Pojęcie odległości punktu od prostej

Wprowadzenie
Przeczytaj
Aplet
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Pojęcie odległości punktu od prostej

Źródło: Ondřej Košťál, dostępny w internecie: www.unsplash.com.

Omówiliśmy już szczegółowo pojęcie odległości dwóch punktów. Będzie to dla nas
podstawą do zdefiniowania odległości punktu od prostej na płaszczyźnie euklidesowej oraz
w prostokątnym układzie współrzędnych.

Twoje cele

Wyznaczysz odległość punktu od prostej na płaszczyźnie euklidesowej.

Wyznaczysz odległość punktu od prostej w prostokątnym układzie współrzędnych.
Zastosujesz poznane kryteria do rozwiązywania zadań dotyczących geometrii
analitycznej.
Przeczytaj

Odległość punktu A od prostej m będziemy oznaczać d(A, m).

A należy do prostej m, to jego odległość od tej prostej jest równa 0, czyli

Jeżeli punkt
A ∈ m ⇔ d(A, m) = 0.
 A m
Jeżeli punkt nie należy do prostej , to odległość od A m
jest równa długości
A
najkrótszego spośród odcinków łączących punkt z punktami prostej . m
Zauważmy, że ten najkrótszy odcinek jest do prostej m prostopadły.

Powyższa definicja obowiązuje również w przypadku płaszczyzny z układem

współrzędnych.

Przykład 1

Określimy odległości punktów od prostych w kilku przypadkach:

Ilustracja punktu A i prostej m Odległość punktu A od prostej m
3

–3 –2 –1 0 1 2 3 d(A, m) = 3
–1

–2

–3
 Ilustracja punktu A i prostej m Odległość punktu A od prostej m
3

–4 –3 –2 –1 0 1 2 d(A, m) = 2
–1

–2

–3

–3 –2 –1 0 1 2 3 d(A, m) = √2
–1

–2

–3

Przykład 2

Dana jest prosta m. Wyznaczymy zbiór wszystkich punktów odległych od prostej m

o dwie jednostki.
 3

1

–3 –2 –1 0 1 2 3

–1

–2

–3

Prosta m

Przykład 3

Wyznaczymy zbiór wszystkich punktów odległych od odcinka AB o jedną jednostkę.

Wiemy już, że wszystkie punkty odległe od prostej AB
o jedną jednostkę tworzą dwie
proste równoległe do prostej AB
leżące po obu stronach prostej . AB

–1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

–1

A
Z kolei zbiór wszystkich punktów odległych o jedną jednostkę od punktu to okrąg
A
o środku w punkcie i promieniu 1. Analogicznie zbiór wszystkich punktów odległych
 B B
o 1 od punktu to okrąg o środku w punkcie i promieniu 1. Ponieważ nie rozważamy
całej prostej, a jedynie odcinek AB AB
, proste równoległe do prostej również
ograniczymy do odcinków, zaś okręgi o środkach w punktach A i B do półokręgów
otrzymując poniższy kształt.

–1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

–1

Przykład 4

Analogicznie możemy wyznaczyć zbiór punktów odległych od odcinka AB o dwie

jednostki: jest sumą odcinków równoległych do odcinkaAB odległych od niego o dwie
jednostki oraz półokręgów o środkach w punktach A i B i promieniach równych 2.

–1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

–1
 Przykład 5

Znany jest wzór

PΔABC = 1
2
xB − xA )(yC − yA ) − (yB − yA )(xC − xA )|
⋅ |(

A = (xA , yA ), B = (xB , yB ), C = (xC , yC ).

na pole trójkąta o wierzchołkach

Wyznaczymy odległość punktu A = (3, 2) od prostej przechodzącej przez punkty

B = (−2, 1) i C = (1, − 4).
Zauważmy, że szukana odległość jest równa wysokości hA trójkąta ABC poprowadzonej
z wierzchołka A. Z przytoczonego powyżej wzoru możemy obliczyć pole trójkąta ABC :

PΔABC = ⋅ |(−2 − 3)(−4 − 2) − (1 − 2)(1 − 3)| = 14

1
2

Pole trójkąta można również wyznaczyć jako połowa iloczynu długości podstawy
i wysokości. Poszukujemy wysokości, ale długość podstawy możemy obliczyć ze wzoru na
odległość dwóch punktów:

BC| = √(−2 − 1)
|
2 2
+ (1 − (−4)) = √9 + 25 = √34

Wynika stąd równanie:

1
2
BC| ⋅ hA = 14
⋅|

czyli:

1
2
⋅ √34 ⋅ hA = 14
hA = 28
√34
= 28√34
34
= 14√34
17

Zatem odległość punktu A od prostej BC jest równa 14√34

17
.

Ważne!

Zbiór wszystkich punktów spełniających dany warunek jest nazywany miejscem

geometrycznym lub locus. Na przykład okrąg to zbiór punktów leżących w tej samej
odległości od danego punktu; zbiór punktów równoodległych od punktów A i B to
symetralna odcinka AB
.

Słownik
odległość punktu od prostej
długość najkrótszego spośród odcinków łączących punkt A z punktami prostej m;
odcinek ten jest prostopadły do danej prostej

miejsce geometryczne

zbiór wszystkich punktów spełniający dany warunek

Aplet

Polecenie 1

Zmieniaj wartości współczynników równania prostej k opisanej równaniem ax + by + c = 0.

