ﺷﺶ ﮔﺮوه ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ .ﻣﻘﺪار وزن ﻫﺰار داﻧﻪ ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎ در داﻣﻨـﻪ 24/4
ﺗﺎ 42/13ﮔﺮم و در ﻫﻔﺖ ﮔﺮوه ) (P≤0/05ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ.
ﺟﺪول .2ﻧﺘﺎﯾﺞ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﺮاي ارﻗﺎم ﮔﻨﺪم ﺧﻮزﺳﺘﺎن
Table 2. The results of physical and chemical properties for wheat varieties in Khuzestan
ﭼﮕﺎﻟﯽ)(kg/m ﻫﺰارداﻧﻪ)(gr ﻫﮑﺘﻮﻟﯿﺘﺮ)(kg/hl ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ)(% رﻃﻮﺑﺖ)(% ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ)(% وارﯾﺘﻪ
Density 1000 grain Hectoliter Protein Moisture Ash Variety
ﯾﺎواروس
731.20 bc 41.98 ab 80.87 a
14.86 a 9.20 cd 1.76 b
Yavarous
734.40 b 33.10 f 78.39 b
14.86 a 9.40 bc 1.55 f ﺑﯿﺎت
Bayat
ﭼﻨﺎب
729.73 cd 35.86 d
74.63 e
14.36 bcd 9.20 cd 1.73 bc
Chenab
34.16 e ﻓﻼت
725.07 e 74.47 e
14.23 cde 9.69 a
1.57 ef
Falat
e e de e e bc آﺗﯿﻼ
725.20 34.57 75.11 13.80 8.70 1.70
Attila
ﮐﺮﺧﻪ
734.67 b 42.13 a
77.30 cb 13.93 de 9.10 d
1.62 ed
Karkhe
اﺳﺘﺎر
726.27 de 24.40 g
73.14 f 13.16 f 9.16 d
1.93 a
Star
cb c b abc d dc ﺳﯿﻤﺮه
733.33 37.67 78.40 14.66 9.00 1.67
Sameere
751.20 a
41.16 b
74.46 e
14.10 de
9.49 d
1.54 f ﮐﺎرون
Karun
ﭼﻤﺮان
730.67 cb 33.88 ef
76.20 cd 14.76 ab 9.50 b
1.43 g
Chamran
ﺣﺮوف ﻏﯿﺮﻣﺸﺎﺑﻪ در ﻫﺮ ﺳﺘﻮن ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﯽدار اﺳﺖ )(P≤0/05
124
ﺷﺮﯾﻪ ﻓﺮآوري و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﺟﻠﺪ ) ،(7ﺷﻤﺎره 1394 ،2
از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ،ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﮐﯿﻔﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار زﻟﻨﯽ )ﺷـﮑﻞ
(1در داﻣﻨﻪ 9/26ﺗﺎ 15ﻣﯿﻠﯽﻟﯿﺘﺮ و در ﭘﻨﺞ ﮔﺮوه ) ،(P≤0/05ﻣﻘﺪار ﮔﻠﻮﺗﻦ ﻣﺮﻃﻮب )ﺷﮑﻞ (2در داﻣﻨـﻪ
32/91ﺗﺎ 42/07درﺻﺪ و در ﺷﺶ ﮔﺮوه ) (P≤0/05و ﻣﻘﺪار ﮔﻠﻮﺗﻦ ﺧﺸﮏ ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎ )ﺷﮑﻞ (3در داﻣﻨﻪ
12/04ﺗﺎ 18/86درﺻﺪ و در ﻫﺸﺖ ﮔﺮوه ) (P≤0/05ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ.
ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﮔﻨﺪمﻫﺎي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ از ﻧﻈﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ ،ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮔﻨﺪمﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ
ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﺎن و ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه از اﯾﻦ ﻧﻮع ﮔﻨﺪم ﻣﺘﻮﺳﻂ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﺷﻮد .ﻣـﯽﺗـﻮان
ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﻨﺶﻫﺎي ﺧﺸﮑﯽ و ﮔﺮﻣﺎي ﺷﺪﯾﺪ ،ﺗﻨﺶ ﺷـﻮري ،ﺑﯿﻤـﺎريﻫـﺎي
زﻧﮓ و ﺳﯿﺎﻫﮏ ،ﻋﺪم اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺬرﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ و اﺻﻼح ﺷﺪه ،ﺑﺮ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت اﯾﻦ ﮔﻨﺪمﻫـﺎ ﺗـﺎﺛﯿﺮ ﻣﻨﻔـﯽ
داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ) 5 ،2و .(9ﺑﯿﺸﺘﺮ آردﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از اﯾﻦ وارﯾﺘﻪﻫﺎ داراي ﮔﻠﻮﺗﻦ ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﺧﻤﯿـﺮ
ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه از اﯾﻦ ﻧﻮع ﮔﻨﺪمﻫﺎ ﺧﯿﻠﯽ زودﺗﺮ ﺑﯿﺎت ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ
) 12 ،9 ،6و .(13
ﺑﺮﺧﯽ از وارﯾﺘﻪﻫﺎي ﮔﻨﺪم ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻣﺜﻞ ﯾﺎواروس ،ﺳﯿﻤﺮه و ﮐﺮﺧﻪ از ﻧﻮع ﮔﻨﺪم دوروم ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ،
داﻧﻪﻫﺎي اﯾﻦ ﮔﻨﺪم ﺑﺰرگﺗﺮ از ﮔﻨﺪم ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﻮده و ﻣﻘﺪار ﻫﮑﺘﻮﻟﯿﺘﺮ آن ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﮔﻨﺪمﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ
ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ .دوروم داراي ﺳﺮﻋﺖ رﺷﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮي اﺳـﺖ و زودﺗـﺮ از ﮔﻨـﺪم ﻣﻌﻤـﻮﻟﯽ ﺑﺮداﺷـﺖ ﻣـﯽﺷـﻮد و
125
ﺑﻬﺰاد ﻧﺎﺻﺤﯽ
ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﮐﻢآﺑﯽ ،ﺑﺎدﻫﺎي ﻣﻮﺳﻤﯽ و ﺑﺮﺧﯽ ﺗﻨﺶﻫﺎ ﻣﻘﺎوم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ .ﻫﺮ ﭼﻪ وزن ﻫﮑﺘﻮﻟﯿﺘﺮﮔﻨـﺪم ﺑـﺎﻻﺗﺮ
ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎزدﻫﯽ آرد آن ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ .وزن ﻫﮑﺘﻮﻟﯿﺘﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازه داﻧﻪ ﺑﺴـﺘﮕﯽ دارد ،ﻫﺮﭼـﻪ داﻧـﻪ درﺷـﺖﺗـﺮ و
ﯾﮑﺪﺳﺖﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،وزن ﻫﮑﺘﻮﻟﯿﺘﺮ و ﺑـﺎزدﻫﯽ آرد ﺑـﺎﻻﺗﺮ اﺳـﺖ ) 14 ،2و .(15از ﻣﯿـﺎن ده وارﯾﺘـﻪ ﻣـﻮرد
ﺑﺮرﺳﯽ ،ارﻗﺎم ﭼﻤﺮان ،آﺗﯿﻼ و اﺳﺘﺎر از وزن ﮐﻢﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ داﻣﻨﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ اﻣـﺎ ارﻗـﺎم
ﮐﺎرون و ﯾﺎواروس ﺑﺮﺧﻼف ﺳﻪ وارﯾﺘﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪه ،داراي وزن ﻫﺰار داﻧﻪ ﺑـﯿﺶ از اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻮﻧـﺪ .رﻗـﻢ
ﮐﺎرون ﮐﻪ ﯾﮏ رﻗﻢ اﺻﻼح ﺷﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ داراي ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ارﻗﺎم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ زﯾـﺮا اﯾـﻦ
رﻗﻢ داراي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻋﻤﻠﮑﺮد و ﮐﻮدﭘﺬﯾﺮي ،ﻣﺸﺨﺼﺎت زراﻋﯽ ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﻪ ﺑﯿﻤـﺎريﻫـﺎي
ﻣﻬﻢ ﻏﻼت و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎ و ﺧﺸﮑﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ) 6و .(11
ﺑﺮرﺳﯽ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﮐﯿﻔﯽ ﻫﻢ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﮔﻨﺪم ﯾـﺎواروس ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ و ﮔﻨـﺪم آﺗـﯿﻼ ﺑـﺪﺗﺮﯾﻦ وارﯾﺘـﻪ
ﻣﻮﺟﻮد در اﺳﺘﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯿﺰان ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ و ﮔﻠﻮﺗﻦ ﮔﻨﺪمﻫﺎي ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻧﺸـﺎن داد ﮐـﻪ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺑـﺎ
اﺳﺘﺎﻧﺪار ﻣﻠﯽ ﺷﻤﺎره ،103آنﻫﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻘﺪار ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ را دارا ﻫﺴـﺘﻨﺪ .ﺑـﺎ
ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﻋﺪد زﻟﻨﯽ ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺪمﻫﺎي اﺳﺘﺎن ﮐﻢﺗﺮ از 15ﻣﯿﻠﯽﻟﯿﺘﺮ اﺳﺖ ،اﯾﻦ ﮔﻨﺪمﻫﺎ از ﮐﯿﻔﯿﺖ
ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ) 9 ،5 ،1و .(15
126