Zaobserwuj jak zmienia się położenie punktu A oraz jego odległość od prostej k.

Y
6

k 5

5.5
2

90°
1

X
–6 –5 –4 –3 –2 –1 0

–1

–2

–3

–4

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DbSVTDbQC

Polecenie 2

Wykorzystaj aplet. Ustaw wartości współczynników , , a b c aby otrzymać prostą o podanym

równaniu. Odczytaj odległość punktu A od prostej k.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1

Wyznacz odległość punktu K

od prostej . AB 輸
Na ilustracjach przedstawiono położenie punktów K, A i B.
Przeciągnij w odpowiednie miejsca poprawne odległości punktów K od prostych AB.

0, 5, 2, 4

................. .................

................. .................
Ćwiczenie 2 輸

Wybierz odcinek, którego długość jest równa odległości punktu K od prostej. Wskaż
poprawną odpowiedź.

a)

Odcinek, którego długość jest równa odległości punktu K od prostej AB to:

 CK

 BK

 AK

b)
Odcinek, którego długość jest równa odległości punktu K od prostej AC to:

 CK

 AK

 BK

c)
Odcinek, którego długość jest równa odległości punktu K od prostej AB to:

 CK

 AK

 BK

d)
Odcinek, którego długość jest równa odległości punktu K od prostej AB to:

 AK

 BK

 CK

Ćwiczenie 3 醙

Ćwiczenie 4 醙

Dany jest trójkąt o wierzchołkach A = (−2, 6), B = (3, 1), C = (0, − 5). Oblicz
odległości wierzchołków tego trójkąta od prostych zawierających przeciwległe do nich boki.
Ćwiczenie 5 醙

Rozwiąż test. W odpowiednie miejsca przeciągnij poprawne odpowiedzi.

Odległość punktu o współrzędnych (2, 3) od prostej o równaniu y = −1 jest równa

.

Odległość punktu o współrzędnych (2, 3) od prostej o równaniu x = −1 jest równa

.

Odległość punktu o współrzędnych (−3, − 3) od prostej o równaniu y = x jest równa

.

Odległość punktu o współrzędnych (1, 2) od prostej o równaniu y = x jest równa

.

√3 √2
2 0 5 3 4 4 √3 0 3 6 1 √2
3 2

Ćwiczenie 6 醙

Ćwiczenie 7 難

Ćwiczenie 8 難
Dla nauczyciela

Autor: Marzena Kwaśniewska

Przedmiot: Matematyka

Temat: Pojęcie odległości punktu od prostej

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

IX. Geometria analityczna na płaszczyźnie kartezjańskiej.

Zakres podstawowy. Uczeń:

5) oblicza odległość punktu od prostej;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii
kompetencje cyfrowe
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się

Cele operacyjne:

Uczeń:

wyznacza odległość punktu od prostej na płaszczyźnie euklidesowej,

wyznacza odległość punktu od prostej w prostokątnym układzie współrzędnych,
stosuje poznane kryteria do rozwiązywania zadań dotyczących geometrii analitycznej.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

odwrócona klasa;
dyskusja;
metoda kota i myszy.
Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z treściami zapisanymi w sekcji

„Przeczytaj”.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie dotyczące ich aktualnego stanu wiedzy w zakresie
poruszanej tematyki. Prosi wybranego ucznia lub uczennicę o zapisywanie propozycji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie analizują treść polecenia numer 1 „Zmieniaj wartości

k
współczynników równania prostej opisanej równaniem ax + by + c = 0. Zaobserwuj
jak zmienia się położenie punktu A oraz jego odległość od prostej k.Mając podane
równanie prostej oraz współrzędne punktu, podaj odległość między prostą a punktem.”
oraz materiał z sekcji „Aplet”. Nauczyciel wyjaśnia ewentualne wątpliwości, które
pojawiły się po zapoznaniu się z materiałem.
2. Prowadzący zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia
numer 1 i 2. Każdy z uczniów robi to samodzielnie. Po ustalonym czasie wybrani
uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a reszta klasy wspólnie ustosunkowuje się do
nich. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje,
udziela uczniom informacji zwrotnej.
3. Kolejne ćwiczenia (numer 3, 4 i 5) uczniowie wykonują w parach. Następnie konsultują
swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.
4. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia nr 6‐8, ale następnie konsultują swoje
rozwiązania z innym uczniem i zapisują na kartce problemy, które mieli podczas ich
wykonywania.
Faza podsumowująca:

1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń z sekcji „Sprawdź się”.

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności,
odnosząc się do wyświetlonych na tablicy interaktywnej celów z sekcji
„Wprowadzenie”.

Praca domowa:

1. Uczniowie opracowują FAQ (minimum 3 pytania i odpowiedzi prezentujące przykład

i rozwiązanie) do tematu lekcji („Pojęcie odległości punktu od prostej”).

Materiały pomocnicze:

Odległość punktu od prostej w układzie współrzędnych

Wskazówki metodyczne:

Medium w sekcji „Aplet” można wykorzystać na lekcji jako podsumowanie i utrwalenie

wiedzy w temacie „Pojęcie odległości punktu od prostej”.