ﺷﺮﯾﻪ ﻓﺮآوري و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﺟﻠﺪ ) ،(7ﺷﻤﺎره 1394 ،2
ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي
اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ وارﯾﺘﻪﻫﺎي ﮔﻨﺪم ﺧﻮزﺳﺘﺎن از ﻧﻮع ﮔﻨﺪم ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ .ﮐﯿﻔﯿﺖ
ﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻧﻮع ﮔﻨﺪم ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد ،ﻣﺘﻮﺳﻂ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﺷﻮد .ﺑﯿﺸﺘﺮ آردﻫﺎي ﺣﺎﺻﻠﻪ از اﯾﻦ وارﯾﺘﻪﻫﺎ
داراي ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﻤﯿﺮ ﺧﻮب در ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪدﺳﺖ
آﻣﺪه از اﯾﻦ ﻧﻮع ﮔﻨﺪمﻫﺎ ﺧﯿﻠﯽ زود ﺑﯿﺎت ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .از اﯾﻦرو ،ﻏﻨﯽﺳﺎزي اﯾﻦ آردﻫﺎ ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ
ﻣﯽرﺳﺪ .ﺑﺮﺧﯽ از وارﯾﺘﻪﻫﺎي ﮔﻨﺪم ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻣﺜﻞ ﯾﺎواروس و ﺳﯿﻤﺮه از ﻧﻮع ﮔﻨﺪم دوروم ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و
ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﻬﺘﺮي ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﻧﺎﻧﻮاﯾﯽ دارﻧﺪ.
ﻣﻨﺎﺑﻊ
1. Abdolahzade, A. and Shahedi, M. 2006. The analysis of dough quality of four
wheat cultivars produced in Sabzevar. Journal of Sciences and Technology of
Agriculture and Natural Resources, Water and Soil Sciences. 40: 277-286. (In
Persian).
2. Aghaee, M., Dastpal, M., Farzadi, H., Andarzian, B., Shahbaz porshabazy, A.,
Bahari, M. and Rostami, H. 2011. Assess the performance and yield stability of
durum wheat in warm and dry regions of Iran. Seed and Plant Improvement
Journal. 28(2): 315-325. (In Persian).
127
ﺑﻬﺰاد ﻧﺎﺻﺤﯽ
128
1394 ،2 ﺷﻤﺎره،(7) ﺷﺮﯾﻪ ﻓﺮآوري و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﺟﻠﺪ
Abstract
Background and objectives: Currently nearly 70% of the area under cultivation of
a milliard hectares of the world, devoted to cereals as well as about half of the total
dietary needs of people, especially in Asia directly from cereals sources. Factors
affecting wheat quality includes the chemical, physical, Qualitative and farming.
Since each grain products requires the use of flour with special characteristics,
therefore each variety should be use for the production of a specific product. Thus
identification the characterization of wheat is essential for select them for
technological applications. In this study, chemical, physical and qualitative
properties of varieties of wheat that they cultivation in the highest at the province
Khuzestan, were studied.
Material and methods: Wheat varieties cultivated in the province including Star,
Falat, bayat, Attila, Karkhe, Yavarous, Chamran, Chenab, Karun, Sameere were
taken Agricultural Jihad Organization of the province. Features include ash,
moisture, total protein, dry and wet gluten and Zeleny number of according to the
method adopted by the AACC, were determined. Hectoliter also using the
hectoliter meter, 1000 grain with automatic seed counter and density using a
pycnometer were determined. The statistical analysis was conducted based on
completely randomized design with Minitab 16. Fisher's LSD test for comparing
means at 5% was used.
129
ﺑﻬﺰاد ﻧﺎﺻﺤﯽ
based on the wheat varieties. So that the moisture content in the range of 7.8 to
9.69%, ash content in the range of 1.43 to 1.93%, protein content ranged from13.17
to 14.87%, the density in the range of 725 to 751 kg. m, hectoliter weight in the
range of 73.14 to 80.87 kg, the weight of 1000 seed treatments in the range of 24.4
to 42.13 gr, zeleny value in the range of 9.26 to 15 ml, wet gluten content in the
range 32.91 to 42.07% and dry gluten content of treatments in the range 12.04 to
18.86%, respectively.
Conclusion: These results indicate that the majority of wheat varieties of the
province Khuzestan are common wheat. The Quality of bread making of this kind
of wheat isn’t good. The flour quality of those is not good, and the breads of them
are staling very soon. Hence it is necessary to enrich the flours. Some varieties of
Khuzestan wheat, alike Sameere and Yavarous have a better quality for bakery
products.
130